جدول ۲-۱ سه نسل تکامل تجارت الکترونیک از دیدگاه پالک

۲-۱-۲ تعاریف تجارت الکترونیک

تجارت الکترونیکی عبارت است از فرایند خرید ، فروش ، انتقال یا مبادله محصولات ، خدمات و یا اطلاعات از طریق شبکه های کامپیوتر متصل به اینترنت(هنری[۲۵] و محبوب، ۲۰۰۸: ۲۱۳)
زواس(۱۹۹۶) تجارت الکتروینک را بدین صورت تعریف کرده است: « سهیم بودن در اطلاعات تجاری، حفظ روابط تجاری وانجام مبادلات مالی از طریق شبکه های مخابراتی ».(ابراهیمی و مهدیه،۱۳۸۵: ۸۹)
به طور عمومی تجارت الکترونیک عبارت است از راه و روش جدید کسب و کار به صورت الکترونیکی و با بهره گرفتن از شبکه ها و اینترنت می باشد .
اما تجارت الکترونیک از دیدگاه های مختلفی تعریف می شود:
۱- از دیدگاه ارتباطات :
تحویل اطلاعات، محصولات، خدمات یا پرداختها از طریق خطوط تلفن، شبکه های کامپیوتری یا هر ابزار الکترونیکی دیگر می باشد(همهیل[۲۶]، ۲۰۰۲: ۱۰۲).
۲- از دیدگاه تجاری :
ابزاری است که کسب و کارهای مختلف ، شرکا و مشتریان آنها را قادر می سازد تا موضوعاتی همچون ، کیفیت خدمات ، سرعت تحویل خدمات و … ارتقاء داده و موضوعاتی همچون ، هزینه ها را کاهش دهد. (جفن[۲۷]، ۲۰۰۲: ۵۸)
۳- از دیدگاه فرایند کسب و کار :
به کارگیری فناوری برای خودکار سازی تبادلات کسب و کار و جریان کار است
۴- از دیدگاه خدماتی :
ابزاری است که از خواسته های دولتها ، شرکتها ، مصرف کنندگان و مدیریت درجهت کاهش هزینه های ارائه خدمات در راستای بهبود کیفیت محصولات و خدمات و افزایش سرعت تحویل خدمات، پشتیبانی می کند.(جفن،۲۰۰۲: ۵۹)
۵- از دیدگاه آموزشی :
ابزاری است که شرایط لازم برای آموزش الکترونیکی در مدارس و دانشگاه ها و سازمانهای کسب و کاری را فراهم می سازد . (تان و فلیکس، ۲۰۰۴: ۹۷)
۶- از دیدگاه فناوری و اطلاعات :
به آن دسته از کاربردهای فناوری اطلاعات که به صورت سیستمی برای پشتیبانی و پیشبرد جریان کاری و مبادلات تجاری ایجاد شده است، تجارت الکترونیک، می گویند. (چفی[۲۸]،۲۰۰۲: ۸۷)

۲-۱-۳تفاوت کسب و کار الکترونیک با تجارت الکترونیک:

بعضی افراد تجارت را تنها محدود به مبادلات بین شرکای کسب و کاری می دانند که این منجر به سطحی نگری در تجارت الکترونیک می‏گردد بنابراین برای جبران این سطحی نگری واژه کسب و کار الکترونیکی استفاده می‏شود. کسب و کار الکترونیکی گسترده و عمیق‏تر از تجارت الکترونیک است و نه تنها شامل خرید و فروش محصولات است بلکه شامل ارائه خدمات به مشتریان، مشارکت شرکای کسب و کاری، آموزش الکترونیکی درون سازمانی، مبادلات الکترونیکی درون سازمانی نیز می‏شود(مک کارتی و جروم[۲۹]، ۱۹۹۶: ۵۸).
کسب و کار الکترونیکی، کاربرد اینترنت و دیگر فناوری‏های اطلاعاتی برای حمایت از تجارت و بهبود فرایند کسب و کار است. در تجارت الکترونیکی محیط تبادل به دو محیط فیزیکی و الکترونیکی تقسیم می شود و کالاها نیز به همین صورت فیزیکی و یا دیجیتالی مبادله می شوند بعنوان مثال کالای دیجیتال : خرید و فروش موزیک بر روی اینترنت و خرید و فروش کتاب بعنوان کالای فیزیکی می باشد. مطابق شکل ۱-۲(شانکر، ۲۰۰۲: ۶۸)

شکل۲-۱ : فرایند تجارت الکترونیک(شانکر، ۲۰۰۲)
۲-۱-۴ تجارت الکترونیک و فن آوری اطلاعات[۳۰]
فن آوری اطلاعات ، روش کارکرد افراد ، سازمانها ، دولتها و حتی طرز تفکر مردم را تغییر داده است
آموزش ، بهداشت ، صنعت ، تجارت ، بانکداری ، خدمات وحتی اوقات فراغت و سرگرمی‏ها همه تحت‏الشعاع آثار و تغییرات این تکنولوژی قرار گرفته ‏اند( مطابق شکل ۲-۲) .

شکل ۲-۲ : تاثیر فناوری اطلاعات بر ابعاد مختلف زندگی ( تنظیم: نگارنده)

۲-۱-۵تجارت الکترونیکی در برابر تجارت سنتی[۳۱]

تکنولوژی اطلاعات به عنوان لبه پیشرو تکنولوژی های جدید در سه پارامتر سرعت ، دقت و هزینه فعالیتها می‏تواند تاثیرگذار باشد .تجارت الکترونیک از دیدگاه بازار یعنی همه جا، همه کس، همه وقت.
هر فن آوری پیشرفته ، باعث ایجاد تهدیدها وفرصتهای جدیدی برای سازمانها می‏شود . تغییر در فن آوری، موجب تغییر در قانونمند‏ی های بازرگانی شرکتها و متحول ساختن سیستم های سازمانی و اجتماعی می‏گردد در حالی که تجارت الکترونیکی و به خصوص نوع اینترنتی آن باعث ایجاد تغییرات چشمگیر در شرایط رقابتی شده است(به عنوان مثال ظهور و ورود سریع رقبای جدید ، جهانی شدن رقابت ، رقابت شدید در استانداردها و …) و فرصت های جدیدی برای جایگزینی کسب و کار، ایجاد مشاغل و فرصتهای شغلی جدید در زمینه‏های مختلف ایجاد کرده است. (کوربیت و برایان[۳۲]، ۲۰۰۳: ۲۲)
تکنولوژی اطلاعات می‏تواند پنج مزیت عمده ایجاد کند:

• ارزانتر (تولید خروجی‏های مشابه با هزینه کمتر )
• بیشتر (تولید خروجی‏های بیشتر با همان هزینه )
• سریعتر (تولید خروجی‏های مشابه با همان هزینه در زمان کمتر )
• بهتر(تولید خروجی های مشابه با همان هزینه و زمان درسطح جهانی )
• فرصتهای جدیدتر (ایجاد مشاغل جدید برای جایگزینی کسب وکار) (تان و فلیکس، ۲۰۰۴: ۵۷)

تجارت الکترونیک ، موانع جغرافیای و تفاوت روز و شب در مناطق مختلف را از میان بر می‏دارد و باعث ارتقای ارتباطات و گشودگی اقتصادی در سطح ملی وبین المللی می‏شود . تجارت الکترونیک طریق هدایت کسب و کار راتغییر می‏دهد و بدین ترتیب باعث تبدیل بازارهای سنتی به شکلهای جدیدتر می‏شود .
و به بیان دیگر

• در زمینه معرفی و تبلیغ محصول دچار محدودیتهای موجود در تبلیغات متعارف نبوده و در هر زمان می‏تواند برای هر گروه خاص مصرف کنندگان تغییر یابد .
• تجارت الکترونیک ، امکان فروش مستقیم و بدون واسطه محصولات و خدمات جدید را به بازارهای استراتژی و تازه فراهم می‏کند .
• فروش آنی و روی خط[۳۳]به مقدار زیادی هزینه های فروش و نیاز به نیروی انسانی را کاهش می دهد .
• زمان عرضه کاهش می یابد و محصولات جدید می توانند به محض آماده شدن در معرض فروش روی خط قرار گیرند .
• خدمات پس از فروش به مشتری میتواند با امکان خبرگیری سریع دو طرف از یکدیگر وعرضه انواع خدمات به مشتری تسهیل و تکمیل شود.
• قدرت تجزیه و تحلیل کالا افزایش می‏یابد بطوریکه اطلاعات بدست آمده از مشتریان برای تولید کالا‏های جدید یا تغییر در تولیدمورد استفاده قرار می‏گیرد (دایال و لندسبرگ[۳۴]، ۱۹۹۹: ۵۵).

۲-۱-۶ مشکلات تجارت الکترونیک

• سهولت در سرقت اسرار محرمانه سازمان
• عدم تبیین قوانین مالیاتی دقیق
• عدم تبیین قوانین گمرکی
• عدم آشنایی با قوانین و فرهنگ های مختلف