الگوی بخشی فعلیت های انسان در فضا سه گوشه ای است که فاصله مکانی در نتیجه فضا و مکان با مسافت ها در نظام گیری فعالیت های انسانی نقش سازنده ای را بر عهده دارد(شعاع دسترسی)
جمعیت به گونه ای در درون یک دشت یکنواخت توزیع شده اندکه در ان به طور یکسان حمل و نقل به همه جهان به آسانی امکان پذیر است و همه از درامد یکسانی برخوردارندو مصرف کنندگان به کالاها و خدمات حداقل مسافت را طی میکنند. (مختاری،۱۳۸۵،ص۸۹)
توزیع فعالیت های انسانی از اصول سلسله مراتبی وتسلسل برخوردار می باشند.بنابراین تعدادی از مکانها مرکزی دارای کارکردهای بیشتری هستند که در سطح بالاتر نظام سلسله مراتب مرکزی قرار دارند.در حالیکه مکان های نیز وجود دارند که در سطوح پایین سلسله مراتب قرار دارند. (مختاری،۱۳۸۵،ص۹۰)

۲-۶-۳-تئوری جاذبه یا تئوری ویلیام رایلی
الگوی ریاضی که پیش بینی کننده کنش متقابل بین دو مکان است وتابعی از اندازه و فاصله جداکننده بین دو مکان می باشد و بر پایه قانون نیوتن است. در این الگوجاذبه رابطه مستقیمی با اندازه جمعیت ومکان و رابطه عکس با مجذور فاصله دارد.
اغلب روش های مورد استفاده در رابطه با مکان گزینی تاکید خاصی روی هزینه های مرتبط با حمل و نقل داشته که خود وابستگی بسیار زیادی به مسئله فاصله دارد به همین دلیل عامل فاصله از جمله اساسی ترین عوامل در مباحث مکان یابی و برنامه ریزی محسوب میشود.در تمام تئوری ها بر روی سه عامل جمعیت، شعاع دسترسی، و سلسله مراتب در انتظام بخشی به منظور خدمات رسانی اسان تر به ساکنان عنایت داشته اند. (دهقانیان،۱۳۸۵،ص۴۴)
مثلا ایجاد یک کودکستان و مهد کودک با واحد های تجاری خرد روزانه در کوی و مسجد و مدرسه ابتدایی در محله و مدرسه راهنمایی و مراکزبهداشتی در برزن و دبیرستان،درمانگاه و دندانپزشک در ناحیه و… نمونه ای از سلسله مراتب عناصر تشکیل دهنده می باشد(دهقانیان،۱۳۸۵،ص۴۳)
۲-۷- مدل های رایج در مکان یابی کاربریی ها
۲-۷-۱-فرایند تحلیل سلسله مراتب AHP
در ارزیابی هر موضوع ما نیاز به معیار های اندازه گیری با شاخص داریم انتخاب شاخص های مناسب امکان می دهد که مقایسه درستی بین جایگزین ها و التر ناتیو ها به عمل آوریم.اما وقتی که چند یا چندین شاخص برای ارزیابی در نظر گرفته می شود، کار ارزیابی پیچیده میشود و پیچیدگی کتر زمتنی بالا میگیرد که معیارهای چند یا چندین گانه با هم در تضاد و از جنس های مختلف باشند.در این هنگام کار ارزیابی و مقایسه از حالت ساده تحلیلی ساده که ذهن قادر به انجام ان است خارج می شود و به یک ابزار تحلیلی قوی نیاز خواهد بود.یکی از ابزارهای قدرتمند برای چنین وضعیت های مدل فرایند تحلیل سلسله مراتبی با AHP است.این روش با تحلیل وضعیت موجود کاربری ها به انتخاب مکان بهینه در شهر یا ناحیه می پردازد(مختاری،۱۳۸۵،ص۲۱)
روش کار به این صورت است که به منظور تعیین مکان بهینه یک فعالیت چند موقعیت یا چند معیار مورد ارزیابی قرار میگیرد و سپس مناسب ترین موقعیت با توجه به معیارهای انتخابی امتیاز کسب میکند که برای استقرار یک فعالیت مورد استفاده قرار میگیرد روال کار در مدلAHP به صورت زیر است:
مرحله اول) وزن دهی به سنجه ها:
در این مرحله به هر یک از سنجه های انتخابی وزنی داده می شود.
مرجله دوم ): وزن دادن به جایگزین ها:
سنجه ها در یک ماتریس قرار گرفته و به صورت زوجی مورد سنجش قرار میگیرد و وزن هر یک از انها در مقایسه با دیگری معلوم می شود سپس تمام سنجه ها با بهره گرفتن از روش نرمال کردن وزن می شوند.
مرحله سوم) ترکیب وزن ها:
در این مرحله با در دست داشتن وزن سنجه ها و امتیاز الترناتیو ها به وزن ترکیبی هر یک از سایت ها از طریق حاصل ضرب وزن سنجه ها با امتیاز الترناتیوها به دست می آید و سایت ها به ترتیب وزنی که به دست می اورند سطح بندی می شوند.
مرحله چهارم ) آزمایش سازگاری:
این مرحله تعیین سازگار ی ها می باشد که در نظر تحلیلگروجود دارد(مختاری،۱۳۸۵،ص۲۱)
۲- مدل تحلیل در فرایند GIS :
انتخاب مکان مناسب خدمات شهری نیاز به اطلاعات جزئی شهری در سطوح وسیع و همچنین عوامل مختلف طبیعی از قبیل اب و هوا،زلزله خیزی،بافت زمین و توپوگرافی و مسائل انسانی مثل راه های ارتباطی و دسترسی و مجاورت و جمع آوری،ترکیب و آنالیز آنها دارد که انجام چنین عملیاتی با بهره گرفتن از نرم افزارهای GIS عملی گشته و این نرم افزار علاوه بر سنجش تاثیرات عوامل مختلف بر روی هم و همچنین بر روی کاربری های خدمات شهری قادر به تحلیل موفقیت کاربری ها نسبت به شعاع دسترسی و آستانه های جمعیتی (عوامل مورد توجه در تئوری مکان مرکزی کریستالر…) می باشد.(دهقانیان،۱۳۸۵،ص۳۹)
۲-۷-۲-سیستم اطلاعات جغرافیایی(GIS)
بی گمان ظهور رایانه در عرصه حیات بشری تاثیر شگرفی بر فعالیت های آدمی گذاشته و امکان جمع اوری،ذخیره سازی،بازیابی، آزمایش و پردازش اطلاعات مکانی را به عنوان ابزاری جهت تصمیم گیری و برنامه ریزی فراهم اورده است.
پیش از بهره گیری از فن آوری رایانه اطلاعات جغرافیایی به روش سنتی در قالب اسناد و نقشه های کاغذی تهیه و نگهداری می شدند.بکارگیری این روش نه تنهامستلزم صرف زمان و هزینه قابل ملاحظه بود بلکه امکان تحلیل و برسی داده ها و حصول نتایج مورد نظر را همواره با دشواری مواجه ساخت. از آغاز دهه ۱۹۶۰سیستم اطلاعات جغرافیایی برای تهیه، نگهداری،تحلیل و نمایش نقشه ها و اطلاعات در نهاد های دولتی معرفی شد و توجه برنامه ریزان شهری،مهندسان،پردازش کنندگان اطلاعات،مدیران اجرایی و سیاست گزاران را به خود جلب نمود. سیستم اطلاعات جغرافیایی آخریت دستاورد پیشرفت فن اوری در زمینه مهندسی نرم افزار است و به مجموعه ویژه رایانه ای اطلاق می شود که قابلیت برقراری ارتباط بین اطلاعات حرفی عددی را داشته باشد به عبارتی برای ثبت اطلاعات در GIS عوارض فیزیکی به شکل نقطه،خط و سطوح از روی نقشه و اطلاعات توصیفی به صورت عددی و حرفی در داخل جدول مشخص می شوند(روابط عمومی مرکز اطلاعات جغرافیایی شهر تهران،۱۳۸۰،ص۱)
در واقع GIS مجموعه سازمان یافته ای از سخت افزار و نرم افزار کامپیوتری اطلاعات جغرافیایی و افراد متخصص است که به منطور کسب،ذخیره،به هنگام سازی،پردازش،تحلیل و ارائه و نمایش کلیه شکل های اطلاعات جغرافیایی،طراحی و ایجاد شده است بطوری که در این سیستم امکانات ذخیره، سامان دهی،بازیابی اطلاعات نقشه ای(گرافیکی،انجام عملیات فضایی و تحلیل مکانی عوارض جغرافیایی و روابط میان این عوارض وجود دارد. این سیستم باید قادر باشد تا اطلاعات مزبور را در زمینه های گوناگون و از منابع مختلف جمع اوری میگردد به هم دیگر مرتبط ساخته و انها را مورد تجزیه و تحلیل قرار دهد.سیستم اطلاعات جغرافیایی میبایستی همچنین قابلیت ارائه این اطلاعات را بر روی صفحه رایانه داشته باشد به گونه ای که بتوان اطلاعات مربوط به هر نقطه را در یک جدول مشاهده کرده و در صورت لزوم انها را مورد تجزیه و تحلیل قرار داد(نیک فوم،۱۳۷۹،ص۱۰)
۲-۷-۳- سیستم اطلاعات جغرافیایی ، قابلیت و کاربرد آن
سیستم اطلاعات جغرافیایی میتواند کاربردهای گوناگونی در امور شهر سازی،عمران،حمل و نقل و ترافیک،درآمد و نوسازی ، بهداشت ، مدیریت املاک ، پست وبرق و … داشته باشد.با بهره گیری از سیستم اطلاعات جغرافیایی طیف وسیعی از اطلاعات کلان شامل اطلاعات شهری ، منطقه ای یا محله ای به همراه جزئی ترین اطلاعات در حد بلوک و حتی ملک افراد ثبت ارزیابی و ارائه می شوند(روابط عمومی مرکز اطلاعات جغرافیایی شهر تهران،۱۳۷۹،ص۱۰)
این سیستم ابزاری قدرتمند برای کار با داده های مکانی می باشد.در سیستمgis یک نقشه واقعی تبدیل به یک نقشه رقمی (دیجیتالیزه) می شود.لذا از نظر فیزیکی حجم کمتری را نسبت به روش های سنتی(مانند نقشه های کاغذی)اشغال می کند.ویژگی بارز و با ارزشی که سیستم اطلاعات جغرافیایی را از دیگر سیستم های اطلاعاتی جدا می سازد،توانایی به کار گیری توام داده های مکانی (Spatial data) و توصیفی(Non Spatial data) است.
با بهره گرفتن از توانایی های کامپیوتر مقادیر بسیار عظیمی از داده ها را می توان با سرعت زیاد و هزینه نسبتا کم نگه داری و بازیابی نمود. در این سیستم امکان ورود انواع داده ها و اطلاعات در شکل ها و قالب های متفاوت وجود دارد مانند متن ها ، نقسه ها، تصاویر ماهواره ای و هوای، فیلم و… امکان انجام آنالیز پیچیده با مجموعه داده های مختلف مکانی،غیر مکانی بصورت توام مهمترین قابلیت gis می باشدکه نمی توان آن را با روش های دیگر مثل روش های آنالوگ انجام داد. سیستم اطلاعات جغرافیایی معمولا سیستم های تصویر متعددی را پشتیبانی میکنند و برنامه هایی برای تبدیل یک سیستم دیگر داردند.قدرت پردازش gis ما را قادر می سازد تا داده های جغرافیایی را به صورت کیفی تحلیل نماییم(روابط عمومی مرکز اطلاعات جغرافیایی شهر تهران،۱۳۷۹،ص۱۱)
تجزیه و تحلیل پیچیده می تواند تا رسیدن به یک جواب مطلوب پالایش شوندهمراهی ما با روش های سنتی بسیار گران و غیر ممکن بوده است. به هنگام نبودن نقشه ها در gis با سهولت و سرعت بسیار قابل توجهی صورت می پذیرد. از سوی دیگر ارائه خروجی های مختلف از لحاظ کیفیت، دقت، سهولت و تنوع از قابلیت های دیگر این سیستم می باشد که این خروجی ها به صورت نقشه ها،جدول و نمودار ها از مقادیر بصورت کاغذی یا به صورت نمایشی صفحه مانیتور ارائه گردند.
سیستم اطلاعات جغرافیایی در مطالعات مربوط به مکان یابی کاربری اراضی شهری کارایی گسترده ای دارد. این سیستم در زمینه مدیریت کاربری اراضی شهری کمک میکند تا در سریع ترین زمان ممکن مکان های مناسب جهت کاربری های مورد نیاز در سطح شهر پیدا شده و به معنای عام نقشه مکان یابی بهینه کاربری های شهری را به شهرسازان ارائه می دهد(نیک فوم،۱۳۷۹،ص۳)
چهار قابلیت اساسی سیستم اطلاعات جغرافیایی،ورود داده ها،مدیریت داده ها،پردازش و تجزیه داده ها و ارائه خروجی های مناسب روش سود مندی است که امکان درک ارتباطات فضایی بین عوارض نقشه را فراهم میسازد. سطح تحلیل در gis شامل سه مرحله جمع آوری اطلاعات،تجزیه و تحلیل اطلاعات براساس محاسبات آماری و ریاضی و در نهایت مدل سازی و پیش بینی روند تغیرات پدیده ها و پیشنهاد اقدامات لازم می باشد(همان منبع،۱۳۷۹،ص۴۵)
شاهکار برجسته gisدر امور شهرسازی و برنامه ریزی شهری توانایی ترکیب داده ها و بر روی گزینه های مختلف تصمیم گیری با نمایش سناریو های متفاوت حاصله از نتایج تصمیم گیری با بهره گرفتن از شبیه سازی می باشد.این قابلیت منجر به دخالت و مشارکت شهروندان در امور برنامه ریزی شهری گشته است.این قابلیت نتایج و پیامدهای مثبت و منفی هر کدام از گزینه های تصمیم گیری علاوه بر نمایش تصویری گزارشات متنی را بصورت ساده و قابل فهم برای عموم مردم را امکان پذیر می سازد.در زیر به مراحل مرفی جهان واقعی در محیطgis اشاره می کنیم(دهقانیان،۱۳۸۵،ص۳)
در ابتدا باید یک تصویر ویک دید و درک از جهان واقعی پیدا شود.به عبارت دیگر این که ما از مجموعه اطلاعات واقعی چه می خواهیم که به آن مدل جهان واقعی یاreal world mod گفته می شود.
ایجاد data model: مدل داده یا مدل جهان واقعی یا real world model را برای data base قابل درک و فهم می نماید،یا به عبارت ساده تر در این مرحله تعیین میگردد که عارضه با چه مشخصات،دقت ومقیاسی باشد تا قابل درک و فهم برای data base مدل گردد.
انتخاب data base : که با توجه به این عوامل صورت میگیرد:
الف) ایجاد و جمع آوری اطلاعات و کنترل آنها
ب)ساختار دهی اطلاعات.
ج)دخیره سازی اطلاعات
- به هنگام کردن و تبدیل فرمت اطلاعات.
- مدیریت داده ها.
-پردازش داده ها.
- بازیابی و نمایش.
- تجزیه و تحلیل و ترکیب اطلاعات.
Gis از داده های موجود در data base استفاده می کند. داده ها شامل موقعیتattribute و ارتباط بین عوارض می باشد به عنوان سیمای تقریبی از جهان واقعی در data base قرار می گیرند(دهقانیان،۱۳۸۵،ص۳)
۲-۸-سیستم ژئومورفیک
عبارت است از ساختمانی با اثر متقابل فرآیندها و شکل های زمین که به طور مجزا یا مشترک عمل کرده و مجموعه ای از واحدهای شکلی زمین را ایجاد می کنند(خیام،۱۳۷۹،ص۳۴)
مثال : یک حوضه زهکشی همراه باقله های بهم مرتبط ( خطوط تقسیم آب،تپه هاوشبکه زهکشی ومجراهای اصلی آبرفتی ) که حفظ چنین سیستمی به مقدار ورودی مواد،به سیستم جابجایی آن داخل سیستم وخروج مواد از داخل سیستم بستگی دارد.واگرمااین سیستم رابه ۳ بخش تقسیم کنیم بخش بالایی آن محل اولیه ی پیرایش مواد رسوبی است ، منطقه ی ۲ محل عبور یا حول مواد است و منطقه ۳ حوضه ی رسوبی یامنطقه ی ته نشست مواداست.(افتخاری،۱۳۸۷،ص۷)
۲-۹-مطالعات ژئومورفیک
مطالعات ژئومورفیک طیف وسیعی از دو نگرش اساسی را در بر می گیرد.
۱ –مطالعات تاریخی که میکوشد براساس نشانه های فرسایشی و رسوبی در سطح زمین به توالی حوادث تاریخی زمین پی ببرد مانند فعالیت های زمین ساختی ، سطح دریا و اوضاع اقلیمی .
۲ –مطالعات تجربی درزمینه فرآیندهای متداول معاصروبررسی رفتارموادتشکیل دهنده زمین که به طورمستقیم قابل مشاهده اندوژئومورفولوژیستها را در شناخت ثبات و تغییر شکل های زمین یاری می دهند.(محمودی،۱۳۸۷،ص۲۳)
۲-۱۰-پاسخ پیچیده و آستانه ها