فصل سوم

روش پژوهش

مقدمه

در این فصل روش تحقیق، جامعه­آماری، حجم ­نمونه و روش نمونه گیری، ابزار اندازه‌گیری، محاسبه روایی و پایایی ابزار اندازه‌گیری، روش‌های آماری جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات تحقیق گزارش می‌شود.

۳-۱- طرح تحقیق، بیان متغیرها و نحوه ی تغییر یا کنترل آن ها

با توجه به اینکه در تحقیق حاضر به بررسی رابطه بین نوع ساختار سازمانی با عدالت سازمانی و خود کارآمدی حرفه ای اعضای هیئت علمی دانشگاه یاسوج پرداخته شده است. روش تحقیق حاضر توصیفی و از نوع همبستگی است. متغیرهای این تحقیق شامل: نوع ساختار سازمانی دانشگاه متغیر پیش بین و نوع عدالت سازمانی به عنوان متغیر وابسته و احساس خودکارآمدی حرفه­ای اساتید به عنوان متغیر مستقل ‌می‌باشد.

۳-۲- جامعه آماری، نمونه و روش نمونه گیری

جامعه آماری پژوهش شامل تمامی اعضای هیئت علمی است که در سال تحصیلی ۹۰- ۹۱ در دانشگاه یاسوج مشغول فعالیت بوده اند. تعداد این افراد ۱۶۰ نفر بوده است که از این تعداد ۱۵۳ نفر مرد و ۷ نفر زن بوده اند. روش نمونه‌گیری در این پژوهش، نمونه‌گیری طبقه ای تصادفی بود و آزمودنی­ها به طور تصادفی با توجه به ویژگی های جمعیت شناختی (مرتبه علمی و حوزه تخصصی) جامعه مورد پژوهش انتخاب شدند.

با بهره گرفتن از فرمول کوکران، حجم نمونه پژوهش ۱۱۳ نفر برآورده شده است. از این تعداد، ۵ نفر از آزمودنی ها زن و ۱۰۸ نفر از آن ها مرد بوده است.

جدول شماره ۲: توزیع نمونه بر اساس حوزه تخصصی و مرتبه علمی

جنسیت

حوزه تخصصی

مربی
استادیار
دانشیار به بالا
جمع کل فراوانی

فراوانی

درصد

فراوانی

درصد

فراوانی

درصد

فنی و مهندسی

۳

۷۵/۱۸

۱۶

۴/۱۷

–

–

۱۹

علوم پایه

۳

۷۵/۱۸

۲۷

۴۰/۲۹

–

–

۳۰

علوم انسانی

۵

۲۵/۳۱

۲۹

۵۵/۳۱

۵

۱۰۰

۳۹

علوم کشاورزی

۵

۲۵/۳۱

۲۰

۷۵/۲۱

–

–

۲۵

جمع کل

۱۶

۱۰۰

۹۲

۱۰۰

۵

۱۰۰

۱۱۳

۳-۳- ابزار پژوهش

۳-۳-۱- پرسشنامه نوع ساختار سازمانی

به منظور ارزیابی ساختار سازمانی از مقیاس نوع ساختار سازمانی (ترک­زاده و محترم، ۱۳۸۹) که بر اساس چارچوب مفهومی هوی و میسکل (۲۰۰۸) تهیه شده است، استفاده شده است. این مقیاس که به صورت طیف پنج گزینه­ای لیکرت ‌می‌باشد، دارای دو بعد تواناساز و بازدارنده ‌می‌باشد. مقیاس نوع ساختار سازمانی (ترک­زاده و محترم، ۱۳۹۰) نخستین بار در بین اساتید و اعضای هیئت­ علمی دانشگاه شیراز توزیع و جمع ­آوری گردید. روایی و پایایی آن مقیاس به ترتیب با بهره گرفتن از روش­های تحلیل­گویه (۸۷/۰- ۳۹/۰ در سطح معنی­داری ۰۰۰۱/۰) و آلفای کرونباخ (۸۱/۰) محاسبه شد. این مقیاس برای دومین بار در بین کارکنان ستادی دانشگاه شیراز توزیع و جمع‌ آوری گردید. روایی و پایایی این مقیاس به ترتیب با بهره گرفتن از روش های تحلیل گویه (۷۸/۰-۴۱/۰ در سطح معنی داری ۰۰۰۱/۰) و آلفای کرونباخ (۷۹/۰) محاسبه شد.

با توجه به تغییر در جامعه آماری، روایی مقیاس­ از طریق روش­ «تحلیل­گویه» و پایایی آن از طریق محاسبه «ضریب آلفای کرونباخ» محاسبه گردید، همچنان که در جدول شماره (۳) قابل مشاهده است این مقیاس از روایی بالا و پایایی نسبتاً بالایی برخوردار بوده است.

جدول شماره ۳: محاسبه روایی و پایایی مقیاس نوع ساختار سازمانی

زیرمقیاس
روایی
پایایی
ساختار تواناساز

۰۰۰۱/۰ ۷۲/۰- ۳۰/۰

۷۷/۰

ساختار بازدارنده

۰۰۰۱/۰ ۷۰/۰- ۳۰/۰

۷۸/۰

نمره کل

۰۰۰۱/۰ ۷۱/۰- ۳۰/۰

۷۷/۰

۳-۳-۲- مقیاس عدالت سازمانی:

به منظور ارزیابی عدالت سازمانی نیز از مقیاس عدالت سازمانی مورمان و نیهوف (۱۹۹۳) استفاده شده است. این مقیاس دارای ۲۰ گویه می‌باشد، که عدالت رویه ای را با ۶ گویه ، عدالت تعاملی را با ۹ گویه و عدالت توزیعی را با ۵ گویه اندازه گیری می­ کند. برای محاسبه روایی مقیاس عدالت سازمانی، از روش تحلیل گویه و برای محاسبه پایایی آن نیز از روش آلفای کرونباخ استفاده شده که مطابق با نتایج گزارش شده در جدول شماره ۴، هر سه بعد عدالت سازمانی از روایی و پایایی بالایی برخوردار بوده‌ است.

جدول شماره ۴: روایی و پایایی مقیاس عدالت سازمانی

زیر مقیاس
طیف ضرایب همبستگی و سطح معناداری
آلفای کرونباخ
عدالت رویه‌ای

٨٣ /٠ – ۶۴/٠

٠٠٠١/٠

٩١/٠

عدالت‌مراوده‌ای

٨٣/٠ – ۶۴/٠

٠٠٠١/٠

٩۴/٠

عدالت توزیعی

٧٧/٠-٧٢/٠

٠٠٠١/٠

٨٩/٠

۳-۳-۳- مقیاس خودکارآمدی حرفه­ای:

به منظور ارزیابی خودکارامدی اعضای هیئت علمی نیز از مقیاس خودکارامدی حرفه‌ای ریگس و همکاران (۱۹۹۴) استفاده شده است. این مقیاس نیز دارای طیف هفت گزینه­ای از کاملا مخالف تا کاملا موافقم ‌می‌باشد که برای محاسبه روایی آن از روش تحلیل گویه و برای سنجش پایایی آن نیز از روش آلفای کرونباخ استفاده شده است که مطابق با نتایج گزارش شده در جدول شماره ۵ از پایایی بالایی برخوردار بوده‌ است.

جدول شماره ۵: روایی و پایایی مقیاس خودکارآمدی حرفه ای

آلفای کرونباخ
طیف ضرایب همبستگی و سطح معناداری
خودکارآمدی حرفه­ای

٨٠/٠

۵٢/٠- ٠۵/٠

٠٠٠١/٠

۳-۴- روش اجرا

به منظور انجام تحقیق حاضر، داده ­های می‌دانی به صورت پیمایشی با بهره گرفتن از سه پرسشنامه معرفی شده،­ گردآوری شده است پس از انتخاب نمونه، پرسشنامه های پژوهش بین اعضای هیئت علمی توزیع و بعد از سه روز با مراجعه حضوری جمع‌ آوری شد.

٣-۵- روش تجزیه و تحلیل اطلاعات

برای تجزیه و تحلیل داده ها از بسته نرم افزاری spss16 استفاده شده است. روش های آماری مورد استفاده برای هر سؤال به شرح زیر است:

۱- نوع ساختار سازمانی غالب دانشگاه یاسوج چیست؟ (آزمون تی وابسته)

۲- اعضای هیئت علمی چه نگرشی نسبت به عدالت سازمانی دانشگاه یاسوج دارند؟ (آزمون تی تک نمونه ای)

۳- احساس خودکار آمدی حرفه ای اعضای هیئت علمی دانشگاه یاسوج به چه میزان است؟ (آزمون تی تک نمونه ای)

د) ارائه اطلاعات پیش بینى شده^[۱۵]

امروزه در کشورهای مختلف بر ارائه اطلاعات مالی پیش‌بینی شده تأکید و اصرار می شود و استفاده کنندگان صورت‌های مالی نیز ‌در مورد ارائه این گونه اطلاعات تقاضای فراوان دارند. اگر چه متداول‌ترین پیش‌بینی مربوط به سود خالص و سود هر سهم^[۱۶] است اما پیش بینی این گونه اقلام شاید به سختی و با حداقل قابلیت اعتماد انجام گیرد. زیرا اصولاً پیش‌بینی سود در حسابداری مبتنی بر متغیرهای ذهنی و مفروضات زیادی ‌در مورد واحد انتفاعی و وضعیت اقتصادی است. سایر مواردی که پیش‌بینی آن ها می‌تواند حائز اهمیت باشد عبارتند از: فروش های مورد انتظار، دریافت ها و پرداخت های مورد انتظار، اندازه گیری تغییرات مورد انتظار در قیمت ها و تقاضا برای محصولات واحد انتفاعی، اندازه گیری تغییرات مورد انتظار در هزینه دستمزد و بهای کالاها و خدماتی که معمولاً توسط واحد انتفاعی تحصیل می شود. در هر صورت، همراه با اطلاعات مالی پیش‌بینی شده لازم است مفروضات اساسی مربوط به وضعیت صنعت و تغییرات در شرایط اقتصادی نیز افشا شود تا استفاده کنندگان ازاطلاعات پیش بینی شده بتوانند قابلیت اتکای این گونه اطلاعات را ارزیابی کنند (عالی ور، ۱۳۷۶).

۲-۳-۳-۲ افشاى اطلاعات غیرکمى

ارزیابی میزان اهمیت و مربوط بودن اطلاعاتی که نمی توان آن ها را به شکل کمی ارائه کرد، به مراتب دشوارتر از اطلاعات کمی است. زیرا اشخاصی که این قبیل اطلاعات را مبنای تصمیم گیری های خود قرار می‌دهند، ارزش های متفاوتی برای آن ها قائل می‌شوند. به طور کلی میزان مربوط بودن اطلاعات به میزان ارزش آن ها در تصمیم گیری بستگی دارد. ‌بنابرین‏، معیار را باید جایی جستجو کرد که بتوان گفت اطلاعات به اندازه ای در تصمیم گیری با اهمیت است که از افشای آن نباید صرفنظر شود. مربوط بودن انواع معینی از اطلاعات غیرکمی را می توان ازطریق مربوط بودن اطلاعات کمی همبسته با آن اطلاعات تعیین کرد. مثلاً اگر دارایی های مشخصی وثیقه طلب وام دهندگان معینی است، چنانچه دارایی های مذبور از لحاظ مبلغ با اهمیت باشد، وثیقه نیز یک واقعیت مربوط خواهد بود. اما اگر دارایی های مورد وثیقه فاقد اهمیت باشد، اطلاعات توصیفی ‌در مورد وثیقه نیز احتمالاً مربوط نخواهد بود. اما این موضوع در برخی موارد ممکن است صادق نباشد. مثلا زیان جزیی ‌در مورد موجودی های مواد و کالا یا وجوه نقد چنانچه به علت اختلاس مدیران باشد ممکن است یک واقعیت مربوط محسوب شود.

الف) رویه هاى حسابدارى^[۱۷]

تنوع روش های پذیرفته شده حسابداری که در واحدهای انتفاعی مورد استفاده قرار می‌گیرد، قابلیت مقایسه مستقیم صورت‌های مالی را مشکل تر ساخته است. در این ارتباط یکی از راه حل های پیشنهادی، افشای مناسب روش های استفاده شده در هر مورد است. افشای رویه های حسابداری که جزء اطلاعات غیرکمی است، می تواند به تفسیر بهتر صورت‌های مالی هر یک از واحدهای انتفاعی کمک کند و در نتیجه تصمیمات مبتنی ‌بر صورت های مذبور را تحت تاثیر قرار دهد. از این رو، استانداردهای حسابداری نیز بر مبنای این فرضیه، افشای اطلاعات مربوط به روش های حسابداری مورد استفاده را از لحاظ ارائه مطلوب صورت‌های مالی^[۱۸] ضروری دانسته است.

ب) تغییرات حسابدارى^[۱۹]

به کارگیری یکنواخت و مستمر اصول و روش های حسابداری دیر زمانی است که از لحاظ ارزیابی فعالیت ها و پیش‌بینی عملیات آتی واحدهای انتفاعی به عنوان یک ضرورت شناخته شده است. استانداردهای حسابداری نیز حامی این نظر است اما با پذیرش تغییرات حسابداری در صورت ضرورت، خواستار افشای کامل هر گونه تغییر و ارائه توجیهات مربوط در صورت‌های مالی دوره تغییر شده است. تغییرات حسابداری شامل تغییر در اصول و روش های حسابداری^[۲۰]، تغییر در برآوردهای حسابداری^[۲۱] و تغییر درشخصیت حسابداری واحد گزارشگر^[۲۲] می‌باشد.

ج) افشاى رویدادهاى بعد از تاریخ ترازنامه^[۲۳]

بسیاری از رویدادهایی که بعد از تاریخ ترازنامه واقع می شود، اعتبار و تفاسیر صورت‌های مالی و تصمیمات اتخاذ شده بر مبنای اطلاعات منعکس در صورت های مالی مذبور را تحت تاثیر قرار می دهد. انواع رویدادهای مربوط که ممکن است بعد از تاریخ صورت‌های مالی اما قبل از تکمیل گزارش های مالی واقع شود به شرح زیر است:

1. 1. رویدادهایی که بر مبالغ منعکس در صورت های مالی مستقیمآً مؤثر است و آن ها را تغییر می‌دهد.

1. 1. رویدادهایی که اعتبار دایمی ارزیابی های منعکس درترازنامه یا روابط بین اجزای تشکیل دهنده حقوق صاحبان سهام را به گونه ای با اهمیت تغییر می‌دهد یا سودمندی فعالیت های گزارش شده دوره های قبل را به نحوی مؤثر تحت الشعاع قرار می‌دهد.

1. رویدادهایی که ممکن است عملیات یا ارزیابی های آتی را به نحوی با اهمیت تحت تاثیر قرار دهد (عالی ور، ۱۳۷۶).

۲-۳-۴ میزان افشا

پاسخ ‌به این پرسش که «چه میزان از اطلاعات لازم است افشا شود؟» نه تنها به نیاز و خبرگی استفاده کنندگان گزارش های مالی بستگی دارد بلکه به ویژگی‌ها و معیارهای مورد انتظار از افشا نیز وابسته است. صفات کافی، مناسب ‌و کامل ویژگی هایی است که اغلب برای توصیف افشا بیان می شود. در نوشتارهای حسابداری و حسابرسی نیز با توجه به برداشت هر یک از نویسندگان از افشا، حسب مورد به اصطلاحات افشای کافی^[۲۴]، افشای مناسب^[۲۵] یا افشای کامل^[۲۶] اشاره شده است. اما متداول‌ترین نظریه ازمفاهیم مذبور، افشای کافی است که حاکی از حداقل افشای مورد نیاز است و با این عبارت منفی که صورت‌های مالی نباید گمراه کننده باشد هماهنگی دارد. افشای مناسب بر این مبنای اخلاقی دلالت دارد که باید با کلیه استفاده کنندگان بالقوه درارتباط با افشای اطلاعات مالی، یکسان برخورد شود. افشای کامل حاکی از ارائه کلیه اطلاعات مربوط، به گونه ای است که صورت‌های مالی تصویر کاملی از فعالیت ها و رویدادهای مالی واحد انتفاعی را نشان دهد. اگر چه لازم است صورت‌های مالی به نحو کامل ارائه شود اما نباید حاوی اطلاعات بیش از حد و با ماهیتی بی اهمیت باشد، زیرا ممکن است توجه استفاده کنندگان صورت‌های مالی به اطلاعات جزیی وکم اهمیت معطوف و در نتیجه، رویدادها و عملیات با اهمیت نادیده گرفته شود. لازم به ‌ذکر است که ویژگی های افشا علاوه بر کاربرد ‌در مورد اطلاعات کمی^[۲۷]، اطلاعات غیرکمی^[۲۸] را نیز شامل می شود. به طور مثال، در خصوص اطلاعات غیرکمی ممکن است اطلاعاتی که بتواند مفروضات مدیریت را درباره معیارهای به کار رفته در برآورد میزان مطالبات مشکوک الوصول و استهلاک تأسیسات و ماشین آلات توصیف کند، برای استفاده کنندگان صورت‌های مالی مفید باشد.

۲-۳-۵ روش های افشا

۲-۳-۴-۶ عوامل رشد و پیشرفت

عواملی مانند فقدان اکسیژن خون و عفونت، یا استرس و سوء تغذیه مادر در دوران رشد جنین، ممکن است اندکی خطر ابتلا به اسکیزوفرنی را در مراحل بعدی زندگی افزایش دهند. به احتمال زیاد افراد مبتلا به اسکیزوفرنی ممکن است در فصل زمستان یا فصل بهار (حداقل در نیمکرۀ شمالی) متولد شده باشند، که ممکن است ناشی از قرار گرفتن زیاد در معرض ویروس در رحم باشد. این اختلاف حدود ۵ تا ۸٪ می‌باشد. (کاپلان و سادوک به نقل از پورافکاری، ۱۳۷۶ )

۲-۳-۴-۷ مکانیسم‌ها

تلاش‌های چندی برای توضیح ارتباط بین تغییر عملکرد مغز و اسکیزوفرنی به مرحله عمل رسیده است. یکی از شایع ترین آن ها فرضیه‌های دوپامین می‌باشد، که نسبت خصیصه‌های جنون به تفسیر ذهن معیوب از احتراق ناقص نورون‌های دوپامینرژیک می‌باشد. بسیاری از مکانیسم‌های روانی در توسعه و بقای اسکیزوفرنی درگیر می‌باشند. انحرافات شناختی در افرادی که مطلع از خطر هستند یا کسانی که در معرض خطر هستند، به ویژه هنگامی که تحت فشار یا در موقعیت‌های گیج کننده‌ای هستند قابل تشخیص می‌باشد. برخی از ویژگی‌های شناختی ممکن است منعکس کننده فقدان‌های عصب شناختی عمومی از جمله از دست دادن حافظه باشند، حال آن که ویژگی‌های دیگر ممکن است مربوط به مسائل خاص و تجربیات باشند. (کاپلان و سادوک به نقل از پورافکاری، ۱۳۷۶ )

علی رغم نمایان شدن فقدان عاطفه، یافته های اخیر نشان می‌دهد که بسیاری از افراد مبتلا به اسکیزوفرنی از لحاظ عاطفی، خصوصاًً به محرک‌های استرس زا یا منفی پاسخگو هستند، و این گونه است که حساسیت ممکن است سبب بروز آسیب پذیری نسبت به اختلال و علائم شود. برخی از شواهد نشان می‌دهد که محتوای باورهای پنداری و تجارب روانی می‌تواند منعکس کننده علل عاطفی اختلال باشند، و همچنین نشان می‌دهد که چگونه تعبیر شخص از چنین تجربه هایی می‌تواند در شناخت علائم تأثیر گذار باشد. استفاده از « رفتارهای مطمئن» برای جلوگیری از تهدیدات فرضی ممکن است کمکی برای توهم مزمن باشد. اکثر شواهد مرتبط با نقش مکانیسم‌های روانی ناشی از اثرات روان درمانی‌ها روی علائم اسکیزوفرنی می‌باشد. (کاپلان و سادوک به نقل از پورافکاری، ۱۳۷۶ )

۲-۳-۵ عصب شناسی

اسکیزوفرنی بسته به تفاوت‌های ظریف موجود در ساختار مغز می‌باشد، که در ۴۰ تا ۵۰٪ موارد و در شیمی مغز در حالات جنونی حاد یافت می‌شود. بررسی‌های برگرفته از تست روانشناسی عصبی و تکنولوژی‌های تصویر برداری از مغز مانند ^[۳۴]FMRI و PET^[35] برای بررسی تفاوت‌های اجرایی در فعالیت مغز نشان دهنده تفاوت‌هایی هستند که به نظر می‌رسد اغلب در لب قدامی مغز هیپوکامپ و لب گیجگاهی رخ می‌دهند. کاهش حجم مغز، کوچک‌تر از آنچه در کسانی که مبتلا به بیماری آلزایمر هستند بافت می‌شود، در مناطقی از قشر پیشانی و لب‌های گیجگاهی گزارش شده‌اند. معلوم نیست که آیا این تغییرات حجمی تدریجی هستند یا قبل از شروع بیماری به وجود می‌آیند. این تفاوت‌ها به فقدان شناخت عصبی مرتبط اند که اغلب ابتلا به اسکیزوفرنی را به همراه دارند. از آنجا که مدارهای عصبی متغیرند، متناوباً پیشنهاد شده است که اسکیزوفرنی را باید به عنوان مجموعه‌ای از اختلالات گسترده عصب تصور کرد.(کالات ^[۳۶]به نقل از سید محمدی،۱۳۷۹)

توجه خاصی نسبت به عملکرد دوپامین در مسیر لزولیمبیک مغز شده است. توجهات بیش از حد منتج شده از یافته های تصادفی است که مواد مخدر، که مسدودکننده عملکرد دوپامین است، می‌تواند علائم روان پریشی را کاهش دهد. این واقعیت وجود دارد که آمفتامین‌ها، که منجر به آزاد شدن دوپامین می‌شوند، ممکن است علائم روان پریشی در اسکیزوفرنی را تشدید کنند. فرضیه مؤثر دوپامین اسکیزوفرنی پیشنهاد می‌کند که فعال سازی بیش از حد گیرنده‌های D2 علت (علائم مثبت) اسکیزوفرنی بود. اگر چه حدود ۲۰ سال این فرضیه بر اساس اثر مسدود کننده D2 مشترک در تمام داروهای ضد روان پریشی بنا شد، اما تا اواسط دهه نود که PET و بررسی‌های تصویربرداری مقطع نگاری رایانه ای تک فوتونی شواهد پشتیبان را تأمین می‌کردند اثری از آن نبود. فرضیه دوپامین در حال حاضر، تا حدودی تنها به دلیل اینکه تجویز داروهای ضد روان پریشی جدید (تجویز داروی داروهای ضد روانپریشی نامنظم) می‌توانند مؤثرتر از تجویز داروهای قدیمی (تجویز دارو داروهای ضد روان پریشی معمولی) باشند ساده تصور می‌شود، اما عملکرد سروتونین نیز مؤثر واقع می‌شود و ممکن است اندکی کمتر از دوپامین اثر مسدود کننده داشته باشد. (کالات به نقل از سید محمدی،۱۳۷۹)

انتقال دهنده عصبی گلوتامات و کاهش عملکرد گیرنده‌های گلوتامات در اسکیزوفرنی نیز مورد توجه قرار گرفته است، بیشتر به دلیل کاهش غیر طبیعی سطح گیرنده‌های گلوتامات یافت شده در مغزهای پس از مرگ کسانی که مبتلا به اسکیزوفرنی هستند، و کشف اینکه داروهای مسدود کننده گلوتامات مانند پنسیلسن و کتامین می‌توانند مقلد علائم و مسائل شناختی مرتبط با این حالت باشند. کاهش عملکرد گلوتامات به عملکرد ضعیف آزمون الزامی لپ قدامی مغز و عملکرد هیپوکامپ مرتبط می‌باشد، و گلوتامات می‌تواند در عملکرد دوپامین، که هر دو در اسکیزوفرنی دخیل شده‌اند تأثیر گذار باشد، واسطه مهم (و احتمالاً عملی) نقش مسیرهای گلوتامات در این حالت پیشنهاد می‌شوند. اما علائم مثبت نسبت به تجویز داروی گلوتامات^[۳۷] پاسخگو نیستند. (کالات به نقل از سید محمدی،۱۳۷۹)

۲-۳-۶ تشخیص

اسکیزوفرنی یا بر اساس دو معیارهای انجمن روان پزشکی آمریکا «راهنمای آماری و تشخیصی اختلالات روانی»، نسخه DSM-IV-TR، یا سازمان بهداشت جهانی طبقه بندی آماری از مشکلات سلامتی، ICD-10 تشخیص داده می‌شود. این معیارها از تجارب گزارش شده شخص، گزارش اختلال رفتاری، به دنبال یک ارزیابی بالینی توسط یک متخصص سلامت روانی استفاده می‌کنند. نشانه های مرتبط با اسکیزوفرنی به طور پی در پی در جامعه رخ می‌دهد و بسیار سخت می‌شود به اسکیزوفرنی پی برد. تا سال ۲۰۰۹ هیچ آزمون عینی وجود ندارد. (کاپلان و سادوک، ۲۰۰۷،به نقل از رضاعی)

۲-۳-۷ معیارها

معیارهای ICD^[38]-10 به طور معمول در کشورهای اروپایی مورد استفاده قرار می‌گیرند، حال آنکه معیارهای DSM-IV-TR در ایالات متحده آمریکا و سایر نقاط جهان مورد استفاده قرار می‌گیرند، و در مطالعات پژوهشی متداول هستند. معیارهای ICD-10 تأکید بیشتری بر علائم درجه اول اشنایدری دارند. در عمل، تشابه بین دو سیستم بالا است. (کاپلان و سادوک، ۲۰۰۷،به نقل از رضاعی)

با توجه به نسخه چهارم تجدید نظر شده “راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی DSM-IV-TR ” برای تشخیص ابتلا به اسکیزوفرنی، سه معیار مشخص باید در نظر گرفته شود:

علائم مشخصه: دو یا چند مورد زیر، که هر یک برای مدت طولانی در طول یک دوره یک ماهه وجود دارند (یا کمتر، در صورتی که علائم صرفه نظر از درمان باشند).

الف )توهمات ب )وهم و خیالات ج )سخنان آشفته، که جلوه‌ای از اختلال در تفکر رسمی می‌باشد.

د)رفتار به شدت آشفته (مانند نامناسب لباس پوشیدن، اغلب گریه کردن) یا رفتار جنون جوانی

۲٫آیا مقیاس SOCRATES درمیان معتادین وابسته به مواد مراجعه کننده به مراکز درمانی کرمانشاه روایی کافی دارد؟

۳٫مقیاس SOCRATESدرمیان معتادین وابسته به مواد مراجعه کننده به مراکز درمانی کرمانشاه چند عامل دارد؟ ۴٫ بهترین نقطه ی برش مقیاس SOCRATES در معتادین وابسته به مواد مراجعه کننده به مراکز درمان ترک اعتیاد شهرستان کرمانشاه چند است؟

۱-۶-تعریف مفهومی وعملیاتی متغیرها

۱-۶-۱-دقت^[۶]

درجه ی مطابقت یک اندازه گیری، یا برآوردی که بر مبنای اندازه گیری به دست آمده باشد ،با مقدار حقیقی صفتی که مورد اندازه گیری بوده است .

۱-۶-۲-روایی^[۷]

روایی را می توان به صورت توافق بین نمره یا اندازه ی آزمون وکیفیتی که قرار است به وسیله ی آن اندازه گیری شودتعریف کرد.فرایند ارزیابی توانایی یک آزمون برای اندازه گیری حقیقی آن چه که قرار است اندازه بگیری را تعیین روایی می‌گویند.انواع روش های عمده ی تعیین روایی آزمون های روان شناختی به شرح زیر می‌باشد.


۱٫روایی محتوا:^[۸] روایی محتوا نوعی روایی است که معمولا برای بررسی اجزای تشکیل دهنده ی یک ابزار اندازه گیری به کاربرده می شود. روایی محتوایی یک آزمون معمولا توسط افرادی متخصص در موضوع مورد مطالعه تعیین می شود.از این رو روایی محتوا به قضاوت داوران درباره ی موضوع مورد مطالعه بستگی دارد(بازرگان و همکاران،۱۳۷۷).

۲٫روایی صوری: ^[۹]روایی صوری وجهی دیگراز روایی محتوا است وآن توجه کردن به وضع ظاهری سوا لات به جای ماهیت محتوایی آن ها است(بهرامی،۱۳۷۷).

۳٫روایی ملاکی ^[۱۰]:روایی ابزار پژوهش که با تعیین رابطه ی بین نمره های آزمون ویک ملاک مستقل غیر آزمونی تعیین می شود.روایی هم زمان ‌و روایی پیش بین نمونه هایی از روایی ملاکی هستند.

۴٫روایی هم زمان ^[۱۱]: روایی تثبیت شده یا میزان انطباق بین دو ملاک مختلف مثل روایی نتایج دو آزمون مختلف برای اندازه گیری موضوعی واحد.

۵٫روایی پیش بین ^[۱۲]: نوعی روایی تجربی ‌و مبتنی بر تعیین میزانی که نمرات یک آزمون پیش‌بینی کننده ی عملکرد واقعی هستند.

۱-۶-۳-پایایی^[۱۳]

به درجه ی ثبات بین اندازه گیری در شرایط مشابه اشاره دارد.برای به دست آوردن پایایی روش های مختلفی وجود دارد از جمله :

1. 1. پایایی به روش بازآزمایی^[۱۴]: با اجرای آزمون دریک زمان واجرای دوباره ی آن درزمانی دیگر تعیین می شود. ضریب پایایی با محاسبه ی همبستگی نمره های حاصل از همان آزمودنی در دو اجرای مختلف آزمون به دست می‌آید.

1. پایایی باروش اندازه گیری های همسانی درونی^[۱۵]:این نوع پایایی بربازیافت پذیری اندازه گیری تمامی سوال های مختلف موجوددریک آزمون یعنی بربازپدیدآوری محتوا تمرکز دارد. جهت تعیین همسانی درونی یک اندازه گیری آزمون یک باردرنمونه ای ازآزمودنی ها اجرا می‌گردد ‌و آنگاه رابطه ی متقابل بین سؤال‌‌های آزمون سنجیده می شود.

۱-۶-۴-تعریف نظری افراد وابسته به مواد :

عبارت است ازیک الگوی غیر انطباقی مصرف موادکه منجر به تخریب چشمگیر بالینی یاناراحتی

می شود(شمس علی زاده،۱۳۸۱).

۱-۶-۵-تعریف عملیاتی معتادان خود معرف

در این پژوهش منظور از معتادین وابسته به مواد افرادی هستند که طبق DSM-IV واجد ملاک های تشخیصی اختلالات وابسته به مواد هستند و نتایج تست اپیوم آن ها مثبت بوده و در یک مرکزMMTتحت درمان هستند.

۱-۶-۶-تعریف نظری مراحل آمادگی برای تغییر و اشتیاق برای درمان

از لحاظ نظری منظور از مراحل آمادگی برای تغییر و اشتیاق برای درمان عبارت است از شناخت مشکلات ناشی از سوء مصرف مواد مخدر، علاقه و تمایل برای کمک در ایجاد تغییرات رفتاری مفید، آمادگی برای ورود به یک فرایند رسمی برای هدایت تغییرات رفتاری و انجام مرحله عمل در جهت تغییر(میلر و همکاران ،۱۹۹۶).

۱-۶-۷-تعریف عملیاتی مراحل آمادگی برای تغییرو اشتیاق برای درمان:

در این مطالعه تعریف عملیاتی سنجش مراحل آمادگی برای تغییرنمره ای است که نمونه مورد بررسی در مقیاس SOCRATES در مراحل پیش آزمون و پس آزمون به دست می آورند.

فصل دوم: پیشینه ی پژوهش

۲-۱-مقدمه:

این فصل شامل دو بخش است. در بخش اول این فصل, ابتدا ‌چارچوب مفهومی پژوهش از جمله مفهوم انگیزش , مراحل تغییررفتار اعتیادی ومدل های درمان سوء مصرف کنندگان بررسی می شود. در بخش دوم برخی از پژوهش های انجام شده مرتبط با موضوع رساله بررسی خواهد شد.

۲-۲-مفهوم انگیزش:

استقلال: قابلیت خوداتکایی، عدم وابستگی و توانایی نظم دهی شخصی به رفتار است. ریف این مفهوم را تا اندازه‌ای مبتنی بر نمونه هایی از افراد خود شکوفا که به شکل مستقل عمل می‌کنند، مطرح می‌کند. منظور توانایی فرد برای زندگی طبق ارزش‌های و سنت‌های خود است حتی اگر این ارزش‌ها ‌با ارزش‌های دیگران در تضاد قرار داشته باشند (ریف، ۱۹۸۹). فردی که مستقل است خود مسیر را تعیین می‌کند، بر خودش کنترل دارد و تن به کنترل توسط ارزش‌های دیگران نمی‌دهد و طبق استانداردهای خود زندگی می‌کند (ریف و کییز، ۱۹۹۵).

۸-۳-۲ مهارت‌های ارتباطی در سلامت اجتماعی

یکی از جنبه‌های مهم رشد انسان، فرایند اجتماعی شدن اوست. انسان به عنوان موجودی اجتماعی، همواره ناگزیر است که با دیگران روابط متقابل داشته باشد. از طریق رفتار متقابل اجتماعی است که افراد شخصیت خود را می‌سازند و شیوه های زندگی جمعی و دانش، مهارت‌ها الگوهای رفتاری لازم را کسب می‌کنند. از طرفی به نظر می‌رسد که برقراری و حفظ یک ارتباط سالم و مستمر نیز مستلزم داشتن مهارت‌های اجتماعی و ارتباطی به خصوصی است که باید آن‌ ها را مورد توجه و بررسی قرارداد.

در متون پژوهشی مفهوم مهارت‌های ارتباطی به صورت‌های مختلفی، تعریف شده است.

ماتسون (۱۹۹۰) معتقد است که مهارت‌های ارتباطی رفتارهایی هستند که رشد آن ها می‌تواند بر روابط بین افراد از یک سو و سلامت اجتماعی آنان و نیز عملکرد مفید و مؤثر در اجتماع از سوی دیگر، تأثیر داشته باشد. اشنایدر و همکاران (۱۹۸۵) نیز مهارت‌های ارتباطی را به عنوان وسیله ارتباط میان فرد و محیط، تعریف می‌کنند که این وسیله برای شروع و ادامه یک ارتباط سازنده و سالم با همسالان، به عنوان بخش مهمی از سلامت، مورد استفاده واقع می‌شود.

ج) مذهب: از دیدگاه روان‌شناسی، مذهب بعضاً یک فعالیت فکری و احساسی و یک عمل ارادی است. مذهب چیزی بیش از یک تجربه ذهنی صرف است و همواره اشاره به یک موضوع مورد پرسش و ایمان دارد. مذهب یک ماهیت اشتراکی است که عقایدی را در بین مردم به صورت ساختارهای نهادی وابسته، عملیات اجرایی و واحدهای سیاسی سازمان می‌دهد. سیستم های عقیدتی درون فردی و بین فردی و سیستم های مذهبی همچنین می‌توانند تأثیر مخصوصی روی سیستم های تندرستی و حمایت‌های اجتماعی و عقاید منحصربه‌فرد آن‌ ها داشته باشد. تعداد بررسی‌های زیادی ارتباط مذهب با سلامت را نسبت به سیستم اعتقادات مذهبی در دو دهه گذشته آزمایش نموده‌اند. اکثر تحقیقات نشان دادند که مذهب تأثیر سودمندی بر سلامت روانی و اجتماعی داشته است (سعیدی و همکاران،۱۳۸۸).

۹-۳-۲سیاست اجتماعی و سلامت اجتماعی

سیاست اجتماعی و کاربرد آن در حوزه سلامت از جمله سلامت اجتماعی کلید اساسی و تحقق سایر حوزه های مرتبط با سلامت اجتماعی است. در واقع سیاست اجتماعی اشاره به کنش‌های اجتماعی شهروندان از جمله زنان در جهان زندگی اجتماعی می‌کند. بر این اساس توصیف این کنش‌ها هدفمند و مؤثر در ارتقای بهزیستی افراد جامعه نیز می‌باشد. به طور خلاصه باید گفت که “سیاست اجتماعی، مرتبط با رفاه با بهزیستی جامعه و اعضایش است و از سوی دیگر سیاست اجتماعی با سایر نزدیک به فعالیت‌های رفاه است، قلمرویی که در آن سیاست‌های دولت و خدمات اجتماعی به منظور ارتقای شهروندان یک کشور مورد استفاده قرار می‌گیرد. (سعیدی و همکاران،۱۳۸۸).

۴-۲ متغیر روابط والد و فرزند

۱-۴-۲ مفهوم خانواده

خانواده از مهم‌ترین گره‌های اولیه است. بدان لحاظ که اعضای آن به دلیل اهداف رسمی بلکه برای مقاصد عاطفی به هم در ارتباط هستند و نوع روابط آن ها غیررسمی، عاطفی و چهره به چهره می‌باشد. گر چه خانواده در مقایسه با سایر گره‌های اجتماعی، گروهی کوچک محسوب می‌شود، در عمل پایه و اساس تمامی نهادهای اجتماعی دیگر مانند نهادهای اقتصادی، آموزش و پرورش، مذهب و حتی حکومت نیز در خانواده گذاشته می‌شود (هالفورد^[۷۰]، ترجمه تبریزی، ۱۳۸۴).

۲-۴-۲ اهمیت روابط

قدرتمندترین وسیله برای کمک به فرد برای تغییر، روابطی است که فرد با دیگران دارد. هر چه بیشتر به اصل درمان نزدیک می‌شویم بیشتر در می‌یابیم که کیفیت رابطه‌ درمانی کلید تعیین‌کننده موفقیت یا شکست در درمان است. مطمئناً با این نکته موافقیم که رابطه‌ ما با درمانجویان اهمیت بسیار دارد ولی در اینجا نه فقط درباره‌ رابطه‌ درمانی، بلکه درباره‌ پتانسیل درمانی روابط در زندگی فرد سخن می‌گوییم. اعضای خانواده که به مراکز درمان مراجعه می‌کنند، غالباً در روابط خود با یکدیگر به نوعی دچار انزوا و بی‌ارتباطی‌اند. شاید آن چنان درگیر حل و فصل خود می‌شوند که دیگر به سایر جنبه‌های روابط خود فکر نمی‌کنند. شاید مدت‌های طولانی از تضادها و مشکلات خود اجتناب کرده‌اند، به نحوی که بخش‌هایی از وجود خود را از یکدیگر مخفی کرده‌اند و به جایی رسیده‌اند که دیگر با یکدیگر پیوندی احساس نمی‌کنند.

روابط در این‌گونه خانواده ها حمایتگرانه نیست. اعضای خانواده یکدیگر را سد راه می‌دانند و نه حمایتگر. آنان در الگوهایی از تنش مقابل درگیر شده‌اند که مانع از رشد می‌شود. گاهی روابط بیرون از خانواده جبران‌کننده‌ روابط تا حدودی به دلیل نبودن پایه‌ای ایمن در خانواده مسموم می‌شود. از آنجا که دلبستگی به خانواده ارتباط معکوسی با دلبستگی به همسالان ناهنجار دارد، هر قدر نوجوان به دلیل احساس تعلق، که رد خانواده از آن محروم است، به گروه همسالان جذب شود، خانواده بیشتر او را از خود طرد می‌کند و در نتیجه او بیشتر جذب همسالان ناهنجار خود می‌شود.

درعین‌حال در خانواده چرخه‌ای بی‌حاصل ایجاد می‌شود. هر قدر نوجوان بیشتر از قواعد و محدودیت‌های اعمال‌شده از سوی والدین سر باز زند، والدین بیشتر در جهت کنترل نوجوان تلاش می‌کنند. این تلاش‌ها برای کنترل نوجوان، بیشتر سبب آزردگی او می‌شود و مشکل را تشدید می‌کند، زیرا نوجوان بیشتر احساس می‌کند که او را درک نکرده‌اند و به سمت گروه همسالان ناهنجار کشیده می‌شود که منجر به جدایی و فاصله‌ای غیرقابل‌برگشت در رابطه می‌شود. او خانواده را ترک می‌کند و زود از آنان جدا می‌شود. والدین هم با درماندگی از او کنار می‌کشند یا او را از خانواده جدا می‌کنند.

وابستگی ضعیف به والدین

معاشرت با همسالان ناهنجار

نوجوان درگیر رفتار مشکل زا می‌شود

والدین نوجوان را طرد یا کنترل می‌کنند

نوجوان احساس می‌کند که والدین با او بد رفتاری کرده‌اند، و در برابر تلاش‌های آنان برای کنترلش مقاومت می‌کند.

چرخه بیماری در رفتار مشکل‌زای نوجوان

مداخله موفقیت‌آمیز برای در هم شکستن این چرخه از طریق برقراری ارتباط مجدد بین اعضای خانواده میسر است. این روش باید نقش‌های والدین را به عنوان مرجع قدرت و مربی کودک متعادل کند.