ساکنین شهرستان بیجار نیز به دلیل تفاوت مذهبی و قومیتی با سایر شهرستان های استان احساس می کنند که با زندگی در استان هایی هم مذهب یا هم زبان آنها هستند(قومیت ترک)بهتر می توانند رابطه بر قرار کرده و در بحث اشتغال راحت تر جذب مشاغل مختلف شوند. در واقع حس می کنند در شهرهایی که هم زبان یا هم مذهب خود هستند زمینه های پیشرفت برای آنها فراهم تر است.واز سویی هم این حس در ساکنین بیجار ایجاد شده که مهاجرت از بیجار خود نشان از نوعی حرکت در جهت ارتقای پایگاه اجتماعی اقتصادی ساکنین تلقی می شود .

۲-۳-۳نظریه رفتاری توماس و زنانسکی
تمرکز این نظریه بر رفتار فردی و جمعی مهاجران است توماس وزنانسکی در پژوهش خود ، بر نگرش مهاجران که متاثر از ارزشهای اجتماعی ونیزنقش سازمان های اجتماعی در رفتار های مهاجرتی است تاکید دارند .این نظریه پس از توماس و زنانسکی توسط ایزونشتات،اسپیر گلدشتاین وفری گسترش یافت و متغیر هایی مانند بررسی تمایل به مهاجرت (توسط مهاجران )انتخاب مکان و تصمیم به رفتن(مهاجرت)با ماندن که رفتار مهاجران معطوف به آنهاست به عنوان مراحل اصلی مهاجرت در نظر می گیرد.در ادامه پریرر بایر لی تامی فاتو چارچوب هایی را برای تحلیل تصمیم گیری به مهاجرت در قالب این نظریه ارائه دادند.این چارچوب ها شامل سه مرحله است:
۱- قبل از تصمیم گیری به مهاجرت
۲-تصمیم ضمنی مبنی بر مهاجرت کلی ،جزئی و یا ماندن
۳-تصمیم قطعی به مهاجرت و انتخاب مقصد.
در این متغیر هایی نظیر درآمد ،خانواده ،مقیاس منطقه مبدا مهاجرت، سهولت ارتباط ،گروه های قومی و سازگاری مورد استفاده قرار گرفته اند .این نظریه بیشتر برای تحلیل مهاجرت های داخلی کاربرد دارد (حاج حسینی:۱۳۸۵،۴۳).
اگر فرایند مهاجرت را به مثابه نظام رفتاری خانواده در نظر بگیریم باید به گونه ای مفهوم پردازی کنیم که در بر گیرنده ی انگیزه هایی جهت یافتن مکانی جدید برای زندگی باشد. باید توجه داشت که خانوار را نباید به عنوان یک هستی مجزا در نظر گرفت بلکه باید مجموعه خانوار ها را در یک منطقه ی خاص،به عنوان یک نظام کلی در نظر گرفته شود که در جستجوی محیطی رضایت بخش برای زندگی هستند.
.در ادامه پریرر بایر لی تامی فاتو چارچوب هایی را برای تحلیل تصمیم گیری به مهاجرت در قالب این نظریه ارائه دادند.این چارچوب ها شامل سه مرحله است:
۱- قبل از تصمیم گیری به مهاجرت
۲-تصمیم ضمنی مبنی بر مهاجرت کلی ،جزئی و یا ماندن
۳-تصمیم قطعی به مهاجرت و انتخاب مقصد.
در این متغیر هایی نظیر درآمد ،خانواده ،مقیاس منطقه مبدا مهاجرت، سهولت ارتباط ،گروه های قومی و سازگاری مورد استفاده قرار گرفته اند .این نظریه بیشتر برای تحلیل مهاجرت های داخلی کاربرد دارد
این محیط بهتر طبعا دارای شاخصه هایی است از جمله دسترسی به منابع تسهیلات ،کیفیت محله ی زندگی وحتی مسائلی مانند آلودگی هوا . در این معنا خانواده به مثابه یک نظام رفتاری دیده می شود که با محیط خود در تعامل است.و به طور مداوم محرکهایی برای ارزیابی محیط ،به خانواده تحمیل می کند .این مسئله باعث می شود که نظام رفتاری خانواده ،دست به ارزیابی مداوم محیط خود بزند و در این ارزیابی در پی یافتن محیط دیگری برای زندگی باشد.هرگاه شکاف بین امکاناتی که محیط فعلی ارائه می کند و ارزیابی ذهنی خانوار از نیاز هایی که دارد از یک سطح مشخص عبور کند خانوار وارد موقعیتی می شود که «براون و مور »(۱۹۷۰)از آن با عنوان (تبدیل فشار آورها) نام می برند.بدین معنا که خانوار در نتیجه ی مقایسه ی وضع موجود با وضع ایده آل ،خود را تحت فشار احساس می کند .در این شرایط ،خانواده در گیر سطحی از فشار می شود که حاصل ارزیابی نیاز های فعلی و پتانسیل محیط برای ارضای این نیازهاست.«کان»(۱۹۶۴) با بهره گرفتن از این مفهوم بیان می دارد که خانواده ها به طرق مختلفی به این موقعیت فشار آور واکنش نشان می دهند . نخست کاهش یا حذف مؤلفه های فشار با کمک ساخت دهی مجدد به محیط نسبت به شرایط خانواده به طوری که نیاز های خانواده به وجه بهتری ارضاء شود دوم در گیر شدن در تنش و احساسات منفی با ساخت دهی مجدد به نیاز ها (بالا بردن سطح نیاز ها )و سوم تغییر محل زند گی خانواده از یک جابه جایی جزئی یا کلی . شق سوم واکنش ،همان مهاجرت است(بایبل۱۹۹۷: ۷-۹ به نقل از تاج،۱۳۹۰ :۸۴)
در شهرستان بیجار هم مهاجران زمانی که تصمیم به مهاجرت می گیرند ابتدا در پی یافتن بهترین مقصد مهاجرتی برای خود می گردند قومیت ترک غالبا زنجان را به دلیل هم زبانی و فاصله ی نزدیک بر می گزینند. عده ای با توجه به وضع اشتغال و سهولت دسترسی استان تهران را برای مهاجرت انتخاب می کنند.وعده ای از ساکنین بیجار همدان را به دلیل نزدیکی و امکانات بهداشتی و پزشکی و شباهت های فرهنگی انتخاب می کنند.البته قبل از مهاجرت دائم از شهرستان بیجار ابتدا داخل شهر به مناطقی که تشابه قومی و زبانی وجود دارد مهاجرت می کنند اما غالبا این تغییر مکان آنها را راضی نمی کند و مهاجرت برون استانی را ترجیح می دهند. این نظریه بیشتر بر عوامل اجتماعی موثر بر مهاجرت تاکید دارد و از عوامل اقتصادی بحث نکرده است.
۲-۳-۴نظریه ی شبکه های مهاجرتی
در این نظریه، هزینه و فایده ی مهاجرت ، در قالب شبکه های مهاجرتی مورد تبیین قرار می گیرند . شبکه های مهاجرتی مجموعه ای از روابط بین شخصی است که از طریق نسبت های خویشاوندی ،دوستی و جامعه ی مبداء مشترک ،مهاجران را به مهاجران قبلی در مقصد به غیر مهاجران در نواحی مبدا پیوند می دهد (بایبل۱۹۹۷: ۷-۹ به نقل از تاج،۱۳۹۰ :۸۴).درون شبکه های مزبور ،حرکات مهاجرتی رو به افزایش می رود ؛به این دلیل که هزینه ها خطرات ناشی از مهاجرت را کاهش داده منافع حاصل از آن را افزایش می دهد . در واقع ارتباطات و تماس های حاصل از این شبکه ها،نوعی سرمایه ی اجتماعی برای افراد محسوب می شود که به وسیله ی آن ،به موقعیت شغلی بهتر ی دست می یابند(حاج حسینی،۱۳۸۵ :۴۲).
در این نظریه دو عامل اساس حرکت مهاجرت ها را پی ریزی می کنند .نخست: کاهش هزینه ها . معمولا برای نخستین مهاجرانی که تصمیم به مهاجرت می گیرند ،پیوند های اجتماعی حمایت کننده ای که هزینه های مهاجرت را برای آنها کاهش دهد وجود ندارد ،اما پس از این که این افراد به مهاجرت اقدام کردند ،هزینه های بلقوه ی مهاجرت برای دوستان و خویشاوندان آنها در جامعه ی مبداء کاهش می یابد به این دلیل که مهاجران در جامعه ی مقصد، مجموعه ای از افراد با پیوند های اجتماعی را به وجود می آورند و به دنبال آن شبکه هایی از ارتباط بین مهاجران وغیر مهاجران ایجاد می شود که با تعهدات حمایتی ضمنی که در درون این شبکه ها برای افراد به وجود می آورد مهاجرت به مرور زمان ،با کاهش هزینه های مادی و معنوی برای آنها همراه خواهد بود .
دوم :کاهش خطر ها. شبکه های مهاجرتی ،مشاغلی را به آسانی در اختیار مهاجران تازه وادرد قرار می دهند و به این ترتیب مهاجران اغلب به منبع قابل اعتماد و مطمئنی برای آنها تبدیل می شود . در این فرایند هر مهاجر به نوبه ی خود شبکه ی مهاجرت را گسترش داده و خطرات ناشی از مهاجرت را برای همه ی افرادی که به نوعی به وی بستگی دارند و در صدد مهاجرت هستند کاهش می دهد (حاج حسینی ،۱۳۸۵).
از پیامد های منفی شبکه های مهاجرت می توان به فزونی مهاجران تبعی اشاره کرد مهاجرانی که خود تصمیم گیر اصلی جریان مهاجرت نبوده و به دنبال مهاجر اصلی اقدام به مهاجرت می کنند . معمولا مسائل و مشکلات جریان مهاجرت نیز بیشتر ناشی از این گروه مهاجران می باشد.
از دیدگاه شبکه های مهاجرتی هم می توان گفت مهاجرین بیجاری اغلب به دلیل داشتن شبکه های قوی مهاجرتی و ارتباطات گسترده با مهاجرین مقصد هایی را برای مهاجرت انتخاب می کنند که در انجا دوست ،اشنا یا فامیلی در آنجا داشته باشد تا ریسک و خطرات مهاجرت را کاهش دهد.نمونه ی بارز آن شهر قدس در استان تهران است که شبکه های بسیار قوی مهاجرین بیجاری در آن شکل گرفته ، برای خود نوعی خرده فرهنگ را ایجاد کرده اند .برای مثال عده ای از مهاجرین قبلی در کسوت مشاور املاک مشغول فعالیت اند که به راحتی و با کمترین هزینه مسکن را برای مهاجرین جدید محیا می کنند.
این نظریه به شبکه های مهاجرتی اشاره دارد که جریان مهاجرت را تسهیل می کنند اما خود به دلایل ریشه ای مهاجرت نپرداخته است.
۲-۳-۵نظریه ی سرمایه ی انسانی ساستاد
نظریه ی سرمایه ی انسانی که در دهه ی ۱۹۶۰ برای تحلیل مهاجرت به کار گرفته شد . از دید گاه برخی تحلیلگران برای نیروی انسانی آموزش دیده بسیار مناسب شناخت شد این نگرش با تلقی مهارت وتخصص انسان به عنوان کالایی در بازار عرضه و تقاضای کار ،به تحلیل مهاجرت می پردازد .منظور آن است که نیروی انسانی پرورده برای دستاورد های بهتر از جایی به جای دیگر می رود تا بیشترین بازدهی را داشته باشد بنابر این تصمیم گیری افراد متخصص به مهاجرت به مثابه ی نوعی تصمیم گیری برای سرمایه گذاری وبهره برداری از آن تلقی می شود (ارشاد، ۱۳۸۰ :۴۸).
طبق نظریه ی ساستاد ، تصمیم گیری برای مهاجرت یک نوع تصمیم به سرمایه گذاری است که در آن هزینه ها و دستاورد های شخص کوچنده که در طول زمان واقعیت یافته ،در نظر گرفته می شود . دستاورد ها شامل عناصر پولی و غیر پولی است . از جمله دستاورد های غیر پولی می توان تحول در بهره گیری های روانی را ذکر کردکه نتیجه ی ترجیح دادن مکانی به مکان دیگر است (اوبرای ،۱۳۷۰ ۷۳: به نقل از تاج،۱۳۹۰ :۸۵).
هزینه های مهاجرت مشتمل می شود بر هزینه های پولی مستقیم»ناشی از مسافرت (حمل و نقل مسکن و…)«هزینه های اطلاعات و تحقیق (زمان ،پول،شناسایی شغل های موجود و بدست آوردن آنها )«هزینه های فرصت»(کنار گذاشتن درآمد در حالی که بخاطر کار ،مسافرت و تحقیق می کند )و «هزینه های روحی»(ترک محیط آشنا و حرکت به یک محیط غریب )این هزینه ها در تمام حرکات حضور داشته اما به طور کلی با مسافت افزایش می یابد (استارک: ۱۹۸۴ به نقل از تاج :۱۳۹۰).
اندیشه های ساستاد وتودار در خصوص مهاجرت اقتصادی است . این دو اندیشمند بزرگ اقتصاد ،بیشتر نگرش ها و فرایند تصمیم گیری مهاجران بلقوه را مورد بررسی قرار می داده اند .آنها بیشتر مهاجرین بلقوه ای را در نظر گرفته اند که که می خواهند در آینده مهاجرت نمایند و بنابر این درآمد ومنفعت احتمالی در مقصد را مورد ارزیابی قرار می دهند .
یکی از دلایل مهاجرت از بیجار سرمایه گذاری برای اینده فرزندان ساکنین این شهرستان است.به نحوی که برخی از والدین که تعداد آنها گر چه زیاد نیست اما هرساله افزایش می یابند سالهای پایانی تحصیل فرزندان خود را ترجیح می دهند در مراکز استان هایی همچون زنجان وهمدان به تحصیل بپردازند چرا که معتقدند امکانات آموزشی و سطح علمی مدارس بیجار پایین است وبرای موفقیت فرزندان آنها کافی نیست.دانشجویان نیز به دلیل نبود دانشگاه دولتی و پایین بودن سطح علمی دانشگاه های موجود در شهرستان ترجیح می دهند به دانشگاه هایی با سطح علمی بالا و خارج از استان بروند.
این نظریه به مهاجرت به دید نوعی سرمایه گذاری می نگرد که افراد مهاجرت می کنند تا با این عمل شرایط خود را بهبود بخشند.در واقع دید آنها به مهاجرت بیشتر اقتصادی است در حالی که مهاجرت در بیجار ابعاد مختلفی دارد که اقتصاد تنها یکی از آنهاست.
۲-۳-۶نظریه ی استافر
استافر دریافت که تبییین مهاجرت ،در رابطه با تعداد فرصت های قابل دسترسی در یک فاصله ی مشخص ، عملی تر از طرح کلی مسافت است (فرجادی، ۱۳۸۲ :۳۶). در واقع این مسافت بین دو نقطه نیست که تبیین کننده ی مهاجرت بین آن دو نقطه است بلکه نکته ی اصلی در این است که در فاصله ی مشخصی از مبداء مهاجرت ،چه فرصت های مطلوبی از هر نظر وجود دارد که سبب مهاجرت می شود ، به نحوی که اگر این فرصت ها در بین راه مبداء ومقصد مفروض قرار گیرد ، مهاجرت به مقصد مفروض با مانع بر خورد می کند و از شدت آن کاسته می شود . به عقیده ی استافر این فرصت ها ی قابل دسترسی در مقصد،مختلف اند ؛اعم از اینکه این فرصت ها ،فرصت های اشتغال و نیروی کار باشد یا خانه های خالی یا امکانات تحصیلی ، رفاهی و غیره . به طور کلی نوعی فرصت رضایت بخش که در مبدا مهاجرت موجود نیست (سبزیان ،۱۳۶۶: ۲۲-۲۳).
در مجموع می توان گفت که به نظر استافر میزان مهاجرت از یک منطقه به منطقه ی دیگر نه فقط با تعداد افراد در منطقه بلکه با تعداد موقعیت های هر یک از مناطق نیز بستگی دارد.
در واقع استافر مفهوم فاصله را با تعمیم مفهوم «موقعیت مداخله گر» و فاصله ی اجتماعی و نه مکانی توسعه داد .وی مدعی شد که حجم مهاجرت از یک محل به محل دیگر نه تنها به سادگی با شمار افراد در محل ،بلکه با شمار موقعیت های هر یک از محل ها نیز پیوستگی دارد . از آنجا که اطلاعات در خصوص جمعیت دو منطقه بسیار دقیق تر از اطلاعات در خصوص موقعیت های مناسب موجود در آن مکان می باشد ، از این رو ، در این مورد مدل زیپف ارجحیت دارد (فرجادی ،۱۳۸۳ :۳۶).
از دید استافر هم اگر به این مسئله بنگریم مهاجرین ابتدا وضعیت مقصد مهاجرتی و پتانسیل های مقصد را مورد بررسی قرار می دهند بعد اقدام به مهاجرت می کنند . برای مثال مهاجرین بیجاری ابتدا به قیمت مسکن در مناطق مختلف شهر همدان آگاهی می یابند و بعد تصمیم به مهاجرت می گیرند.
این نظریه نمی تواند خیلی به ما کمک کند چرا که نمی تواند مهاجرت از بیجار را تبییین کند و بسیار ساده و قدیمی است.این که علاوه بر فاصله ، آگاهی از وضع مقصدنیز مهم است ، امری ابتدایی است.
۲-۳-۷نظریه ی جاذبه و دافعه ی اورت. س. لی:
بر اساس مفروضات این نظریه مهاجرت تحت تأثیر ۴ عامل زیر تبیین می شود:
الف- عوامل موجود در مبدأ (برانگیزنده یا باز دارنده)
ب- عوامل موجود در مقصد (برانگیزنده یا بازدارنده).
ج – موانع موجود در جریان مهاجرت از مبدأ به مقصد
د- عوامل شخصی.
نظریه ی وی به تئوری عوامل جاذبه و دافعه معروف ا ست. در صورتی که برایند عوامل برانگیزنده و بازدارنده مثبت باشد میل به مهاجرت در فرد ایجاد می شود. و اگر چنان چه عوامل شخصی نتواند این تمایل را از بین ببرد و موانع موجود در جریان مهاجرت نیز تأثیر بازدارنده ای اعمال نکند مهاجرت عینیت می یابد و فرد حرکت خود را از مبدأ ء به مقصد آغاز می کند. وی وجود امکانات بیشتر، آموزش، اشتغال و درآمد را در مقصد را از جمله عوامل جاذبه به حساب می آورد. در مقابل هزینه-های بالای زندگی در محل جدید، دوری از خانه و کاشانه و آلودگی محیط زیست را از عوامل دافعه محسوب می-کند. نکته ی قوت این نظریه تأکید درست بر تأثیر عوامل شخصی است. لذا تحت تأثیر این عوامل است که عده ای مهاجرت را ترجیح می دهند و برخی هم در محل سکونت خود می مانند (زنجانی،۱۳۹۱:۱۳۲-۱۳۳).
بیکاری ،نبود امکانات پزشکی بهداشتی مناسب ،راه های ارتباطی نامناسب را از دافعه های شهرستان بیجاراست واز سویی مقصد های مهاجرتی مثل زنجان همدان و شهرستان های استان تهران که مقصد اصلی مهاجرین بیجاری است وضعیت اشتغال بهتر، امکانات بهداشتی درمانی کامل تر و راه های ارتباطی مناسب تر و فرودگاه و راه آهن دارند.
این نظریه بسیار کاربردی است وبرای تبیین علل مهاجرت در بیجار تا حدودی کاربردی است.هرچند به تنهایی نمی تواند علل مهاجرت را به طور کامل پوشش دهد.
۲-۳-۸مدل سیستمی: