نتیجه گیری
در حقوق اسلام و در نزد فقهای عظام ضرر،مفهومی عرفی دارد و امری است موضوعی و جنه فقاهتی ندارد.حتی کسانی که خود مخالف عدم النفع بوده اند نیز ارجاع به عرف را در این مورد ضروری دانسته اند.سیره عقلاء موید این می باشد که هر گاه کسی منفعت مسلمی را از بین ببرد باید آن را جبران نماید.در بررسی نظرات مخالفین،قول مشهوری بین فقهای امامیه رایج است عدم النفع لیس بضرر تحلیل شد و باید در این خصوص گفت که عرف اجتماع عرف گروهی از فقهاء نیست.همچنین نظر مشهور ناظر به عدم النفعی است که عرف آن را ضرر نمی داند چنانچه مرحوم نایینی نیز در مورد عدم النفع قائل به تفکیک شده است و عرف را مبنای خود قرار داده است و فوت منفعتی که موجبات آن کامل شده را ضرر می داند.
در قوانین موضوعه نیز موادی به چشم می خورد که به طور صریح یا ضمنی عدم النفع را خسارت و قاضی را ملکف نموده در صورت تقاضای متضرر حکم به جبران و تدارک آن صادر نماید.در ماد ۹ قانون آیین دادرسی کیفری در باب منافع ممکن الحصول و در ماده ۷۲۸ قانون آیین دادرسی مدنی منفعت مسلم و تبصره ۲ ماده ۵۱۵ قانون آیین دادرسی مدنی خسارت تاخیر تادیه را در موارد مختلف قابل مطالبه دانسته است.
اما آنچه بیشترین توجه را به خود جلب نموده تعارض دو قانون آیین دادرسی مدنی و کیفری است.در مسئله عدم النفع قانون آیین دادرسی کیفری عدم النفع منافع ممکن الحصول را قابل مطالبه دانسته در حالی که قانون آیین دادرسی مدنی عدم النفع را ضمان آور نمی داند.در بیان جمع بین این دو قانون باید گفت،منظور از منافع ممکن الحصول منافع احتمالی نیست و باید با کمک گرفتن از متن ماده گفت که منافع ممکن الحصول همان منافع قطعی الحصول می باشند که در اثر ارتکاب جرم،مجنی علیه از آن محروم شده است.بنابراین ممکن در معنای وسیع آن به کار نرفته و اراده قانونگذار را از قرائنی چون محروم و متضرر می توان استنباط نمود که منفعت مسلم مورد نظر بوده است.
در خصوص اینکه قانون آیین دادرسی مدنی در ۲ ماده ۲۶۷ و تبصره ماده ۵۱۵ عدم النفع را قابل مطالبه ندانسته است باید گفت که هر چند ظاهر این ماده اطلاق دارد اما سوال آن است که آیا این حکم در امور کیفری تخصص خورده است.؟اگر پاسخ مثبت باشد قاعده کلی «هر کس سبب ورود ضرر به دیگری شود باید آن را جبران نماید » و یا به تعبیر دیگر اینکه «هیچ خسارتی نباید بدون جبران بماند» چه می شود؟
اگر آنچه منطوق قانون می گوید ملاک عمل قرار گیرد دیگر چه نیازی به تحصیل علم حقوق و درک روش های تفسیر قوانین خواهد بود؟پس باید گفت که هدف مقنن بسی بالاتر از محدوده الفاظ است که با فهم دقیق استنباط موشکافانه و ملحوظ نظر قرار دادن اینکه عرف در تبیین ضرر بیشتر از هر وسیله ای بیانگر نکات قانون است به طوری که قانون خود قضاوت عرف را تصریحا بیان نموده لذا با عنایت به جمیع موارد ذکر شده باید گفت آنچه در قانون آیین دادرسی مدنی قابل مطاله نیست عدم النفعی است که قطعیت آن مورد شک قرار گرفته و به درجه یقین نرسیده است.
فهرست منابع و ماخذ
منابع فارسی
اسماعیل پور،ایرج،بررسی تطبیقی عدم النفع در نظام حقوقی ایران و مقایسه آن با حقوق انگلیس و آمریکا،پایان نامه کارشناسی ارشد حقوق خصوصی،دانشگاه تهران،۱۳۷۴
اصغری آقامشهدی،خسارت عدم النفع در حقوق ایران و کنوانسیون بیع بین المللی کالا،مصوب ۱۹۸۰،نشریه نامه مفید،شماره ۲۹،بهار ۱۳۸۱
امامی،سید حسن،حقوق مدنی،نشر انتشارات کتابفروشی اسلامیه،چاپ پانزدهم،۱۳۷۴
باریکلو،علی رضا،مسئولیت مدنی،نشر میزان،چاپ دوم،پاییز ۱۳۸۷
بهرامی احمدی،حمید، مسئولیت مدنی،نشر میزان،چاپ اول،تابستان ۱۳۸۸
بهرامی احمدی،حمید،ایزد پناه ،مسیح و زارع رشکوییه،مسعود،بیمه عدم النفع در حقوق ایران با مطالعه تطبیقی در فقه امامیه و حقوق انگلستان،فصلنامه صنعت بیمه،سال ۲۲،شماره ۳۶،بی تا
بهرامی احمدی،حمید،سوء استفاده از حق،مطالعه تطبیقی در حقوق اسلام و دیگر نظام های حقوقی،نشر اطلاعات،چاپ سوم،۱۳۷۷
پاتریس ژودن،اصول مسئولیت مدنی همراه با آرای دیوان عالی کشور فرانسه،ترجمه و تحقیق،مجید ادیب،نشر میزان،چاپ دوم،۱۳۸۵
جعفری لنگرودی،تاریخ حقوق ایران،نشر کانون معرفت،چاپ اول،س۱۳۳۸

1. جعفری لنگرودی،مجموعه محشی قانون مدنی،نشر گنج دانش،چاپ اول،

جعفری لنگروردی،محمد جعفر،ترمینولوژی حقوق،نشر گنج دانش،چاپ شانزدهم،۱۳۸۵
جعفرى، محمد تقى، رسائل فقهى، مؤسسه منشورات کرامت، تهران، اول، ۱۴۱۹
جمالی،جمال الدین،لاضرر و لاضرار فی الاسلام،نشریه کانون،دور اول،سال چهاردهم،آذر ۱۳۵۰،شماره ۱
حسین،سید هادی،خسارت عدم النفع،پایان نامه کارشناسی ارشد حقوق خصوصی،دانشگاه شهید بهشتی،۱۳۶۹
خلیلیان،سید خلیل،جزوه درسی عدم النفع،دفتر خدمات حقوقی بین الملل ،بی تا
خمینی،روح الله،تحریر الوسیله ،جلد دوم،چاپ هفتم،۱۳۶۳
داور زنی،ملیحه،بررسی منافع ممکن الحصول در ضرر و زیان ناشی از جرم،نشریه مشکوه النور،دی و بهمن ۱۳۸۰
درودیان،حسن علی،جزوه حقوق مدنی،نشر دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران،۱۳۷۴
درودیان،حسن علی،مسئولیت ناشی از فعل اشخاصی که تحت مراقبت و مواظبت دیگری هستند،مقاله بدون مرجع،شماره ۳۶،بهار ۱۳۷۶
روژه بو،حقوق بیمه،ترجمه محمد حیاتی،نشر بیمه مرکزی ایران،چاپ اول،۱۳۷۳
ره پیک،سیامک،مسئولیت مدنی دارندگان وسایل نقلیه بر اساس قانون بیمه اجباری مصوب ۱۳۸۷ در مقایسه با قانون مصوب ۱۳۴۷،فصلنامه حقوق،مجله حقوق و علوم سیاسی،دوره ۴۱،پاییز ۱۳۹۰
سامت،محمد علی،فوت منفعت یا عدم النفع در حقوق ایران و اسلام،مجله حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران،شماده ۴۲،زمستان ۱۳۷۷
سکوتی رضا و شمالی نگار،جایگاه عدم النفع در نظام حقوقی ایران،نشریه فقه و حقوق اسلامی،شماره اول و دوم،تابستان ۱۳۹۰
سماواتی،حشمت الله،خسارت ناشی از عدم انجام تعهدات قراردادی ،نشر خط سوم،چاپ اول،۱۳۸۰
شکاری،روشن علی،نقد و بررسی تبصره ۲ ماده ۵۱۵ قانون آیین دادرسی مدنی (عدم النفع)،نشریه حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران،شماره ۵۰،تابستان ۱۳۸۰

1. شهابی،محمود،دو رساله وضع الفاظ و قاعده لاضرر،نشر دانشگاه تهران،چاپ اول،۱۳۳۰

شهیدی،مهدی،آثار قراردادها و تعهدات،نشر مجد،چاپ اول،۱۳۸۲
شیروی،عبد الحسین،نقد و بررسی مقررات راجع به آیین دادرسی راجع به مطالبه خسارات قراردادی و خسارت تاخیر تادیه،نشریه مجتمع آموزش عالی قم،شماره ۹،بهار ۸۰
صفایی،سید حسین،حقوق بیع بین المللی،نشر دانشگاه تهران،چاپ سوم،۱۳۹۰
صفایی،سید حسین،عدم اجرای تعهد و آثار آن،نشر موسسه عالی حسابداری،چاپ اول،۱۳۵۱،ص ۱۹۵
صفایی،سید حسین،قواعد عمومی قراردادها،نشر میزان،چاپ سوم،پاییز ۱۳۸۴
عباسلو،بختیار،مسئولیت مدنی،نشر میزان،چاپ اول،۱۳۹۰
علامه،سید مهدی،شروط باطل و تاثیر آن در عقود،نشر میزان،چاپ اول،۱۳۸۵
غمامی،مجید،ضرر جبران پذیر از دیدگاه رویه قضایی،مجله حقوق و علوم سیاسی،شماره ۷۰،سال ۱۳۸۴
کاتوزیان ناصر،جنیدی ،لعیا و غمامی ،مجید،مسئولیت مدنی ناشی از حوادث رانندگی،نشر دانشگاه تهران،چاپ اول،۱۳۸۰
کاتوزیان،ناصر،اثبات و دلیل اثبات،چاپ دوم،جلد دوم،نشر میزان،۱۳۸۳
کاتوزیان،ناصر،الزام های خارج از قرارداد:ضمان قهری،نشر دانشگاه تهران،چاپ سوم،۱۳۸۲
کاتوزیان،ناصر،عدالت قضایی برگزیده آراء،نشر دادگستر،چاپ اول،۱۳۷۸
کاتوزیان،ناصر،قواعد عمومی قراردادها،جلد چهارم،نشر میزان،چاپ سوم،۱۳۸۱
کاتوزیان،ناصر،قواعد عمومی قراردادها،جلد سوم،نشر میزان،چاپ سوم،۱۳۸۱
کاتوزیان،ناصر،وقایع حقوقی،نشر یلدا،چاپ دوم،۱۳۷۴
کوشکی،حسن،جنبه های حمایت از اصل برائت در آیین دادرسی کیفری ایران و فرانسه،پایان نامه کارشناسی ارشد حقوق جزا و جرم شناسی،دانشگاه امام صادق،۱۳۸۰
گرجی،عدم النفع،جزوه منتشره از سوی دفتر خدمات حقوقی بین الملل،تحقیق شماره ۳۵۸،بی تا