جدول۳-۴- موقعیت و محیط یادگیری
کلاس درس یک فضای معنوی و آموزشی دارد و یک فضای مادی و فیزیکی. مقصود از فضای معنوی و آموزشی فضای متأثر از معلم و دانش آموز است که می تواند باز، منعطف، منطقی و با تفاهم باشد. فضای فیزیکی کلاس عبارت از محدوده کلاس، موقعیت جغرافیایی، صندلی و نیمکت، رنگ و تمیزی، تابلو و وسایل گرمایشی و سرمایشی، نور ، فرسودگی بنا یا نو بودن و اموری از این دست است که در جذابیت تأثیرگذار است.

1. استفاده از محیط فیزیکی مناسب مانند نور کافی، سیستم های گرمایش و سرمایش مناسب.

اکثر معلمان در این رابطه بیان کردندکه معمولاً کلاس های کهنه و قریب التخریب، با نیمکت های شکسته و قدیمی و در موقعیت عبور و مرور دانش آموزان (مثل کلاس های کنار پله) با جذابیت ناسازگار است و برای دانش آموز محیطی خوشایند نمی باشد. آنها بر این باور بودند که معلمین، آگاهانه یا ناخود آگاه، شخصیت و سلیقه های شخصی خود را بر اصول تدریسی شان تحمیل می کنند. احتمال دارد این کار تاثیرات مثبت یا منفی داشته باشد. مثلا کلاسی که نور کافی دارد و در آن همه چیز به خوبی چیده شده و در شاگرد ایجاد انگیزه می کند. در یادگیری نقش مهمی دارد .
برعکس، کلاس به هم ریخته و کم نور در واقع فضای کاری منفی در بین شاگردان ایجاد می کند . هرکس که درکی که از قدرت برنامه تحصیلی پنهان دارد می داند که محیط فیزیکی مدرسه می تواند تاثیری شگرف برکیفیت یاددهی و یادگیری داشته باشد . نحوه چیدن میز و صندلی ها ، ترتیب نشستن شاگردان ، شرایط عمومی کلاس و نظافت آن ، همه نقشی در ارسال پیام مثبت یا منفی به شاگردان در باره انتظاراتی که از آنها دارید خواهند داشت .
معلم شماره دو در این رابطه بیان کرد:
«فضای فیزیکی برای تدریس از هر جهت باید آماده باشد مثلا تهیه وسایل کمک آموزشی.ولی مهمتر از همه باید حالات و روحیات دانش آموزان باید مساعد برای تدریس باشد از دانش آموزان خواسته می شود تا در مورد مطلبی که باید تدریس شود مطالعه و بحث در آن زمینه انجام دهند تا پیش زمینه برای یادگیری بهتر فراهم شود».
۲-استفاده از فضا و تجهیزات آموزشی مناسب مانند کتابخانه و منابع علمی مختلف:
معلم شماره دو وسه در این رابطه معتقد بودند:
روشن است که معلمان تک منبع تنها به داده های همان منبع اکتفا می کنند و اکتفا به داده های یک منبع و عدم اطلاع از مسایل جانبی و مطالب بیرونی از کتاب که ممکن است متناسب با نیازها، خواست ها و علائق فراگیران باشد، از جذابیت درس می کاهد و کلاس را پویا، بالنده و پرجاذبه نشان نمی دهد.
برخی از معلمان پیرامون منبع درسی اطلاعات خوب و مناسبی دارند اما همین که خارج از منبع چیزی از آنان پرسیده شود اظهار بی اطلاعی می کنند و ممکن است به آسانی اعتبار علمی خویش را متزلزل نشان دهند. بدین جهت آنها سعی می کنند از منابع متعدد برای جذابیت کلاس استفاده کنند. البته منابع نیاز نیست به صورت کتاب باشد. معلمانی که با داده های جدید اینترنتی و همچنین منابع علمی متعدد دانش آموز را از نوترین مباحث آگاه می سازند، کلاس خویش را جذاب می نمایند.
معلم شماره چهار در این رابطه بیان کردند:
«معلم باید فضا و محیطی برای تدریس ریاضی ایجاد کند که با توجه به تفاوت های فردی و استفاده از همه امکانات، مشارکت فعال دانش آموزان را مثل یادگیری گروهی دانش آموزان را برای یادگیری بهتر تشویق کند. فضا و محیط آموزشی با توجه به امکانات فیزیکی و تکنولوژی تأثیر زیادی در کسب دانش ریاضی و یادگیری داشته ولی در کنارش معلمی که با سعه صدر و حوصله کلاس درس را برای دانش آموزان جذاب می کند لازم است».
۳-فضا و محیط عاطفی مناسب مانند ارتباط دانش آموز با معلم و دانش آموز با دانش آموز:
معلم شماره چهار و پنج در این رابطه بیان کردند صلاحیت های عاطفی معلم با تکریم شخصیت دانش آموزان بی ارتباط نیست. زیرا معلمی که کنترل عاطفی دارد، قادر به تکریم دانش آموز است معلمی که قادر نیست عصبانیت خود را تحت مراقبت عقلی قرار دهد و با خشونت رفتار نکند چگونه می تواند دانش آموز را محترم بشمارد.در صحبت های بسیاری که با معلمان داشتیم بیشتر تاکید آنها روی ای موضوع بود.
بحث روی نحوه برخورد و چگونگی اخلاقیات معلم بیشترین موردی بود که معلمان نمونه به آن پرداختند. آنها می گویند تجربه نشان می دهد معمولاً معلمینی که چند سال تدریس با یک کلاس خاصی را به عهده دارند، شناخت بیشتری روی بچه ها پیدا کرده اند. این معلمان معمولاً شاگردان را به نام صدا می کنند و چون به خصوصیات بچه ها آگاهند، پس موفق تر از حالتی هستند که بخواهند به عنوان تازه وارد و غریبه وارد کلاس شوند، و با نگاه ناآشنا به چهره ها بنگرند، لذا این خود نمایانگر اهمیت شناخت روحیه دانش آموزان در فهماندن درس می باشد.

1. محیط آموزشی مناسب با استعداد ها و توانایی های فردی دانش آموزان:

معلم شماره پنج در این رابطه بیان کرد:
معلم موفق کسی است که کلاس درس را به گونه ای آماده سازد تا پاسخ گوی تمامی چالش ها در طول تدریس باشد. معلم باید توانایی های خود را بشناسد، روش تدریس خود را ارزیابی کند و روش هایی را برای تدریس خود برگزیند که مناسب با استعداد ها و توانایی های دانش آموزان باشد روش پویا و زنده ای را پیش گیرد تا روحیه خلا
قیت و نوآوری را در نهاد دانش آموزان شکوفا سازد.
او باید روش های برخورد با مشکلات درس را بشناسد و راهبردی را اتخاذ کند که فرایند یاددهی ـ یادگیری را مختل نسازد و مشکلات جزیی کلاس او، به مشکلات کلی و وخیم تبدیل نشود. هم چنین باید رفتاری داشته باشد که دانش آموختگان کلاس درس او، مسائل آموزشی و مشکلات رفتاری خود را در محیطی آرام و سرشار از محبت و غیرتهدید آمیز حل کنند.
مصاحبه شونده شماره یک و سه در این مورد به این نکته اشاره کردند:
«هر دانش آموز در یادگیری درس ریاضی با دانش آموز دیگر متفاوت است در تدریس باید از انواع روش های نیمه مجسم و مجسم… با توجه به تفاوت های فردی آنها استفاده کرد،پس لازم است در تدریس ریاضی از انواع روش های تدریس استفاده کرد تا هر دانش آموز با توجه به ویژگی های خود درس را فرا گیرد»
مدیر شماره یک در این رابطه بیان کرد:
کلاس آنها از نظر موقعیت فیزیکی در حد نسبتا خوبی قرار دارد و معلم نمونه نیز با توجه به امکانات موجود در مدرسه مثلا استفاده از کتابخانه مدرسه،و با رابطه درستی که با دانش آموزان دارد در کلاس تدریس می کند.
دانش آموزان در این رابطه بیان کردند:
کلاس آنها از نظر موقعیت فیزیکی در حد خوب است و معلم از منابع گوناگون برای تدریس استفاده می کند ولی همه آنها دوست داشتند که در کلاس آنها از کامپیوتر و اینترنت نیز استفاده کنند .
بر اساس مشاهدات محقق در رابطه با موقعیت و محیط یادگیری کلاس درس از امکانات کمک آموزشی تقریبا متوسط برخوردار است .معلم این کمبود تجهیزات را بیشتر با وسایل دست ساز و کاردستی هایی که توسط دانش آموز و خود او درست می شود جبران می کند. معلم نمونه سعی می کند از امکانات موجود حداکثر استفاده را بکند. اما کلاس آنها از نظر موقعیت فیزیکی مثل نیمکت ،وایت برد ،نور ،هوا در حد خوبی است. معلم از نظر عاطفی نیز با حفظ جایگاه خود به عنوان معلم و دانش آموز رابطه خوب و دوطرفه با دانش آموزان برقرار می کند.
۴-۳-۴- یافته های مربوط به سوال چهارم پژوهش

• آیا رشته تحصیلی و سطح دانش معلمان نمونه با موفق بودن تدریس ریاضی رابطه دارد؟

جدول۴-۴- تطابق رشته تحصیلی با تدریس ریاضی