نمودار شماره( ۴-۷):جدول توزیع فراوانی شغل پاسخگویان ۷۴
نمودار شماره( ۴-۸):جدول توزیع فراوانی میزان سرمایه فرهنگی پاسخگویان ۷۸
نمودار شماره(۴-۹):جدول توزیع فراوانی نگرش پاسخگویان نسبت به تعدد زوجات ۷۹
نمودار شماره (۴-۱۰):جدول دو بعدی رابطه بین سن و نگرش به تعدد زوجات ۸۰
نمودار شماره (۴-۱۱):جدول دوبعدی رابطه بین جنس و تعدد زوجات ۸۱
نمودار شماره (۴-۱۲):جدول دو بعدی رابطه بین وضعیت تأهل و نگرش به تعدد زوجات ۸۲
نمودار شماره( ۴-۱۳):جدول دوبعدی رابطه بین تعداد همسر و نگرش به تعدد زوجات ۸۳
نمودارشماره( ۴-۱۴):جدول دوبعدی رابطه بین تحصیلات پاسخگویان و نگرش به تعدد زوجات ۸۵
نمودار شماره(۴-۱۵):جدول دوبعدی رابطه بین رفاه اقتصادی و نگرش به تعدد زوجات ۸۶
نمودار شماره( ۴- ۱۶):جدول دوبعدی رابطه بین سرمایه فرهنگی نهادینه‌شده و نگرش به تعدد زوجات ۸۷
نمودار شماره(۴-۱۷):جدول دوبعدی رابطه بین سرمایه فرهنگی عینیت یافته و نگرش به تعدد زوجات ۸۸
نمودارشماره(۴-۱۸):جدول دوبعدی رابطه بین سرمایه فرهنگی تجسم‌یافته و نگرش به تعدد زوجات ۹۰
نمودار شماره(۴-۱۹):جدول دوبعدی رابطه بین سرمایه فرهنگی و نگرش به تعدد زوجات ۹۱
چکیده
هدف از انجام این پژوهش، بررسی تأثیر سرمایه فرهنگی بر نگرش افراد نسبت به تعدد زوجات بوده است. در پژوهش حاضر، از روش پیمایشی از نوع تبیینی استفاده شده است. ابزار اندازه‌گیری پرسشنامه محقق ساخته می‌باشد. جامعه آماری این پژوهش کلیه افراد ۱۸ تا ۶۵ سال در منطقه سه تهران می‌باشند. با بهره گرفتن از شیوه نمونه‌گیری تصادفی خوشه‌ای چند مرحله‌ای، حجم نمونه ۲۰۰ نفر به عنوان پاسخگویان تحقیق انتخاب گردید. متغیر وابستهٔ تحقیق تعدد زوجات بوده که سعی شد تا اثرات متغیرهای مستقل (انواع سرمایه فرهنگی و رفاه اقتصادی ،مذهب و جنسیت) بر آن مورد سنجش قرار گیرد. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از روش آمار توصیفی و جداول مربوطه و نمودارهای آن و برای آزمون فرضیات نیز از ضریب همبستگی پیرسون، ، رگرسیون و خی دو،کندال،تحلیل واریانس و رگرسیون چندگانه استفاده کرده‌ایم. نتایج حاکی از آن است که سرمایه فرهنگی عینیت یافته دارای ارتباط معکوس معنی‌دار با نگرش نسبت به تعدد زوجات است. یعنی با افزایش سرمایه فرهنگی عینیت یافته، نمره نگرش نسبت به تعدد زوجات کاهش می‌یابد. همچنین سرمایه فرهنگی نهادینه‌شده (شغل) دارای ارتباط مستقیم معنی‌دار با نگرش نسبت به تعدد زوجات است. همچنین بین انواع سرمایه فرهنگی و نگرش نسبت به تعدد زوجات رابطه معناداری وجود دارد یعنی هرچه سطح سرمایه فرهنگی افراد افزایش یابد نگرش آنان نسبت به تعدد زوجات منفی تر می‌شود.

واژه‌های کلیدی: سرمایه فرهنگی، تعدد زوجات ،چندهمسری
فصل اول
کلیات تحقیق
۱-۱ مقدمه
مسئله تعدد زوجات یکی از مباحث بحث‌برانگیز اجتماعی کشور در سال‌های اخیر است. توجه زیاد افراد و نهادهای حقوقی به این مسئله اهمیت این موضوع را محرزتر می کند. از مهم‌ترین مؤلفه‌هایی که موافقان و مخالفان این پدیده در مباحث خود مورد توجه قرار داده‌اند می‌توان به اثرات مستقیم و غیرمستقیمی که چندهمسری بر نهاد خانواده می‌گذارد اشاره داشت. با این حال باید به عواملی اشاره داشت که در طول زمان بر هر چه پیچیده شدن این موضوع افزوده است، تغییر در شرایط اجتماعی و اقتصادی و فرهنگی کشور در طول زمان و احکام و آیاتی که درباره این مسئله وجود دارد بر پیچیدگی این موضوع افزوده‌اند؛ بنابراین در چنین شرایطی تنها پرداختن به مباحث نظری راه گشای این مسئله نمی‌تواند باشد. بلکه انجام پاره‌ای از تحقیقات میدانی را می‌توان به عنوان راهکاری مکمل پیشنهاد داد.
با وجود این که طبیعی‌ترین شکل زندگی زناشویی تک همسری است، اما برخی اشکال دیگر ازدواج از جمله چند شوهری و ازدواج اشتراکی در میان برخی اقوام بدوی مانند اقوام ساکن تبت وجود داشته است؛ اما چند زنی یا تعدد زوجات در این میان ظهور بیشتری داشته و تا حدودی دوام یافته است. رسم تعدد زوجات در اعصار پیش از اسلام هم در میان ملت‌ها و هم در ادیان مختلف وجود داشته است. بر این اساس همچنان که برخی مستشرقان گفته‌اند این تصور در اروپای قرون وسطا که تعدد زوجات از نوآوری‌های اسلام و پیامبر اکرم است نادرست است؛ زیرا با نگاه به کتاب‌های آسمانی گذشته می‌توان نتیجه‌گیری کرد که این پدیده در ادیان آسمانی پیشین نیز امری معهود و مقبول بوده است.
در کشور ما تا حدود نیم‌قرن پیش پدیده چندهمسری به عنوان پدیده‌ای رایج به شمار می‌رفته است اما امروزه با شأن و منزلتی که هر زنی برای خود قائل است، کمتر می‌توان مواردی را یافت که زنان یا دختران حاضر شوند زن دوم باشند.
بسیاری از افراد به شدت مخالف پدیده چندهمسری مردان بوده و آن را ناشی از نادیده گرفتن حقوق زنان می‌دانند. عده‌ای نیز بر این معتقدند که چندهمسری موجب تزلزل نظام خانواده می‌شود؛ اما عده‌ای دیگر با این استناد که اسلام آن را مجاز شمرده است با آن موافق بوده، آن را به عنوان راه‌حلی برای رفع بسیاری از مشکلات اجتماعی توصیه می‌کنند. پژوهش حاضر در نظر دارد تا تأثیر سرمایه‌های فرهنگی افراد را بر نگرش آنان نسبت به مسئله تعدد زوجات مورد بررسی قرار دهد. در فصل اول این رساله به کلیات تحقیق اعم از بیان مسئله، اهمیت و ضرورت، اهداف و فرضیه‌ها پرداخته‌ایم. فصل دوم شامل ادبیات تحقیق، پیشینه داخلی و خارجی تحقیق، مبانی نظری و چارچوب تحقیق و ضرورت مطالعات جدید می‌باشد. فصل سوم شامل روش‌شناسی تحقیق،اعم از جامعه آماری، حجم نمونه، روایی، پایایی،تعاریف عملیاتی، قلمرو و محدوده مکانی تحقیق است و در فصل چهارم به تجزیه و تحلیل داده‌ها و در فصل پنجم به نتیجه‌گیری و پیشنهادها و راهکارهای پژوهش پرداخته‌ایم.
۱-۲ بیان مسئله
“کوچک‌ترین و درعین‌حال بنیادی‌ترین واحد اجتماعی خانواده است که یکی از کهن‌ترین و مهم‌ترین گروه‌های انسانی است. قدمت تشکیل این واحد به سالیان دور می‌رسد یعنی زمانی که انسان همزیستی و در کنار هم بودن را آموخت، اولین اجتماع انسانی را به وجود آورد. تمایل جنسی زن و مرد و محبت فطری پدر و مادر نسبت به فرزند موجب شد تا خانواده به عنوان واحدی طبیعی و محترم قلمداد شود. همان‌گونه که تشکیل اجتماع از ضرورت‌های طبیعت انسانی و تأمین سعادت اوست، خانواده نیز به حکم نیازها و غرایز انسانی ایجاد شده است.” (نجفی پازوکی۶۵،۱۳۷۸) این نهاد اجتماعی کارکردها و وظایف عمده‌ای دارد که یکی از این وظایف تأمین و بقای نسل و در نهایت دوام و قوام اجتماع است. در واقع این وظیفه مهم با ازدواج که عامل پیدایی خانواده است انجام می‌شود.
“هر تغییری در خانواده مصادف با تغییراتی در کارکرد خانواده است.به عبارتی رفتار اعضای خانواده تابعی از رفتار سایر اعضا است و از آنجا که خانواده مایل به تعادل است هرگونه انحراف از قواعد این نهاد توسط هر کدام از اعضا مقابلهٔ دیگر اعضا را در پی خواهد داشت.” یکی از مواردی که می‌تواند نوعی شوک در سیستم خانواده ایجاد کند ورود عضوی جدید به خانواده است چرا که تغییر به وجود آمده کل ساختار خانواده و عملکرد خانواده را تحت‌الشعاع خود قرار می‌دهد.سپس مسئله سازگاری یا ناسازگاری اعضا مطرح می‌شود.گذشته از تولد یا فرزندخواندگی ،غالباً این عضو با ازدواج یکی از اعضای خانواده به سیستم خانواده وارد می‌شود.به ویژه ازدواج دوباره پدر و ورود عضو مادرخوانده به خانواده درحالی‌که پدر هنوز با همسر اول زندگی می‌کند."در خانواده‌های دو همسری ورود همسر و شاید فرزندان جدید در سیستم خانواده می‌تواند تغییرات اجتماعی،اقتصادی،ارتباطی و … ایجاد کند .بنابراین تغییر در هر جز سیستم در کل سیستم اثر می‌گذارد و آن را تغییر می‌دهد."(اعتمادی ،ابراهیمی،۱۳۸۹)
“موضوع چندهمسری که از مباحث اجتماعی بحث‌برانگیز به شمار می‌رود و اشاره به نوعی رابطه تعریف‌شده اجتماعی دارد که در آن یک مرد یا یک زن رسماً و هم زمان با بیش از یک جنس مخالف ازدواج می‌کند” (کوئن ۱۳۷۷،۱۲۷). “البته حالتی از تعدد همسر که در آن یک زن بتواند هم‌زمان بیش از یک شوهر داشته باشد پدیده‌ای نادر است و فقط در برخی از قبایل گزارش شده است. “(گیدنز۴۱۵،۱۳۷۶) “به هر حال آن چه از چندهمسری به ذهن متبادر می‌شود و شکل قانونی به خود گرفته است این است که مردی بیش از یک زن داشته باشد."(سجادی امین و کرمی۸۶،۱۳۸۹)
همان طوری که می‌دانیم در یک اجتماع آنچه که تعیین‌کننده رفتار انسانی است فرهنگ و ارزش‌ها است که در اشکال متفاوتی مانند سنت، زبان، مذهب، هنر و… خود را آشکار می‌کند و سازنده فضای اجتماعی است که توسعه انسانی در آن امکان‌پذیر خواهد بود و در نهایت سرمایه اجتماعی‌ای به وجود خواهد آمد که اهمیت آن در توسعه پایدار انسانی کمتر از سرمایه فیزیکی و اقتصادی نیست.
امروزه تحولات صنعتی و پیشرفت گسترده فناوری جنبه‌های مختلف زندگی افراد را از لحاظ اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی تحت تأثیر قرار داده است و باعث شده است تا تغییرات عمده‌ای در سبک و شیوه زندگی مردم به وجود آید. گسترش فراوان کارگاه‌های ارائه‌دهنده خدمات آموزش (مانند آموزشگاه‌های موسیقی، صنایع‌دستی، تئاتر، سینما و.) و کارگاه‌های کسب کار (مانند کافی نت ها، خرید فروش کامپیوتر و موبایل و…) در این راستا قابل بررسی است. از سویی نباید فراموش کرد که گسترش فناوری ارتباطات و اینترنت مانند (ارتباط با دیگران از طریق Email، چت، مطالعه اخبار و مطالب اینترنت و…) باعث شده تا سرمایه‌های فرهنگی افراد بالاتر رود. در پژوهش‌هایی که در ایران انجام گردیده سعی شده است تا عوامل مختلفی را که در پدیده تعدد زوجات مؤثر بوده است را مورد بررسی قرار دهند؛ اما ما در این پژوهش در تلاش هستیم تا ببینیم که گسترش سطح رفاه و بالا رفتن سرمایه‌های فرهنگی چه تأثیری می‌تواند بر نگرش افراد نسبت به مسئله تعدد زوجات داشته باشد و این که آیا این عامل می‌تواند بر نگرش افراد نسبت به تعدد زوجات تأثیر گذاشته و رفتار آن‌ ها را نسبت به این مسئله تحت کنترل قرار دهد.
۱-۳ اهمیت و ضرورت تحقیق
اسلام که دین متعادل به شمار می‌آید تعدد زوجات را بنا بر مصالحی پذیرفته و برای آن شروطی قرار داده است؛ به عبارت دیگر اسلام تعدد زوجات را اختراع نکرد بلکه برای آن حدود و قیود قرارداد که این خود به علل تاریخی که موجب به وجود آمدن این سنت شده است برمی‌گردد.
“برخی تنها علت به وجود آمدن تعدد زوجات را در جوامع بشری زورگویی مردان به زنان می‌دانند اما این سخن پذیرفتنی نیست زیرا منحصر کردن علت تعدد زوجات به زور و قدرت در توجیه و توضیح روابط خانوادگی درست نیست بلکه علت‌های دیگری مانند فزونی تعداد زنان بر مردان را به دلایل مختلف می‌توان برای آن در نظر گرفت.” (رضاپوردمیه۱۳۹۰،۷)
گفتنی است در این پژوهش به دنبال یافتن اهمیت این موضوع هستیم که ببینیم چگونه سرمایه‌های فرهنگی می‌تواند بر نگرش مثبت و منفی افراد نسبت به مسئله تعدد زوجات موثر باشد و از آن نتیجه واقع‌بینانه بگیریم. آنچه که در فرهنگ اسلامی درباره تعدد زوجات می‌توان یافت این است که با آن به صورت مطلق مخالفت یا موافقت نشده بلکه جز در موارد ضروری به آن سفارش نشده است؛ بنابراین آن چه مطلوب اسلام است تک همسری است.
در این جا این برای ما مهم است تا نقش و اهمیت سرمایه‌های فرهنگی را در نگرش افراد نسبت به تعدد زوجات مورد بررسی قرار دهیم و ببینیم که سرمایه‌های فرهنگی چگونه نگرش و رفتار و اعمال انسان را نسبت به مسئله تعدد زوجات کنترل و هدایت می‌کنند و با این هدایت نگرش افراد را در مورد این مسئله تحت تأثیر قرار می‌دهند. همان‌گونه که می‌دانیم بین ما انسان‌ها تفاوت‌هایی وجود دارد زیرا مانند هم فکر نمی‌کنیم، رفتار نمی‌کنیم و زندگی یکسانی نداریم و همچنین نگاه ما نسبت به زندگی مشابه نیست زیرا در شرایط فرهنگی متفاوت زندگی می‌کنیم و تحت تأثیر عناصر فرهنگی و سرمایه‌های فرهنگی متفاوتی هستیم و در نتیجه دارای جهان‌بینی‌های متفاوتی می‌باشیم؛ بنابراین تفاوت در رفتار انسان‌ها بر اساس تفاوت‌هایی است که در شرایط فرهنگی و سرمایه‌های فرهنگی آن‌ ها وجود دارد که خود موجب به وجود آمدن تعاریف متفاوتی از زندگی برای افراد می‌شود.
بنابراین در جامعه ایران که مسئله تعدد زوجات یک مسئله مهم و مورد جدال گروه‌های مختلف فکری، فرهنگی و اقتصادی و اجتماعی است لازم است که زمینه‌های فرهنگی شکل‌گیری رویکردها و نگرش‌های مختلف نسبت به این مسئله بررسی شود تا در برنامه‌ریزی‌ها و سیاست‌گذاری‌های کلان کشور و همچنین برنامه‌های اجرایی و عملیاتی جامعه مورد استفاده و توجه قرار گیرد. یکی از مهم‌ترین زمینه‌های کاربرد یافته‌ای این بررسی می‌تواند برنامه‌ریزی و برنامه‌های وسایل ارتباط جمعی دیداری (سیما) و شنیداری (صدا) ایران و نیز سایر وسایل ارتباط جمعی و سیاست‌های مرتبط با کتب درسی و… باشد.
۱-۴ سؤالات پژوهش
آیا بین سرمایه فرهنگی افراد و نگرش آن‌ ها نسبت به مسئله تعدد زوجات رابطه معناداری وجود دارد؟
آیا بین رفاه اقتصادی افراد و نگرش آن‌ ها نسبت به مسئله تعدد زوجات رابطه معناداری وجود دارد؟
آیا بین عقاید مذهبی افراد و نگرش آن‌ ها نسبت به مسئله تعدد زوجات رابطه معناداری وجود دارد؟
آیا بین تفاوت‌های جنسیتی و نگرش افراد نسبت به مسئله تعدد زوجات رابطه معناداری وجود دارد؟
۱-۵ اهداف پژوهش
هدف‌هایی که پژوهش زیر دنبال می‌کند عبارت‌اند از:
هدف کلی
بررسی تأثیر سرمایه‌های فرهنگی بر نگرش افراد نسبت به تعدد زوجات.
۲-هدف جزیی
بررسی تأثیر سرمایه‌های فرهنگی تجسم‌یافته بر نگرش افراد نسبت به تعدد زوجات
بررسی تأثیر سرمایه‌های فرهنگی عینیت یافته بر نگرش افراد نسبت به تعدد زوجات
بررسی تأثیر سرمایه‌های فرهنگی نهادینه‌شده بر نگرش افراد نسبت به تعدد زوجات
بررسی تأثیر عقاید مذهبی بر نگرش افراد نسبت به تعدد زوجات
بررسی تأثیر تفاوت‌های جنسیتی بر نگرش افراد نسبت به تعدد زوجات
بررسی تأثیر رفاه اقتصادی بر نگرش افراد نسبت به تعدد زوجات
۱-۶ فرضیات پژوهش
به نظر می‌رسد بین سرمایه‌های فرهنگی و نگرش افراد نسبت به تعدد زوجات رابطه معناداری وجود دارد.
به نظر می‌رسد بین سرمایه‌های فرهنگی نهادینه‌شده و نگرش افراد نسبت به تعدد زوجات رابطه معناداری وجود دارد.
به نظر می‌رسد بین سرمایه‌های فرهنگی عینیت یافته و نگرش افراد نسبت به تعدد زوجات رابطه معناداری وجود دارد.
به نظر می‌رسد بین سرمایه‌های فرهنگی تجسم‌یافته و نگرش افراد نسبت به تعدد زوجات رابطه معناداری وجود دارد.
به نظر می‌رسد بین سن و نگرش افراد نسبت به تعدد زوجات رابطه معناداری وجود دارد.
به نظر می‌رسد بین جنس و نگرش افراد نسبت به تعدد زوجات رابطه معناداری وجود دارد.

۵-۱ نتیجه‌گیری ۵۴
۵-۲ پیشنهادها ۵۵
مراجع ۵۶
ده
فهرست جداول
عنوان صفحه
جدول ۳-۱ اطلاعات خاکشناسی مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی واقع در دانشگاه صنعتی اصفهان (چاه اناری) ۳۱
جدول ۴-۱ دامنه تغییرات و میانگین صفات مورفولوژیک و فیزیولوژیک نوروزک در سه تاریخ کاشت ۳۸
جدول ۴-۲ میانگین مربعات صفات مورفولوژیک در سه تاریخ کاشت ۴۴
جدول ۴-۳ میانگین مربعات صفات مورفولوژیک در سه تاریخ کاشت ۴۵
جدول ۴-۴ نتایج مقایسه میانگین صفات مورفولوژیک در سه تاریخ کشت ۴۶
جدول ۴-۵ نتایج مقایسه میانگین صفات مورفولوژیک در سه تاریخ کشت ۴۷
جدول ۴-۶ نتایج تجزیه روغن تاریخ کاشت اول ۴۹
جدول ۴- ۷نتایج تجزیه روغن تاریخ کاشت دوم ۵۰
جدول ۴-۸ میانگین مربعات صفات فیزیولوژیک در سه تاریخ کاشت ۵۳
جدول ۴-۹ نتایج مقایسه میانگین صفات فیزیولوژیک در سه تاریخ کاشت ۵۴
یازده
چکیده
دانه های روغنی ازمحصولات با ارزش کشاورزی و ماده اولیه صنایع روغنکشی محسوب میشوند. کشور ما جزء کشورهای واردکننده روغن میباشد و برای رفع این کمبود باید کارهای اصلاحی بیشتری صورت گیرد. راه حل دیگر معرفی گیاهان دانه روغنی جدید با خصوصیت سازگاری به شرایط ایران میباشد. نوروزک (Salvia leriifolia Benth.) گیاهی پایا از تیره نعناع و بومی استانهای خراسان، سمنان و قسمتی از افغانستان است. هدف این پژوهش مقایسه سه تاریخ کاشت نیمه اول و دوم فروردین و نیمه اول اردیبهشت در شرایط اقلیمی اصفهان، بررسی تنوع، سازگاری، میزان عملکرد اقتصادی، کیفیت و کمیت روغن گیاه و بررسی صفات مورفولوژیک و فیزیولوژیک گیاه نوروزک بود. این مطالعه بر روی یک توده بذر جمع‌ آوری شده از خراسان جنوبی در سال‌های ۱۳۹۱-۱۳۹۳صورت گرفت. صفات مورفولوژیک و فیزیولوژیک از جمله تعداد برگ در بوته، ارتفاع بوته، تعداد شاخه گل دهنده، تعداد و وزن بذر در هر بوته در شرایط خودگشن و دگرگشن، ارتفاع شاخه گل‌دهنده، درصد اسانس، کمیت و کیفیت روغن و میزان ترکیبات فنولیک بررسی گردید و اطلاعات مربوط به تمام بوته‌ها برداشت شد. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که تاریخ کاشت در بین صفات مورفولوژیک تنها بر روی تعداد شاخه گل‌دهنده، ارتفاع شاخه گل‌دهنده ، نسبت خودگشنی و قطر تاج‌پوش تاثیر معنی‌دار داشته است و از میان صفات فیزیولوژیک بر روی صفات سبزینگی، کاروتنوئید، درصد روغن و درصد اسانس برگ تاثیر معنی‌داری داشت. روغن دانه گیاه با حدود ۲۸ درصد حاوی بیش از ۷۰ درصد اسیدهای چرب اولئیک و لینولئیک بود که احتمالا قابلیت استفاده خوراکی را خواهد داشت. با توجه به اینکه در این پژوهش میزان بذر تولید شده در شرایط خودگرده‌افشانی نسبت به شرایط دگر‌گرده‌افشانی، به ازای تعداد شاخه گل‌دهنده برابر، کمتر می‌باشد، این گیاه احتمالا دگرگرده‌افشان است که البته دگرگرده‌افشان اجباری نیست و دارای درصد کمتری خودگرده‌افشانی نیز هست. با توجه به تمامی صفات، احتمالا تاریخ کاشت دوم (نیمه دوم فروردین) برای کشت این گیاه در اصفهان قابل توصیه است.

کلمات کلیدی: نوروزک، کمیت و کیفیت روغن، تاریخ کاشت، درصد اسانس
فصل اول
فصل اول: مقدمه
کلیات و اهداف
دانه های روغنی ازمحصولات با ارزش کشاورزی به شمار آمده و ماده اولیه صنایع روغنکشی محسوب میشوند،که نقش اساسی در تامین نیازهای چربی، پروتئین و ویتامین در حیات موجودات زنده ایفا میکنند. کشور ما جزء کشورهای واردکننده روغن میباشد و برای رفع این کمبوداجرای فعالیت‌ها و کارهای اصلاحی بیشتری در جهت افزایش کیفیت و کمیت روغن ، این گیاهان ضرورت دارد. راه حل دیگر معرفی گیاهان دانه روغنی جدید با خصوصیت سازگاری به شرایط ایران و دارای توجیه اقتصادی میباشد.
مطالعه تنوع ژنتیکی فرایندی است که تفاوت یا شباهت گونه‌ها، جمعیت‌ها و یا افراد را با بهره گرفتن از روش‌ها و مدل‌های آماری خاص بر اساس صفات مورفولوژیک، اطلاعات شجره‌ای یا خصوصیات مولکولی افراد بیان می‌کنند. اطلاع از میزان تنوع ژنتیکی ژرم‌پلاسم و ارتباط ژنتیکی بین ژنوتیپ‌ها برای محافظت و استفاده از منابع ژرم‌پلاسم دارای اهمیت خاصی است. این اطلاعات می‌تواند محققان را در انتخاب ترکیبات والدینی مناسب برای بهره‌برداری حداکثر از مواد ژنتیکی موجود جهت تولید هیبریدهای پرمحصول و جمعیت‌های در حال تفکیک یاری دهد. بررسی تنوع ژنتیکی در گیاهان از طریق صفات مورفولوژیک یا بیوشیمیایی همواره متداول بوده است [۶۲].
تیره نعناع (Lamiaceae) حاوی بیش از۴۰۰۰ گونه میباشدکه اکثر آنها دارویی هستند [۱۹]. سالویا، جنس مهمی است که حدودا ۹۰۰ گونه را در این خانواده به خود اختصاص داده است [۹۲]. در عرصه‌های طبیعی ایران برای این جنس۵۶ گونه گزارش گردیده است، که از این تعداد۱۳ گونهی آن بومی میباشد. سلوی (سالویا) از کلمه لاتین “سالوئو” به معنی نجات و شفا بخشیدن مشتق میشود و احتمالا از بزرگترین جنسهای خانواده نعناع میباشد که چند ساله و غالبا نیز بسیار معطراست. این جنس در مناطق گرم و معتدل جهان مشاهده میشود و گونه های آن دارای خواص ضدمیکروبی، ضدسرطانی و ضدتب میباشند [۲۳].
نوروزک (Salvia leriifolia Benth. ) گیاهی پایا از تیره نعناع و بومی استانهای خراسان، سمنان [۲۶ و ۹۶] و قسمتی از افغانستان است [۱۹]. پراکنش این گیاه در اقلیم فراخشک بیابانی سرد، در ارتفاعات سنگلاخی، ارتفاعات کنگلومرایی و واریزههای سنگی است‌. سازگاری این گیاه با انواع خاکها بالاخص خاکهای سبک در شیبهای جنوبی بسیار بالا میباشد. این گونه با گیاهانی از قبیل درمنه، افدرا و پرند همراه است [۴۱]. آبیاری به صورت کرتی، بهترین روش زراعت این گیاه میباشد و عمق کشت مناسب جهت داشتن درصد بالای سبز شدن و استقرار گیاه بین۱ تا۵/۱ سانتیمتر است. بیشترین جوانهزنی بذور در دمای بین ۴ تا ۸ درجه سانتیگراد انجام میگیرد [۲۳].
میزان زادآوری در سالهای با بارندگی مناسب خوب بوده و در صورت حمایت گیاه در سال اول، در سالهای بعد میتواند به خوبی در برابر عوامل اقلیمی و نیز شرایط چرای دام مقاومت کند. با توجه به سازگاری و دامنه پراکنش وسیع آن، میتواند به عنوان یک گیاه چند منظوره مورد حمایت قرار گیرد. برنامه ریزی برای جمع آوری بذر نوروزک، ضمن ایجاد اشتغال در مناطق پراکنش این گونه، با ترویج و معرفی خواص دارویی آن و بازاریابی برای فروش به زراعیکردن این گونه کمک میکند [۴۱].
گونه نوروزک دارای سه ویژگی مهم، مقاومت به خشکی، مقاومت در مقابل باد و مقاومت در برابر سرمای زمستان است و گیاهی کمتوقع و کم هزینه به شمار مىآید [۴۶]. شکل خاص برگها به ویژه پرزهای سفید دو طرف برگها و حالت چرمی آن، باعث مقاومت گیاه به گرمای شدید تابستان می‌شود و همچنین گسترده بودن بوته‌ی گیاه روی سطح زمین موجب مقاومت آن در برابر بادهای سوزان زمستان میشود [۳۴].
برگهای گیاه غنی از کلسیم، فسفر و آهن بوده و دانه و برگ آن دارای مقادیر بالایی از پروتئین و اسیدهای چرب است که ارزش غذایی بالایی در تغذیه دام و انسان دارد [۱۵]. این گیاه دارای خواص متعدد دارویی، آنتیاکسیدانی و تغذیهاى است [۴۶]. عصاره چهار گونه مختلف از سالویا و از جمله گیاه نوروزک به واسطه داشتن تاثیر بازدارنده بر آنزیم بوتیریل کولین استراز میتواند در معالجه بیماری آلزایمر مفید باشد [۵۰]. شاخ وبرگ این گیاه دارای اسانس است و پوست خارجی آن حاوی موسیلاژ میباشد [۱۸]. گزارش شده است که مغز دانه آن حاوی ۵۶-۵۰ % چربی و ۳۰ % پروتئین است که برای طباخی و خامخواری مطلوب میباشد. برگ و ریشه گیاه نوروزک دارای خواص آنتیاکسیدانی قوی بوده و از اکسیداسیون روغن آفتابگردان جلوگیری میکنند. این خاصیت قابل رقابت با آنتیاکسیدانهای رایج در صنایع غذایی نظیر، بوتیلیتد هیدروکسی تولوئن (BHT) و آلفاتوکوفرول میباشد. این ویژگی در ارتباط با حضور متابولیت ثانویهای از نوع شالکونها، به نام بوتئین، در این گیاه است [۳۶ و ۷۳].
از دیگر متابولیتهای ثانویه با ارزش موجود دراین گونه، به ترتیب فراوانی، میتوان به ترپنوئیدها، ساپونینها، فلاونوئیدها، تاننها و آلکالوئیدها اشاره کرد. در اسانس این گیاه ۱۷ نوع ترپن با درصدهای متفاوت وجود دارد [۳۵]. پروتئین موجود در بذر به دلیل ویژگیهای منحصر به فرد نظیر قرابت زیاد اسیدآمینههای آن با شیر و ضریب هضم بالا، میتواند در تهیه شیر خشک و فرآوردههای گوشتی سوسیس و کالباس مورد استفاده قرار گیرد . همچنین بذر این گیاه به واسطه داشتن روغن مرغوب برای تغذیه انسان، برگ آن برای تغذیه دام و الیاف آن برای تولید دستمال کاغذی مناسب است [۱۶].
بخشهایی ازگیاه نوروزک دارای خاصیت آنتیاکسیدانی، ضدباکتریایی، ضدقارچ و ضددرد مىباشد [۶؛ ۱۰؛ ۳۶؛ ۴۰ و ۷۰]. براساس پژوهشهای صورت گرفته مشخص شده است که عصاره آبی و الکلی نوروزک دارای آثار دارویی متعددی بر روی موش است. ازجمله این آثار مىتوان به خاصیت محافظت کنندگی عصبی در برابر کم خونیهای موضعی در مغز موش [۱۰۱]، کاهش وابستگی به مورفین [۸۳]، خصوصیات مشابه با داروی دیکلوفناک از لحاظ مقابله با التهاب مزمن [۸۱] و جلوگیری از ایجاد و توسعه زخمهای معده در موش (مشابه با داروی سوکرالفات^[۱]) [۸۲] اشاره نمود. همچنین مشخص شده است بخشهای مختلف این گیاه مىتواند به عنوان داروی مسکن و خواب آور [۸۴] و عامل کاهشدهنده گلوکز خون [۸۰] مورد استفاده قرارگیرد.
یکی از مهمترین عوامل مدیریت در تولید محصولات زراعی، تاریخ کاشت مناسب است. هدف از تعیین تاریخ کاشت مناسب، مشخص کردن بهترین زمان کاشت رقم یا گروهی از ارقام مشابه گیاهان زراعی است، به طوری که مجموعه عوامل محیطی در آن زمان، برای سبز شدن، استقرار و بقاء گیاهچه مناسب باشد، ضمن اینکه هر مرحله از رشد نیز با شرایط مطلوب خود روبرو شود.
اهداف مطالعه
اگر چه پژوهشهای مختلفی بر روی گیاه نوروزک صورت گرفته است اما تا کنون اثر تاریخ کاشت بر اسانس و ترکیبات فنولیک و صفات مختلف مورفولوژیک بررسی نشده است. از طرفی نوروزک می تواند یک گیاه دانه روغنی جدید باشد و هنوز اطلاعات کافی از تنوع موجود بین صفات مورفولوژیک و میزان روغن ژنوتیپهای مختلف آن در دسترس نیست. اگرچه پتانسیل بالای گیاه از نظر کیفیت و کمیت روغن گزارش شده است ولی سازگاری آن با شرایط محیطی مختلف و اثر تاریخ کاشت بر آن روشن نشده است. با توجه به موارد گفته شده فوق، مطالعه پیش رو اهداف زیر را دنبال میکرد:
۱- یافتن تاریخ کاشت بهینه در شرایط اقلیمی اصفهان.
۲- بررسی تنوع، سازگاری، میزان عملکرد اقتصادی، کیفیت و کمیت روغن گیاه.
۳- بررسی برخی صفات مورفولوژیک و فیزیولوژیک گیاه.
فصل دوم
فصل دوم: بررسی منابع
اهمیت گیاهان دارویی
تولید گیاهان دارویی و عطری، به صورت جمع آوری و کشت آنها از دیر باز صورت میگرفته است و احتمالا شروع آن نزدیک به زمانی است که این گیاهان به عنوان تسکین‌دهنده درد استفاده شدند، به طوری که بو کردن، جویدن و خوردن برخی از مواد گیاهی منجر به آرامش و کاهش درد شده و عطر و طعم مطلوب این گیاهان به عنوان موادی با ارزش برای انسانهای پیشین، شناخته شدند. بنابراین این گیاهان به عنوان منبع درمانی، رنگ‌دهنده و نگهدارنده شناخته شدند [۳].
استفاده از گیاهان به عنوان دارو برای پیشگیری و درمان بیماریها از روزگاران کهن مورد توجه طب سنتی قرار داشته و تا ابتدای قرن شانزدهم معتبرترین روش برای درمان بیماریها به شمار رفته است. ابوعلی سینا از نخستین دانشمندانی است که در کتاب قانون به شرح و بررسی علمی خواص درمانی گیاهان پرداخته است.
در نتیجه ظهور روش های جدید درمان، کمکم روش های درمان بیماریها با گیاهان کنار گذاشته شد و استفاده از داروهای شیمیایی جانشین گیاه درمانی شد. اما عوارض جانبی بسیار زیاد و گرانی آنها موجب گرایش مجدد مردم به طب گیاهی شده است. در قرن اخیر پیشرفت عمدهای در بهرهگیری از گیاهان دارویی حاصل شده است و آزمایشگاههای مجهز در سراسر جهان برای بررسی اثرات این داروها به کار و فعالیت مشغول میباشند.
آمار استفاده از داروهای گیاهی در سالهای اخیر قابل توجه است. بر طبق تخمین سازمان بهداشت جهانی در حال حاضر ۸۰ درصد جمعیت جهان یعنی حدود ۴ میلیارد نفر از طب گیاهی در درمان بیماریها استفاده میکنند. سازمان بهداشت جهانی ((WHO خاطر نشان میسازد که از حدود ۱۱۹ داروی گیاهی حدود ۷۴ مورد آن کاملاً همانند کاربرد آنها در طب سنتی مورد استفاده پزشکان قرار میگیرد. همین موضوع موجب شده است که هماکنون تحقیقات گستردهای از سوی شرکتهای داروسازی روی خواص درمانی گیاهان مناطق مختلف جهان انجام گیرد. هماکنون مواد مشتق شده از گیاهان نقش عمده ای در صنعت داروسازی دارند. چنین داروهایی برای درمان بیماریهای قلبی، فشار خون بالا، انواع دردهای مزمن، آسم و دیگر بیماریها به کار میرود [۳۰].
طبقه‌بندی گیاهان دارویی

در جایی که تصویر محصول نقش مؤثری دارد، درک واقعیت و ماهیتهای مربوط به آن، مهمتر از خود واقعیت است.
هدف بازاریابی، آفریدن یک تصویر از محصول و یا دادن رنگ و بویی به آن است تا مردم را جذب کند. مصرف کنندگان باید تصویر روشنی درباره خصوصیات محصول در ذهن خود داشته باشند. این خصوصیات می تواند شامل: کیفیت، سرعت، قیمت پایین، قیمت بالا و تنوع باشد.
تصویر، درواقع، ترکیب کلی از همه آن چیزهایی است که مصرف کنندگان فکر می کنند درباره شرکت و محصول شما می دانند. این تصاویر می توانند از طریق راه های زیر به ذهن وارد شوند.
از طریق تبلیغات.
از طریق تجربه محصول.
از طریق عکس العملهای مردم، پس از استفاده از آن محصولات.
از طریق آنچه درباره آن شرکتها خوانده و شنیده ایم.
از طریق رقبای آنها.
مصرف کننده، با توجه به خواستها و نیازهای منحصر به فرد خود، برای ویؤگیهای مختلف یک محصول اهمیتهای متفاوتی قائل است. مجموعه باورهایی که افراد در مورد یک محصول با نام و نشان تجاری خاص دارند، تصویر یک نام و نشان تجاری یا محصول نامیده می شود. (کاتلر و آرمسترانگ)

تصویر یعنی شخصیت. محصولات، مثل افراد، دارای شخصیت اند و این شخصیت می تواند آن محصول را در بازار تثبیت و یا آن را حذف کند. شخصیت یک محصول ملغمه ای است از بسیاری چیزها مانند: نام محصول، بسته بندی، قیمت، نحوه تبلیغ و از همه مهمتر ذات خود محصول.
هر تبلیغی باید به عنوان سهمی از تصویر نام تجاری انگاشته شود. به تعبیر دیگر تبلیغات باید مستمرا” همان تصویر را به نمایش بگذارد. (اگیلوی، ۲۰، ۱۳۸۲)
راجاکوپال (۲۰۰۲) تحقیقی تحت عنوان تأثیر گسترده مارک و نشان تجاری بر روی دیدگاه مشتری انجام داد. وی نشان داد که برخی از محصولات دارای مارک و نشان تجاری موفق هستند، زیرا مردم آنها را به محصولات معمولی ترجیح می دهند.
علاوه بر عوامل روانشناختی، مارکهای تجاری می توانند به مصرف کنندگان راه و روش انتخاب مناسب را نشان دهند. مارکهای تجاری می توانند از طریق هدایت مشتریان به سمت اطلاعات، افکار وعقاید آنان را تحت تأثیر قرار دهند. مارکهای تجاری فقط اسامی، واژه ها و عبارات، علامتها، طرحها یا ترکیباتی از اینها نیستند.گرچه این درست است که بگوییم این چیزها می توانند برخی تولیدات شرکتها را از بقیه متفاوت سازند. علاوه بر اینها عنصر سازنده دیگری که یک مارک تجاری موفق را به وجود می آورد، شخصیت است.
در مورد مارک های خانوادگی مقوله های مربوط به گسترش مارک های اغلب بر اساس ویژگیهای مشترک، انتخاب می شوند. گسترش مارک یا توسعه یک مارک تجاری موفق، از یک بازار خانگی اولیه گرفته تا یک خط تولید خاص یا مشخص، مستلزم استفاده ازطرحی است که هویت و یگانگی مارک را، به صورت یک ویژگی مکمل برای آن می پندارد که میل و اشتیاق مصرف کننده را به خرید تقویت می کند.
تحقیق راجیوباترا (۲۰۰۴) تحت عنوان تأثیر موقعیتی اعتقاد بر تصویر ذهنی را مورد بررسی قرار داده است.
به نظر وی تصویر ذهنی مثبت از یک مارک تجاری منجر به افزایش سهم بیشتری از بازار می شود که این سهم با توجه به رقابت بین محصولات بسیار مهم است. وی این گونه نتیجه گیری می کند که آگهی های تبلیغاتی تأثیر زیادی روی موقعیتهای خرید و مصرف محصولات خواهند داشت. به طور خلاصه خلاصه استفاده از آگهی های تبلیغاتی بایستی به گونه ای باشد که تصویر ذهنی مصرف کننده را تقویت کند.
ویکتور فلچر (۲۰۰۵) نشان می دهد که در بخش مالی شرکت فرض بر این است که تمرکز مصرف کننده روی ویژگیهایی مانند قیمت، کیفیت، دوام و ماندگاری و مصرف مجدد کالاست، در حالی که تحقیقات انجام شده نشان می دهد که مصرف کننده، مارک را انتخاب می کند. وی همچنین معتقد بود که مارک تأثیر زیادی روی تصویر محصول شرکت خواهد داشت.
۲-۲۵-۱ تصویر محصول و باورهای مصرف کننده:
برای شناسایی و شناخت مفهوم تصویر محصول^[۴۱] ابتدا می بایست نگرش و باور مشتری مورد بررسی قرار گیرد. نگرش و باور فرد از طریق عمل یادگیری حاصل می شود.
افراد در مورد مذهب، سیاست، لباس، موسیقی، غذا و تقریبا” درباره هر چیزی، نگرش خاص دارند. انسان برای نوع نگرش خود دارای یک الگو می شود و تغییر چنین الگوهایی مستلزم تعدیلاتی است که به زحمت می توان از عهده آنها برآمد. (کاتلر و آرمسترانگ، ۱۳۸۳، ۲۳۱-۲۳۰) باورهای مصرف کننده نتیجه یادگیری شناختی است.این باورها نمایانگر شناخت و استنباط هایی که یک مصرف کننده در مورد پدیده ها، ویژگیهای آنها و منافع حاصل از آنها دارد، هستند. پدیده ها در اینجا عبارت اند از محصولات، مردم، شرکتها و چیزهایی که مردم نسبت به آنها نظر، عقیده و نگرش دارند ویژگیها، خصوصیات یا مختصات یک پدیده وپیامدهای مثبتی که پدیده ها برای مصرف کننده به همراه می آورد، هستند. در هر حال امکان دارد که باورهای مصرف کننده نسبت به ویژگیهای یک محصول با واقعیت منطبق نباشد.
۲-۲۶ انواع دیدگاه ها در مورد تصمیم گیری مصرف کنندگان
دیدگاه جایگزین^[۴۲] در مورد تصمیم گیری مصرف کننده
از اواخر قرن هجدهم تا بخش عمده ای از دهه ۱۹۷۰ میلادی ، محققین مردم را به شکلی می دیدند که گویی آنها به صورت خطی در حال حرکت از میان فرایند عام تصمیم گیری که در شکل ۱-۹ نشان داده شده می باشند. ولی در اواخر دهه هفتاد میلادی برخی صاحب نظران شروع به زیر سؤال بردن این مفهوم که تمامی خریدهای مصرف کنندگان منتج از یک فرایند پردقت و تحلیلی است، نمودند. برخی مؤلفین اظهار نمودند که در بسیاری از موارد ممکن است مصرف کنندگان اصلا” به هیچ نوع تصمیم گیری پیش از انجام خرید دست نزنند.
دیدگاه تصمیم گیری
دیدگاه سنتی تصمیم گیری تأکید بر رویکرد خردگرا و اطلاعات پردازانه در مورد رفتار خرید مصرف کننده دارد. این دیدگاه رابطه نزدیکی با رویکرد سلسله مراتب درگیری ذهنی بالا در خصوص شکل گیری نگرش را دارد. بنابر این رویکرد، مصرف کنندگان از میان هر یک از مراحل فرایند تصمیم گیری به روش خطی^[۴۳] حرکت می کنند و در همان حال سطوح بالایی از پردازش اطلاعات به وقوع می پیوندند.
با این حال محققین در دهه هفتاد تشخیص دادند که مصرف کنندگان همواره از یک فرایند گسترده تصمیم گیری^[۴۴] گذر نمی نمایند. بلکه تحت شرایط درگیری ذهنی پایین تصمیم گیری محدود صورت می گیرد و رفتار جستجوی کمتری از آنها سر می زند. گذشته از این از آنجا که سلسله مراتب درگیری ذهنی پایین اثرات^[۴۵] هنگام وقوع تصمیم گیری محدود اثرگذار می باشد، مرحله ارزیابی بدلیل عمدتا” در فرایند تصمیم گیری وجود ندارد. بنابر این در تصمیم گیری محدود، انتخاب میان مارک های جایگزین به طریقی نسبتا” ساده انجام می گیرد و از قواعد ساده شده تصمیم استفاده می شود.
در مجموع دیدگاه تصمیم گیری، هم شامل مسیرهای درگیری ذهنی بالا و هم شامل مسیرهای درگیری ذهنی پایین به سوی تصمیم گیری است.
جدول ۲-۲ سه دیدگاه در مورد تصمیم گیری

جدول ۲-۳ برخی راهبردهای آمیخته بازاریابی برای محصولاتی که از طریق
فرآیندهای تصمیم گیری با درگیری ذهنی

Calculate Elastic Response Spectra for RSA & Reduce Design Variables Through Spline Interpolation for Optimization purposes
A
Linear-Elastic Static Analysis by Using Finite Element Method
P-Delta Analysis
Response Spectrum Modal Analysis
Total Load in each Member = Max (Static loads+RSA loads)
SQP method or Genetic Algorithm
(In case of SQP, Design Sensitivity Analysis)
NO
Optimized?
A
YES
شکل ۱-۲- فلوچارت برنامه نوشته شده در محیط MATLAB
روش انجام کار، به تفصیل در فصل سوم بیان می‌گردد. به طور خلاصه مراحل انجام کار به ترتیب گام‌های زیر می‌باشد :
محاسبه طیف پاسخ الاستیک.
برای کاهش تعداد متغیر­های طراحی مجهول، می­توان خصوصیات مقطع مانند ممان اینرسی^[۲۵] و اساس مقطع^[۲۶] (مثلا y) را برحسب سطح مقطع x ، بصورت  بیان کرد یا از روش درون­یابی اسپلاین فضایی براساس سطح مقطع، استفاده نمود.

اعمال متغیر طراحی اولیه  . محاسبه ماتریس جرم و ماتریس سختی المان­ها و سپس با در نظر گرفتن درجات آزادی گره­ها، اسمبل کردن و تشکیل ماتریس جرم و سختی کل سازه و در نتیجه محاسبه جا به ­جایی­ها، واکنش تکیه­گاهی و نیروهای داخلی اعضا.
اعمال ماتریس سختی هندسی^[۲۷] و تحلیل P-Delta .
محاسبه جرم سازه از روی بار، حل معادله مشخصه^[۲۸] و محاسبه بردارها^[۲۹] و مقادیر ویژه^[۳۰] ( شکل­های مودی^[۳۱] و فرکانس­ها).
تحلیل طیف پاسخ با توجه به طیف پاسخ الاستیک محاسبه شده در گام (۱) و محاسبه پاسخ­های حداکثر سازه با بهره گرفتن از روش آماری CQC. تعیین علامت پاسخ­های حاصل از تحلیل طیف پاسخ، با توجه به مود غالب سازه.
تعریف تابع هدف  ، اعمال قیود طراحی و محاسبه گرادیان­ها جهت انجام بهینه­سازی SQP، یا بهینه­سازی با بهره گرفتن از GA. اگر  برنامه خاتمه می­یابد، این چرخه آنقدر ادامه می­یابد تا همگرایی حاصل شود.
در بهینه­سازی صورت گرفته از پروفیل­های I جدول اشتال استفاده شده است. بر اساس متغیرهای طراحی بهینه (سطح مقطع) و خصوصیات مقطع مرتبط با آن­ها (ممان اینرسی یا مدول مقطع)، مقطع با نزدیکترین خصوصیات، از جدول مقاطع موجود انتخاب می­ شود. طرح حاصل، جهت ارضای تمامی قیود، کنترل می­گردد.
۱-۵- خلاصه پایان‌نامه
در فصل اول، موضوع اصلی تحقیق یعنی بهینه‌سازی قاب­های فولادی، تحت بارهای ثقلی و جانبی لرزه­ای و مشکلات موجود در بهینه­سازی سازه­ها و نحوه تحلیل و بهینه­سازی انجام گرفته در تحقیق بیان می­گردد. در فصل دوم، تحقیقات انجام شده و ابزارها و جنبه‌های مختلف بهینه‌سازی که تاکنون انجام پذیرفته، بیان مى‌شوند. در فصل سوم، نحوه بدست آوردن مقاطع بهینه، با ذکر جزئیات کامل که شامل شرح تئوری‌های مورد استفاده مى‌باشد، بیان می­گردد. با حل مثال‌های مختلف در فصل چهارم، چگونگی بهینه­سازی قاب­های فولادی با بهره گرفتن از دو روش SQP و GA بیان می‌شود. نتیجه‌گیری کلی و کاربردهای تحقیق انجام شده، در فصل پنجم تشریح شده و پیشنهادهایی جهت تحقیقات آینده، بیان می‌گردد.
فصل دوم
مروری بر تحقیقات گذشته
۲-۱- مقدمه
طراحی قاب­های فولادی، نیازمند یک سلسله گام­های منظم و خسته­کننده سعی و خطا بصورت ذیل می­باشد.
یک طرح آزمایشی اولیه، براساس پارامترهای موجود قاب (مانند وضعیت جغرافیایی، بارگذاری و مشخصات مصالح) فرض می­ شود.
پاسخ سازه با بهره گرفتن از تحلیل (خطی یا غیرخطی) سازه تعیین می­ شود.
پاسخ سازه با توجه به ضوابط طراحی ارزیابی می­ شود.
با انتخاب طرح جدید، تمام ضوابط طراحی ارضا شده و یا طرحی اقتصادی­تر حاصل می­گردد.
روند سعی و خطا تا آنجا ادامه پیدا می­ کند که طرحی قابل قبول نتیجه شود. بازده این روند تا حد زیادی به تجربه و توانایی طراح، در انتحاب طرح اولیه مناسب و حرکت به سمت بهتری، در جهت طرح بهینه، بستگی دارد ]۵[. به همین دلیل، روش­های بهینه­سازی، جهت مکانیزه کردن این روند سعی و خطا، توسعه یافته­اند. روش­های بهینه­سازی به دو دسته گرادیانی (نیازمند به متغیر پیوسته) و روش­های اکتشافی یا جستجوی مستقیم^[۳۲] (سازگار با متغیرهای پیوسته و گسسته) طبقه ­بندی می­شوند ]۶[.
۲-۲- تاریخچه تحقیقات
در حالت کلی، روش­های بهینه­سازی مورد استفاده در مهندسی سازه به سه دسته تقسیم می­شوند: (۱) برنامه­ ریزی ریاضی^[۳۳]، (۲) روش های­ معیار بهینگی^[۳۴] و (۳) الگوریتم­های تکامل^[۳۵]. مراجع مناسبی جهت درک بهتر روش­های گفته شده موجود می­باشند، که از میان آنها می­توان به ]۱۴-۷[ اشاره کرد. مقالات مروری ]۱۸-۱۵[ شامل روش­های بهینه­سازی مختلط گسسته-پیوسته با قیود غیرخطی می­باشند. در ادامه، علاوه بر روش­های گفته شده، مروری بر ادبیات فنی نیز ارائه خواهد شد.
۲-۲-۱- روش­های برنامه­ ریزی ریاضی
برنامه­ ریزی ریاضی به دو دسته برنامه­ ریزی خطی (LP) و برنامه­ ریزی غیرخطی (NLP) تقسیم می­شوند. مهمترین ویژگی LP این است که تابع هدف و قیود مرتبط با آن، باید ترکیبی خطی از متغیرهای طراحی باشند. جهت اعمال LP در بهینه­سازی سازه­ها، رابطه میان تابع هدف و قیود نسبت به متغیر­های طراحی باید خطی شود. به هر حال، هنگامی که یک رابطه خطی جهت مدل کردن یک پاسخ غیرخطی سازه استفاده می­ شود، بوجود آمدن خطا اجتناب ناپذیر است. مساله بهینه­سازی واقعی و خطی شده در اشکال زیر نشان داده شده ­اند.
شکل ۲-۱- (الف) مساله بهینه­سازی واقعی (ب) مساله با تقریب خطی
که  تابع هدف با دو متغیر طراحی  و  می­باشد. قیود مرتبط با  و  نشان داده شده ­اند.
برنامه­ ریزی غیرخطی برای مسائل بهینه­سازی غیرخطی بدون قید توسعه یافت ]۱۹[. شرایط کان-تاکر (Kuhn and Tucker)، شروط لازم جهت حل بهینه را تامین می­ کنند ]۲۰[. اعمال مستقیم شرایط کان-تاکر، برای اکثر مسائل طراحی مشکل است. محاسبه گرادیان­ها و راه حل­های وابسته به روابط غیرخطی از اعمال مستقیم این شرایط در بسیاری از مسائل طراحی ممانعت می­نماید.
کورنل در سال ۱۹۶۶ میلادی اولین کسی بود که از روش LP جهت کمینه­سازی وزن یک سازه فولادی، با اعمال تحلیل الاستیک، استفاده نمود ]۲۱[. بیگلو و گیلورد در سال ۱۹۶۷ نیز با بهره گرفتن از این روش و اعمال طراحی پلاستیک به بهینه­سازی یک قاب چهار طبقه و دو دهانه پرداختند ]۲۲[. براون و انگ ]۲۳[، گلاگر و گلاتی ]۲۴[ و مجید و الیوت ]۲۵[ با بهره گرفتن از NLP به کمینه­سازی وزن یک قاب دو دهانه و چهار طبقه پرداختند. پامر ]۲۶[، کامرت ]۲۷[ و کرچ ]۲۸[ با بهره گرفتن از برنامه­ ریزی دینامیکی به بهینه­سازی پلاستیک یک قاب چند طبقه پرداختند. این روش بر اساس تقسیم کردن سازه به یک سری زیر سازه­ها و سپس بهینه­سازی آنها بصورت متوالی می­باشد. آرورا و گویل در سال ۱۹۷۷ میلادی، در مورد ناکارایی این روش و نتایج نادرست آن بحث نمودند. بعنوان یک روش جایگزین، آنها یک روش جداسازی، که قادر است تمامی زیر سازه­ها را بطور همزمان در نظر گیرد و تغییر تمامی متغیرهای طراحی بصورت همزمان در آن امکان پذیر باشد را پیشنهاد دادند. روش پیشنهادی تغییرات جزئی در متغیرهای طراحی را اجازه داده و بسط تیلور^[۳۶] را روی تمامی روابط اعمال می­ کند. قابل توجه است که این روش به تغییرات کوچک طراحی محدود است ]۲۹[.
وندرپلاتس و سوگی­موتو در سال ۱۹۸۶ با ارائه برنامه ترکیب طراحی اتوماتیک^[۳۷] (ADS) بر اساس روش­های برنامه­ ریزی متوالی خطی^[۳۸] (SLP) و برنامه­ ریزی درجه دو متوالی (SQP)، به کمینه­سازی وزن سازه­ها پرداختند ]۳۰[. کارهالو و کنگاسوندرام با بهره گرفتن از برنامه ADS به کمینه­سازی وزن قاب­های دو بعدی تحت بارگذاری­های مختلف پرداختند ]۳۱[. در همان سال گولی و بدراگلو در سال ۱۹۸۹ به بهینه­سازی قاب­ها تحت بارهای لرزه­ای روی آوردند. آنها از روشی بر اساس SLP استفاده نمودند. قیود اعمالی آنها، تنش­های نرمال و جا به ­جایی مجاز آیین­ نامه بود. متغیر­های طراحی، سطح مقطع المان­های قاب محسوب می­شد. روابط تقریبی سطح مقطع، شعاع ژیراسیون و مدول الاستیسیته برای پروفیل استاندارد I استفاده شد. آنها به این ­نتیجه رسیدند که قاب­های مهاربندی شده اقتصادیتر از قاب­های خمشی می­باشند ]۳۲[. یونکیانگ نیز به بهینه­سازی قاب­ها، با قیود تنش، جا به ­جایی و کمانش تیرها پرداخت. او با روش NLP وزن حداقل را محاسبه نمود، و به این نتیجه رسید که اعمال قیود کمانش موجب افزایش وزن قاب تا حدود ۳۰ تا ۵۰ درصد و گاهی مواقع تا ۸۰ درصد می­ شود ]۳۳[. السدون و آرورا به بهینه­سازی قاب­های فولادی جهت کمینه کردن وزن آنها، تحت بارگذاریهای مختلف با بهره گرفتن از رویکرد چندین متغیر طراحی پرداختند. مقاطع گسسته موجود براساس پاسخ بدست آمده توسط برنامه­ ریزی درجه دو متوالی (SQP) ، انتخاب می­شدند ]۳۴[. اربچور و الحسینی در سال ۱۹۹۲ با بهره گرفتن از روش LP به کمینه­سازی وزن قاب­های فولادی، در محدوده رفتار خطی مصالح، پرداختند ]۳۵[. لیبمن، ثوندران و همکاران مساله مقید NLP را با بهره گرفتن از توابع پنالتی، به یک زیرمساله کمینه­سازی بدون قید تبدیل نمودند. لیبمن با بهره گرفتن از روش جهت گرادیانی صحیح^[۳۹] و ثوندران و همکاران با اعمال روش کمینه­سازی بدون قید متوالی^[۴۰]، به کمینه­سازی وزن قاب­های چند طبقه و چند دهانه فولادی پرداختند ]۳۶[ و ]۳۷[. لسن در سال ۱۹۹۳ رویکرد جدیدی برای بهینه­سازی سازه­ها ارائه نمود. او بر اساس ترکیب یک روش تحلیل دوباره با زیر-بهینه­سازی^[۴۱] برای هر عضو در سازه، به کمینه­سازی وزن سازه­ها پرداخت. روش زیر-بهینه­سازی او یک الگوریتم غیرخطی بر اساس SQP بود ]۳۸[. السدون و صدیقی علاوه بر تنش­های نرمال، از حدود جا به ­جایی گره­ها طبق آیین­ نامه کانادا نیز استفاده نمودند. آنها با اعمال یک روش تکراری و حدود حرکت، وزن حداقل قاب­های فولادی را محاسبه نمودند. آنها از روابط متفاوتی از سطح مقطع و ممان اینرسی نسبت به روابط گولی و بدراگلو ]۳۲[ استفاده نمودند ]۳۹[. ونگ و گراندی در سال ۱۹۹۴ در بهینه­سازی خود از تقریب چند نقطه­ای اسپلاین استفاده نمودند. الگوریتم آنها بر اساس مقادیر تابع و مشتق مرتبه اول قیود موجود در نقاط میانی بهینه­سازی بود. قیود رفتاری اعمالی شامل تنش­ها، جا به ­جایی­ها و کمانش موضعی می­شد ]۴۰[. سلاجقه در سال ۱۹۹۵ از نیروهای تقریبی المانی جهت بهینه­سازی سازه­ها استفاده نمود. در ابتدا نیروهای المان­ها، برحسب چند متغیر میانی تقریب زده، سپس با جایگذاری روابط تقریب زده شده در مساله طراحی اصلی، یک روند تقریبی صریح غیرخطی جهت طراحی حاصل می­شد. مساله تقریبی سپس بصورت دنباله­ای از مسائل تقریبی جدا شدنی تبدیل و توسط یک استراتژی دوگانه با متغیرهای گسسته حل می­شد ]۴۱[. چان و همکاران به بهینه­سازی قاب­های فولادی بلندمرتبه با بهره گرفتن از یک متغیر طراحی پرداختند. رویکرد خطی­سازی برای حل مسائل NLP مورد استفاده قرار گرفت ]۴۲[. طراحی پلاستیک قاب­های فولادی، با بهره گرفتن از خطی­سازی روابط بین وزن و لنگر پلاستیک اعضا، بصورت یک مساله برنامه­ ریزی خطی (LP) فرموله و سپس با بهره گرفتن از روش سیمپلکس^[۴۲] حل شد ]۴۳[. سایموز در سال ۱۹۹۶ برنامه­ای بر اساس LP جهت بهینه­سازی سازه­ها ارائه نمود که رفتار نیمه صلب اتصالات را در نظر می­گرفت. روند طراحی او، بطور صریح اتصالات و اعضا را با در نظر گرفتن سختی اتصالات و ابعاد اعضا، به ترتیب بصورت متغیرهای طراحی پیوسته و گسسته، در نظر می­گرفت ]۴۴[. هرناندز در سال ۱۹۹۸ میلادی با تعریف سطح مقطع بعنوان متغیر طراحی و اعمال قیود تنش و کران پایین برای متغیر طراحی، راه حلی بهینه با بهره گرفتن از برنامه­ ریزی ریاضی ارائه نمود ]۴۵[.
معماری و مدح­خوان ]۴۶[ در سال ۱۹۹۹ در تحقیق خود، به بهینه­سازی قاب­های فولادی، تحت بارهای ثقلی و لرزه­ای مجاز آیین­ نامه پرداخته­اند. در تحقیق آنها، طراحی تنش مجاز قاب­های مهار­بندی شده و مهاربندی نشده فولادی، بر اساس ضوابط AISC (1983) بصورت یک مساله بهینه­سازی ارائه شده­ است و الگوریتم کمینه­سازی قیود غیرخطی مورد استفاده، روش جهت­های ممکن^[۴۳] می­باشد. آنها تابع هدف را وزن سازه، قیود رفتاری را تنش ترکیبی خمشی و محوری، تنش برشی، کمانش فشاری، لاغری کششی، جا به ­جایی و متغیر طراحی را سطح مقطع اعضا در نظر گرفتند. قاب فولادی مستوی، شامل  عضو، به گونه ­ای طراحی شد که وزن کل آن (تابع هدف) ،که بصورت رابطه ۲-۱ می­باشد، حداقل شود.

در این رابطه،  سطح مقطع عضو  ام (متغیر طراحی  )،  و  به ترتیب طول و چگالی وزنی عضو می­باشند. در این تحقیق، طراحی باید قیود ذکر شده در AISC (1983) را نیز ارضا می­کرد.

موضوع پایان نامه:
بررسی اثر بخش آموزشی مهارتهای اعتبارتی بر سلامت روان شناسی دانش

فصل اول
مسأله مورد بررسی
۱-۱- مقدمه
دورۀ نوجوانی دوره ای است که در مصادف با تغییر و انتقال در برگ^[۱]، ۱۹۹۰ ) . استقلال نسبی از والدین و وابستگی به گروه همسالان و دوستان ، رشد و تحول مفهوم خود و هویت یابی اجتماعی و جنسی ، اتتخاب رشته تحصیلی ، برنامه ریزی برای دانشگاه و انتخاب شغل از جمله عواملی هستند که برای نوجوانان تنیدگی هایی را ایجاد می کنند (فورنت^[۲] و همکاران ،۱۹۹۸ ) این عوامل تنیدگی زا توأم با خواست ها و تقاضا های آموزشی در محیط مدرسه و انتظارات والدین از نوجوانان ، سلامت و بهداشت روانی آنها را به مخاطره می اندازد و بر عملکرد کلی و تحصیلی آنها تأثیر منفی می گذارد (نایمی^[۳] و واینیوماکی^[۴] ،۱۹۹۹ ) پژوهش ها حاکی است افرادی که در رویارویی با چنین مسائلی فاقد توانایی های لازم و اساسی هستند ، آسب پذیر بوده و مشکلاتی نظیر افسردگی ، اضطراب ، تنهایی و احساس طرد شدگی ، کمرویی ، خشم ، تعارض بین فردی و….را تجربه می کنند. در عین حال پژوهش های بیشماری حاکی است که بسیاری از مشکلات بهداشتی و اختلالات روانی – عاطفی ریشه های روانی – اجتماعی دارند و ارتقای مهارتهای مقابله ای و توانایی های روانی – اجتماعی در بهبود و سلامت روانشناختی افراد بسیار مؤثر است . این توانایی ها فرد را برای مقابله مؤثر باموقعیت های تعارض زا یاری می کند و شخص را قادر می سازد تا در رابطه با سایر افراد جامعه ، فرهنگ و محیط خود به گونه ای مثبت و سازگارانه عمل کرده و سلامت به ویژه سلامت روانی خود را تامین کند . به همین دلیل در سالهای اخیر آموزش مهارتهای زندگی^[۵] برای آماده نمودن افراد هنگام مقابله با مشکلات و فشارهای زندگی و ایجاد رفتارهای مثبت و کاهش رفتارهای منفی و در نتیجه دستیابی به زندگی موفقیت آمیز مورد توجه روانشنا سان و دست اندر کاران نظام های آموزشی قرار گرفته است.

برنامه ها ی آموزشی مهارت های زندگی به دامنه وسیعی از مهارتهای زندگی به دامنه وسیعی از مهارتها برمی گردد، اما مهارتهای اجتماعی^[۶] و ارتباطی از جمله مهارت هایی می باشد که آموزش این مهرت ها تأثیر قابل توجهی بر کاهش رفتارهای منفی و افزایش رفتارهای مثبت و سازگارانه داشته است .در حقیقت ، ارتباط بین فردی یکی از مهمترین توانایی های بشر است اما برخی افراد در برقراری ارتباط ،مهارت لازم را نداشته و یا پاسخ های آنها اغلب اثری منفی بر ارتباط دارند و همین سدهای ارتباطی ممکن است به تنهایی و کناره گیری اجتماعی و نیز عدم کارایی تحصیلی و شغلی فرد منجر شود . حتی برخی از صاحب نظران معتقد ند که اختلالات روانی در اصل ناشی از مشکلات مربوط به ارتباط نا مناسب است و بیمار روانی از روابط انسانی محروم مانده است (بولتون^[۷] ترجمه سهرابی ،۱۳۸۱ ) . بنابراین با آگاهی از نقش مهارت های اجتماعی در تأمین سلامت روانشناختی افراد و با توجه به اهمیت یادگیری این مهارت ها برای مواجهه با مسائل و مشکلات روز مره و تأثیر آن بر بهبود زندگی فردی و اجتماعی این تحقیق در صدد است تا میزان اثر بخشی آموزش این مهرت ها در سلامت روانشناختی دانش آموزان مراجعه کننده به مراکز مشاوره را بررسی کند.
۱-۲- بیان مسأله
انسان امروزی به لحاظ پیچیدگی های زندگی ، وسعت و سرعت تغییرات ، با چالشهای فراوانی روبه روست که این چالش ها در قرن آینده بارزتر خواهد شد (دلور ؛ترجمه فقیهی و رئوف ، ۱۳۷۵) چالش ها و بحران هایی مانند چالش بین جهانی شدن و بومی ماندن ، بحران جمعیت ، بحران سلامتی و تغذیه ، دگرگونی های فناوری و شرایط حرفه ای ، آثار فناوری نوین ارتباطی برمهارتهای اجتماعی اجتماعی و خلق وخوی ، مشکلات خانوادگی و اشتغال والین در بیرون از منزل ، افزایش فشارهای روحی و روانی و…. ، که هر یک از این عوامل ، مشکلاتی را بر چگونگی زندگی افراد و رفتارهای اجتماعی و فردی آنان تحمیل می کند.
مطالعات اخیر حاکی است که این مسائل میتوانند تأثیرات زیانبخشی بر سلامت جسمانی و روانشناختی افراد داشته باشند . در واقع ، بین تعداد مسائل روزمره ای که افراد تجربه می کنند و علائم مشکلات سلامت^[۸] و تنش های روانشناختی و فیزیولوژیکی همبستگی وجود دارد (دلانگیس^[۹] و همکاران، ۱۹۸۲ ). کمپبل^[۱۰] و سونسون ^[۱۱](۱۹۹۲) ، معتقدند زمانی که تنیدگی ناشی از مسائل روزمره شدید باشد و یا فرد به دلایل مختلفی هر تنیدگی را به صورت منفی درک کند ،سلامت و عملکرد وی (بویژه عملکرد تحصیلی ) تحت تأثیر قرار می گیرد ( کمپیل و سونسون؛ نقل از راس ،۱۹۹۹؛ میسرا^[۱۲] ،۲۰۰۰ ).
کنار آمدن با این فشارها و کسب مهارتهای فردی و اجتماعی ، هموار بخشی از واقعیت زندگی انسان بوده ودر ادوار متفاوت زندگی او ، به اشکال گوناگون تجلی یافته است . در دورۀ کودکی ، تعارض ها جلوه چندانی ندارند ،اما با افزایش سن و هنگام مواجهه با دشواری های ویژه سنین نوجوانی ، کشمکشها و تعارضها بیشتر تظاهر پیدا می کنند. همزمان با رشد جسمانی و روانی ، انتظارات خانواده و جامعه بیز از فرد افزایش می یابد ، بطوری که نوجوان می پذیرد به سبب زندگی اجتماعی ، بخشی از تمایلات خود را محدود کند ودر چهار چوب هنجارهای اجتماعی و گروهی قرار دهد . در این میان ، هر چه جامعه پیچیده تر و ارتباطات بین فردی و اجتماعی وسیع تر گردد ، تعارض های درونی و محیطی نبزسیر صعودی طی میکند و همه این عوامل ، به سر گشتگی و آشفتگی بیشتر فرد می انجامد . اعتیاد ، پناه بردن به انواع داروهای اعصاب ، رفتارهای ضد اجتماعی و انواع اختلالات روانشناختی و عاطفی حاصل چنین فرایندی است . بنابراین محیط آموزشی یکی از اساسی ترین محیط هایی است که آموزش مهارت های زندگی از نظر بهداشت روانی ضروری است و به نظر میرسد در حوزه تعلیم و تربیت ، چگونگی رویارویی با مسائل مذکور و ایجاد زمینه مناسب برای رشد افراد و افزایش ظرفیت روانشناختی و توانایی های روانی – اجتماعی ،برنامه ریزی و الزامهای خاصی را می طلبد .
از طرفی نتایج بررسی های مختلف نشان داده است که سبک های مقابله ای افراد در برابر مشکلات و مسائل زندگی متفاوت است ، برخی هنگام مواجهه با مشکلات ، می کوشند با ارزیابی درست و منطقی موقعیت و با بهره گرفتن از راهبرهای مؤثر با موقعیت مقابله کنند ، عده ای در مواجهه با مشکلات به جای مقابله سازگارانه با مسائل ، سعی می کنند به روش های مختلف مانند : کناره گیری ، افسردگی ، پناه بردن به الکل و مواد و سایر راهبرهای نا کارآمد ، از رویارویی با مشکلات اجتناب کنند. بنابراین مقدار تنیدگی که فرد تجربه می کند ممکن است تحت تأثیر توانایی فرد در مقابله مؤثر با رویداد ها و موقعیتها ی تنیدگی زا باشد . پژو هشگران با بررسی راهبردهای مقابله ای افراد موفق و نا موفق نشان دادند ، افرادی که بطور موفقیت آمیز با مشکلات مقابله میکنند ، افرادی هستند که خود را به مجموعه ای از مهارت ها تحت عنوان مهارت های زندگی مجهز کرده اند (کلینکه^[۱۳] ، نقل از محمد خانی ، ۱۳۸۰ ). براین اساس ، می توان گفت مهارتهای زندگی تواناییها و مهارت های عملی هستند که موجب رفتارهای مثبت و سازگارانه گردیده و برای احساس موفقیت ، توانمندی و شادکامی در زندگی روزمره مورد نیاز می باشد ( سازمان جهانی بهداشت ، ترجمه نوری قاسم آبادی و محمد خانی ،۱۳۷۷ ). ویژگی برجسته این برنامه ها آموزش مهارت های شناختی – رفتاری است که در اصلاح مشکلات رفتاری یا روانشناختی مؤثر تشخیص داده شده اند (بوتوین ، ۱۹۸۳ ؛ نقل از ناصری و نیک پور ،۱۳۸۳ ). این مهارت ها توانایی هایی هستند که منجر به ایجاد روابط بین فردی مناسب و مؤثر ، انجام مسئولیت های اجتماعی ، انجام تصمیم گیری های صحیح ، حل تعارض ها و کشمکش ها بدون توسل به اعمالی که به خود و دیگران صدمه می زند ، می شود . برهمین اساس در سالهای اخیر آموزش مهارتهای زندگی برای آماده نمودن افراد ، هنگام مقابله با مشکلات و ایجاد رفتارهای مثبت و در نتیجه دستیابی به زندگی موفقیت آمیز مورد توجه روانشناسان و دست اندر کاران نظامهای آموزشی قرار گرفته است و امروز بخشی از برنامه های درسی سطوح گوناگون تحصیلی به آموزش زندگی اختصاص دارد (ادیب و فردانش،۱۳۸۲). در اهداف آرمانی آموزش و پرورش ایران نیز تحت مضامین گوناگون به آموزش مهارتهای زندگی تاکید شده است، که این موارد عبارتند از:
- پرورش روحیه ی اعتماد به نفس و استقلال شخصیت .
- پرورش متعادل عواطف انسانی و همزیستی مسالمت آمیز .
- پرورش روحیه ی مشارکت و همکاری در فعالیتهای گروهی .
- پرورش روحیه ی تحمل آرای دیگران و سعه ی صدر .
- پرورش روحیه ی مقاومت در برابر تبلیغات سوء و…. که در نهایت منجر به تأمین سلامت جسمی و بهداشت روانی می شود (صافی ، ۱۳۷۹ ).
مهارتهای زندگی بسیار متعدد بوده و ماهیت و تعریف و تقسیم بندی های آنها نسبت به موقعیت ها تغییر می کند . به عنوان نمونه ، جوآن^[۱۴] مهارتهای زندگی را به سه دستۀ اصلی تقسیم اصلی تقسیم می کند که عبارتند از :
- مهارتهای زندگی روزمره
- مهارتهای فردی – اجتماعی یا ارتباطی
- مهارتهای حرفه ای (جوآن , ۱۹۹۰ ).
سازمان جهانی بهداشت (۱۹۹۴) ، ده مهارت اصلی را مشخص کرده است که به صورت جفت جفت طبقه بندی شده اند که عبارتند از :
۱- خود آگاهی / همدلی
۲- ارتباطی / روابط بین فردی
۳- تصمیم گیری / حل مساله
۴- تفکر خلاق / تفکر انتقادی
۵- مقابله با هیجان ها / مقابله با استرس ( سازمان جهانی بهداشت ، ۱۹۹۴ ).
از آنجا که گرایش به گروه های دوستی و همسالان ، تضاد فکری با بزر گتر ها (بخصوص والدین ) ، تمایل به استقلال و …. از خصیصه های رفتاری دوره نو جوانی می باشد ، به نظر می رسد آموزش و یاد گیری مهارتهای ارتباطی و بین فردی به عنوان یکی از اقدامات بهداشت روانی از ضروریات می باشد ( ادیب و فردانش ، ۱۳۸۲ ) . مهارتهای ارتباطی به عنوان یکی از مهارتهای زندگی که شامل ارتباط کلامی و غیر کلامی مؤثر ، ابراز و جود یا جرأتمندی ، گوش دادن مؤثر و ادراک احساسات دیگران ،
حل مسأله اجتماعی و حل تعارض بین فردی و …. میباشد ، رفتارهای سالم و مثبت و
روابط صحیح با همسالان را در دورۀ نوجوانی موجب می گردند ، یادگیری این مهارتها برای پیشگیری از سوء مصرف مواد ، ایجاد رفتارهای مربوط به بهداشت و سلامت روانی و حل تعارض های بین فردی و بسیاری از مشکلات روانشناختی مورد نیاز می باشد (الیاس^[۱۵] و کریس^[۱۶] ، ۱۹۹۴ ).
اما با وجود تاکید بر آموزش این مهارتها برای دانش آموزان ایرانی ، شواهد حاکی است که این برنامه بخصوص در دوره تعلیم و تربیت عمومی در صحنه عمل چندان موفق نبوده و تحقیقات انجام یافته بر روی برنامه های آموزشی و میزان دستیابی دانش آموزان به مهرت های زندگی ، فقدان یا کمبود آن را نشان می دهد ( رمضان خانی و سیلری ، ۱۳۷۸ ؛کیامنش۱۳۷۹ ). بررسی دیگری نیز حاکی است که توانایی ها مهارت های عملی و سازشی بسیاری از دانش آموزان کشور ما برای حل مؤثر مسایل زندگی فردی و اجتماعی کفایت نمی کند ،با توجه به اطلاعاتی که از طریق سنجش صلاحیت های پایۀ دانش آموزان بدست آمده است، در حیطۀ مهارت های زندگی ۲/۸۷ در صد دانش آموزان مورد مطالعه در دستیابی به حداقل معیار مطلوب عملکرد نا موفق بوده اند (کرمانی ، ۱۳۸۱ ) .
از آنجا که اغلب پژوهش ها بر تأ ثیر مثبت آموزش مهارت های ارتباطی در ایجاد رفتارهای مثبت و سالم ، و کنترل رفتارهای منفی تأکید دارند ، این تحقیق در صدد یافتن پاسخ این سؤالات است :
۱) آیا آموزش مهارت های ارتباطی در سلامت روانشناختی دانش آموزانی که مشکلات روانشناختی دارند ، می تواند اثر بخش باشد تا در صورت لزوم مشاوران مدارس بتوانند بعنوان یکی از شیوه های اصلاح و کنترل رفتار، مورد استفاده قرار دهند ؟
۲) آیا آموزش مهارتهای ارتباطی در اصلاح شیوه مقابله افراد با تعارضهای ارتباطی تأثیر دارند؟
۳) آیا آموزش مهارتهای ارتباطی در اصلاح شیوه حل مساله افراد تأثیر دارد ؟
۴) آیا آموزش مهارت های ارتباطی منجر به افزایش جرأتمندی و ابراز وجود در افرادمیشود؟
۵) آیا مقطع تحصیلی دانش آموزان در اثر بخشی آموزش مهارت ها تأثیر دارد؟
۱-۳- ضرورت و اهمیت پژوهش
طبق آمار سازمان جهانی بهداشت انواع آسیب های روانی – اجتماعی در اغلب جوامع بطور نگران کننده ای رو به افزایش می باشد ، اختلالات روانی و عصبی ، وابستگی دارویی ، رفتارهای ضد اجتماعی و بزه کاری و …. به ویژه در نوجوانان روند صعود ی پیدا کرده است.تاکنون یکی از مهمترین برنامه ها یی که جهت پیشگیری و کنترل آسیب های روانی- اجتماعی نوجوانان و جوانان طراحی و اجرا شده است ، برنامه پیشگیری موسوم به «آموزش مهارتهای زندگی » می باشد که در سال ۱۹۹۳ به منظور ارتقای سطح بهداشت روان و پیشگیری از آسیب های روانی – اجتماعی از سوی سازمان بهداشت جهانی طراحی و در سطح وسیعی در کشورهای جهان مورد استفاده قرار گرفته است (رامشت و فرشاد ، ۱۳۸۳ ) . مهارت های زندگی عبارتند از مجموعه ای از توانایی ها که زمینۀ سازگاری و رفتار مثبت و مفید را فراهم می آورند ، این توانایی ها ، فرد را قادر می سازد مسئولیت های نقش اجتماعی خود را بپذیرد و بدون لطمه زدن به خود و دیگران ، با خواست ها ، انتظارات و مشکلات روزانه ، به ویژه در روابط بین فردی ، به شکل مؤثری روبرو شود . پژو هشگران ، تأثیر مثبت مهارتهای زندگی را در کاهش سوء مصرف مواد ، استفاده از ظرفیت ها و کنش های هوش ، پیشگیری از رفتارها ی خشنونت آمیز ، تقویت اتکاء به نفس ، تقویت خود پنداری و …. مورد تأیید قرار داده اند . پژوهش های بسیاری نیز در مورد سایر آسیب های فردی و اجتماعی و بهبود آن ها از طریق آموزش مهارت های زندگی انجام یافته است که مؤید گسترش آن است . یادگیری موفقیت آمیز مهارتهای زندگی ، احساس یاد گیرنده را در مورد خود و دیگران تحت تأثیر قرار می دهد . بعلاوه ، با تغییری که کسب این مهارتها در نو جوان به وجود میاورد ، برداشت و نگرش دیگران نیز تغییر می بابد . بنابراین ، مهارت های زندگی یکی از عوامل عمده گسترش بهداشت روان نوجوانان است ( طارمیان و همکاران ، ۱۳۳۸۳ ) مهارت هایی که به« مهارت های زندگی » موسومند ، بی شمار هستند و ماهیت و تعریف آنها ، به نسب فرهنگ ها و موقعیت ها ، تغییر می یابد . تحلیل بنیادی این مهارت ها نشان می دهد که می توان تعدادی از آنها را پایه فعالیت های مربوط به ارتقای بهداشت روانی در مدارس قرار داد . زیرا یکی از مهمترین محیط آموزشی است . براین اساس مهارت های ارتباطی و اجتماعی یکی از مهمترین مهارت هایی می باشند که در افزایش سلامت روانشناختی افراد تأثیر بسزایی دارند . زیرا ارتباطات انسانی و روابط بین فردی مؤثر ، اساس و شالوده هویت و کمال انسانی است و مبنای اولیه پیوند وی با دیگران را تشکیل می دهد و موجب شکو فایی افراد و بهبود کیفیت روابط می شوند ( وود^[۱۷] ، ترجمه فیروز بخت ،۱۳۷۹ ) . همچنین ارتباط صریح و روشن ، بر خورد فرد با دیگران را تسهیل می سازد و عدم ارتباط یا ارتباط ضعیف ، خویشتن فرد را هم از نظر هیجانی و هم از نظر جسمی تضعیف می کند (بولتون ، ترجمه سهرابی ، ۱۳۸۱ ) . بین ^[۱۸](۲۰۰۰) مهارتهای ارتباطی و بین فردی و مهارت های مرتبط با آن ، مانند حل مسأله و ابراز وجود و حل تعارض ها را به عنوان یکی از مهارت های زندگی مهم مورد تأ کید قرار داده است ( بین ,۲۰۰۰) .
پژوهش های بی شماری نیز نشان داده اند که بسیاری از مشکلات بهداشتی و اختلالات روانی و عاطفی ریشه های روانی – اجتماعی دارند . به عنوان نمونه نتایج تحقیقات تروئر ، براینت و آرجیل (۱۹۷۸ ) نشان داده است که بسیاری از افراد ی که دچار عوارض روانی ، همچون اضطراب و افسردگی و اختلالات شخصیتی هستند ، از نظر مهارتهای ارتباطی نیز بی کفایت به نظر می رسند ( کار تلج میلبرن ؛ ترجمه نظری نژاد ، ۱۳۷۲ ).
بنابراین آنچه پژوهش حاضر را مهم و قابل توجه می کند ، پرداختن به مؤلفه هایی است که در افزایش سلامت روانشناختی نوجوانان تأثیر می کند ، پرداختن به مؤلفه هایی است که در افزایش سلامت روانشناختی نوجوانان تأ ثیر دارند . هر چند که آموزش مهارتهای زندگی برای حفظ سلامت روانشناختی افراد در همه سطوح تحصیلی مورد تأکید است ، اما با تو جه به ویژگی های رشدی نوجوانان و مسائل و مشکلات یش روی آنان ، آموزش این مهارت ها در این دوره سنی اهمیت مضاعف دارد . گرایش به گروه های دوستی و همسالان ، تضاد فکری با بزر گسلان بخصوص والدین ، تمایل به استقلال و …. از خصیصه های رفتاری دورۀ نوجوانی است و این ویژگی ها منجر به کاهش آستانه مقاومت این افراد شده و آسیب پذیری آنها را افزایش می دهد . بنابراین در چنین شرایطی افزایش قدرت سازگاری وبالا بردن ظرفیت های مقابله ای فردی و اجتماعی از طریق آموزش مهارت های ارتباطی و بین از ضروریات است .
همچنین تأثیر آموزش مهارتهای زندگی به صورت کلی از جنبه های مختلفی مورد بررسی قرار گرفته است ، اما اثر بخشی مهارتهای ارتباطی و بین فردی ، به عنوان یکی از زیر مجموعه های مهارت های زندگی ، کمتر مورد پژوهش و ارزیابی قرار گرفته است .
اهمیت دیگر این پژوهش توجه به میزان اثر بخشی آموزش مهارتهای ارتباطی در کنترل و درمان اختلالات روانشناختی است ( پیشگیری ثانویه ) ، در اغلب پژوهش های انجام یافته به تأثیر آموزش مهارتهای در پیشگیری از اختلالات روانشناختی (پیشگیری اولیه ) پرداخته شده است و اثر بخشی آموزش مهارت ها در کنترل اختلالات روانی کمتر مورد قرار گرفته است ، این پژوهش به اثر بخشی آموزش مهارت های ارتباطی در دانش آموزان با مشکلات روانشناختی پرداخته است .
۱-۴- اهداف پژوهش