اما این که تعلیم و تربیّت کودکان و دانش آموزان تکلیف والدین و آموزش و پرورش است بسی جای بحث و تأمل دارد. که در این مجال نمی گنجد.
ج) برنامه ریزی و نظام اجرایی
وزارت آموزش وپرورش از آغاز تا کنون تغییرات متعددی داشته است در این خصوص گفته شد:
با تصویب قانون جدید آموزش و پرورش در بهمن ۱۳۶۶ بر اساس فصل چهارم قانون مذکور اهم وظایف و اختیارات وزارت آموزش و پرورش که وزیر در راس هرم تشکیلاتی و اجرایی آن قرار دارد به موجب بند یک این قانون تشکیل شورای عالی آموزش و پرورش نیز مقررّ داشته است. شورای مذکور در تعیین اهداف، خط مشی ها، رویّه قواعد و مقررّات آموزشی و شرح وظایف واحدهای ستادی و مناطق شورای عالی آموزش و پرورش به عنوان عالی ترین مرجع سیاست گذاری در حوزه آموزش عمومی نقش مؤثری و تعیین کننده دارد.[۱۷۷]
گستردگی امور آموزش و پرورش، کثرت واحدهای گوناگون ستادی و اجرایی، زمینه فزونی و غلبه نظام اداری را بر نظام آموزشی باعث شده است و در تعیین اهداف، خط مشی ها، رویه ها وزارت اغلب به صورت متمرکز در وزارت خانه شکل می گیرد.
۱) شورای عالی آموزش و پرورش
با بهره گرفتن از همه ی ظرفیت وزارت آموزش و پرورش و سایر نهادها و امکانات کشور مسئولیّت بررسی تصویب و ابلاغ سیاست های اجرایی، ساز و کار تحققّ اهداف اصلاح ساختارها، فرایندها مربوط به روزآوری، ترمیم و هماهنگی، انسجام در سیاست ها، برنامه ها و نظارت حسن اجرای برنامه های تحوّل راهبردی را برعهده دارد[۱۷۸].
۲)جایگاه شورای عالی آموزش و پرورش
پس از انتخاب وزیر آموزش و پرورش از سوی رئیس جمهوری و اخذ رأی اعتماد به مجلس شورای اسلامی معرفی می شود. وزیر آموزش و پرورش در شورای عالی آموزش و پرورش عضو می باشد. شورای عالی آموزش و پرورش از سوی شورای انقلاب اسلامی و هم چنین مجلس شورای اسلامی مرجع سیاست گذاری آموزش و پرورش عمومی و متوسطه شناخته شده است. در مصوبه مجلس شورای اسلامی، رئیس جمهوری به ریاست این شورا برگزیده شده است.
ملاحظه می شود اهداف، وظایف شورای عالی آموزش و پرورش بیانگر آن است که این شورا نه تنها در شکل گیری ساختاری و محتوایی آموزش و پرورش کشور، بلکه به لحاظ عضویت شخصیت های برجسته سیاسی و فرهنگی در آن، از جایگاه خاصی برخوردار می باشد.
بند دوّم) اهمیّت آموزش و پرورش
آموزش و پرورش در هر جامعه ای از اهمیّتی خاصی برخوردار است و در بیان آن مطالب زیادی مطرح گردید. برخی در اهمیت آن عنوان نمودند«اهمیّت آموزش و پرورش ناشی از گسترش کارکردهای آن است که به طور روز افزون آن را در کانون جامعه قرار داده و توجّه خاص و عام را بدان جلب می کند.»[۱۷۹]
بند سوم) اهداف آموزش و پرورش
آموزش و پرورش در هر کشورى با اهدافى خاص و متفاوت، انجام مى‏گیرد. امّا آن چه در این آموزش ها مورد توجّه است، اهداف کلى که در چگونگى شکل‏گیرى و تعیین آن ها، اختلاف نظر وجود دارد.
در تعیین اهداف این گونه عنوان شد که:«تعیین هدف های آموزش و پرورش امر ساده و آسانی نیست و نمی شود آن را تابع نظر شخصی یا میل و خواست مقامی کرد بلکه باید فلسفه اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، میراث تمدن نیاکان، نیازهای حال و آینده کودکان و نوجوانان و سایر عومامل مؤثر را در نظر گرفت.»[۱۸۰]
هم چنین در خصوص اهداف گفته شد:«اهداف در آموزش و پرورش، باید به تحصیل کیفیات خاص ذهنى، نگرش ها و احساسات خاصى مربوط باشند تا آموخته‏هاى مدرسه، در جامعه سودمند افتد و دانش‏آموزان را براى زندگى در آن جامعه آماده سازد.«هدف آموزش وپرورش را درچهارچوب نیازها و ضرورتهای زندگی فردی و گروهی انسان ها باید بنیاد کرد.»[۱۸۱]
به طور کلی به اهداف متعددی می توان اشاره کرد لیکن در اینحا به طورعمده اهداف آموزش و پرورش اشاره می کنیم.
الف) اهداف عالى آموزش و پرورش
اهداف عالى آموزش و پرورش به طور معمول به غایتى کلى و دراز مدت اشاره دارد، که اغلب تعریف واضح آن ها بر حسب سلوکى خاص مشکل است. اهداف بلند مدت آموزش و پرورش به یقین باید درجه‏اى از کلیّت را دارا باشند.
ب) اهداف کلی آموزش و پرورش
کمال انسان درنظام تعلیم و تربیّت اسلامی رسیدن به قرب الهی است . این هدف غایی به اهداف اعتقادی ، اخلاقی، علمی آموزشی ، اجتماعی، زیستی ، سیاسی و اقتصادی تقسیم می شود.
بند چهارم) نظام آموزش و پرورش[۱۸۲] و قوانین آن
هر فعالیّت اجتماعی که به شکل گروهی و هدفمند اجرا شود؛ باید دارای نظام و ضوابطی باشد آموزش و پرورش نیز با توجّه به اهداف و رسالت رفیعی که بر عهده دارد مستلزم نطام می باشد که در این خصوص عنوان شد:«نظام آموزش و پرورش، پدیده اجتماعی عامی است که در تمام جوامع امروز یافت می شود. با وجود این که ساختار و طرز کار نظام های آموزشی از جامعه ای به جامعه ای متغیرند، ویژگی های مشترکی دارند. پیدایی و توسعه این نظام ها حاکی از اهمیّت و ضرورت انتقال و حفظ میراث فرهنگی، القای الگوهای فکری و ارزشهای اجتماعی و توسعه و ترویج دانش ها و فنون، در هر جامعه ای است[۱۸۳].
آموزش و پرورش یک جریان است که این جریان در بستر زمان همراه با تحولات سایر پدیده های اجتماعی متحول می شود و این تحول نیاز بنیادی رشد و ترقی هر آموزش و پرورشی خواهد بود.
الف)
تحوّل در نظام آموزشی
نظام آموزشی یکی از مهم ترین نظام های کشور است. بنا به ضرورت تحوّل در نظام آموزشی کشوری اصلاح ساختار تشکیلات و نظام مدیریت آموزش و پرورش با روی کرد تمرکز زدایی و مشارکت جویی، کارآمد کردن شوراهای آموزش وپرورش مناطق وتحققّ مدرسه محوری به عنوان یکی از راهکارها توسط صاحب نظران ارائه گردید[۱۸۴]. سرانجام در راستای تحققّ اهداف سند تحوّل راهبردی، ساختار تحصیل دانش آموزان، در سنین لازم التعلیم راطی ۱۲ پایه تحصیلی (چهار دوره سه ساله ) به منظور بازنگری و بازسازی ساختارها و رویّه ها در نظام تعلیم و تربیّت رسمی عمومی، تعیین گردید.[۱۸۵]
به منظور تحقق اهداف و برخورداری از نتایج تحولات، آیین نامه مجتمع های آموزشی و پرورشی تصویب شد و با هدف عمده تمرکززدایی مدیریت مرکزی به اجرا درآمد.
ب) مجتمع های آموزشی و پرورشی
در راستای تحققّ بند ۸ سیاست های کلی ابلاغی، تحوّل بنیادی در آموزش و پرورش و ارتقای کیفیّت آن و به منظور بهسازی نظام آموزشی، بهبود برنامه های آموزشی و پرورشی، توسعه دانش و مهارت های انسانی آموزش و پرورش و بهبود اداره ی مدرسه در جهت ارائه خدمات مطلوب تر به دانش آموزان با بازنگری وضعیت آموزشی و پرورشی اصلاح ساختار و تشکیلات و مدیریت آموزشی طرح تأسیس مجتمع های آموزشی و پرورشی را تدبیر نمود. اکنون این وزارت با حفظ و تقویت ساختار متمرکز، نظارت و کنترل بیشتر بر امور سازمانی وسیع، بزرگ و پیچیده و دیوان سالاری می باشد.
شورای عالی کمیسیون هایی دارد که بررسی مقدماتی مباحث را قبل از طرح در شورا را بر عهده دارند.
گفتار دوّم) اهداف و انواع فعالیّت های آموزشی دانش آموزان
بند اوّل) دانش آموز و اهداف آموزشی در مدارس
الف) تعریف دانش آموز
دانش آموز از لحاظ لغوی، به معنی کسی است که دانش می آموزد و در اصطلاح، برای اطلاق به محصلان رسمی در سطح تحصیلات پیش از دانشگاه به کار می رود.
ب) اهداف آموزشی در مدارس
اهداف آموزشی هر دوره، بنا به شرایط سنی، ویژگی های بدنی و روانی دانش آموزان در سه حیطه روانی-حرکتی، شناختی و عاطفی و با مقتضیات سنی و جنسی دانش آموزان تعیین می گردد.[۱۸۶]
در راستای رسالت و مأموریت آموزش و پرورش بر اساس قانون اهداف و وظایف وزارت آموزش و پرورش اهداف اساسی در مواد ۱ و ۲ فصل اوّل قانون مذکور تحت عناوین اعتقادی، اخلاقی، علمی آموزشی، فرهنگی هنری، اجتماعی، زیستی، سیاسی و اقتصادی تعیین شده است.[۱۸۷]
اهداف آموزشی به دو بخش کلی، آموزش عمومی و آموزش نیمه تخصصی به شرح زیر تقسیم می شود و وزارت آموزش و پرورش نیز عهده دار اجرای آن خواهد بود.
الف) آموزش عمومی
«اصل همگانی بودن آموزش و پرورش دو نوع الزام«اجباری» و «رایگان بودن» را پدید می آورد جنبه اجباری تربیّت عمومی مسئولیّت خانواده را توجیه می کند.»[۱۸۸]
آموزش عمومی شامل ایجاد مهارت لازم در امر خواندن و نوشتن، آموزش مبانی اعتقادی، اخلاقی، اجتماعی، علمی و هنری در حدی که هر فرد به طور عام به آن احتیاج دارد.
ب) آموزش نیمه تخصصی
آموزش نیمه تخصصی به دو بخش علمی و علمی- عملی( فنی و حرفه ای) تقسیم می شود. آموزش علمی: عبارت است از: آموزش هایی که با توجّه به اهداف آموزش های دوره متوسطه ضمن تکمیل آموزش های عمومی با فراهم آوردن مبانی و زمینه های فراگیری علوم نظری، فرد را از طریق تقویت روحیه استدلال و تفکر با مبادی علوم و فنون آشنا و او را برای طی مدارج عالیه آماده می سازد.
آموزش علمی– عملی عبارت است از:«آموزش هایی که فرد را برمبنای تعلیم مهارت هایی که جنبه کاربردی و عملی دارد. جهت احراز شغل و یا حرفه معیّنی آماده می سازد. یا بر کارآیی و توانایی افراد شاغل به فنون و حرف می افزاید.»[۱۸۹]
بند دوّم) انواع فعالیّت های آموزشی دانش آموزان
برمبنای اهداف اساسی امر تعلم و تربیّت محتوای درسی و مواد آموزشی برای امر آموزش برنامه ریزی می شود.تدریس و فراگیری و آموزش هر درس بسته به نوع و محتوای آن درس می باشد. برخی از دروس ماهیت نظری دارند.برخی کاربردی دارند لذا آموزش دروس ممکن است به صورت تئوری یا عملی و یا تلفیقی از این دو باشد. لیکن درس های عملی در کارگاه ها یا آزمایشگاه ارائه می گردد.
هر چند درس های تئوری در کلاس درس ارائه می گردد. امّا به دلیل ترویج الگوهای تدریس به شیوه ی نوین، آموزش مشارکتی و فعالیّت محور دانش آموزی و تحوّل در سیستم های انتقال دانش، تجهیزات آموزشی امروزه کلاس های دروس تئوری نیز بعضاّ چهره کارگاهی پیدا می کند. تدریس و آموزش دروس علمی عملی در کارگاه ها، آزمایشگاه ها، عملیات میدانی صورت می گیرد.
بند سوم) دوره های آموزشی در مدارس
از آغاز کار تعلیم و تربیت، انسان نیز از روش های مختلف در امر آموزش بهره برده است. تحوّلات اجتماعی جدید تغییراتی را در ابعاد مختلف آموزش به وجود آورده است. نظام آموزشی کشور ایران از زمان شروع آموزش تعلیم و تربیّت سنتی در ایران تا کنون تغییرات چشمگیری داشته است. اکنون سیستم جدید آموزشی که معروف به«شش. سه. سه» است دوره ی ابتدایی یک پایه ارتقا یافت و شش کلاسه گردید. به دوره شش سال دوره ابتدایی، سه سال اوّل دبیرستان و سه سال دوّم دوره دبیرستان دسته بندی می

گردد.
آموزش ابتدایی، به نخستین مرحله آموزش رسمی و همگانی اطلاق می شود و پرجمعیت ترین مقطع تحصیلی به شمار می رود. در ایران سن ۷ سالگی آغاز تحصل کودکان در دبستان می باشد[۱۹۰]. آموزش متوسطه، در عرف بین الملی به دوّمین مرحله آموزش رسمی اطلاق می شود.