– ساختمان قدیمی مسعود اصمعی :
این ساختمان در میدان چهار پادشاهان ٬ خیابان کاشف غربی ٬ کوچه عبدالله زاده واقع شده که از یک سو به محله قدیمی پرده سر و از سوی دیگر به مرکز محله گابنه منتهی می شود.این بنا در دو طبقه با زیربنایی حدود ۱۲۵ متر مربع و هر طبقه به صورت ذوزنقه ساخته شده است. مصالح به کار رفته در بنا از چوب٬ سفال و آجر می باشد. از نکات حائز اهمیت و جالب توجه آن چاه آبی است که از آن به عنوان یخچال استفاده می شود. بنا در دو طبقه و دارای پلانی خطی می باشد و ارتباط بین فضاهای مختلف بنا به دو گونه صورت می گیرد:
یکی از طریق بازشوهایی که بر روی یک محور قرار دارند و به شکل اتاق هایی تو در تو عمل می نمایند و دیگر از راه ایوان باریکی در ضلع شرقی بنا ٬ رو به حیاط. سبک واسلوب ساختمان دارای ویژگی های معماری سنتی گیلان است.تاریخ احداث بنا را می توان به دوره قاجار نسبت داد. ساختمان اصمعی در بهمن ماه ۱۳۸۳ با شماره ۱۱۱۵۱ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است. (عربانی ٬ ۱۳۸۷ ٬ ص ۱۷۱۰ )
– ساختمان قدیمی کیا موسوی اصمعی :
یکی از بناهای بازمانده در بافت قدیمی لاهیجان این ساختمان است که در خیابان کاشف غربی ٬ محله گابنه قرار دارد.مصالح به کار رفته در ساخت این بنا از آجر٬ چوب ٬ سنگ ٬ و ملاط و آهک می باشد. بام بنا سفالپوش است و از مصالحی چون خشت وچوب برای تزئینات در و پنجره استفاده شده است. ساختار فضایی این بنا تا حدودی متفاوت بانمونه های مجاورش می باشد.تزئینات زیبا و بدیع ساختمان ٬ همواره آنرا از یک بنای مسکونی معمولی هم عصر خود متمایز می سازد. گچبری ها و نقاشی ها و سایر تزئینات داخلی از ویژگی های اثر است. تنوع تزئینات بنا و شکل بازشو ها و ارسی ها منحصر به فرد است. این بنا در دوطبقه بر روی دیوارهای ضخیم و در جهت شرقی-غربی استقرار یافته است.نمای اصلی بنا به تبعیت از ویژگی های اقلیمی منطقه به سمت جنوب با تزئینات و تناسب جالب توجهی آراسته گشته است.با توجه به مجموعه شواهد و ویژگی های معماری بنا قدمت آنرا می توان به اواخر دوره قاجار و اوائل حکومت پهلوی نسبت داد. این اثر ارزشمند تحت شماره ۱۱۵۲ مورخ ۱۱/۷/۸۳ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است. (عربانی ٬ ۱۳۸۷ ٬ صص ۱۷۱۱-۱۷۱۰)

- حمام گلشن :
این حمام در مقابل بقعه چها پادشاهان و نزدیک مسجد جامع در محله میدان قرار دارد. حمام گلشن را می توان یکی از قدیمی ترین و زیبترین حمام های گیلان نام برد که هنوز هم کاربری خود را حفظ نموده است. گفته می شود به دستور سید حسن کیا والی بیه پیش لاهیجان در محله میدان ٬ این حمام احداث گردید. این حمام در زمان فتحعلی شاه قاجار مرمت و بازسازی شده است. این بنا علیرغم تعمیراتی که در زمان قاجاریه صورت گرفته می تواند متعلق به دوره قبل از صفویه باشد. ستون های سنگین و طاق های جناقی و سربینه و گرمخانه آن حکایت از قدمت بنا دارد.گنبدهای بزرگ بنا با ترکیب بسیار مناسبی بر ستون های سنگی یکپارچه استوار است که با روکش های طرح اسلیمی آهک بری شده فضایی دلپذیر را ایجاد نموده است. مصالح اصلی بنا از آجر و گل آهک و ساروج است. (قربانی ٬ ۱۳۷۵ ٬ صص ۲۳۶ - ۱۳۷ )
بخشی از این حمام با گسترش شهرسازی و لزوم احداث خیابان و میدان ٬ ویران شده است. بنای حمام پلان کثیرالاضلاع داشت و برای ساخت آن از آجرقرمز محلی ٬ ساروج و گل آهک استفاده شده است. در تعمیرات اخیر پس از زلزله گیلان برای استحکام بنا از مصالح جدید استفاده شد.در سنگ کاری شده امروزی حمام در کوچه ای در ضلع جنوب آن واقع شده است. با گذر از ورودی به رخت کن می رسیم.طول رخت کن حدود ۱۰ متر و در سمت راست آن ٬ اتاقکی در سطحی پایین تر واقع شده که به گرمخانه معروف است.در شمال رختکن ٬ صحن حمام با ده ستون قرار داردو وسیع ترین قسمت بنا به شمار می رود.
کف گرمابه با موزاییک و ازاره دیوارهای جانبی تا ارتفاع ۱۸۰ سانتیمتر کاشی کاری جدید شده است. گنبد میانی در حدود ۸ متر ارتفاع دارد و حباب هایی بر روی آن کار گذاشته شده است که نور داخل حمام را تامین می نماید.در فواصل طاق های جناقی و دیوارهای جانبی گنبدهای کوچکی به صورت کاسه برگردان به ارتفاع حدود ۳٫۵ متر٬ فضای فوقانی را مسقف می سازد.
در شمال شرقی صحن دو هشتی وجود دارد. اضلاع مقابل هشتی ها حدود ۴٫۵ متر و ارتفاع گنبد آنها ۵٫۵ متر است. در ضمن در دیوارهای هر ضلع طاق نمایی به چشم می خورد . کانال کوچک با شیاری ٬ آب مصرف شده دوش ها را به صحن حمام هدایت می کند.در جنوب هشتی دوم ٬ خزانه یا مخزن آب گرم قرار دارد.در قسمت های مختلف حمام ٬ معمار با بهره گرفتن از اسلوب های خاص و با انواع آجر چینی به مسقف کردن بنا همت گماشته است. گرمخانه یا فضای بالای صحن حمام در قسمت فوقانی ستون های هشت گانه میانی دارای کاربندی هشت ونیم هشت است. در بالای کاربندی ها گنبدی دیده می شود که فضای اصلی این قسمت را مسقف می سازد.این گنبد بزرگترین و بلندترین گنبد در بنای فعلی حمام است. سقف چهار هشتی که دو به دو در شمال غربی و جنوب غربی بنای حمام واقع شده ٬ گنبدی شکل است. خزانه یا مخزن آب گرم حمام نیز که بین هشتی ها قرار گرفته دارای گنبد با فیلپوش هایی در چها کنج است. (سیمای میراث فرهنگی ٬ ۱۳۸۰ ٬ صص ۱۴۳ - ۱۴۲ )
– آرامگاه چهار پادشاه (چهار اولیا ) :
این بقعه در محله میدان و نزدیک مسجد جامع و حمام گلشن واقه شده است. بنای اصلی بقعه به شکل مستطیل با چها اتاق و ایوان در جهت شمالی است. ایوانی به طول ۲۹٫۷۴ متر و پهنای ۵٫۳۳ متر است. عرض ایوان تا لبه بیرونی فیل پاها ۴ متر و قسمت زیر پره سه پشته ایوان ۱۳۳ سانتیمتر است. طاق ایوان لمبه کوبی با درزپوش پهن و پره ایوان بر دو شیر سر متکی است.سراسر بام اتاق ها و ایوان سفالی است و طاق ایوان بر ۶ فیلپای آجری استوار است. پایین و بالای فیلپاها مربع و میان آنها هشت ضلعی دو به دو برابر است. کاشی های به کار رفته در قسمت پایینی دیوار و فیلپاها اکثرا به دوره قاجار مربوط است. نمای دیوار شمالی با نقاشی های مذهبی پوشانیده شده بود که به مرور زمان و در تعمیرات قسمت های زیادی از آنها از بین رفته است.
بقعه چهار پادشاه مزار ۴ تن از بزرگان لاهیجان بدین ترتیب است:

1. 1. سید خورکیا متوفی سال ۶۴۷ ه .ق

1. 1. سید علی حسینی متوفی سال ۷۹۱ ه.ق

1. 1. سید رضا حسینی متوفی سال ۸۲۹ ه.ق

1. 1. سید رضی کیا متوفی به سال ۸۲۹ هوق

(قربانی ٬ ۱۳۷۵ ٬ صص ۲۰۹-۲۰۸ )
– بقعه میرشمس الدین :
این بقعه در باختر میانه لاهیجان و در محله اردوبازار جای گرفته است. سردر و بقعه ٬هر دو در دوره صفویان ساخته شده اند و روی صندوق بقعه ٬ تاریخ ۱۰۱۷ ه.ق به چشم می خورد. بنا بقعه دارای اتاق میانی آرامگاه با سقف گنبدی است که در پیرامون آن اتاق ها و ایوان قرار دارد. در بخش خاوری بقعه ایوانی با چهار فیلپای قطور دیده می شود. کاشیکاری ازاره ایوان و اتاق حرم مربوط به دوره قاجار است.پنجره های مشبک رنگارنگ و گوشواره های گچبری شده و کتیبه های نستعلیق گنبد از دیگر تزئینات بنا به شمار می آیند. (کشوردوست ٬ ۱۳۸۵ ٬ ص ۲۵۱ )
طول و عرض بقعه ۱۵٫۵*۱۵٫۵ متر است و در قسمت شرق بقعه ایوانی با چهار فیلپای قطور دیده می شود. کاشیکاری ازاره ایوان و اتاق حرم مربوط به عصر قاجار است . پنجره های مشبک رنگارنگ و گوشواره های گچبری شده و کتیبه های نستعلیق گنبد از دیگر تزئینات بنا هستند. اشعار گنبد در سال ۱۲۷۴ ه.ق نوشته شده و از شاعری به نام ” گلشن ” است. صندوق چوبی بقعه دارای کتیبه ای به خط نسخ و نوشته ” محمدبن داود کیا ” و واقف آن زنی به نام ” تی تی سلطان ” بود. تاریخ صندوق ۱۰۱۷ و ۱۰۱۸ هجری است. (سیمای میراث فرهنگی ٬ ۱۳۸۰ ٬ صص ۱۲۶-۱۲۴ )
– بقعه و مقبره شیخ زاهد گیلانی :
این بقعه در روستای شیخانور یا شیختنه بر در ۴ کیلومتری شرق لاهیجان در دامنه کوه و در میان مزارع سبز چای واقع شده است که مدفن شیخ تاج الدین ابراهیم ملقب به شیخ زاهد گیلانی از عرفا و دراویش بزرگ و از استادان شیخ صفی الدین اردبیلی است. شیخ زاهد در سال ۷۱۱ قمری دار فانی را وداع گفت و بعدها به سال ۸۹۲ قمری سلطان حیدر صفوی به سبب خوابی که دیده بود ٬ با معماران و نجارانی که از شهر شیروان با کشتی به گیلان منتقل شده بودند ٬ این بنا را ساخت و جسد شیخ را به آنجا منتقل کرد. (کیوانی ٬ ۱۳۹۰ ٬ ص ۷۴ )
این بنا دارای دو اتاق است که درشمال اتاق ها ایوان درازی باهفت فیلپا و در بخش خاوری حرم ایوانی با شش فیلپا و بخش جنوبی اتاق نیز ایوانی باشش فیلپا دیده می شود.ازاره دیوارهای ایوان ها تا بلندی ۱۱۵ سانتیمتر با کاشیکاری هفت رنگ دوره قاجار تزیین شده است. تاقچه هایی با طاق جناقی در بخش های گوناگون ایوان به چشم می خورد. از زیباترین بخش های بنا باید به گنبد هرمی و هشت ترک آن اشاره کرد که شیب تند آن برای گذر نمودن سریع آب ساخته شده است و روی حره را با کاشی کاری زرد ٬ آبی٬ سفید و سیاه با نقش های هندسی و گلدار پوشش داده اند. پیرامون گنبد را با سفال پوشانیده اند. (کشوردوست ٬ ۱۳۸۵ ٬ ص ۲۵۰ ) بقعه شیخ زاهد گیلانی ٬ متعلق به قرن نهم قمری بوده و دارای شماره ثبت ملی ۸۲۴ سازمان میراث فرهنگی و گردشگری کشور است.
– تفرجگاه جنگلی شیخ زاهد :
طرح تفرجگاه جنگلی شیخ زاهد در آبان ماه ۱۳۸۱ مورد تایید اداره جنگلداری و پارک های استان گیلان قرار گرفت. هدف از اجرای این طرح ایجاد محیط مناسب برای دوستداران طبیعت ٬ توسعه صنعت توریسم و جلوگیری از روند تجاوز و پیشروی اراضی مزروعی و باغ های چای اطراف عنوان شده است.پارک جنگلی شیخ زاهد در ۳ کیلومتری جاده لاهیجان –لنگرود واقع شده است و به طول ۳ کیلومتر ادامه پیدا می کند. مساحت مفید پیش بینی شده حدود ۵۰ هکتار می باشد ٬ که بر روی دامنه مشرف به جاده لاهیجان قرار دارد٬ روستای شیخانبر در کنار آن قرار دارد.در مورد جاذبه های توریستی تفرجگاه جنگلی شیخ زاهد در نشریه اداره جنگلکاری و پارک های استان گیلان چنین نوشته شده است:
” نقاط ارتفاعی با دید بالا و تنوع گونه گیاهی بالا چشم اندازی زیبا از شالیزارهای ضلع شمال جاده لاهیجان به لنگرود ٬ وجود باغات چای و آرامگاه تاریخی شیخ زاهد از جاذبه های گردشگری پارک بوده که امتیاز عرصه را بالا می برد. همچنین وجود استخر زیبا و کوه معروف به شیطان کوه در نزدیکی لاهیجان هر ساله مسافران زیادی را به این مناطق جلب می کند.”
چگونگی عملیات برای اجرای طرح این تفرجگاه بدین قرار است:

• • توسعه جاده خاکی موجود در ۳٫۸ کیلومتر

• • احداث جاده ۱٫۲ کیلومتر

• • خرید زمین برای احداث جاده ۱ هکتار

• • ساخت گذرگاه پلکانی ۶٫۷ کیلومتر

• • پاکتراشی طرفین گذرگاه ۶ هکتار

• • نصب حصارهای چوبی ۱۳٫۴ کیلومتر

• • احداث واحدهای خورگشتگاه ۲۰ واحد

هزینه کل طرح ۵۲۰۱۱۰۵۰۰۰ ریال برآورد شده است. (عربانی ٬ ۱۳۸۷ ٬ ص ۱۷۱۶ )
– بقعه میر شهید :
این بقعه از ماندگارهای دوره قاجار می باشد که در بخش خاوری لاهیجان جای گرفته است. این بنا از اتاقی چهارگوش و ایوان هایی در پیرامون با ستون های چوبی شکل گرفته است. بر روی اتاق حرم گنبدی کوتاه قرار دارد و بر کمربند این گنبد اشعاری از محتشم کاشانی نوشته شده است. ضریح بقعه چوبی ٬ گره چینی شده و مشبک است و نوشته ای از علی نقی فرزند آقا میرزا علی رضا به تاریخ ۱۲۰۶ ه.ق بر روی آن دیده می شود.بر بالای هر ورودی گچکاری های مشبکی ساخته شده است. بنا به نوشته رابینو ٬ سید احمد بن امام موسی کاظم معروف به آقا میر شهید از فیروزکوه به گیلان آمد و در جایگاهی که تالان مدفون است ٬ کشته شد. بنای نخستین بقعه امیرشهید در سدخ هشتم هجری قمری بر پا داشته اند و در سال های بعد مقبره ای بر جایگاه نخستین بنا نموده اند. (کشوردوست ٬ ۱۳۸۵ ٬ ص ۲۵۱ )
– بقعه آقا سید موسی بارکوسرا :
این بقعه در روستای بارکوسرا٬ یکی از ۳۰ آبادی دهستان شیرجوپشت از بخش رودبنه شهرستان لاهیجان می باشد. با توجه به معماری بنا و کاشی های کف ورودی ها و تاریخ های ذکر شده در کنار نقاشی ها می توان گفت که قدمت این بنا به دوره قاجاریه می رسد. بالای سر در ورودی جنوبی این عبارت نوشته شده است٬ ” تعمیرات این بقعه متبرکه که از بنیاد تا این مکان باعث و بانی آقا مشهدی علی اکبر کدخدا ولد مرحمت پناه آقا مشهدی جبار با مشهدی صفرعلی ولد مرحوم مشهدی نظر محمد ساکنان بارکوسرا عمل استاد آقاجان ولد مرحمت پناه استاد غلامحسین نقاش ساکن لاهیجان به تاریخ شهر محرم الحرام هذا السنه ۱۳۳۰ “. در این بقعه یک ضریح قدیمی چوبی با گره های زیبا به شکل ساده و به ابعاد ۱۹۳ در ۱۴۳ سانتیمت وجود دارد. بنا ٬ به عنوان زیارتگاه و مکان مذهبی بوده و از آن جهت انجام اعمال زیارتی و مذهبی استفاده می شود.از خصوصیات بارز آن می توان به سر ستون های نقشدار و شیرسرهای چند پشته ایوان و دامنه های اطراف و همچنین نقاشی های مذهبی بنا اشاره نمود و از دیگر خصوصیات بارز این بنا انجام مراسم علم بندی در روز سوم محرم و علم واچینی در عصر روز دهم همان ماه است.
انواع سر ستون ها ٬ سر شیرهای برش خورده و نقشدار٬ نقاشی های مذهبی به سبک قهوه خانه ای بر جدارهای داخلی و خارجی بنای بقعه و آیات قرآنی کتیبه های بالای دیوارها از عوامل تزیینی این بنا می باشند.این بقعه با شماره ۹۴۰۳ جز آثار ملی به ثبت رسیده است. (عربانی ٬ ۱۳۸۷ ٬ ص ۱۷۱۴ )
– بقعه پیر علی :
بنای اصلی این بقعه هشت ضلعی است و دارای ۴ درب در چهار طرف اصلی است که به ایوان ها باز می شود.سقف حرم از داخل کوتاه و آجری است و برجستگی گنبد بسیار کم است. در کمربند داخلی گنبد ابیاتی از هفت بند محتشم کاشانی نوشته شده است که تاریخ تحریر آن سال ۱۲۳۵ ه. ق است٬ ۴ ایوان در چهار جهت دارد و هر ایوان هفت ستون دارد و مجموع ستون ها بالغ بر ۲۸ عدد است و لبه بام یک پشته ٬ بام سفالی است. صندوق مزار ساده و چوبی است.
در شمال و غرب این بقعه حسینیه ای بوده است و در ضلع جنوبی آن تکیه ای قدیمی بوده است والان مسجدی تازه بنا در این محل ساخته اند. (قربانی ٬۱۳۷۵٬ صص ۲۲۹-۲۲۸ )
– بقعه آقا سید حسن شیرجو:
این بقعه واقع در روستای صیقل بنه از توابع دهستان شیرجوپشت در بخش رودبنه است.بنا دارای پلانی با ابعاد ۳٫۸۰* ۴٫۸۵ متر است که در هر چهار طرف آن ایوان هایی به شکل غلام گردشی ساخته شده است.در هر ضلع از ایوان ها شش ستون چهار سو با سر ستون های برش خورده و نقشدار به فواصل معین قرار گرفته که جملگی بار وارده سقف را به همراه دیوارهای بقعه تحمل می کنند. سقف ایوان های بقعه واشان کشی و روی آن با تخته پل کوبی شده و با چوب های مخصوص درزپوش گردیده است. دامنه بیرونی ایوان سه پشته و سقف بنا سفالپوش است. همچنین جهت ورود به ایوان بنا می بایست از پله هایی که در ضلع شرقی بنا تعبیه شده استفاده کرد. ضریح بقعه چوبی و قدیمی است که اخیرا روی آنرا با فلز پوشانده اند.
باتوجه به سبک وشیوه احداث بنای بقعه و نقاشی های مذهبی که در گذشته بر بدنه دیوارهای بنا ترسیم شده و نیز مقایسه این بنا با سایر بناها ی شهرستان لاهیجان می توان قدمت آنرا به دوره قاجار نسبت داد. این اثر ارزشمند در آبان ماه ۱۳۸۲ باشماره ۱۰۵۸۸ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است. (عربانی٬ ۱۳۸۷ ٬ ص ۱۷۱۵ )
– مناره مسجد شعربافان :