هر تحقیقی باید دارای حدود و دامنه­ مشخصی باشد تا پژوهشگر در همه مراحل تحقیق بر موضوع پژوهش تسلط کافی داشته باشد و بتواند نتایج حاصل از نمونه انتخابی را به جامعه تعمیم دهد. این تحقیق نیز مانند سایر تحقیق­ها دارای دامنه­های زیر می­باشد:
قلمرو موضوعی تحقیق: قلمرو موضوعی این تحقیق بررسی تأثیر انگیزه­ های مدیریت سود (انگیزه­ جلوگیری از زیان و یا کاهش سود)، بر چسبندگی هزینه­ها در شرکت­های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران است.
قلمرو زمانی پژوهش: قلمرو زمانی این تحقیق از ابتدای سال ۱۳۸۷ تا پایان ۱۳۹۱ است.
قلمرو مکانی پژوهش: این تحقیق شرکت­های سهامی عام پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران را دربر می­گیرد.
۱-۸٫ جامعه و نمونه آماری
با توجه به تعداد بسیار زیاد واحدهای اقتصادی و پراکندگی آن­ها در سراسر کشور و عدم دسترسی به صورت­های مالی حسابرسی شده تمامی آن­ها، شرکت­های جامعه­ آماری جهت آزمون فرضیه ­ها، شرکت­های موجود در بورس اوراق بهادار تهران می­باشد.
نمونه گیری به روش حذف سیستماتیک انجام شده است، به این صورت که شرکت­ها از بین جامعه­ آماری با توجه به شرایط زیر انتخاب شده ­اند:

• • از شرکت­های تولیدی باشند.

• • از سال ۱۳۸۷ تا ۱۳۹۱ در بورس حضور داشته باشند.

• • • طی سال­های ۱۳۸۷ تا ۱۳۹۱ اطلاعات مورد نیاز برای انجام این تحقیق را به طور کامل ارائه کرده باشد.

  

• • پایان سال مالی آن­ها ۲۹ اسفند باشد.

• • طی دوره­ تحقیق تغییر دوره مالی نداشته باشد.

• • شرکت بین سال­های ۱۳۸۷تا ۱۳۹۱ وقفه عملیاتی نداشته باشد.

• • برای هر مشاهده اطلاعات ۲ سال قبل از آن موجود باشد.

• • جزو بانک ها، موسسات مالی ( شرکت های سرمایه گذاری، واسطه گری مالی، شرکت های هلدینگ، بانک ها و لیزینگ ها) نباشند، زیرا افشاهای مالی در این گونه شرکت ها متفاوت است.

• • حسابرسی شده و غیرتلفیقی باشند.

با اعمال تمام محدودیت­های فوق، حجم نمونه بالغ بر ۱۳۸ شرکت گردید.
۱-۹٫ روش گردآوری داده ­ها و اطلاعات
برای تدوین مبانی نظری و مفاهیم اساسی موضوع پژوهش از کتب، مقالات فارسی و لاتین، رساله و پایان نامه استفاده شده است. برای جمع­آوری داده های لازم برای انجام پژوهش نیز، از سایت کدال و سایت بورس جهت دریافت صورت­های مالی و یادداشت­های همراه شرکت­های نمونه در طی سال­های مورد مطالعه، استفاده شده است.
۱-۱۰٫ روش­های آماری و آزمون فرضیه ­ها
در این مطالعه، تلفیقی از داده ­های سری زمانی و مقطع زمانی (داده ­های ترکیبی^۲۲) استفاده شده است و در مجموع ۶۹۰ مشاهده (سال-شرکت) آزمون شده است. زمانی که از داده ­های ترکیبی استفاده می_­­شود، به منظور تخمین مدل رگرسیون، از یکی از روش‌های اثرات مشترک، اثرات ثابت و اثرات تصادفی استفاده می‌شود. برای تشخیص روش تخمین مناسب باید آزمون­های مختلفی انجام داد. بدین ترتیب، که ابتدا برای گزینش بین اثرات مشترک و اثرات ثابت از آزمون چاو استفاده می‌شود. اگر P-Value به‌دست آمده کم‌تر از ۰۵/۰ باشد، اثر ثابت انتخاب می‌شود. به ‌طور موازی، جهت گزینش بین اثرات ثابت و اثرات تصادفی، از آزمون هاسمن استفاده می‌شود. اگر P-Value به‌دست آمده کم‌تر از ۰۵/۰ باشد اثر ثابت انتخاب می‌شود. هم‌چنین، به منظور بررسی پایایی متغیرهای پژوهش، یکی از روش­های آزمون ریشه واحد داده ­های تابلویی (ترکیبی) را مورد استفاده قرار می­گیرد. سپس با بهره گرفتن از روش تخمین مناسب به برآورد ضرایب مدل پرداخته و فرضیه ­ها را آزمون می­کنیم. همچنین، با توجه به ضریب تعیین تعدیل شده (Adjusted-R²) میزان تغییرات متغیر وابسته که توسط متغیرهای مستقل توضیح داده می­ شود، ارزیابی خواهد شد و از آماره­ی (t) برای بررسی صحت آزمون فرضیه ­های تحقیق و از آماره­ی فیشر (F) جهت بررسی کفایت مدل استفاده خواهد شد.
۱-۱۱٫ تعریف واژه ­ها واصطلاحات
چسبندگی هزینه^[۳]
چسبندگی هزینه­ها به این معناست که افزایش هزینه­ها در زمان افزایش فروش، بیشتر از کاهش هزینه­ها در زمان کاهش فروش، به همان مقدار است. برای مثال، اگر درآمد فروش ۱۵% درصد افزایش یابد، هزینه­ها ۱۰% افزایش می­یابد؛ اما اگر درآمد فروش معادل همان ۱۵% کاهش یابد، هزینه­ها ۹% کاهش می­یابد. در چنین وضعیتی هزینه­ های موردنظر چسبنده خواهند بود.
مطابق تئوری تصمیمات سنجیده، چسبندگی هزینه­ها نتیجه­ تصمیمات سنجیده­ی مدیران است. هنگامی که فروش کاهش می­یابد، برخی از مدیران، این کاهش را موقتی تصور کرده و انتظار بازگشت فروش به سطح قبلی را نزدیک دارند. بنابراین در تصمیمی سنجیده، منابع مربوط به فعالیت­های عملیاتی را در دوره­ های کاهش فروش حفظ می­ کنند؛ زیرا اگر منابع در پاسخ به کاهش فروش، حذف شده و در دوره­ های افزایش فروش، مجدد تحصیل شوند، هزینه­ های شرکت در بلندمدت افزایش می­یابد. با این تصمیم مدیر چسبندگی هزینه ایجاد می­ شود.
انگیزه­ های مدیریت سود^[۴]
بر مبنای تحقیقات انجام شده توسط برخی از پژوهشگران حوزه­ مدیریت سود (نظیر بلکویی، ۱۳۸۱) مهم­ترین محرک­های مدیران در دستکاری سود، قراردادهای بدهی، طرح­های پاداش، ساختار مالکیت و هزینه­ های سیاسی می­باشند. با توجه به هر یک از این فرضیه ­ها و پژوهش­های پیشین داخلی و خارجی (نظیر ابراهیمی و ابراهیمی، ۱۳۹۱) این انگیزه­ ها را می­توان نهایتاً به سه دسته تقسیم کرد:

1. 1. انگیزه­ های قراردادی: انگیزه­ قراردادی برای مدیریت سود زمانی رخ می­دهد که قراردادهای بین یک شرکت و سایر گروه­ ها به اعداد حسابداری اتکا کند.

1. 1. انگیزه­ های بازار^[۵]:در سال­های اخیر، تحقیقات مسیر خود را از تئوری اثباتی جدا نموده و مجدد به سمت انگیزه­ های بازار سرمایه روی آورده­اند. با توجه به این که گزارش­ها و سرمایه ­گذاران از سود و اجزای آن در فرایند ارزیابی سهام استفاده می­ کنند، مدیران ممکن است به منظور تأثیرگذاری بر قیمت سهام شرکت اقدام به مدیریت سود کنند.

1. 1. انگیزه­ های قانونی^[۶]: سومین انگیزه­ بالقوه­ی مدیران برای مدیریت سود، ارتقای اقدامات قانونی مساعد است. انگیزه­ های قانونی برای مدیریت سود زمانی رخ می­دهد که تصور می­ شود سود گزارش شده بر اقدامات قانون­گذاران یا مقامات دولتی تأثیر بگذارد. مدیران با دستکاری آخرین سطر صورت سود و زیان ممکن است بر اقدامات قانون­گذاران یا مقامات دولتی تأثیر بگذارد و بدین وسیله وارسی سیاسی و اثرات مقررات را حداقل کنند.

البته انگیزه مدیریت سود به دو دلیل فوق­الذکر تنها در زمان کاهش فروش ایجاد می­ شود.
۱-۱۲٫ ساختار کلی تحقیق
در این فصل به طور خلاصه موضوع تحقیق، اهمیت موضوع تحقیق، فرضیات، قلمرو تحقیق، چگونگی انجام تحقیق و تعاریف واژه ­ها و اصطلاحات بیان شده است. در فصل دوم با نگاهی به مباحث تئوریک مطرح شده در زمینه­ تحقیق و ابعاد آن، به طور اجمالی به تحقیقات مشابهی پرداخته شده که در ایران و خارج از ایران در زمینه­ موضوع تحقیق انجام شده است. در فصل سوم از تحقیق توضیحاتی راجع به روش تحقیق و مدل­های مورد استفاده در آزمون فرضیات ارائه شده است که اهم روش­های گردآوری اطلاعات و تجزیه و تحلیل محاسبات انجام شده را نشان می­دهد. در فصل چهارم داده ­ها و اطلاعات به دست آمده با بهره گرفتن از روش­ها و مدل­های آماری مناسب مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته و نتایج حاصله ارائه شده است. فصل پنجم نیز به خلاصه پایان نامه، نتیجه ­گیری و ارائه­ پیشنهادات اختصاص دارد.
فصل دوم
ادبیات تحقیق
مقدمه
آگاهی از رفتار هزینه برای حسابداران، محققین و تمام کسانی که با حوزه­ مدیریت در ارتباطند و تغییرات در هزینه­ها را برحسب تغییرات در درآمد ارزیابی می­ کنند، دارای اهمیت است. درک رفتار هزینه همچنین برای استفاده­کنندگان بیرونی (برای مثال تحلیلگران مالی) که تمایل به ارزیابی عملکرد شرکت دارند، حائز اهمیت است. فرایند معمول مورد استفاده­ی تحلیلگران مالی جهت ارزیابی این عملکرد می ­تواند شامل مقایسه­ اجزاء هزینه به عنوان درصدی از درآمد­های خالص فروش شرکت­ها یا یک شرکت در زمان­های متفاوت باشد. این تحلیل ممکن است نادرست باشد اگر که رفتار هزینه در ارتباط با کاهش یا افزایش درآمدها مدنظر قرار نگیرد و زمانی اصلاح می­ شود که تحلیلگر چگونگی تغییر هزینه­ها بر حسب درآمد را درک کند.
امروزه مسائل مرتبط با هزینه و رفتار آن بیشتر در حوزه­ حسابداری مدیریت مطرح می­ شود و مدیران به منظور تصمیم ­گیری در خصوص مسائلی چون برنامه­ ریزی و بودجه­بندی، قیمت­ گذاری محصولات، تعیین نقطه سربه­سر و سایر موارد مدیریتی، نیازمند درک و کسب اطلاعاتی در مورد رفتار هزینه­ها مخصوصاً نسبت به تغییرات سطح فعالیت و یا سطح فروش خواهند بود. در مدل رایج و سنتی رفتار هزینه­ها، که در ادبیات حسابداری به ‌طور عمومی پذیرفته شده است، به‌طورمعمول، تغییرات هزینه­ها نسبت به تغییرات در سطح فعالیت، متقارن در نظر گرفته می­شد. اما یکی از مباحثی که در طول دهه­ گذشته به سرعت در حسابداری مدیریت گسترش یافته، مربوط به عدم تقارن واکنش هزینه­ها به تغییرات سطح فعالیت در کوتاه­مدت می­باشد، این عدم تقارن در رفتار هزینه برای اولین بار توسط آندرسون و همکارانش^[۷] (۲۰۰۳) “چسبندگی هزینه­ها” نامیده شد. چسبندگی هزینه به این معنی است که نسبت کاهش هزینه­ها در هنگام کاهش سطح فروش کمتر از نسبت افزایش هزینه­ها در هنگام افزایش سطح فروش است. از آن زمان تا کنون این بحث توجه زیادی را به خود جلب کرده است.
طبق پژوهش­های گذشته، از مواردی که باعث ایجاد چسبندگی هزینه می­ شود، تصمیمات سنجیده­ی مدیران در مورد منابع و هزینه­ها در واکنش به محرک­های خارجی و داخلی است. به عنوان مثال، هنگامی که سطح تقاضا و متعاقباً سطح فروش شرکت کاهش می­یابد، منابع و هزینه­هایی در شرکت بلااستفاده می­ماند که مدیر باید در مورد حذف و یا نگهداری آن­ها تصمیم ­گیری کند. اگر هزینه­ نگهداری منابع مذکور کمتر از هزینه­ حذف و کسب مجدد این منابع، هنگام افزایش دوباره­ی سطح فروش، در بلندمدت برآورد شود، مدیر جهت افزایش ارزش شرکت در بلندمدت، تصمیم به نگهداری منابع می­گیرد. این تصمیم باعث می­ شود که چسبندگی هزینه ایجاد شود. و سود شرکت در کوتاه­مدت کاهش یابد.
در این تحقیق به دنبال بررسی این مسئله هستیم که اگر مدیران انگیزه­ای برای مدیریت سود و ارائه­ تصویر مناسبی از عملکرد واحد تجاری داشته باشند، آیا این مسئله می ­تواند بر تصمیم آن­ها درباره چگونگی تعدیل منابع و به تبع آن بر میزان چسبندگی هزینه­ها مؤثر باشد یا خیر؟ تقریباً تمام مباحثی که تاکنون در رابطه با موضوع چسبندگی هزینه مطرح شده، به مواردی اشاره داشته اند که باعث ایجاد چسبندگی هزینه می­ شود اما در این پژوهش هدف، بررسی تأثیر انگیزه­ های مدیریت سود بر کاهش چسبندگی هزینه خواهد بود.
۲-۱٫ مبانی نظری
مبانی نظری از مراحل اساسی موضوع پژوهش است. تا زمانی که مبانی نظری هر موضوع علمی مورد توجه و بررسی قرار نگیرد، فرایند پیشبرد تدریجی اهداف آن نیز دارای ابهام است.
در فصل اول کلیات پژوهش مطرح شد، بدین صورت که پس از بیان موضوع پژوهش که «بررسی تأثیر انگیزه­ های مدیریت سود بر چسبندگی هزینه در شرکت­های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران» است، اهمیت و اهداف پژوهش، فرضیه ­های پژوهش، محدودیت­های پژوهش، تعریف برخی از واژگان کلیدی و ساختار پژوهش مطرح شد. در این فصل ابتدا، به تشریح مبانی نظری مسأله پژوهش پرداخته می­ شود و سپس پیشینه پژوهش­های داخلی و خارجی موضوع بیان می­ شود.
۲-۱-۱٫ تحلیل رفتار هزینه­ها^[۸]
شاید کلمه­ای یافت نشود که به وسعت کلمه هزینه مورد استفاده قرار گرفته و در عین حال بیش­تر از هر کلمه و مفهوم دیگر دچار سوء تعبیر شده باشد. زمانی که منظور، قیمت یک خدمت به خصوص است مصرف­ کنندگان از عبارت هزینه­ های خدمت استفاده می­ کنند. تحلیل­گران خطی­مشی­ها، زمانی که مجموع مخارج خدمات بهداشتی- درمانی را مدنظر دارند از هزینه­ های خدمات بهداشتی ملی سخن می­گویند. تمام این لغزش­های کلامی اشتباه برانگیز بوده و درک معنی هزینه را آن­چنان که توسط حسابداران، اقتصاددانان و مدیران به کار برده می­ شود، دچار ابهام می­ کند. در حسابداری، اقتصاد و تصمیم ­گیری در سطح مدیریت، منظور از کلمه هزینه یک کالا یا خدمت، هزینه تولید آن است. هزینه­ های تولید یک خدمت لزوماً معادل بهای پرداخت شده توسط مصرف­ کنندگان (یا بیمه­ای که او را تحت پوشش قرار داده) نیست. هزینه، شامل مقداری از منابع محروم­مانده یا قربانی شده برای تحصیل اهدافی ویژه است؛ مانند دست­یابی به سرویس خوب، که به شکل واحد پولی بیان می­ شود. مدیران موفق تلاش زیادی برای کم­تر کردن هرچه بیش­تر هزینه­ها از قیمت فروش به خرج می­ دهند (پوررضا، ۱۳۸۰).