اهلی سوخته دل را هوس یاری ازوست

وزن:فاعلاتن فعلاتن فعلاتن فعلن/ بحررمل مثمن مخبون محذوف
موضوع کلّی:سختی راه عشق وتحمل مشکلات توسط عاشق
غزل مُرَدّف با ردیف فعلی
۱-خون خوردن دل، تشخیص/جا در دل کسی کردن، کنایه از محبوب قلب کسی بودن/
۳-دست در دهان کسی نهادن، کنایه از مانع حرف زدن کسی شدن/دل چاک، کنایه از دل مجروح وعاشق/
۴-بیمار مراد بیمار عشق است./ کنار کردن، ویژگی سبکی یعنی کناره گیری کردن ودوری کردن/
۵-سوخته دل، کنایه از بدبخت و بی چاره/دست تهی، کنایه از فقر و بدبختی/
غزل ۳۳۸

همه راست میل خالی که بر آن رخ جمیل است
به بهشت و سلسبیلم چه دهی تو وعده، مارا
پی دفع چشم زخمت نبود به نیل حاجت
سرم ار ربود تیغت به قیامتت نگیرم
نشنیده یی که مجنون به قبیله تیغ چون زد

چه رسد به ما از این خوان عدسی و صد خلیل است
تو بهشت حسنی و می زکف تو سلسبیل است
که به مصر حسن رویت خط سبز به زنیل است
که به شرع عشقبازی سر وخون ما سبیل است
به محبتت که اهلی به وفا از آن قبیل است

وزن: فعلات فاعلاتن، فعلات فاعلاتن- بحر رمل مثمن مشکول
موضوع کلی: عشق وتوصیف معشوق
غزل مُرَدّف با ردیف فعلی
۱-تلمیح به داستان حضرت ابراهیم ، «ابراهیم پیامبر، فرزند آزر بت تراش وپدر اسماعیل واسحاق است.او درعصرنمرود در شهر اور(عراق کنونی) ولادت یافت.خداوند ابراهیم را از میان همه ی پیغمبران برگزید واو را خلیل خود خواند واز این روی به ابراهیم ، خلیل الله گویند.ابراهیم نمرود را از بت پرستی نهی کرد از این رو نمرود خواست تا او را در آتش بسوزاند، به دستور نمرود آتشی عظیم افروختند و ابلیس به نمرودیان منجنیق ساختن را یاد داد و به وسیله ی منجنیق ابراهیم را در آتش انداختند اما آتش به امر خداوند بر ابراهیم گلستان شد.» ( شمیسا، ۱۳۸۶: ۸۲)/ جمیل، زیبا/
۲-سلسبیل،نام چشمه ای در بهشت.( معین، ذیل سلسبیل)/ تو بهشت حسنی، می زکف تو سلسبیل است تشبیه بلیغ اسنادی/
۳-نیل وچشم زخم تناسب ، اشاره به اعتقاد قدما که برای رفع چشم زخم نیل بر پیشانی می مالیدند./ مصر حسن، تشبیه تلمیحی ،« تلمیح به معنی اشاره کردن به چیزی است.تشبیه تلمیحی یا تلمیح در تشبیه،تشبیهی است که به داستان یا رویدادی اشاره داشته باشد ودرصورتی خواننده بدان پی می برد که به آن داستان یا رویداد آگاهی داشته باشد.»(صادقیان،۱۳۸۲: ۱۷۷)/ خط سبز به زنیل است، تشبیه تفضیل./

۴-ربودن سر توسط تیغ ، کنایه از کشته شدن/ گرفتن، کنایه از مؤاخذه کردن./شرع، مذهب وآیین/ سبیل بودن، کنایه از جایز وروا بودن/
۵- تیغ زدن، کنایه از جنگیدن/ تلمیح به داستان لیلی ومجنون، رجوع کنید به غزل ۳۰۷/ به در مصراع دوم به سوگند می باشد.به محبتت ، یعنی به محبت تو سوگند می خورم که./
غزل ۳۳۹

در سوختنم آن که بر افروختن آموخت
آنروز که تعلیم نظر کرد مرا عشق
دل سوختن آموخت چو پروانه به عاشق
بلبل ز سرشک از غم گل دانه فشان است
از فیض ازل علم نظر بازی اهلی

شمعی است که پروانه ازو سوختن آموخت
اول ز رخ غیر نظر دوختن آموخت
آنکس که بدان شمع بر افروختن آموخت

۱-۲-۶- انواع رویکردها در بانکداری الکترونیک
رویکردهای مختلف بانکداری الکترونیک درجهان بانامهای مختلف ارائه می شوند که عمده ترین آنها، بانکداری اینترنتی،بانکداری مبتنی بر شبکه های اداره شده، خدمات بانکداری مبتنی بر تلویزیون، بانکداری تلفن، بانکداری خانگی، انجام امور بانکی از طریق دستگاه های خودپرداز و… را شامل می گردد. در بسیاری از موارد بانکداری الکترونیک را بانکداری مجازی می نامند و این به خاطر انجام امور بانکی به صورت مجازی و به دور از شعب بانکی است. به عبارتی بانکداری مجازی عبارت است از:
ارائه خدمات بانکی، به کمک ابزار جدید تکنولوژی مختلف و متفاوت از ابزار بانکداری سنتی که به شیوه های مختلفی از طریق دستگاه های خود پرداز الکترونیکی، بانکداری تلفنی ، بانکداری خانگی و بانکداری اینترنتی و … صورت می پذیرد (Tyler &Stanley,2001,p.246).
با توجه به رویکردهای مختلف بانکداری الکترونیک ، نکته اساسی حائز اهمیت است وآن اینکه در بانکداری الکترونیکی در برخی از موارد ارائه خدمات بانکی با بهره گرفتن از سیستم های الکترونیکی است ودر برخی مواقع ارائه خدمات الکترونیکی بانکی است .تفاوت این دو مفهوم در تعریف خودکار سازی بانکی و بانکداری الکترونیک است. در خودکار سازی بانکی، شعب مجهز به رایانه می شوند و کارکنان بانک کاربر رایانه هستند ودر زیر ساختهای بانکی تغییر حاصل نمی گردد. در حالی که در بانکداری الکترونیکی کل زیر ساختهای بانکی تغییر می کنند(بیات،۱۳۸۱،ص۱۳).
۱-۲-۷-مبادله الکترونیکی داده ها
ایده پرداخت برای کالاها و خدمات به صورت الکترونیکی ،فکر جدیدی است. امروزه حداقل قسمتی از پردازش معاملات به صورت الکترونیکی انجام می شود. از اواخر دهه هفتاد و اوایل دهه هشتاد میلادی، انگیزه های متفاوتی جهت پرداخت از طریق شبکه های کامپیوتری مطرح شد،بسیاری از آنها فراتر از مرحله طراحی قرار گرفتن امروزه مصرف کنندگان می توانند کالاهایشان را توسط کاتالوگها از طریق شبکه جهانی وب انتخاب کنند و زمانیکه وارد فاز پرداخت می شوند قادرند سازوکارهای مختلفی را به کار ببرند. این سازوکارها، فرستادن شماره کارتهای اعتباری رمزنگاری شده از طریق اینترنت تا به کار بردن تلفن یا فکس برای انتقال اطّلاعات را شامل می شوند (شیخانی ،۱۳۷۸،ص۱۰۹).

در این بخش به بررسی مبادله الکترونیکی داده ها و انتقال الکترونیکی وجوه می پردازیم .در ابتدا به بیان مفهوم انتقال الکترونیکی داده ها و کاربرد آن در سیستم بانکی می پردازیم سپس نحوه عملکرد انتقال الکترونیکی وجوه را در این سیستم مورد بررسی قرار می دهیم و مزایا و ویژگیهای بکارگیری انتقال الکترونیکی وجوه و سیستم های پرداخت الکترونیکی(مانند کارت های بانکی، پول الکترونیکی، چک الکترونیکی و…) و نحوه عمل آنها می پردازیم و ویژگیهای سیستم های پرداخت الکترونیکی مناسب را به تفصیل مورد بررسی قرار می دهیم، علاوه بر اهمیت سیستم های انتقال الکترونیکی وجوه در داخل یک کشور، سیستم های الکترونیکی انتقال وجوه در سطح بین المللی نیز حائز اهمیت است که حداقل از دو طریق صورت می گیرد، یکی کارتهای بانکی بین المللی و دیگری وجوه سوئیفت(SWIFT) http://www.tejaratfa.com/register.phpکه درپایان این بخش به تفصیل مورد بررسی قرار می گیرند.
۱-۲-۸- مبادله الکترونیکی داده ها در سیستم بانکی
عبارتست از انتقال الکترونیکی اطّلاعات که در حال حاضر به صورت گسترده در تجارت الکترونیکی تحت قوانین EDI FACT که استاندادردهای ارائه شده توسط سازمان ملل متحد است عمل می نماید.در حال حاضر مشتریان بانکها نیاز گسترده ای به سیستمهای انتقال اطّلاعات مالی به صورت الکترونیکی دارند،چرا که: اولاً:آنها می توانند حسابهای دریافتی خود را بهتر مدیریت نمایند و اعلامیه های بستانکاری را با دریافتهای خود مقایسه نمایند. همچنین می توانند مشکلات مربوط به اصلاح و مطابقت های مربوط به حساب های خود را کاهش داده و می توانند منابعی را که به دست می آورند سریعاً سرمایه گذاری نمایند.ثانیاً آنها اشتباهات مربوط به ورود مجدد اطّلاعات را کاهش می دهند(در صورت استفاده از EDI نیازی به ورود مجدد اطّلاعات وجود ندارد) ودر نهایت آنها می توانند اطّلاعات دریافتی خودرا از نظر کیفی گسترش دهند.نیاز مشتریان بانکها به EDI و از طرف دیگر خطرکنار گذاشتن بانکها به عنوان یک واسط توسط شبکه های ارزش افزوده که در حال حاضر ارائه کننده خدمات EDI به شرکتها می باشند و تبدیل شدن بانکها به ارائه کننده صرف خدمات مربوط به صورت حسابها باعث گردیده تا بانکها EDI را به عنوان یکی از استراتژیهای بسیار مهم خود مدنظر قرار دهند (Egland&Robeerston,1998,p,756) از طرف دیگر EDI به بانکها این اجازه را می دهد تا بتوانند در سیستمهای مشتریان خود وارد شده و خدمات جدیدتری را به آنها ارائه نمایند.مسائلی که بانکهادر ارتباط با EDI با آنها مواجه هستند،عبارتنداز :
۱- دیگر صرفاً با مسئول مالی یک شرکت در تماس نخواهند بود(فردی که در گذشته کلیه فعالیت بانکها بر روی او متمرکز بود) .
بلکه با کلیه واحدهای موجود در یک شرکت اعم از واحدهای تولیدی،واحد حمل و نقل و غیره در تماس هستند.
۲- بانکهاEDI را در مقوله رقابت با دیگر بانکها مورد بررسی قرار می دهند، چرا که آنهاEDI را به عنوان ابزاری جهت ارائه خدمات جدید مربوط به پرداخت ها و به عنوان یک نیاز جهت ارائه خدماتی که توسط دیگر بانکها ارائه می گردد، می دانند.
۳٫سرانجام، هزینه، مهمترین مشکل بانکها می باشد، چرا که سیستم های EDI ارزان نیستند (Egland;Furst& et al, 1998,p.757) .
۱-۲-۹- مفهوم انتقال الکترونیکی وجوه(EFT) http://www.tejaratfa.com/register.php
انتقال وجه از طریق بانک ها و مؤسسات مالی به دو شکل سنتی (مبتنی بر کاغذ)و شکل الکترونیکی انجام می شود.در شکل سنتی انتقال وجه که در ایران نیز مرسوم است تقریباً کلیه عملیات انتقال وجه بر روی فرم هایی ثبت می شود و برای انتقال اطّلاعات از کاغذ به عنوان پایه سیستم استفاده می شود، ولی پیشرفت فناوری به خصوص فناوری اطّلاعات و ارتباطات نظام بانکداری و انتقال وجه را دگرگون نموده است. در نتیجه سیستم های قدیمی (مبتنی بر کاغذ) به سیستم های (نوین الکترونیکی) تبدیل شده اند. قبل از اینکه مفهوم انتقال الکترونیکی وجوه بیشتر توضیح داده شود، ابتدا لازم است تعریفی از سیستم انتقال وجه ارائه گردد. سیستم انتقال وجه به مجموعه ای از فعالیت ها اطلاق می شود که به وسیله بانک های و مؤسسات دیگر از قبیل اتاق پایاپای جهت انتقال وجه بین بانکها صورت می پذیرد.حال اگر این فعالیت ها بر مبنای کاغذ استوار باشد به آن شیوه پرداخت و «انتقال مبتنی بر کاغذ» گفته می شود و اگر این فعالیت ها از طریق فناوری اطّلاعات و ارتباطات و به صورت الکترونیکی انجام پذیرد به آن «انتقال الکترونیکی وجوه» می گویند. شروع بکارگیری و توسعه سیستم های انتقال الکترونیکی در دنیا به دهه های ۵۰و۶۰ میلادی در آمریکا و اروپا بر می گردد. در این دوران بود که کارت های بانکی عرضه شد و مکانیزم های جدید اتاق پایاپای اتوماتیک به وجود آمد. هر چند که زمان زیادی از به وجود آمدن EFT می گذرد ولی گسترش فراگیر آن مربوط به دهه ۹۰ میلادی و پس از معرفی اینترنت و بکارگیری گسترده آن، می باشد .هر چند که مفهوم انتقال وجه روشن است ولی بر سر مفهوم انتقال الکترونیکی وجوه توافق وجود ندارد زیرا از یک طرف بعضی ها تعاریف بسیار محدودی از آن ارائه نموده اند و فقط نوع خاصی انتقال الکترونیکی وجوه را EFT می دانند در مقابل بعضی ها EFT را در معنای بسیار وسیع بکار برده اند که حتی کل بانکداری الکترونیکی را در خود جای می دهد .در همه مفاهیم انتقال الکترونیکی وجوه یک وظیفه مهم وجود دارد و آن امکان دسترسی سریع و پیوسته به وجه می باشد (باجاج و دبجانی، ۱۳۷۶،ص۳۱۵).
طبق یکی از تعاریف EFT(Liberman ,1998,p.28) عبارت است از روشی برای انتقال وجه به طور خودکار به وسیله رایانه وبا استفاده از اتاق پایاپای خودکارhttp://www.tejaratfa.com/register.phpطبق این تعریف اولاً EFT فرایندی است که وجه به طور الکترونیکی منتقل می شود. ثانیاً یک موجودیت قانونی به نام اتاق پایاپای خودکار که عملیات انتقال (تسویه) را انجام می دهد. از طرف دیگر انتقال الکترونیکی وجوه ابزاری برای رسیدن به هدف نهایی یعنی انجام پرداخت است.در پرداخت الکترونیکی یاانتقال الکترونیکی وجوه، اساساً عمل پرداخت بدون جابجایی فیزیکی پول و بدون تبادل اطّلاعات زیاد صورت می گیرد.
کمیسیون قانون تجارت بین المللی سازمان ملل متحد انتقال الکترونیکی وجوه را چنین بیان می کند:
«انتقال وجه، فرآیندی است که در آن یک یا بیش از یک اقدام در فرایند کار که سابقاً بر اساس روش مبتنی بر کاغذ انجام می شد، اکنون با روش های الکترونیکی صورت می گیرد».
در تعریف دیگر که توسط «مجموعه مقررات یکنواخت بازرگانی ایالات متحده آمریکا » ارائه شده است:« انتقال الکترونیکی وجه عبارت است از یک شبکه انتقال سیمی، اطاق پایاپای خودکار یا سایر نظام های ارتباطی اطاق پایاپای با سایر اتحادیه های بانکی که از آن طریق یک دستور پرداخت بانکی، به بانک مخاطب مخابره و ارسال می شود» (باجاج و دبجانی،۱۳۷۶،ص۳۱۸).
طبق تعریف دیگری انتقال الکترونیکی وجوه عبارت است از هر نوع انتقال وجه به غیر از شیوه های سنتی مثل چک، وجه نقد و سایر ابزارهای کاغذی مشابه، که از طریق یک ترمینال الکترونیکی،تلفن ،رایانه ،نوارهای مغناطیسی،به منظور سفارش، مطلع کردن و یامجوز دادن به مؤسسه مالی، برای بدهکار یا بستانکار کردن یک حساب صورت می گیرد(Ajinkya,2000,p.15) .
طبق این تعریف اصطلاح EFT شامل:
انتقال وجوه از طریق اطاق پایاپای خودکار(ACH)
انتقال از طریق ماشین های خود پرداز (ATM) http://www.tejaratfa.com/register.php
ترمینال های نقطه فروش (POS) http://www.tejaratfa.com/register.php می شود.
با توجه به تعاریف فوق تعریفی که در این تحقیق به عنوان EFT مورد استفاده قرار می گیرد مفهوم وسیع EFT می باشد و شامل هر گونه انتقال وجه که به صورت الکترونیکی انجام می گردد، می شود. طبق تعریف اخیر انتقال الکترونکی وجوه شامل انتقال وجه بین حسابها، بانکهاو سایر موسسات مالی، با استفاده یا بدون استفاده از اتاق پایاپای خودکار(ACH) ، از طریق بکارگیری ترمینال الکترونیکی، تلفن، رایانه، ماشینهای نقطه فروش POS) )، ماشنهای خودپردازATM) ) و یا هر وسیله الکترونیکی دیگر می گردد.بر اساس این تعریف انتقال الکترونیکی وجوه از بعضی جهات گسترده تر از بانکداری الکترونیکی خواهد بود و می تواند بانکداری الکترونیکی را در خود جای دهد(وزارت بازرگانی ،۱۳۸۴،ص۶۰).
(رابطی و همکاران، ۱۳۸۷)،سیستم های وجوه بانکی
۱-۲-۱۰- مزایای بانکداری الکترونیکی
دسترسی یا دستیابی فارغ از مکان و زمان به خدمات ارائه شده بانکها
یکی از مشکلات اساسی بانکداری سنتی محدودیت زمان انجام فعالیتهای بانکی در بانکها و متعاقباً محدود شدن مشتریان به دریافت خدمات بانکی در چهارچوب زمان کوتاه فعالیت بانکها بود.با رواج بانکداری الکترونیکی مشکل اصلی محدودیت زمانی و مکانی استفاده خدمات بانکی مرتفع شده است.(عباسی نژاد:۱۳۸۶ ،ص ۳۹)
سهولت در پرداخت قبوض
در نظام بانکداری سنتی، مشتریان برای پرداخت قبضهای مختلف از قبیل قبضهای آب، برق، تلفن، گاز و اقساط باید در زمان ها و در روزهای معین به بانک مراجه کنند. ولی امروزه مشتریان از طریق اتصال به اینترنت و با وارد ساختن شماره اشتراک و شماره برگ قبض خود می توانند وجه قبض را از حساب خود به حساب بانک یا شرکت صاحب قبض انتقال دهند و در حقیقت از این طریق مشکلات پرداخت حل شده و جریمه های ناشی از تاخیر در پرداخت وجوه قبضها و جز آن کاهش یافته است .(همان، ص ۴۰)
مزایای بانکداری الکترونیک را می‌توان از دوجنبه مشتریان و موسسات مالی نیز مورد توجه قرار داد. از دید مشتریان می‌توان به صرفه‌جویی در هزینه ها، صرفه جویی در زمان و دسترسی به کانالهای متعدد برای انجام عملیات بانکی نام برد. از دید موسسات مالی می‌توان به ویژگیهایی چون ایجاد و افزایش شهرت بانکها در ارائه نوآوری، حفظ مشتریان علی‌رغم تغییرات مکانی بانکها، ایجاد فرصت برای جست‌جوی مشتریان جدید در بازارهای هدف، گسترش محدوده جغرافیایی فعالیت و برقراری شرایط رقابت کامل را نام برد.
بر اساس تحقیقات مؤسسه Data Monitor مهمترین مزایای بانکداری الکترونیک آنها عبارتند از:
تمرکز بر کانالهای توزیع جدید، ارائه خدمات اصلاح شده به مشتریان و استفاده از راهبردهای تجارت الکترونیک. (سید دانیال سجادی. گروه کامپیوتر بشرویه http://bcg.pib.ir)
۱-۲-۱۱- معایب بانکداری الکترونیکی
خطرهای امنیتی
یکی از بزرگترین عیبهای بانکداری اینترنتی یا به طور کلی بانکداری الکترونیکی به خطرهای امنیتی آن برمی گردد.در نظام جدید بانکداری افراد می توانند با به دست آوردن رمز اشخاص،از حسابهای آنان برداشت کنند یا به طور کلی به حسابهای اشخاص حمله یا آنها را از اعتبار ساقط کنند. این مشکل حتی برای شرکتهای بزرگ هم وجود دارد.امروزه موارد بسیار زیادی از اشتباه در استفاده از سیستم و دستکاری در حسابهای افراد در جای جای دنیا دیده شده است. این مشکل از جمله اصلی ترین معایب بانکداری الکترونیکی است.(عباس نژاد،ص ۴۱)
ناآشنایی با فناوری
یکی دیگر از عیبهای بانکداری الکترونیکی، ناآشنایی عده کثیری از افراد جامعه با آن است که از نبود آموزشهای عمومی و زمینه های لازم فرهنگی و اجتماعی ناشی می شود. برای متداول شدن این شیوه بانکداری و استفاده مشتریان بانک از آن، به برگزاری دوره های آموزش شیوه کار با نظام خدمات الکترونیکی نیاز است. این مسئله امروزه در بیشتر کشورهای پیشرفته با برگزاری دوره های مختلف کوتاه مدت و عمومی تقریباً حل شده و تنها برای کشورهای در حال توسعه مطرح است.
از سایر معایب بانکداری الکترونیکی می توان به دسترسی هکر ها (Hacker) به حسابهای شخصی افراد، نبودن اینترنت پرسرعت و دائمی در برخی کشورها، بالا بودن هزینه های زیرساختی بانکداری الکترونیک و غیره اشاره کرد.(عباس نژاد،ص ۴۲)
۱-۲-۱۲- مزایا و ویژگیهای بکارگیری انتقال الکترونیکی وجوه
امنیت
بررسی ها نشان می دهد پرداخت هایی که از طریق سیستم های انتقال الکترونیکی صورت می پذیرنداز امنیت بالاتری نسبت به پرداخت ها به شیوه سنتی برخوردارند. زیرا سیستم های انتقال الکترونیکی وجوه بگونه ای طراحی می شوند که احتمال دستبرد،سرقت،مفقود شدن، عدم انتقال و… به حداقل ممکن می رسد.به خاطر این ویژگی اغلب افراد معمولاً راغب هستندکه از این سیستم ها به جای سیستم های سنتی پرداخت استفاده نمایند(Crede .1998,p.261).
سرعت
ویژگی برجسته سیستم های انتقال الکترونیکی وجود سرعت بالای آن می باشد.با قاطعیت می توان گفت که سیستم های پرداخت الکترونیکی از سیستم های پرداخت سنتی خیلی سریع تر است زیرا در سیستم های پرداخت و انتقال الکترونیکی وجوه ،انتقال وجوه در اکثر مواقع به صورت پیوسته صورت می پذیرد.به عبارت دیگر وجوه به صورت پیوسته از حساب فرستنده به حساب دریافت کننده منتقل می شود(Crede.1998,p.261).

«فی اسماء الله تعالی: النافع: هو الذی یوصّل النفع إلی من یشاء من خلقه حیث هو خالق النفع و الضرّ و الخیر و الشر»^[۶۹]
یکی از اسمای خداوند تبارک و تعالی نافع است و نافع کسی است که به هر کسی از مخلوقاتش که بخواهد نفع میرساند چون او خدائی است که خالق نفع و ضرر و خیر و شرّ است. ؛ «قُل لاَّ أَمْلِکُ لِنَفْسِی نَفْعًا وَلاَ ضَرًّا إِلاَّ مَا شَاء اللّهُ وَلَوْ کُنتُ أَعْلَمُ الْغَیْبَ لاَسْتَکْثَرْتُ مِنَ الْخَیْرِ وَمَا مَسَّنِیَ السُّوءُ إِنْ أَنَاْ إِلاَّ نَذِیرٌ وَبَشِیرٌ لِّقَوْمٍ یُؤْمِنُونَ»^[۷۰]
بگو: «جز آنچه خدا بخواهد، برای خودم اختیار سود و زیـانی نـدارم و اگـر غـیب میدانستم قطعاً خیر بیشتری میاندوختم و هرگز به من آسیبی نمیرسید. من جز بیم دهنده و بشارتگر برای گروهی که ایمان میآورند، نیستم. در این آیه با قرینه و کنار هم قرار دادن خیر و سوء در کنار نفع و ضرر میفهماند که نفـع و خـیر یـک مـعنی را میرساند.

تفاوت خیر و شرّ با نافع و ضارّ در این است که خیر و شر به اعتبار هدف است و نفع و ضرر به اعتبار راه خیر یا شر خواندن چیزی یعنی باید خیر را انتخاب و از شرّ پرهیز کرد، پس خیر هدف است و آنچه برای رسیدن به این هدف سودمند است، «نافع» و هر چه برای رسیدن به این هدف مانع است، «ضار» نامیده میشود.^[۷۱]
۲ـ۲. مصادیق خیر در قرآن
۲ـ۲ـ۱. ذات خداوند تبارک وتعالی و اسماء و صفات او
بزرگترین مصداق خیر که قرآن آن را خیر و منشأ تمام خیرات و برکات میداند ذات خداوند است. «… وَ الله خَیرٌ وَ أبقی»^[۷۲]
و خدا بهتر و پایدارتر است. این آیه کلام ساحران میباشد زمانی که به حضرت موسی (علیه السلام) ایمان آوردند و فرعون آنها را تهدید به کشته شدن کرد؛ گفتند: ما به پروردگارمان ایمان آوردهایم برای اینکه گناهان ما را ببخشد. هدف ما پاک شدن از گناهان گذشته، از جمله مبارزه با پیامبر خدا است. ما از این طریق میخواهیم، به سعادت جاویدان برسیم، ولی تو ما را تهدید به مرگ این دنیا میکنی، ما این ضرر کم را در مقابل آن خیر عظیم پذیرا هستیم. آمرزش خدا، هم بهتر و هم دائمیتر است، یعنی از هر خیری بهتر و از هر باقیئی باقیتر است و اینکه تعبیر به کلمه جلاله «الله» کردند، بدین جهت بود که میخواستند بگویند، خدا بهتر و باقی تر از هر چیزی است و چون ملاک خوبی و خوبتری، کمال است و کلمه الله به معنای ذات دارای جمیع صفات کمال است، در نتیجه خیر مطلق است، لذا مقام مناسبت داشت که اسم جلاله را تعبیر کردند.^[۷۳]
«قُلِ اللَّهُمَّ مَالِکَ الْمُلْکِ تُؤْتِی الْمُلْکَ مَن تَشَاء وَتَنزِعُ الْمُلْکَ مِمَّن تَشَاء وَتُعِزُّ مَن تَشَاء وَتُذِلُّ مَن تَشَاء بِیَدِکَ الْخَیْرُ إِنَّکَ عَلَىَ کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ»^[۷۴] ؛ بگو بار خدایا، توئی که فرمانروائی، هر کس را که میخواهی فرمانروائی بخشی؛ و از هر که خواهی، فرمانروائی را بازستانی؛ و هر که را خواهی عزت بخشی؛ و هر که را خواهی، خوار گردانی؛ همه خوبیها به دست توست و تو بر هر چیز توانائی با توجه به الف و لام استغراق در «الخیر» و مقدم شدن خبر بر مبتدا نشان میدهد که تمام خیرها و برکات و نیکیها و خوبیها در دست خداست و خیر فقط به دست خداست.
در بعضی آیات قرآن، خداوند را با کلمه «تبارک» ستوده است و همچنانکه در معنای لغوی این کلمه گذشت، این کلمه بر خیر بودن وجود خداوند و کثرت صدور خیرات و دوام فیّاضیت او دلالت میکند. مانند آیات سوره های: اعراف/ ۵۴، فرقان/ ۱ و ۱۰ و ۶۱ ، زخرف/ ۸۵، الرحمن /۷۸ ، ملک/ ۱.
همانطور که ذات خداوند خیر مطلق است صفات و اسماء او هم خیر است و به نحو عالی و بالاترین صورت در خدا وجود دارد. بعضی اسماء خداوند با لفظ خیر می باشند که بدین قرار می باشند:
خَیرٌ حافِظاً: به معنای بهترین نگه دارندگان و نگهبانان است که یک بار در سوره یوسف آیه ۶۴ آمده است.
خَیرُ الحاکِمین: به معنای بهترین داوران و فرمانروایان است و سه بار در سورههای (اعراف آیه ۸۷) ، (یونس آیه ۱۰۹) و (یوسف آیه ۸۰) آمده است.
خَیرُ الغافِرین: به معنای بهترین آمرزندگان است و یک بار در سوره اعراف، آیه ۱۵۵ آمده است.
خَیرُ الفاتِحین: به معنای بهترین گشایندگان است و یک بار در سوره اعراف، آیه ۸۹ آمده است.
خَیرُ الفاصِلین: به معنای بهترین جدا کننده میان درستی و نادرستی است و یک بار در سوره انعام، آیه ۵۷ آمده است.
خَیرُ الناصِرین: به معنای بهترین یاری دهندگان است و یک بار در سوره آل عمران، آیه ۱۵۰ آمده است.
خَیرُ الراحِمین: به معنای بهترین مهربانان است و دو بار در سوره مؤمنون، آیات ۱۰۹ و ۱۱۸ آمده است.
خَیرُ الرازِقین: به معنای بهترین روزی دهندگان است و پنج بار در سوره (مائده، آیه ۱۱۴)، (حج، آیه ۵۸)، (مؤمنون، آیه ۷۳)، (سبأ، آیه ۳۹) و (جمعه، آیه ۱۱) آمده است.
خَیرُ المنزِلین: به معنای بهترین فرود آورندگان است و یک بار در سوره مؤمنون، آیه ۲۹ وصف خداوند قرار گرفته است.
این کلام خطاب حضرت نوح به خداوند بعد از پایان یافتن طوفان میباشد که به خداوند فرمود: پروردگارا مرا در منزلگاهی پر برکت فرود آر، که تو بهترین فرود آورندگانی.
خَیرُ الوارِثین: به معنای بهترین وارثان است و یک بار در سوره انبیاء، آیه ۸۹ آمده است.
سالها از عمر حضرت زکریا میگذشت و به سن پیری رسیده بود، امّا هنوز فرزندی نداشت، و از سوی دیگر، همسری عقیم و نازا داشت، آن حضرت با تمام قلب به درگاه خدا روی آورده، تقاضای فرزند صالح و برومندی کرد، و با دعائی که نهایت ادب بود خدا را خواند و سرانجام با جمله «وَ أنتَ خَیرُ الوارِثین» این حقیقت را بازگو کرد که: من میدانم این دنیا دار بقاء نیست، و نیز میدانم تو بهترین وارثانی، ولی از نظر عالم اسباب، دنبال کسی میگردم که هدفم را دنبال کند.^[۷۵]
خَیرُ الماکِرین: به معنای بهترین چاره جویان است و دو بار در سوره آل عمران، آیه ۵۴ و أنفال، آیه ۳۰ آمده است.
در لغت عرب، هر نوع چاره اندیشی را مکر میگویند، که گاهی خوب و گاهی زیان آور است. به خاطر همین در قرآن کلمه مگر گاهی با کلمه خیر ذکر شده است، مانند: «وَ الله خَیرُ الماکِرین»، و گاهی با کلمه «سیئ» آمده است: مانند آیه ۴۳ سوره فاطر.
یگانگی خداوند و قهّاریت او ملاک خیر بودن او میباشد.
«… أَأَرْبَابٌ مُّتَفَرِّقُونَ خَیْرٌ أَمِ اللّهُ الْوَاحِدُ الْقَهَّارُ»^[۷۶]؛ آیا خدایان پراکنده بهترند یا خدای واحد قهّار.
این آیه دلیل بر معین بودن خدا برای پرستش است و خیر از دو إله، آن معبودیست که از جهت پرستش بهتر است. خیر در این آیه صفت مشبههای است که به حسب مادّه خود افعل تفضیل را افاده میکند.
حضرت یوسف خداوند را به وحدت و قهّاریت توصیف نمود و فرمود: «ام الله الواحد القهار» یعنی او واحد است، اما نه واحد عددی که اگر یکی دیگر اضافه شود دو تا گردد، بلکه واحدی است که نمی توان در قبالش ذات دیگری تصوّر کرد، زیرا هر چیز که تصوّر و فرض شود وجودش از اوست نه از خودش. و نیز نمی توان در قبالش صفتی فرض کرد، و هر چه فرض شود عین ذات اوست، و اگر عین ذات او نباشد، باطل خواهد شد، و همه اینها به خاطر این است که خدای تعالی وجودی است بحت (خالص) و بسیط که به هیچ حدی محدود و به هیچ نهایتی منتهی نمیشود.^[۷۷]
فلاسفه اسلامی قایلند به اینکه که وجود خیر محض است. پس هر وجودی در وجودش تمامتر و کاملتر باشد، خیریّت آن عالیتر و شدیدتر از مادون آن است.
خیر محض بودن وجود به این دلیل است که فلاسفه عموماً خیر را امری وجودی و شر را امری عدمی میدانند. و از آنجا که وجود را خیر میدانند، لذا وجود را دوست داشتنی میدانند. معمولاً فلاسفه اسلامی وجود را مساوق خیر میدانند.
ابن سینا در این باره میفرماید:
«و الخیر بالجمله هو ما یتشوقه کل شیء و ما یتشوقه کلّ شیء هو الوجود، أو کمال الوجود من باب الوجود و العدم من حیث هو عدم لا یتشوق إلیه، بل من حیث یتبعه وجود أو کمال للوجود، فیکون المتشوق بالحقیقه الوجود، فالوجود خیر محض و کمال محض»^[۷۸]
خیر چیزی است که هر شیئی به آن اشتیاق دارد و چیزی که همه اشیاء به آن مشتاق هستند، وجود یا کمالات وجودی هستند و عدم از آن جهت که عدم است چیزی به آن مشتاق نیست و مطلوب واقع نمیشود، بلکه از آن جهت که به دنبال آن وجود یا کمال وجود است مطلوب است، پس متشوّق إلیه و مطلوب حقیقی وجود میباشد، پس وجود خیر محض و کمال محض میباشد.
ملاصدرا در ضمن مباحث اختصاصی وجود تحت عنون «فی ان الوجود خیر محض» در سفر اول میفرماید: این مسأله هنگامی روشن میگردد، که ثابت شود مفهوم وجود، که از معقولات و از آشکارترین بدیهیات اولیه است، مصداق و حقیقت و ذاتی در خارج و در میان موجودات عینی دارد و حقیقت آن عین فعلیّت و حصول و وقوع است، نه به معنی مصدری (بودن یا هستی) چنانچه همه متأخران پنداشتهاند، بلکه به معنی نفس حقیقت وقوع و آنچه وقوع به آن تحقّق مییابد، خواه وقوع خود وجود و خواه وقوع چیز دیگر، که همان ماهیّت است. اما کسی که برای مفهوم عقلی وجود حقیقت و مصداق و ذاتی جز همین مفهوم انتزاعی بدیهی قائل نباشد، برای او دشوار، بلکه نارواست که وجود را خیر محض بداند. زیرا معنی خیر آن است که نزد هر ذیشعوری مطلوب و پسندیده باشد و چیزهای دیگر مشتاق به او و موجودات همه طالب او باشند و به طبع و إراده و سرشت به او جذب شوند. و این پیداست که موجودات هیچ گاه خواهان و جویای یک معنی مصدری نخواهند بود، و مطلوب و مقصود هیچ چیز یک مفهوم ذهنی و معقول ثانی قرار نخواهد گرفت و این امری است در نهایت وضوح و ثبوت و بر عقول ابتدایی نیز بدون تفکّر و استدلال روشن است.
حال اگر محقق گردد که وجود هر چیزی همان نحوه ظهور آن است، که از مبدأ قیّوم واجب بالذات إفاضه شده است و به آن هستی میبخشد، پس خیر به حقیقت وجود بر میگردد. بنابراین شر به طور مطلق امری عدمی است، عدم ذات یا عدم کمال و تمامیّت ذات چیزی و یا کامل نبودن صفتی از صفات کمالی وجودی آن، پس شرّ دارای هیچگونه ذاتی نیست. پس وجود خیر محض و عدم شرّ محض است.^[۷۹]
تحلیل مفهومی خیر نشان میدهد که خیر در قیاس با هر شیء، مطلوب آن است؛ چه اینکه هر چیز خیر خود را در صورتی که واجد آن باشد محافظت میکند و در صورتی که فاقد آن باشد، طلب مینماید. حال خیر که مطلوب و مقصود اشیاء است، بدون شک امری وجودی است، زیرا برای هیچ موجودی، مفهوم از آن جهت که مفهوم است و یا ماهیّت از آن جهت که ماهیّت است مطلوب نیست، و هیچ شیئی معنای مصدری ذهنی و یا مفهومی را که معقول ثانی است، طلب نمیکند بلکه هر طالبی به دنبال مصداق خارجی و مطلوب واقعی میباشد. خلاصه آن کسی که قائل به أصالت وجود باشد، بعد از توجه به معنی و مفهوم خیر به سهولت به اینکه خیر همان واقعیت و وجود خارجی است، حکم میکند، به بیان دیگر خیر محض بودن وجود برای او واضح و آشکار است.^[۸۰]
بنابراین خیر در مقام تحلیل یا به أصل هستی بازگشت میکند یعنی مفاد کان تامّه و یا به کمالات هستی یعنی مفاد کان ناقصه.
خیر محض بودن خداوند به دو دلیل است: ۱ـ اصل وجود خداوند؛ چون وجود او وجودی فوق تمام میباشد که هیچ گونه نقصی در او نیست.
علّامه حلی در مورد خیر بودن وجود خداوند میفرماید:
«وجوب الوجود یدل علی ثبوت وصف الخیریه لله تعالی، لأن الخیر عباره عن الوجود و الشرّ عباره عن عدم کمال الشیء من حیث هو مستحق له، و واجب الوجود یستحیل ان یعدم عنه شیء من الکمالات فلا یتطرّق إلیه الشرّ بوجه من الوجوه فهو خیر محض»^[۸۱]
واجب الوجود بودن خداوند، بر ثبوت وصف خیر برای او دلالت میکند، چون خیر عبارت است از وجود و شر عبارت است از عدم کمال برای چیزی که استحقاق وجودش را داشت، و واجب الوجود محال است که یکی از کمالات خود را از دست بدهد، پس به هیچ وجهی شرّ در او راه ندارد پس خداوند خیر محض است.
ابن سینا هم در کتاب الهیات شفا در فصل ششم از مقاله هشتم در مورد خیر محض بودن خداوند صحبت کرده، میفرماید که: واجب الوجود تامّ الوجود است و چیزی از وجود و کمالات وجودش نیست که برایش ممکن باشد و نداشته باشد، بلکه فوق تمام است، برای اینکه نه تنها وجود خاصّ خودش از خودش است، بلکه وجود اشیاء دیگر هم از اوست، چون همه چیز از وجود او فائض است و واجب الوجود بذاته خیر محض است.^[۸۲]
موجود فوق تمام عبارت است از موجودی که تمام آنچه برای او به امکان عام ممکن است و هر چه که برای او ممتنع نیست برایش حاصل است و بعلاوه وجودهای دیگر از وجود او فائضند. فوق تمام آن است که نه تنها در وجود و در کمالات وجود به علتی بیرونی یا درونی نیازمند نیست و از همه بی نیاز است، بلکه علاوه بر آن، کمالات دیگر و همه وجودهای دیگر از وجود او فائضند.^[۸۳]
وقتی که وجود مساوی با خیر است و عدم مساوی با شرّ و ملاک خیریّت وجود است و ملاک شریّت عدم، و وقتی که ما ثابت کردیم که واجب الوجود ماهیّته انیّته و هو وجود محض، پس هو خیرٍ محض.^[۸۴]
ابن سینا میفرماید:
«فالوجود خیریّه، و کمال الوجود خیریّه الوجود. والوجود الذی لایقارنه عدم لا عدم جوهر و لا عدم شیء للجوهر بل هو دائماً بالفعل فهو خیر محض، و الممکن الوجود بذاته لیس خیر محضاً، لأنّ ذاته بذاته لا یجب له الوجود بذاته، فذاته بذاته تحتمل العدم، و ما احتمل العدم بوجه ما فلیس من جمیع جهاته بریئاً من الشر و النقص، فإذن لیس الخیر المحض الّا الواجب الوجود بذاته»^[۸۵] پس وجود خیر است و کمال وجود خیر وجود است. و وجودی که مقارن عدم نمیشود یعنی نه عدم جوهر و نه عدم کمالات جوهر بلکه دائماً بالفعل میباشد پس او خیر محض است و ممکن الوجود به خاطر ذاتش خیر محض نمیباشد چون ذاتش وجوب بالذات ندارد بلکه وجوب بالغیر دارد و ذات آن محتمل العدم است و هر ذاتی که اینگونه باشد از جمیع جهات خالی از شرّ و نقصان نمیباشد.
ملاصدرا در این رابطه میفرماید:
«الخیر المطلق الذی یتشوقه کلّ الأشیاء و یتمّ به أو بما یفیض منه ذواتها و کمالات ذواتها هو القیّوم الواجب بالذات (جلّ ذکره) لأنه وجود مطلق لا نقص فیه و نور محض و بهاء محض و تامّ و فوق التمام، فیعشقه و یتشوقه کلّ ممکن بطباع امکانه»^[۸۶]
خیر مطلقی که همه چیز خواهان اوست و از او و فیض او ذات خود را به کمال میرساند قیّوم واجب بالذات است، زیرا او وجود مطلقی است، که در او نقص نیست و نور محض و جلال تامّ و کمال فوق تمام است. بنابراین، هر موجود ممکنی عاشق و مشتاق اوست.
بنابراین خیر محض فقط ذات خداوند واجب الوجود است. خدای سبحان خیر علی الإطلاق است، برای اینکه او کسی است که تمامی عالم به او منتهی میشود، و همه خیرات از اوست و هر موجودی هدف نهائیش او است.^[۸۷]
فهو جواد و هو خیر محض و فرض وصف البخل فیـه نقض
فهو مفیض الخـیر لیس الّا و الشرّ لا یصـــدر منه أصـــلا^[۸۸]
پس خدا جواد و بخشنده است و او خیر محض میباشد و فرض صفت بخل در خداوند نقض وجود او است. پس او إفاضه کننده خیر میباشد و شرّ به هیچ وجهی أصلاً از او صادر نمیشود.

Batbp

نسخه Batch (دسته‌ای) الگوریتم انتشار به عقب^[۱۴]

Igls

آموزش مربعات حداقل کلی تکرار شده‌ی شبکه با خروجی‌های چندگانه^[۱۵]

Incbp

نسخه بازگشتی (نموی) انتشار به عقب^[۱۶]

Marq

روش اولیه لونبرگ-مارکواردت^[۱۷]

Marqlm

اجرای ذخیره‌ی حافظه در روش لونبرگ-مارکواردت^[۱۸]

Rpe

روش خطای پیش‌بینی بازگشتی^[۱۹]

۱-۸-۵- یادگیری
قابت یادگیری خصیصهی اصلی هوشمندی است. برای طراحی پروسهی یادگیری باید اول مدلی از محیطی که شبکه در آن عمل میکند داشته باشیم، یعنی باید بدانیم چه اطلاعاتی برای شبکه در اختیار داریم. به این مدل، الگوی یادگیری گفته میشود. بعد باید بدانیم که وزنهای شبکه چگونه اصلاح میشوند، یعنی بدانیم کدام یک از قوانین یادگیری فرایند به روز کردن را انجام میدهد. سه نوع الگوی یادگیری اصلی داریم:

یادگیری با سرپرستی: در این روشها خروجی صحیح هر دنبالهی ورودی به شبکه داده میشود. وزنها به گونهای تعیین میشوند که پاسخ شبکه تا حد ممکن به پاسخ واقعی نزدیک باشد. یادگیری تقویتی نوعی یادگیری با سرپرستی است که در آن به جای ارائه خود پاسخ برای تعلیم، روی خروجی های تولید شده توسط شبکه یک نقادی از نظر درست یا نادرست بودن آنها انجام میشود.
یادگیری بدون سرپرستی: این روش نیازی به دانستن پاسخهای مطلوب برای ورودیهای مورد تعلیم ندارد. بلکه ساختار درونی داده ها و همبستگی مابین آنها را استخراج میکند و الگوها را براساس این همبستگیها مقولهبندی میکند.
ترکیبی از هر دو: در این روش تعدادی از وزنها از طریق یادگیری با سرپرستی تعیین میشود و بقیه با بهره گرفتن از روش های بدون سرپرستی به دست میآیند (داورپناه و میرزایی، ۱۳۸۵).
۱-۸-۶- الگوریتم لونبرگ مارکواردت
روش لونبرگ مارکواردت، روشی استاندارد برای کم کردن خطای مربعات میانگین، در نتیجه قوت و سرعت از ویژگی‌های آن است. نسخه‌ای از این روش توسط فلچر در سال ۱۹۸۷ ارائه شد. تفاوت بین این روش با روش اصلی ارائه شده توسط مارکواردت در سال ۱۹۶۳، این است که اندازه عناصر ماتریس قطری اضافه شده به گوس- نیوتن^[۲۰]، طبق اندازه نرخ موجود بین کاهش واقعی و کاهش پیش‌ بینی شده تنظیم می‌شوند.
الگوریتم لونبرگ- مارکواردت یکی از متداول‌ترین الگوریتم‌های استفاده شده برای بهینه‌سازی است. این الگوریتم روش کاهش شیب ساده و دیگر روش‌های شیب توام را در گستره وسیعی از مسایل اعمال می کند. روشی را که این الگوریتم بکار می‌گیرد کاهش حداقل مربعات به صورت غیرخطی است. تابعی که برای این منظور بکار می‌رود به شکل زیر می‌باشد:

که در آن (x=x₁,x₂,….x_n)، یک بردار و هر r_j تابعی از Rⁿ-R است. اشاره به r_j باقیمانده‌ها دارد و همچنین فرض می‌شود که m≥n است (جمالیزاده، ۱۳۸۷).
فصل دوم
مروری بر منابع
۲-۱- مقدمه
تلاش برای استفاده از فاز جامد جهت استخراج گونه های مختلف از آب و دیگر محیطها، سابقهای طولانی دارد. آزمایشهای اولیه با بکار گرفتن کربن فعال به عنوان فاز جامد، در حدود ۵۰ سال قبل انجام شدند و کاربردهای ابتدایی استخراج فاز جامد به استفاده گسترده این روش در آنالیز آب و نیز اقتباس آن به روش های تجزیهای استاندارد منجر گردیده است (Liska, 2000). از این روش نه تنها برای استخراج مقادیر ناچیز ترکیبات مورد نظر از نمونه های طبیعی، بلکه همچنین جهت از بین بردن مزاحمتها و ترکیبات ناخواسته در بافت پیچیده نمونه، به منظور دستیابی به استخراجی تمیزتر استفاده شده است. تنوع و تطبیق پذیری استخراج با فاز جامد، استفاده این روش را برای بسیاری از مقاصد مانند خالص سازی، تغلیظ مقادیر بسیار کم و مشتق سازی امکان پذیر میسازد (Zwir-Ferenc and Biziuk, 2006). با گذشت زمان همراه با توسعه جاذبهای جدید، این روش نیز پیشرفت کرده و طیف گستردهای از جاذبها از قبیل رزینهای معدنی مانند سیلیکا، رزینهای آلی مانند پلیمرها، نانو مواد و میکرو ارگانیسمها، استخراج با فاز جامد را به روشی برجسته در امر آماده سازی نمونه و جداسازی مبدل ساخته است (Turker, 2007). استخراج با فاز جامد، روشی ساده بوده و دارای مزایایی از قبیل سهولت اجرا، ارزانی، سرعت مناسب، دقت بالا، بازیابی بیشتر نمونه نسبت به روش های پیش از خود، توسعه سریع و اتوماسیون ساده میباشد (Yamini et al., 2004).
استخراج فاز جامد برای اولین بار در سال ۱۹۵۰ برای آنالیز آنالیتهای آلی در آب انجام شد که در این روش از کربنها به عنوان جاذب و از حلالهای آلی به عنوان فاز شویشی استفاده شده است. این روش یکی از محبوبترین روش های پیشتغلیظ نمونه میباشد. استفاده از ستونهای تجاری استخراج با فاز جامد در سال ۱۹۷۰ معرفی شد، از آن زمان این روش به سرعت رشد کرده است (Grob and Barry, 2004). هدف از استخراج با فاز جامد تغلیظ و یا آمادهسازی میباشد (Liu et al., 2007). کاربردهای استخراج با فاز جامد عبارتند از: استخراج و تغلیظ انواع کاتیونهای فلزی، استخراج و تغلیظ ترکیبات آلی مختلف، استخراج و تغلیظ ترکیبات دارویی، استخراج و تغلیظ آلایندههای محیط زیست (Mester and Sturgeon, 2005).
۲-۲- مروری بر مطالعات انجام شده در مورد روش استخراج با فاز جامد
آمادهسازی نمونه در یک روش تجزیهای از اهمیت ویژهای برخوردار است، زیرا در بسیاری موارد، علیرغم وقت زیادی که صرف میشود، به عنوان منشأ بسیاری ازخطاهای کار، شناخته میشود. استخراج فاز جامد، روشی برای آماده سازی نمونه است، که آنالیت را به وسیله جذب روی فاز جامد، از محلول مورد نظر جداسازی و تغلیظ مینماید. این عمل به وسیله شویش آنالیت با یک یا چند حلال مناسب جهت تجزیه دستگاهی ادامه مییابد. عوامل مختلف درخلال فرآیندهای جذب آنالیت روی جاذب و واجذب شدن آن با یک شوینده باید بهینه شوند. امروزه SPE به عنوان یکی از مهمترین روش های استخراج و پیشتغلیظ شناخته شده است (متقی و همکاران، ۱۳۹۱).
and Shibamoto Wada در سال ۱۹۹۷، از روش استخراج فاز جامد جهت جداسازی ترکیبات معطر از آب میوه استفاده کردند. در این پژوهش، از ستون فاز جامد با مشخصه Porapak Q که در آن از کوپلیمر اتیل وینیل بنزن- دی وینیل بنزن به عنوان فاز جامد استفاده شده، به کارگیری شده است. در این کار حلالهای مختلفی آزمایش شد که در نتیجه، دیکلرومتان به عنوان بهترین حلال استخراجی با بازیابی‌ نزدیک به صد درصد انتخاب گردید.
Lopez و همکارانش در سال ۲۰۰۲، از کوپلیمرهای استایرن- دی وینیل بنزن تحت مشخصه تجاری LiChrolut-EN، به عنوان جاذب برای استخراج ۲۷ گونهی آلی و فرار از نوشیدنیهای الکلی استفاده کردند و از نتایج بدست آمده استنباط کردند که استخراج با فاز جامد برای مطالعه ترکیبات آلی و فرار موجود در نمونه های غذایی رضایت بخش می‌باشد.
یکی از اهداف مهم مطالعات شیمی تجزیه، اندازه گیری صحیح و با حساسیت بالای فلزات سنگین می‌باشد زیرا منابع اصلی آلودگی در نمونه های محیطی، غذایی و بیولوژیکی، تاسیسات صنعتی و کشاورزی فلزات سنگین هستند (Karve and Rajgor, 2007; Sesli, 2006). به خاطر سادگی و پایین بودن هزینه، طیف سنجی جذب اتمی شعله یکی از اساسیترین تجهیزات برای تعیین کمّی و کیفی فلزات در بسیاری از آزمایشگاهها به شمار میرود (Ivanov and Kochelyeva, 2006; Hosseini et al., 2006; Rezaei et al., 2007). استخراج سریع و شناسایی در سطح غلظتی پایین فلزات از زمینه های اصلی در امر تحقیق توسط این تکنیک به همراه استخراج با فاز جامد میباشد (Musameh et al., 2011).
Afzali و همکاران در سال ۲۰۰۵، مقادیر اندک منگنز را به روش استخراج فاز جامد، جداسازی و پیشتغلیظ کردند. در این کار برای اولین بار پتانسیل کائولینیت^[۲۱] طبیعی، به عنوان مواد جذب برای پیش تغلیظ فلزات سنگین ارزیابی شد. جهت اصلاح سطح جاذب، از ۲-(۵-برمو۲- پریدیلازو)-۵- دی اتیل آمینوفنول^[۲۲] و برای اندازه گیری میزان منگنز از طیف سنجی جذب اتمی شعله استفاده شده است. حد تشخیص ۳/۴ میکروگرم بر لیتر و منحنی کالیبراسیون در محدوده ۰۲/۰ تا ۰/۱۰ میلی گرم بر لیتر خطی بوده و ضریب همبستگی ۹۹۹۷/۰ گزارش شده است.
Tuzen و همکاران در سال ۲۰۰۵، روش استخراج فاز جامد را روشی سریع، حساس و اقتصادی جهت پیش تغلیظ مقادیر اندک یونهای فلزی در مواد مختلف بیان نمودند. در این پژوهش از روش ستونی جهت استخراج مخلوطی از یونهای فلزی، با جاذب رزین Chromosorb 108 استفاده شده و کمپلکس نمک دی سدیم به عنوان لیگاند کیلیت دهنده میباشد.
Perez- Quiutanilla و همکاران در سال ۲۰۰۹ از این روش برای استخراج سرب از نمونه های آبی بهره گرفتند. سیلیکای با درصد تخلخل بالا که به طور شیمیایی با لیگاند آلی مرکاپتو متیل تترازول اصلاح گردید، به عنوان جاذب برای این امر در نظر گرفته شد. آنها با بکارگیری تکنیکهای ستونی^[۲۳] و ناپیوسته^[۲۴] استخراج با فاز جامد، موفق به دستیابی به بازیابی ۱۰۱-۱۰۳ درصد گردیدند. در روش ستونی فاکتور پیش تغلیظ ۲۰۰ برای سرب بدست آمد. توسط افزودن مقادیر اندکی از سرب به نمونه های حقیقی شامل آب شهری، آب معدنی و آب رودخانه آلبرچه در شهر تولدو کشور اسپانیا به حد تشخیص mM ^۶-۱۰×۲۲/۲ و انحراف استاندارد نسبی کمتر از ۹ درصد در تمامی نمونه‌ها دست یافتند.
Baysal و همکاران در سال ۲۰۰۹ گزارشی مبنی بر استفاده از روش استخراج با فاز جامد، جهت جداسازی و استخراج سرب از محیطهای آبی منتشر کردند. در این گزارش از نانو ذرات نقره- سیلیکاژل به عنوان جاذب برای استخراج با فاز جامد و از طیف سنجی جذب اتمی شعله جهت آنالیز نمونه استخراج شده استفاده شده است. در این گزارش برای بهبود بازداری سرب روی جاذب از آمونیوم پیرولیدین دیتیوکاربامات به عنوان لیگاند اصلاحگر و برای سنتز نانو ذرات نقره-سیلیکاژل از مخلوط دوغاب سیلیکاژل با نیترات نقره جامد و سدیم بورون هیدرید استفاده شد.
Farahmand و همکاران در سال ۲۰۰۹ مقادیر ناچیز بریلیوم را با بهره گرفتن از اکتا دسیل سیلیکاژل اصلاح شده با آورین تری کربوکسیلیک اسید (آلومینون) از نمونه های آبی استخراج و توسط تکنیک طیف سنجی جذب اتمی شعله آنالیز نمودند. تحت شرایط اپتیمم، مقادیر حد تشخیص روش، صحت و دقت روش (انحراف استاندارد نسبی) به ترتیب µgL^-1 ۸/۰، بزرگتر از۹۰ درصد و کوچکتر از۱۰ درصد بدست آمد.

۴-۳-۱ کدام غسل نیاز به وضو ندارد ۷۵
۴-۳-۲غسل های غیر جنابت به جای وضو کدام اند ۷۶
۴-۳-۳ بطلان وضو در وسط نماز ۷۷
۴-۳-۴ لاک ناخن و وضو ۷۷
۴-۳-۵ کاشت ناخن و وضو ۷۸
۶-۳-۶ به جاماندن اثر جرم در وضو ۷۸
۴-۳-۷ وجود اثر رنگ در دست هنگام وضو ۷۹
۴-۳-۸ تفاوت وضوی زن و مرد ۷۹
۴-۳-۹ ترمیم ابرو یا مو در وضو ۸۰
۴-۳-۱۰ با یک وضو چند نماز می توان به جا آورد ۸۰
فصل پنجم: نتیجه گیری
مراجع ۸۵
چکیده:
طهارت حاوی یک معنای ظاهری و یک معنای باطنی است. معنای ظاهری طهارت پاکی است و این طهارت در سه بخش وضو، غسل و تیمم حاصل می شود و این طهارتی است که در فقه مطرح است. طهارت فقهیه را در فقه برای این مطرح فرموده اند که بدن انسان را از نجاست های ظاهری پاک کند که فقه شریف مربوط به بدن و اعمال غالبیه آن همانند نماز و روزه و احکام شرعی است که با انجام آن انسان در مرتبه ی بدن به مقام تجلیه می رسد و تجلیه مربوط به ظاهر انسان است که مطابق قوانین شرع و احکام شرعی آن آراسته می شود، لذا فقه شریف باید در متن انسان و اجتماع پیاده شود تا هر دو را تجلیه نماید.

در این تحقیق به بحث در مورد وضو می پردازیم، و نحوه ی کیفیت وضو در فقه إمامیه و نظر علمای شیعه و سنّی را بیان می داریم.
و همچنین به اختلافاتی که در نحوه ی انجام وضو گرفتن وجود دارد و اینکه ریشه ی چنین اختلافی از کجاست پرداخته می شود.
در ادامه احکام و شرایط و آداب وضو گرفتن بیان می شود. و دیدگاه و فتاوای علمای عظام تقلید راجع به شرایط وضو و سوالاتی که مطرح شده بیان می گردد.
فصل اول : کلیات تحقیق
کلیات تحقیق
۱-۱ مقدمه
بنده ای که آماده مناجات و راز و نیاز با خداوند عالم می گردد، باید از هر لحاظ خود را مهیا سازد و با حالت مورد پسند و هیئتی نیکو در محضر او حاضر شود. بدون طهارت از پلیدی های ظاهری و باطنی نمی توان به دستگاه قدسی آن عزیز راه یافت.
وضو و طهارت مقدمه و کلید برای ورود به گلستان سرسبز نماز و مناجات است و در نتیجه آغازی برای ورود به بهشت. شاعر می فرماید:
آمادگی جسم و روان است وضو مفتاح در باغ جنان است وضو
با آب حیات عشق دل را شوید آیینه ی پاکی جهان است وضو
در آیین وضو بین پیروان مذاهب گوناگون تفاوت هایی دیده می شود. قرآن کریم درمورد وضو با وضوح و صراحت سخن گفته ولی اختلاف قاریان در قرائت اعراب برخی از کلمات آیه ی مربوطه و تفاوت برداشت از آنها عامل تفاوت ها و اجتهادات فقهی مختلف گردیده است.
اگر چه بنا بر نظر جمع کثیری از علمای اهل سنت، این آیه در هرصورت و با هر قرائتی، مفید یک معناست و قابل اختلاف نیست اما برخی از روایات، مستند پردازش توجیهاتی شده که شکافی چشمگیر در این عرصه را سبب گردیده است.
این تحقیق به بازکاوی دو برداشت متفاوت از آیه مربوط به حکم وضو و چگونگی راهیابی اختلاف در آن می پردازد و نتیجه می گیرد که حتی در سخن عالمان اهل سنت، برای شستن پاها و یا شستشوی معکوس دست ادله ای چندان قابل اتکاء و مبتنی به نص یا سیره ی پیامبر ارائه نشده است و اگر اهل سنت بر منابع معتبر خود پای بند باشند و بر صراحت آیه تمرکز و تأکید بیشتری کنند اختلافات موجود در این باره برچیده می شود.
همچنین در ادامه ی تحقیق به فلسفه ی وضو، چگونگی کیفیت وضو و آداب وضو گرفتن نیز پرداخته شده است، امید است که مورد رضایت خداوند متعال قرار گیرد.
۱-۲بیان مسأله
وضو به عنوان مقدمه نماز نه تنها موجب تطهیر جسم از آلودگی ها می شود بلکه تطهیر روح را در بر می گیرد، با وضو مؤمن احساس می کند جسم و روحش از آلودگی گناهان و لغزش پاک شده است این احساس پاکی و طهارت جسمی و روحی، انسان را برای ارتباط معنوی با خدا و ورود به حالت آرام سازی جسمی و روحی از نماز آماده می سازد.
از امور مورد پذیرش همه مسلمانان، مسئله وجوب وضو برای نماز است، و روایت مشهور لاصلاه إلا یطهور از پیامبر اکرم (ص) نیز مؤید چنین امری است، اما آنچه مورد اختلاف قرار گرفته، کیفیت انجام آن است. که این تحقیق به کیفیت وضو در فقه امامیه و احکام و شرایط وضو می پردازد.
۱-۳تاریخچه موضوع
تحقیقات تاریخی نشان می دهد تا زمان خلیفه سوم سخنی از چگونگی وضو درمیان مسلمانان نبوده است و آنان طبق آنچه از سیره رسول الله دیده بودند عمل می کردند، اولین گزارشات تاریخی درباره اختلاف در وضو به زمان عثمان برمی گردد. مسلم در صحیح خود، از قتیبه بن سعید از حمران روایت کردند که گفت: آبی برای وضو نزد عثمان بردم. او وضو گرفت و سپس گفت: در برخی مردم حدیث هایی از پیامبر خدا نقل می کنند که نمی دانم چیست، جز آنکه دیدم رسول خدا وضویی همانند این وضوی من گرفت و آنگاه فرمود: هرکس چنین وضو بگیرد، همه گناهان گذشته او آمرزیده می شود،^[۱] برخی بر این باورند که خود او بنیانگذار این بدعت بوده است.
بدین ترتیب از همان دوران مسئله وضو مورد بحث قرار گرفت به همین دلیل ائمه (ع) تمام سعی خود را می کردند که با این نوع از بدعت ها مقابله کنند امیرالمؤمنین (ع) در سخنی فرموده اند: آغاز فتنه پیروی از هوس ها و بدعت احکام است … تا جایی که می گوید من وضو و نماز و غسل را به جایگاه درست خود و به زمان و احکام اصلی خویش بازگردانیدم.
همچنین بسیاری از عالمان شیعه و اصحاب امامان نیز در این باره کتاب یا رساله نوشته اند؛ از آن جمله اند: علی بن مهزیار اهوازی، علی بن حسن بن فضال، علی بن حسین بن موسی بن بابویه قمی، احمد بن حسن بن فضال، و برخی دیگر.
بعضی نیز جزئی از کتاب یا بابی از ابواب کتاب خود را به وضو اختصاص داده اند همانند: وسائل الشیعه از حُرّ عاملی، مجمع البیان از طبرسی، الجامع الاحکام القرآن از قرطبی مالکی، تذکره الفقهاء از علامه حلی، المقنعه از شیخ مفید، کنزالعمال از سیوطی، تحریرالوسیله امام و … .
۱-۴ضرورت، اهداف و اهمیت موضوع
اختلافی که بین مسلمانان در کیفیت وضو وجود دارد ناشی از دو برداشت متفاوت از آیه ی ۶ سوره ی مائده می باشد که این برداشت موجب دو اختلاف عمده در وضوی مسلمانان شده است؛
اختلاف در کیفیت شستن دست ها
اختلاف در کیفیت مسح پا
از آنجا که صحت انجام وضو شرط اعمال عبادی واجب همچون نماز و … می باشد لذا اهمیت یادگیری صحیح آن مشخص می گردد.
کلینی (ره) به سند خود از امام صادق(ع) می کند نقل می کند که فرمود «شخصی هست که شصت یا هفتاد سال از عمرش می گذرد، در حالی که هیچ یک از نمازهایشان قبول درگاه الهی نیست راوی می گوید: عرض کردم: چگونه؟ فرمود: زیرا می شوید آنچه را که خداوند امر به مسح آن نموده است»
۱-۵پرسش ها و فرضیه های تحقیق
چرا در موضوعی که پیامبر(ص) و صحابه روزی چند بار آن را تکرار می کرده اند اختلاف هست؟
نظر علمای شیعه و سنی راجع به نحوه ی کیفیت وضو چیست؟
آداب و شرایط وضو گرفتن چیست؟
۱-۶چرا اختلاف در دوره ی عثمان روی داد
همانطور که اشاره شد صحابه به عثمان نسبت بدعت و نوآوری در دین دادند در حالیکه چنین چیزی را به ابوبکر و عمر نسبت نداده اند. اگر بر پایه همین سخن صحابه بگوییم عثمان بنیانگذار این شیوه تازه وضو است چه دلیل و انگیزه ای وجود داشته است که وی با آگاهی از این که چنین اقدامی مخالفت صحابه را با او برخواهد انگیخت به این کار دست بزند؟
آیا وضو از مسائل مالی، اداری و یا حکومتی است تا خلیفه بتواند بر پایه مصالح حکومت و کشور با آن برخورد کند؟ یا چگونه برخی از مردم می توانسته اند در برابر افکار عمومی و احساسات مسلمانان جرأت و جسارت به خرج دهندُ وضویی را بنیاد گذارند که با وضوی خلیفه و آنچه مسلمانان در دوره ای از زندگی خود داشته اند مخالف است؟
یا اگر آنان بر پیامبر خدا (ص) دروغ بسته اند و احادیثی نادرست به او نسبت داده اند چرا آنان را کیفر نداده و به زندان نسپرده است؟