بررسی ارقام و لاین های امید بخش کاهو نسبت به سفیدک داخلی در استان مازندران

استاد راهنما:

دکتر عبدالرضا فروتن

استادان مشاور:

دکتر سیاوش رعیت پناه، دکتر علیرضا دلیلی

تکه هایی از متن به عنوان نمونه :
چکیده
           بیماری سفیدک داخلی توسط قارچ lactuca Bremia ایجاد شده و از بیماری های مهم کاهو در مناطق تحت کشت این گیاه می باشد. این قارچ در تمام طول فصل رشد گیاه ایجاد خسارت نموده و از ارزش تجاری این محصول می‌کاهد.
در این بررسی که هدف آن دستیابی به ارقام متحمل به بیماری بوده، تعداد ۲۰ شماره از مواد ژرم پلاسم کاهو جمع آوری شده از مزارع کاهو شهرستان های آمل، بابل، قائمشهر، ساری، نکا و بهشهر استان مازندران که از نظر تیپ رشد وشکل ظاهری نیز اختلاف داشتند، طی سال های ۱۳۸۹ و ۱۳۹۰ در شرایط آزمایشگاهی و ایستگاه تحقیقات زراعی قراخیل درقالب طرح بلوک های کامل تصادفی، با سه تکرارمورد ارزیابی قرارگرفتند. برای تجزیه و تحلیل آماری داده ها از نرم افزار MSTATC استفاده گردید. نتایج ارزیابی نشان داد که در بین تیمارهای آزمایشی از نظر آلودگی و شدت بیماری اختلاف معنی داری وجود دارد. در این رابطه لاین­های وارش و لاین۲۳، سفید نیشابور و کرج با کمترین درصد بوته های آلوده و متوسط شدت بیماری به عنوان ارقام برتر و رقم شادگانی با بیشترین میزان درصد و شدت آلودگی، به عنوان حساس ترین رقم نسبت به بیماری انتخاب گردیدند.
کلمات کلیدی: کاهو، سفیدک داخلی (Bremia lactuca) ، ارقام مقاوم
 مقدمه
کاهو از سبزیجات بسیار ارزشمند ای است که انسان از زمانی که در زمین استقرار یافته آن را شناخته و مورد استفاده قرار داده است. این گیاه از قدیمی ترین سبزی های سالادی دنیا است (آزاده و احمدیان، ۱۳۷۲). کاهو مانند سایر نباتات زراعی و باغی دیگر همواره مورد تهدید عوامل مخرب قرار می گیرد. از جمله این عوامل مخرب بیماری های گیاهی بوده که اعم آن ها به شرح زیر می باشد:
۱- سفیدک داخلی
سفیدک داخلی یا دروغی یکی از بیماری های مخرب کاهو در مزارع و گلخانه ها می باشد (Znidarcic et al., 2003; Raid and Datnof, 1992).
علائم بیماری به صورت لکه های زرد رنگ پریده در روی برگ ظاهر می شود. قطر لکه ها ممکن است تا یک سانتی متر یا بیشتر نیز برسد. در سطح تحتانی لکه ها پوشش سفید رنگی که همان کنیدیوفور و کنیدی های قارچ است، تشکیل می گردد. بعد از مدتی این لکه ها به رنگ قهوه ای در آمده و منجر به مرگ بافت برگ در قسمت های آلوده می شود (بهداد، ۱۳۸۵ و پیوست، ۱۳۸۸; Sempio, 1938ُ) برگ، مغز و پوم کاهو در مراحل اولیه رشد و حتی نزدیک به مرحله بلوغ حساسیت بیشتری نسبت به بیماری دارند (Schultz and Roder, .1938) در شکل ۱ تا ۳ مراحل ایجاد بیماری بر روی برگ نشان داده شد.
         شکل۱- ایجاد لکه های زرد رنگ قارچ Bremia lactucae بر روی برگ
شکل ۲- ایجاد پوشش سفید رنگ قارچBremia lactucae در پشت برگ
شکل۳- مرگ بافت در اثر قارچ Bremia lactucae.
این بیماری علاوه بر خسارت کمی از نظر کیفی نیز به محصول خسارت زده و از بازار پسندی آن می کاهد(Janyska, 1957).
عامل بیماری قارچ Bermia lactucae Regel می باشد (Raid and Datnof, 1992). این قارچ متعلق به سلسله Fungi، شاخه Oomycota، زیرشاخه Chromista، رده Oomycetes، راسته Peronosporales، خانواده Pronosporaceae، جنس Bermia و گونه lactucae Bermia می باشد(Fungal Databases Nomenclature and Species Banks on line Taxonomic Novelties Submission, 2011).
2- سفیدک سطحی کاهو
سفیدک سطحی کاهو در اثر Erysiphe Cichoracearum D.c.ex Merat ایجاد شده و یکی از بیماری های نادر این گیاه می باشد. این بیماری اولین باردرسال ۱۹۴۱ ازکالیفرنیا گزارش شده است (Sherf and et al., 1986).
این بیماری درسال ۱۳۴۴ توسط شریف و ارشاد از اطراف تهران گزارش شده است. خسارت بیماری درگیلان و مازندران چندان قابل توجه نبوده، ولی درپایان فصل زراعی به ویژه در روی کاهو هایی که برای بذرگیری نگهداری می شوند، دیده می شود. علائم بیماری روی برگ های مسن و کناری مشاهده می شود. بیماری ابتدا روی برگ و سپس در زیر برگ ها مشاهده می‌گردد. اندام های قارچ به صورت گرد سفید رنگ و پودری، که همان کنیدیوفور و کنیدی های قارچ می باشند دیده می شود (شکل۴). برگ های آلوده پیچیده، زرد قهوه ای و سپس خشک می‌ شوند. دراین زمان بوی مخصوصی که مربوط به قارچ می باشد، به مشام می رسد. بوته های آلوده کوچک باقی مانده و رشد نمی کنند (Sherf and Macnab,1986).
شکل ۴- سفیدک سطحی در اثر Erysiphe cichoracearum. بر روی برگ
۳- لکه قهوه ای کاهو
بیماری لکه قهوه ای در اثر Stemphylium botryosum Wallr بوجود می آید. این بیماری در سال ۱۳۴۱ توسط اسکندری گزارش گردید. بیماری لکه قهوه ای بیشتر در مناطق مرطوب مانند سواحل خزر از گرگان تا آستارا شیوع دارد. این بیماری علاوه بر شمال، در نواحی جنوبی کشور، به خصوص خوزستان و برازجان نیز شایع بوده و خسارت فراوانی وارد می کند.
علائم بیماری ابتدا به صورت لکه های کوچک سبز رنگی بر روی برگ ها ظاهر می شود. لکه ها به تدریج تغییر رنگ داده و به رنگ قهوه ای در می آیند. این لکه ها غالباً مدوربوده و وسط آن ها خشک و نکروزه می شود (شکل۵).
در مواردی این لکه‌ها به صورت دوایر متحدالمرکزها در می آیند. در شرایطی که رطوبت محیط زیاد باشد، هاله ای شفاف دراطراف لکه ها ظاهر می گردد. زمانی که شدت بیماری افزایش می یابد، لکه ها به یکدیگر متصل شده و تمام سطح برگ را فرا می گیرند، به طوریکه طعم ومزه کاهو تغییر کرده و بازار پسندی خود را از دست می دهد. بیماری معمولاً از نوک برگ ها به طرف پائین و از برگ های خارجی و مسن به طرف برگ های مرکزی پیشروی می نماید.
شکل ۵– لکه قهوه ای در اثر قارچ Stemphylium botryosum بر روی برگ
۴- آنتراکنوز کاهو
           بیماری آنتراکنوز در اثر Marssonina Panattoniana (Berl.) Magn. ایجاد می شود. این بیماری درسال ۱۸۹۵ همزمان در ایتالیا و ایالت اوهایوی آمریکا مشاهده شده و پس از آن در بیشتر کشورهای معتدل و نیمه گرمسیری از جمله استرالیا و نیوزلند گزارش گردید. این بیماری علاوه بر روی همه واریته های کاهو بر روی شیکوره و آندیو هم دیده می شود. در ایران این بیماری در اردیبهشت ۱۳۵۵ توسط بنی هاشمی مشاهده و گزارش شده است (بنی هاشمی و همکاران، ۱۳۵۶).
علائم بیماری ابتدا به صورت لکه های آب سوخته ای به قطر ۲ تا ۳ میلی متر در برگ های خارجی مشاهده شده و سپس به سمت برگ های داخلی پیشروی می کند. لکه ها به تدریج بزرگتر شده و به ۱ تا ۲ سانتی متر رسیده و به رنگ ارغوانی در می آیند. با پیشرفت بیماری قسمت اعظم گیاه آلوده شده و خسارت زیادی به محصول وارد می گردد. بوته های بیمار ظاهری زرد رنگ به خود گرفته و کوچک باقی می مانند. ممکن است قسمت وسط لکه ها جدا شده و سوراخ هایی روی برگ ها بوجود آید. قارچ عامل بیماری علاوه بر برگ به رگبرگ اصلی و دمبرگ نیز حمله کرده و لکه های بیضی شکل، کرم رنگ و فرو رفته ای تولید می نماید.
۵- سپتوریوز کاهو
           این بیماری توسط .Septoria lactucae Pass بوجود آمده و تقریباً در بیشتر مناطق تحت کشت کاهو در جهان از جمله آرژانتین، استرالیا، برزیل، کانادا، دانمارک، انگلستان، فرانسه، آلمان، هندوستان، ایتالیا، ژاپن و ایالات متحده آمریکا وجود دارد. در ایران این بیماری از اهواز و ورامین گزارش شده است (اسفندیاری، ۱۳۲۶؛ ارشاد ۱۳۴۳؛ شریف و ارشاد، ۱۳۴۵؛ ابراهیمی و میناسیان، ۱۳۵۳).
علائم بیماری روی برگ های کاهو به صورت لکه هایی به اشکال نامنظم و به رنگ قهوه ای روشن ظاهر می شود. لکه ها ممکن است بهم پیوسته و سطح وسیعی از برگ را فرا گیرند. برگ های آلوده پژمرده و خشک می گردند (شکل۶). درمتن لکه ها درهر دو سطح برگ پیکندهای فراوانی به رنگ سیاه تشکیل شده که با چشم غیر مسلح نیز قابل دیدن می باشند.
پوسیدگی ریشه کاهو
بیماری پوسیدگی ریشه یا از پا افتادگی کاهو در اثر قارچSclerotinia Sclerotiorum ( libi) de Bary (Sclerotinia minor Jagger) ایجاد شده و یکی از بیماری های مخرب و مهم کاهو می باشد. این بیماری علاوه بر کاهو به بسیاری از گیاهان زراعی و باغی دیگر از جمله کلم، کلم گل، خردل، لوبیا سبز، لوبیا، باقلا، چغندر، هویج، خیار، طالبی، کدو، هندوانه،کرفس، بادمجان، سیب زمینی، تربچه، پیاز، نخود، آندیو، اسفناج و شلغم حمله کرده و خسارت وارد می کند. بیماری پوسیدگی ریشه درسال ۱۸۹۴ از امریکا گزارش گردید. درایران اولین بار این بیماری درسال ۱۹۶۹ توسط وینوبوژن وهمکاران بین