• فتار و اعمال خودرابرپایه عقل و فکر ارزشیابی و انتخاب می کند.
• رفتاری متعادل دارد وبه احساسات خود مسلط است.

ج- اجتماعی

1. 1. برای تقویت ارتباطات عاطفی و اجتماعی اعضای خانواده ، همسایگان و دوستان تلاش می کند.

1. با ارزش صله ارحام آشنا است و خانواده را به انجام آن تشویق می کند.
2. اهمیت تشکیل خانواده را میداند و با ویژگیهای خانواده متعادل آشنا است.
3. خداوند را منشاء حق و عدالت میداند و در برقراری حق و عدالت تلاش می کند.
4. برای حفظ و توسعه یکپارچگی در اجتماعی ، تلاش می کند.
5. نسبت به دیگران خیرخواه است و آنان را از انجام کارهای نادرست نهی می کند.
6. مصالح جامعه را برمصالح فردی ترجیح میدهد و قانون را برتر از تمایلات فردی و گروهی میداند و آن را رعایت می کند.
7. به رعایت حقوق دیگران پایبند است .
8. در فعالیت های اجتماعی آگاهان و با علاقمندی شرکت می کند.
9. مسئولیت های افراد را در اجتماع درک میکند و نسبت به آنها از خود رفتار مناسب نشان می دهد.
10. در ارتباط با نظرات و عقاید دیگران باسعه صدر برخورد می کند.
11. با برنامه های توسعه آشنا است و برای تحقق اهداف آن می کوشد.
12. ایثار را ارزش میداند و هر زمان مصالح جامعه اسلامی اقتضا کنداز خود گذشتگی نشان می دهد.
13. در راه خدمت به میهن و مردم داوطلب بوده و از خودگذشتگی نشان می دهد. (ملکی، ۱۳۸۷، صص ۴۵-۵۰).

از نظر ملکی (صص ۳۳-۳۶)،با توجه به اینکه در برنامه ریزی درسی هر دورهباید ویژگی های روانی – اجتماعی دانش آموزان آن دوره را در نظر داشت، نخست باید گفت که بین دورۀ نوجوانی و جوانی مرز کاملاً مشخصی وجود ندارد. با اینکه در جوانی تغییرات جدیدی در رفتار نوجوان سابق ظاهر می شود، این تغییرات در حدی نیست که بتوان فاصلۀ قابل توجهی بین این دو در نظر گرفت. نوجوان خود را میان دورۀ کودکی و بزرگسالی احساس می کند و درجست و جوی شخصیت خاص خویش است. دورۀ نوجوانی و جوانی دورۀ رشد تکوینی عقل است. از این مرحله به بعد هرچه به وجود انسان اضافه می شود تجارب زندگی است که از آن به عقل اکتسابی نیز تعبیر می شود. از نظر اجتماعی این دوره مهمترین دورۀ انتخابها مانند انتخاب دوست، انتخاب رشتۀ تحصیلی و انتخاب شغل است. این انتخابها در این دوره برای انجام آنها به وجود می آید. یکی دیگر از ویژگیهای نوجوانی و جوانی جست و جوی هدف و فلسفۀ زندگیاست که با تمایلات مذهبی آنان پیوندی بس نزدیک دارد.بنابر مطالب فوق اهمیت و ضرورت این دوره به خوبی روشن است بنابراین نگرش ها و ارزش هایی که در مدارس ودر فضای آن به دانش آموزان منتقل می شود باید مورد رصد مربیان و اولیای تعلیم و تربیت قرار گیرد.
۲-۲-۵-۲- ویژگی های دانش آموزان در دورۀ متوسطه
از نظر صافی (۱۳۸۳، صص ۹۰-۹۱) ویژگی های دانش آموزان دورۀ متوسطه عبارت اند از:

1. 1. بروز بخش اعظمی از استعدادهای اختصاصی به دنبال استعدادهای عمومی.
   2. رشد سریع قوای جسمانی و نیرومندی کم سابقه.
   3. رشد کامل هوش و رسیدن قدرت یادگیری به حد اعلای خود.

1. فزونی گرفتن الگوپذیری و همانندسازی.
2. جهت دار شدن کنجکاوی نوجوان.
3. تفکر در مورد مسائل جدی زندگی نظیر انتخاب رشته، انتخاب شغل و انتخاب همسر و نگرانی نسبت به این مسائل.
4. پایان یافتن وابستگی شدید به والدین و تمایل به رهایی تدریجی از این وابستگی و داشتن استقلال فردی.
5. دست یافتن به قواعد اجتماعی پایدار و احساس محدودیت نسبت به برخی از قواعد اجتماعی و خانواده.
6. گرایش به امور سیاسی و مرام و مسلک.
7. افزایش روحیۀ ارزش گذاری به امور فرهنگی، هنری و علمی.
8. احساس توانایی تأثیرگذاری و ایفای نقش های مفید اجتماعی و شرکت در زندگی گروهی.
9. رسیدن به بلوغ جنسی و بلوغ شرعی.
10. وجود تفاوت بین پسران و دختران از لحاظ زمان بلوغ جنسی، شرعی و غیره
11. ورود به مرحلۀ تفکر انتزاعی و گسترده شدن توانایی های فکری و ذهنی.
12. پرداختن به قضاوت، سنجش و ارزیابی دوبارۀ اشخاص، اشیاء و پدیده ها و داشتن نوعی شک و تردید در باورها و اعتقادات برای دوباره سازی آن ها.
13. گسترش آمال و آرزوها و شدت یافتن تخیلات و تجسمات. شدت یافتن رفاقت بین همسالان و تمایل به جنس مخالف.
14. بیدار شدن و تشدید گرایش ها اخلاقی و مذهبی

۲-۲-۵-۳- نیازهای اساسی نوجوانان در دورۀ متوسطه
همچنین از نظر ندیمی و بروج (۱۳۷۷، صص ۱۲۹-۱۳۸)، نوجوانان در دورۀ متوسطه نیازهای گوناگونی در ابعاد مختلفی دارند و آموزش و پرورش نیز در قبال این نیازها وظایف خاصی خود را دارد. در ادامه به بیان این نیازها پرداخته می شود امّا بر اساس هدف و موضوع پژوهش پیش رو برخی از آن ها ذکر خواهند شد.

1. نیاز به سلامت روح: دراین باره از راه تدریس بهداشت و زیست شناسی و سایر رشته های علمی، اطلاعات لازم را در اختیار جوانان قرارداد. در زمینۀ بهداشت روحی می توان از طریق تأمین نیازهای اساسی جوانان ممانعت از پیدایش اضطراب در میان آن ها و از راه مطالعۀ ویژگی های فردی هر یکاز آن ها، اقدامات مؤثری را معمول داشت.
2. نیاز به استقلال عاطفی و نحوۀ تربیت آن: جوانان در دورۀ بلوغ با رفقای هم سن خود، ارتباط بیشتری دارند و همین امر در ارتباط آن ها با والدین تغییراتی به وجود می آورد. آن ها میل دارند کمتر به والدین خود در زمینۀ عاطفی متکی باشند و به تدریج روابط خود را با دیگران توسعه دهند. با توجه به این مسئله معلمان باید با کمک والدین در اجرای استقلال عاطفی به جوانان کمک نمایند.
3. نیاز به درک و آشنایی با حقوق و وظایف خود در جامعه و تربیت آن: هریک از جوانان باید به حقوق خود در جامعه آشنا شوند و موظف اند ضمن قبولی مسئولیتی که از لحاظ اجتماعی باید به عهده بگیرند،در نهایت خدمت و صداقت به وظایف خود نیز عمل نمایند. در این زمینه مدرسه می تواند از راه تدریس تعلیمات اجتماعی، شرکت دادن دانش آموزان در امور اجتماعی و آشنا کردن آن ها با مؤسسات اجتماعی و نقش این گونه مؤسسات، آن ها را به وظایف و حقوق خود آشنا سازد.
4. نیاز به رشد اخلاقی و نحوۀ تربیت آن: در این زمینه جوانان باید خوب و بد را از لحاظ میزان های جامعه، درک کنند و به تدریج وجدان اخلاقی، یا قوۀ تمیز خوب و بد را در خود شکل دهند. انتخاب میزان های اخلاقی وایجاد روابط صحیح با دیگران در متعالی نمودن سطح رشد اخلاقی مؤثر است. مدرسه می تواند با شرکت دادن شاگردان در کارهای جمعی، آگاهانه در بالا بردن سطح اخلاقی جوانان اقدام کند. جوانان را باید به درک ارزش های انسانی و اجتماعی علاقه مند نمود. چون آنان به طور کلی شیفتۀ ارزش های فرهنگی، اعم از ارزش های سیاسی، هنری، اخلاقی، دینی، معنوی و غیره هستند. برای رساندن جوانان به مرحلۀ درک ارزش های عالی معنوی باید مسئولان در برنامۀ دورۀ متوسطه مدارج مختلف درک ارزش ها (از ارزش های حسی گرفته تا ارزش های فرهنگی و معنوی) را به دقت پیش بینی نماید.
5. نیاز به درک ارزش های دینی و معنوی و نحوۀ ایجاد آن در جوانان: جوانان باید ارزش مبانی دینی را درک کنند و تأثیر دین را در زندگی اجتماعی و اخلاقی مورد توجه قراردهند. معلم با آشنا کردن جوانان به مبانی دین و شرکت دادن آن ها در مراسم صحیح مذهبی، می تواند به درک ارزش های معنوی جوانان کمک نماید. تربیت اخلاقی در جوان در این دوره مفهوم وسیع تری نسبت به پرستش خدا و حقیقت و زیبایی پیداکرده به طوری که می تواند مفهوم و ارزش قوانین اخلاقی را تصور و درک کند. دورۀ جوانی مناسب ترین موقع برای طرح این قبیل مسائل و تعمق دربارۀآنهاست و مربی باید در آن راستا راهگشا و حامی جوانان باشد. مربی باید شور و التهاب جوانان را در جهت صحیح به کار گیرد تا از متمایل شدن آنان به افراط و تفریط جلوگیری نماید.
6. نیاز به درک اینکه جوانان چگونه باید اوقات بیکاری خود را صرف کنند: اغلب جوانان نمی دانند که چگونه اوقات فراغت را بگذرانند. در مدارس نیزاین نکته کمتر مورد توجه مربیان است معلمان باید در تهیۀ برنامه های سودمند و فرح انگیز برای ایام بیکاری به شاگردان کمک کنند و عادت به مطالعه و ورزش و تفریح سالم را در جوانان ایجاد نمایند. (ندیمیو بروج، ۱۳۷۷، ص۲۱)

در نهایت باید گفت، تربیت و آماده ساختن نوجوانان و جوانان یکی از مهم ترین هدف های آموزش و پرورش است. بطوریکه نمی توان جامعه ای را یافت که از جوانان و مسائل آنان سخن نگوید و از آن ها به عنوان عناصری مهم و ارزشمند یاد نکند. توجه خاص به جوانان را می توان این گونه توجیه کرد:
۱.      جوانان اکثریت هر اجتماعی را تشکیل می دهند.
۲.      ادارۀ اجتماع به تدریج به جوانان سپرده می شود.