۳

بیشتر از ۵۰

برش باد قائم ضعیف و CAPE بالا وجود خواهد داشت که نشانگر این است که ایجاد توفان‌های تندری چند سلولی بیشترین احتمال روی دادن را دارند

۳-۵-۱-۹آب قابل بارش pw^[36]
بنا به تعریف، مقدار آب چگالیده شده موجود در یک ستون هوای نمناک را آب قابل بارش می نامند که برحسب سانتی‌متر یا میلی متر بیان می‌شود. برای مثال اگر یک ستون هوای نمناک ۳ سانتی‌متر آب قابل بارش داشته باشد، بدین معنی است که در ستون هوایی با سطح مقطع یک سانتی‌متر مربع، مقدار ۳ گرم آب به صورت بخار وجود دارد که اگر به طریقی متراکم شود و به شکل آب تغییر شکل دهد، ارتفاع آن از کف ستون ابر بالغ بر ۳ سانتی‌متر خواهد شد. بایستی در نظر داشت که بنا به نظر مورد قبول راجز و یو، هیچ سازوکاری در طبیعت وجود ندارد که بتواند کل بخارآب موجود در هوا را به صورت باران متراکم سازد (راجز و یو،۱۹۹۶).

درواقع آب قابل بارش به صورت جرم بخارآب موجود در ستونی از هوا به سطح مقطع از سطح زمین تا انتهای تروپوسفر یا بین هر دو سطح فشاری دلخواه در نظر گرفته می‌شود. مقدار آب قابل بارش از راه‌های متفاوت قابل محاسبه است (منزاتو،۲۰۰۳). برای محاسبه آب قابل بارش در نقش شاخصی برای پیش‌بینی فعالیت همرفتی از رابطه ۹ به شرح زیر استفاده کرده است:
(۹-۱)
در معادله فوق، مقدار متوسط نسبت اختلاط بین سطوح فشاری و (فشار در پایه و قله ابر) هستند. معادله (۹) می‌توان به صورت معادله ۱۰ نیز نوشت:
(۱-۹-۱)
در این رابطه PW بر حسب گرم بر سانتی‌متر مربع، g شتاب جاذبه بر حسب متر بر مجذور ثانیه و رطوبت ویژه. فشار سطح زمین ، فشار تراز ۵۰۰ هکتوپاسکال می‌باشند. باید توجه داشت که اگر در محاسبه آب قابل بارش وارونگی دما بین دو لایه فشاری در بالای پایه ابر وجود داشته باشد، مقدار برای آن لایه با علامت منفی در نظر گرفته می‌شود. چون با افزایش دما، پتانسیل پذیرش رطوبت بسته‌هوا افزایش می یابد، کمبود اشباع ایجاد می‌شود و تبخیر در اثر این افزایش دما نیز نمی‌تواند این کمبود اشباع را جبران کند (صادقی حسینی و رضائیان، ۱۳۸۵، ۸۵).
مقدار این کمیت در عرض‌های میانی از نیم اینچ (حدود ۱۰ میلی متر) در محتوای رطوبتی بسیار پایین تا ۲ اینچ (حدود ۵۰ میلی متر) در محتوای رطوبتی بسیار بالا نوسان دارد (مرادی،۱۳۸۵). دماهای پایین، مقدار این شاخص را محدود می‌کند؛ بنابراین در سوندینگ های زمستانی با وجود آب قابل بارش پایین، هنگام شرایط اشباع و صعود، احتمال بارش قابل توجه نیز وجود دارد.
فصل چهارم
۴- نتایج و بحث
در این فصل به بررسی یافته‌های بارش‌های همرفتی بر این اساس که هرکدام از شاخص‌ها ناپایداری چه میزان از بارش‌های همرفتی را بر اساس درصد می‌توانند پیش‌بینی نمایند، در ادامه به تحلیل آماری بارش‌های همرفتی پرداخته شد و در لابه‌لای نتایج با ترکیب بررسی دو سویه تحلیل آماری و پیش‌بینی شرایط جوی بر اساس شاخص‌های ناپایداری پرداخته شد.
ابتدا به یافته‌های شاخص‌های ناپایداری به ترتیب در بارش‌های همرفتی در منطقه آذربایجان پرداخت شد.
بیشترین رخداد بارش‌های همرفتی در ماه جون و کمترین بارش‌های همرفتی متعلق به ماه سپتامبر و ازنظر فصلی این بارش‌ها در فصل بهار دارای شدت و فراوانی بیشتری بودند. از مجموع بارش‌های همرفتی به وقوع پیوسته در ماه‌های گرم سال برای طول دوره آماری (۱۹۹۰ -۲۰۱۴) از ۷۵۳ روز آرشیو موجود بارش‌های همرفتی اتفاق افتاده در دوره آماری ذکر شده، تعداد ۱۵۳ روز آن در ماه جون (خردادماه) رخداد و تنها ۸۲ روز در ماه سپتامبر نزدیک به ۲ برابر کمتر بارش‌های همرفتی ماه جون به وقوع پیوسته است که از دلایل اصلی آن می‌توان به وجود رطوبت باقی‌مانده از ماه‌های سرد سال آورده شده به منطقه آذربایجان و ادامه حاکمیت بادهای غربی تا اواخر خردادماه را می‌توان بیان نمود.
نتایج آماری از شاخص‌های ناپایداری بارش‌های همرفتی ایستگاه جو بالا تبریز برای دوره آماری (۱۹۹۰-۲۰۱۴) از داده‌های موجود سوندینگ های که در بایگانی سایت وایومینگ امریکا موجود بود این نتایج به دست آمد که به ترتیب شاخص‌ها بیان می گردد.
۴-۱-۱ نتایج شاخص شوالتر SI
شاخص شوالتر برحسب درجه سلسیوس بیان می‌شود و هرچه منفی تر باشد بر شدت ناپایداری جو افزوده می‌شود. می‌توان گفت هرگاه شاخص شوالتر بیشتر از ۳ درجه سلسیوس باشد، آرامش بر جو حاکم خواهد بود.
جدول شماره ۴-۱-۱مقادیر شاخص شوالتر برای ایستگاه جو بالای تبریز دوره آماری (۱۹۹۰-۲۰۱۴)

ردیف

محدوده شاخص شوالترSI

وضعیت احتمالی جو

درصد شاخص SI ایستگاه تبریز

۱

مساوی و بیشتر از ۳

عدم وقوع بارش همرفتی

۵/۲ درصد

۲

۱ تا ۳

احتمال وقوع رگبار

۳/۲۰ درصد

۳

۱ تا ۲-