مراکز هزینه موسسه و واحدهای تابعه و زیر مجموعه به ۹ گروه اصلی شامل گروه درمان ، بهداشت ، آموزش ، دانشجویی ، غذا و دارو ، پژوهشی ، پشتیبانی ، خدمات عمومی ، اداری و تشکیلاتی و سایر تقسیم می شوند .

1. دستورالعمل رسیدگی به اسناد و مدارک مالی

جهت اعمال کنترل مناسب و به منظور ایجاد وحدت رویه در رسیدگی به اسناد مالی و حصول اطمینان از گردش عملیات مالی انجام شده با مقررات و دستورالعمل های مربوطه و تشریح ماهیت و چگونگی بررسی اسناد و مدارک واصله به امور مالی دانشگاه و تاکید بر تقویت بخش رسیدگی واحد های تابعه ، دستورالعمل رسیدگی تدوین شده است .

1. دستورالعمل تنخواه گردان

به منظور تشریح ماهیت و کاربرد تنخواه و همچنین نحوه ایجاد ، استفاده و تسویه آن دستورالعمل تنخواه گردان تدوین شده است . این دستورالعمل ، پرداخت هزینه های جزئی و مستمر و خریدهای تا سقف تعیین شده را در بر می گیرد .

1. دستور العمل دارئیها (اموال ، ابنیه و سایر داراییها)

این دستورالعمل جهت دستیابی به کنترل های داخلی مطلوب در مورد کالاهای سرمایه ای (دارائیهای ثابت مشهود) و دستیابی به آمار و اطلاعات کافی در مورد وضعیت دارائی های ثابت و هم چنین فراهم نمودن شرایط لازم برای ثبت حسابداری اقلام مربوط به دارائی های ثابت خریداری یا ایجاد شده از محل اعتبارات طرح تملک سرمایه ای و یا سایر منابع تدوین شده است .

1. روش اجرائی شمارش کالا (انبار گردانی)

به منظور تشریح چگونگی شمارش موجودی کالا و با هدف اثبات وجود و تعیین مقدار موجودی ها از طریق شمارش این دستورالعمل تدوین شده است .

1. صورتهای مالی نمونه

این صورت ها به عنوان یک شخصیت حقوقی بایستی مشتمل بر کلیه فعالیت های آن اعم از ماموریتی و اقتصادی تنظیم گردد . دستیابی به این مهم می بایست در دو مرحله صورت گیرد ؛ بطوریکه ابتدا صورت های مالی اساسی بصورت دستی فقط در ستاد و درصورت استقرار نرم افزار حسابداری تعهدی برای تک تک واحد های تابعه نیز تهیه و سپس با صورت های مالی ستاد تجمیع یا تلفیق شود .

1. طبقه بندی کالا و اموال

به منظور اعمال وحدت رویه و تسهیل در تفکیک اقلام مصرفی از سرمایه ای شیوه کدگذاری کالا از منطقی پویا برخوردار شده است . بر اساس این دستورالعمل برای اقلام موجودی کالا که مصرف آن ماهیت هزینه ای دارد پیش کد «۱» و برای اقلام اموالی پیش کد «۲» لحاظ شده است . (ابوالحلاج، ۱۳۸۹، ۴۹)

۲-۲-۲ : پیشینه مطالعاتی پژوهش در ایران

1. در تحقیق وکیلی و نظری (۱۳۹۱) با عنوان “عوامل موثر بر پیاده سازی نظام حسابداری تعهدی در موسسات تابعه وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی” به بررسی مزایا و معایب حسابداری تعهدی و عوامل موثر بر پیاده سازی آن می پردازد . نتایج حاصل از این پژوهش نشان دهنده این است که عوامل مدیریت ، نیروی انسانی متخصص ، قوانین و مقررات ، چارچوب نظری و فرهنگ پاسخگویی و پاسخ خواهی بر بکارگیری حسابداری تعهدی در بخش دولتی تاثیر گذار است . در بین این عوامل مدیریت بیشترین و چارچوب نظری کمترین میزان تاثیر را دارد .
2. در مطالعه طالب نیا و همکاران (۱۳۹۰) با عنوان “ارائه الگوی اقتضایی برای فرایند انتقال از مبنای نقدی به تعهدی در حسابداری دولتی” به ارائه یک چارچوب نظری به منظور توضیح و پیش بینی اصلاحات حسابداری دولتی پرداخته است . یافته های این تحقیق نشان دهنده این است که حسابداری دولتی در ایران در آستانه تحول بنیادین و انتقال از مبنای نقدی به تعهدی قرار دارد و محرک اصلی این تحول افزایش تقاضا برای اطلاعات بیشتر به دنبال اصلاحات مطرح شده در مدیریت بخش عمومی ایران از جمله الزامات قانونی در مورد عملیاتی شدن بودجه است .
3. در مطالعه خواجوی در سال ۱۳۸۹ با عنوان “بررسی عوامل مؤثر بر پیاده سازی موفق سیستم های اطلاعاتی حسابداری در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران” یافته های پژوهش نشان داد که تمام عوامل مطرح شده در این تحقیق ، به عنوان عوامل تأثیر گذار در پیاده سازی موفق سیستم های اطلاعات حسابداری هستند و در این میان ، منابع انسانی ، استراتژی های مدیریتی و مشخصات فنی سیستم های اطلاعات حسابداری به ترتیب دارای بیشترین تأثیر هستند . از میان عوامل فرعی مطرح شده نیز دانش و درک کاربران از سیستم های اطلاعات حسابداری ، تجربه قبلی پرسنل ، مشارکت کاربران ، تعهد و التزام مدیریت ، مدیریت پروژه ، مقاومت کاربران در برابر تغییر ، کیفیت آموزش ، بودجه زمانی ، انعطاف پذیری سیستم با نیازهای سازمان و زیر ساخت مناسب سخت افزاری ، به ترتیب دارای بیشترین تأثیر در پیاده سازی موفق سیستم های اطلاعات حسابداری بودند .
4. در پژوهش ایرانشاهی و کردستانی با عنوان “بررسی عوامل موثر در بکارگیری حسابداری تعهدی در بخش دولتی” نشان می دهد که مدیریت ، نیروی انسانی متخصص ، قوانین و مقررات ، چارچوب نظری ، درآمدهای دولت و فرهنگ پاسخگویی در بکارگیری حسابداری تعهدی در بخش دولتی تاثیر گذار هستند . بنابراین با هدف ارتقاء سطح مسئولیت پاسخگویی در بخش دولتی و در نظر گرفتن این عوامل از الزامات بکارگیری مبنای تعهدی به شمار می رود .

۲- ۳ : مبانی نظری پژوهش

۲-۳-۱ : دانش و سیستم حسابداری

حسابداری به مفهوم عام فرایند شناسایی ، اندازه گیری ، طبقه بندی و گزارش رویدادهای مالی است که امکان اتخاذ تصمیمات عقلایی را برای مدیران فراهم می کند . لکن چنین فرآیندی تابع اصول و مقررات خود می باشد و این اصول مرتبط است که حسابداری را به صورت فن مطرح می کند . (ابوالحلاج،۱۳۷۹،۵) در تعریفی دیگر حسابداری دانشی توصیفی تحلیلی است که معاملات و رویدادهای دارای اثر مالی بر واحد را توصیف و تحلیل می کند .
بکارگیری دانش حسابداری در عمل ، سیستم حسابداری واحدهای مختلف را پدید می آورد . هر سیستم حسابداری سه عملکرد اطلاعاتی ، کنترلی و خدماتی دارد . مهم ترین عملکرد سیستم حسابداری ، یا عملکرد مسلط آن اطلاعاتی است ؛ به این دلیل حسابداری اساساً سیستمی اطلاعاتی محسوب می شود . سیستم حسابداری ، اطلاعات مالی مبتنی بر اسناد و مدارک اولیه را به عنوان داده یا ورودی می پذیرد ، پردازش می کند و نهایتاً به شکل گزارش های مختلف ارائه می کند که خروجی یا ستانده سیستم محسوب می شوند . به بیانی دیگر ، سیستم حسابداری ، انبوه معاملات و آثار مالی رویدادهای مؤثر بر واحدها را شناسایی و بر اساس روش های منطقی و مدون ، اندازه گیری ، طبقه بندی ، تجمیع و تلخیص می کند و به صورت گزارش هایی مختصر و مفید و در عین حال مرتبط در می آورد و با ارائه صحیح مفهوم این اطلاعات وضعیت مالی و نتایج عملیات واحدها را نشان می دهد . گزارش هایی که حسابداری به عنوان سیستمی اطلاعاتی فراهم می آورد ، مدیریت را به اداره کارآمد و اثربخش واحدها قادر می سازد ؛ و اشخاص ذیحق و ذیعلاقه به واحدها را در اتخاذ تصمیمات آگاهانه یاری می دهد .
دومین عملکرد سیستم حسابداری که بر عملکرد اطلاعاتی آن اتکاء دارد ، کنترل است . حسابداری به عنوان بازوی اجرایی ، مدیریت را در اداره امور و هدایت عملیات و حفاظت دارایی های واحد یاری می کند . در نتیجه حسابداری ، سیستم کنترل نیز محسوب می شود .
سومین عملکرد سیستم حسابداری ارائه خدمت به شاغلین در واحد و دیگر اشخاص و مؤسساتی است که با واحد داد و ستد یا مناسبات تجاری دارند . این جنبه از عملکرد سیستم حسابداری به ایجاد نظم و اطمینان در دریافت ها و پرداخت ها و روابط تجاری واحد با اشخاص دیگر منتج می شود. بدین ترتیب ، حسابداری به عنوان فعالیتی خدماتی نیز برشمرده شده است . (مرکز تحقیقات حسابداری و حسابرسی، ۱۳۸۳،۲۰)

۲-۳-۲ : انواع حسابداری

الف- تقسیم بندی بر اساس ماهیت گزارش های تهیه شده
براساس ماهیت گزارش های تهیه شده ، حسابداری را معمولاً به حسابداری مالی[۵] و حسابداری مدیریت[۶] تقسیم می کنند .

1. 1. حسابداری مالی : آن بخش از حسابداری است که به تشخیص ، ثبت ، طبقه بندی ، تلخیص ، گزارش و تجزیه و تحلیل وضعیت مالی و نتایج عملیات واحد های اقتصادی می پردازد . (ابوالحلاج،۱۳۷۹،۲۷) در این حسابداری ، گزارش های مورد استفاده گروه های خارج از سازمان مانند سرمایه گذاران ، اعتباردهندگان ، مقامات مالیاتی و دیگران تهیه می شود . البته این گزارش ها و اطلاعات مندرج در آن مانند سود خالص ، سود هر سهم و نسبت های مالی ، مورد استفاده مدیریت نیز قرار می گیرد . امّا به طور کلی می توان گفت که گزارش های حسابداری مالی بدواً برای انجام الزامات و تأمین نیازهای اطلاعاتی برون سازمانی تهیه می شود . (مهدوی، ۱۳۸۴،۲۳۲)

1. حسابداری مدیریت : آن بخش از حسابداری است که اطلاعات مورد نیاز مدیریت را برای برنامه ریزی ، اداره و کنترل عملیات یک سازمان فراهم می آورد . (ابوالحلاج، ۱۳۷۹، ۲۸) گزارش های حسابداری مدیریت برای تأمین نیازهای اطلاعاتی مدیران و مسئولان درون سازمان ، طرح ریزی شده است . به طور دقیق تر ، این گزارش ها برای مسائلی خاص ، تصمیماتی معین و یا وضعیت های ویژه ، اطلاعات لازم را تأمین می کند . ویژگی دیگر گزارش های حسابداری مدیریت تفصیلی بودن آن در مقایسه با گزارش های مالی است . ویژگی سوم گزارش های حسابداری مدیریت تعدد دفعات تهیه آن در یک دوره مالی است . (مهدوی، ۱۳۸۴، ۲۳۳)

ب – تقسیم بندی بر اساس نوع سازمان

1. حسابداری دولتی[۷] : حسابداری دولتی شاخه ای از حسابداری است که به شرح اصول ، تشخیص ، ثبت ، تجزیه و تحلیل و گزارش وضعیت مالی و نتایج عملیات مربوط به دولت ، سازمان های دولتی و انجام عملیات بعدی برای پیش بینی صحیح اعتبارات در بودجه کل کشور می پردازد . هم چنین می توان گفت مجموعه عملیاتی است که با توجه به قوانین و مقرات مالی دولت و با رعایت اصول و فنون حسابداری ، اسناد مالی را تنظیم و دفاتر روزنامه ، کل و معین را ثبت نموده و گزارش ها و اطلاعات مالی را استخراج و تجزیه و تحلیل می نماید .

موارد استفاده در حسابداری دولتی با آنچه در حسابداری مالی و انتفاعی مطرح است متفاوت می باشد .

1. حسابداری صنعتی (حسابداری بهای تمام شده[۸]) : آن بخش از حسابداری است که به تشخیص ، ثبت ، تجزیه و تحلیل و گزارش بهای تمام شده محصولات یا فعالیت های معین می پردازد . این قسم از حسابداری چون نخستین بار در صنعت مورد استفاده قرار گرفت ، بدان حسابداری صنعتی نیز می گویند . در این حسابداری ضمن رعایت استاندارد های پذیرفته شده حسابداری ، فرآیندی را در نظام حسابداری تعبیه نموده است که منطبق با فرایند تولید یا ارائه خدمت می باشد و از این انطباق میزان هزینه های جذب شده در یک واحد خدمت را شناسایی و محاسبه می نماید . استقرار حسابداری بهای تمام شده در واحد ها به نحو موثری می تواند در افزایش کارایی واحد های تولیدی و خدماتی موثر واقع گردد . (ابوالحلاج، ۱۳۷۹، ۳۱)

۲-۳-۳ : مبناهای حسابداری [۹]

هدف از بکارگیری مبنای حسابداری انتخاب زمان شناسایی و ثبت درآمدها و هزینه ها در دفاتر حسابداری است . از نقطه نظر حسابداری زمان ثبت درآمدها و هزینه ها از اهمیت قابل ملاحظه ای برخوردار است و می تواند در سیستم حسابداری موثر واقع شود و استفاده از هر مبناء حسابداری دارای تبعاتی می باشد . بطور کلی مبناهای حسابداری به پنج دسته به شرح ذیل تقسیم می گردند :