استرس اصطلاحی دشوار و پیچیده است(کاسل، ۱۹۸۳)، و با اینکه از این اصطلاح خیلی استفاده می شود ولی هنوز به طور دقیق و جامع تعریف نشده است(برانون و فایست، ۲۰۰۰) به عبارت دیگر علیرغم گذشت سه دهه از تحقیق در مورد پدیده استرس و تشریح تحقیقاتی در مورد چگونگی مقابله افراد  با این پدیده (آلدوین و ریورسون، ۱۹۸۷) ،هنوز واژه استرس به شیوه های مختلفی مورد استفاده قرار می گیرد، شناسایی آن همچنان دشوار (ادواردز، ۱۹۸۸ )و مملو از مشکلات است (کوهن، ۱۹۸۷ ) به طوری که وینگر هوتز و مارسیلیون (۱۹۸۸) به کسانی که در مورد استرس نوشتن را آغاز کرده اند توصیه می کنند که به دنبال تعریفی که همگان روی آن اشتراک نظر داشته باشند نگردند. با وجود این سلیه (۱۹۸۰) استرس را پاسخ غیر اختصاصی بدن در برابر هر نوع خواسته می داند. در تعریف دیگر آمده است: استرس فرایندی است که طی آن رویدادهای محیطی رفاه و آسایش ارگانیسم را تهدید کرده یا به چالش می گیرند و ارگانیسم هم نسبت به این تهدید پاسخ نشان می دهد (گاتچل، ۱۹۹۶).

به هر حال بعضی از محققان استرس را به عنوان یک محرک بعضی دیگر به عنوان یک پاسخ و بعضی دیگر آن را به عنوان یک تعامل بین فرد و جنبه هایی از محیط تعریف کرده اند (کاسیدی، ۱۹۹۹؛ مک گریت، ۱۹۷۰؛  کوکس، ۱۹۸۷؛  دیوی و همکاران، ۲۰۰۰ ؛  لازاروس و لانیر، ۱۹۷۸ ؛ کورسینی، ۱۹۸۷). برای استرس منابع مختلفی را میتوان ذکر کرد به طوری که لازاروس و فولکمن (۱۹۸۶) معتقدند که همه رویدادها به صورت بالقوه استرس زا هستند.

استرس یا فشار روانی

فشار روانی یا استرس که واژه اصلی آن ریشه در زبان لاتین دارد در قرن هفده میلادی بسیار متداول بوده و به معنی سختی، دشواری ، فلاکت و محنت به کار رفته است. در اواخر قرن هجده معنی آن به نیرو و تلاش بسیار تغییر یافت و منظور از آن در وهله نخست نیروهای ذهنی و جسمی فرد یا افراد بود. (قرچه داغی و شریعت زاده، ۱۳۷۳).

استرس در واقع مفهومی است مربوط به علم فیزیک و به مقدار نیرویی اشاره دارد که بر شیء  فیزیکی وارد می شود. اصطلاح استرس در حوزه های زیست شناسی ، پزشکی و روان شناسی  در مورد ارگانیسم انسان به کار رفته است. این مفهوم هم برای اشاره به فشار جسمی (مانند تحمیل باری بر ارگانیسم که از قدرت آن خارج است) و هم برای اشاره به فشار روانی (مانند وقتی که فرد بر اثر تعارض در روابط با دیگران به واکنشهای عاطفی منفی دچار می شود) به کار رفته است (دیماتئو، ۱۳۷۸).

با توجه به این که تعریف واحدی از تنیدگی که قبول عام باشد در دست نیست. موضع گیری مؤلفان در زمینه استرس مختلف می باشد:

پاره ای تنیدگی را به عنوان یک محرک در نظر گرفته اند. از این دیدگاه تنیدگی چیزی است که از خارج بر فرد تحمیل می شود و ناراحتی های جسمانی و روانی را در پی دارد. (به نقل از استورا، ۱۹۹۱) . در رویکرد دوم تنیدگی به به منزله یک پاسخ توصیف شده است . این الگو بر «نشانگان عمومی سازش » مبتنی است که تنیدگی را یک فرایند پاسخ می داند.

رویکرد سوم بر چگونگی ادراک فرد از موقعیت (لازاروس و فلکمن ۱۹۸۴) تأکید  می ورزد و تنیدگی را به شبکه وسیع عواملی مانند محرک، پاسخ ، ویژگی های فرد ، ارزشیابی و سبک های سازشی نسبت می دهد که بر یکدیگر تأثیر متقابل دارند. از این دیدگاه موقعیت ها به خودی خود تنیدگی زا نیستند بلکه استرس ناشی از عدم موازنه ای است که بین ادراک فرد از الزام های محیط پیرامونی و ارزشیابی وی از توانایی خویشتن در پاسخ دهی به آنها به وجود می آید. بنابرین تنها زمانی که فرد نتواند با خواسته های محیط پیرامون مقابله کند یا به عبارت دیگر بین موقعیت های برونی و ظرفیت واکنش عینی یا فاعلی او نسبت به آنها نا همگرایی وجود داشته باشد ، حالت استرس و استیصال ایجاد می شود.

اتکینسون و اتکینسون (۱۹۹۱) در تعریفی استرس را چنین توصیف کرده اند: استرس زمانی ایجاد می شود که افراد با وقایعی روبرو شوند که آنها را تهدید کننده سلامت روانی یا جسمی خودشان می یابند. استرس شرایطی است که در نتیجه تعامل فرد و محیط به وجود می آید و موجب ایجاد ناهماهنگی – چه واقعی و چه غیر واقعی – میان ملزومات یک موقعیت  و منابع زیستی ، روانی و اجتماعی فرد می شود (لازاروس و فولکمن ۱۹۸۴ ، سینگر ۱۹۸۶، تروم بال و آپلی، ۱۹۸۶).

[۱]-Kasl

[۲] -Brannon & Feist

[۳]- Aldwin & Reverson

[۴] -Edwards

[۵] -Cohen

[۶]- Vingerhoets & Marcelion

[۷]- Selye

[۸] -Weel – being

[۹] -Gatchel

[۱۰]- Cassidy

[۱۱]- Macgrath

[۱۲]- Cox

[۱۳] -Dewe

[۱۴]- Lazaruse & Launeir

[۱۵] -Corsini

[۱۶] -Folkman

[۱۷] -Stimulus

[۱۸]- Stora

[۱۹]- Respons

[۲۰] -General Adaptation Syndrome (GAS)

[۲۱]- lazarus

[۲۲] -Folkman

[۲۳] -Atkinson & Atkinson

[۲۴]- Singer