بر اساس نظریه الیوت و همکارانش ، نوجوانانی که در حوزه های سازمان یافته اجتماعی زندگی می کنند – و در خانه به صورت ناقص جامعه پذیر شده اند – خطر زیادی برای فشار بعداً به ضعیف شدن دلبستگی فرد به هنجارها ، فعالیتها و گروه های قراردادی منجر می شود . – و پیوند قراردادی ضعیف و میزان بالای فشار اجتماعی موجب می شود تا بعضی از جوانان ارزشهای قراردادی جامعه را طرد کنند و نپذیرند – و در جستجوی پیوند با گروه های هم سال منحرف بر می آیند . این گروه های بزهکار ضد اجتماعی ، فرد را برای انجام جرم و خشونت تشویق و تقویت کرده و مدلهای نقشی برای رفتارهای ضد اجتماعی را فراهم  می کنند . دلبستگی به این گروه های بزهکار و ضد اجتماعی هنگامی که با پیوندهای ضعیف با هنجارها و گروه های قراردادی ترکیب شود و به افزایش رفتارهای بزهکارانه و خشونت آمیز و مصرف زیاد مواد مخدر منجر می شود .

 

 

جمع بندی دیدگاه های روانشناختی

 

بسیاری از اندیشمندان که در زمینه خشونت و جرم کار کرده اند ، روانشناسان می باشند . این افراد بر نقش عوامل روانی و خلق و خوی افراد تأکید دارند و برخلاف دسته قبل معتقدند که رفتار های نابهنجار فرد را باید توسط عوامل روان و مشکلات درونی فرد جستجو کرد نه مشکلات زیستی و وراثتی . روانشناسان به نقش و تأثیر غریزه ، محرومیت و بی نظمی های روانی در زمینه خشونت و جرم اشاره می کنند .

 

جمع بندی مطالب نظریه های یادگیری

 

یکی از مهمترین دیدگاه های اجتماعی عمده در تبیین خشونت نظریه های یادگیری اجتماعی می باشند . بر اساس این دیدگاه خشونت همانند دیگر رفتارهای افراد در اثر همنشینی با افراد جامعه آموخته می شود . آنها در این باره به نقش خانواده و همالان در ارتکاب خشونت اشاره می کنند . از جمله نظریه پردازان یادگیری اجتماعی که از مهمترین آنها نیز به شمار می رود می توان به آلبرت باندورا اشاره کرد . او مدعی است که غالب رفتارهای انسان از طریق مشاهده در خلال فرایند الگوسازی فرا گرفته می شوند . الگوهایی که از طریق تجربه مستقیم و تقلید رفتارهایی که مشاهده کرده یا دیده اند یاد می گیرند . ادوین اچ ساترلند نیز در کنار سایر نظریه پردازان یادگیری معتقد است که رفتار انحرافی از طریق داشتن روابط اجتماعی با انواع خاص از مردم آموخته می شود ، به عبارت دیگر مردم همانطور که در مصاحبت و معاشرت با افرادی که به هنجارها احترام می گذارند ، به رعایت هنجارها ترغیب و متمایل می شوند ، در هم صحبتی و همنشینی با افراد منحرف و کجرو به سمت رفتارهای انحرافی سوق می یابند . آلبرت باندورا اعتقاد دارد هر نوع رفتاری بوسیله مشاهده رفتار دیگران آموخته می شود . یا اینکه فرد به عنوان الگو انتخاب می شود یا چند بستگی به عوامل مختلفی از جمله موقعیت او دارد .

 

 

جمع بندی دیدگاه زیست شناسی

 

خشونت و جرم به عنوان یک پدیده و مسئله اجتماعی مورد توجه اندیشمندانی همچون لومبروزو و شلدون قرار گرفته است ، آنها به نقش عوامل زیستی و وراثتی اشاره کرده اند و در واقع معتقدند که خشونت و جرم افراد را می توان توسط خصوصیات بیولوژیکی فرد تبیین کرد .

 

 

 

بنابراین با توجه به نظریه های و تحقیقات گوناگون صورت گرفته می توان مدل نظری تحقیق را به صورت زیر نشان داد .

 

منابع فرضیه ها

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فرضیه ها	نظریه ها
تضاد والدین ، قربانی خشونت شدن	نظریه یادگیری اجتماعی باندورا و ساترلند
پایگاه اقتصادی – اجتماعی والدین	بی سازمانی اجتماعی ، نظریه اکولوژی ، محرومیت نسبی ، رده سنی سامپسون و لوپ
احساس بی عدالتی اجتماعی	نظریه تضاد ، نظریه خرده فرهنگ خشونت
میزان جرم در محله	نظریه بی سازمانی اجتماعی
ناکامی	نظریه فشار و محرومیت نسبی
داشتن همالان بزهکار	نظریه یادگیری اجتماعی باندورا و ساترلند و نظریه الیوت
شاهد خشونت بودن	نظریه یادگیری اجتماعی باندورا و ساترلند و نظریه اکولوژی

 

 

 

 

در این تحقیق برای تعیین اعتبار ابعاد خشونت در جریان یک مطالعه مقدماتی مورد مطالعه قرارگرفت. در استفاده از روایی[۱] ، میزان هماهنگی و همبستگی هر گویه با مجموع گویه ها تعیین و سپس گویه های نامناسب حذف می‌شوند. در این پژوهش، نیز برای سنجش میزان روایی از روش همبستگی درونی گویه ها و همچنین آلفای کرونباخ که مبتنی بر ماتریس همبستگی گویه ای است و ضریب روایی کل طیف را مشخص می کند، استفاده شده است. برنامۀ SPSS علاوه بر محاسبۀ ضریب آلفا یا روایی کل طیف، موقعیت تک تک گویه ها را از لحاظ نقش آنها در کاهش یا افزایش کلی مشخص می کند و بدین ترتیب، گویه های نامناسب که حذف آنها باعث افزایش ضریب روایی کل طیف  می‌شود تعیین می‌گردد. از این رو برای حصول اطمینان از روایی ابزار سنجش، سؤالات پرسشنامه مورد مطالعه مقدماتی قرار گرفته است.

 

 

جدول ۱- ۳٫  ضریب آلفای کرونباخ برای گویه های مربوط به متغیرهای تحقیق

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ابعاد	تعداد گویه	مقیاس	آلفای کرونباخ
تضاد والدین	۳	ترتیبی	۸۴/۰
پایگاه اقتصادی- اجتماعی	۳	ترتیبی	۹۰/۰
بی عدالتی	۳	ترتیبی	۸۳/۰
جرم در محله	۳	ترتیبی	۹۴/۰
ناکامی	۳	ترتیبی	۷۸/۰
داشتن همسالان بزهکار	۳	ترتیبی	۸۵/۰
قربانی خشونت شدن	۳	ترتیبی	۹۵/۰
شاهد خشونت بودن	۳	ترتیبی	۸۳/۰
خشونت لفظی	۳	ترتیبی	۸۹/۰
خشونت فیزیکی ملایم	۳	ترتیبی	۸۸/۰
خشونت فیزیکی شدید	۳	ترتیبی	۷۹/۰

 

 

 

۱۲-۳- روش تجزیه و تحلیل داده ها

 

در پژوهش حاضر از روش پرسشنامه برای جمع آوری اطلاعات استفاده شده است و پس از استخراج اطلاعات از نرم افزار Spss برای تهیه جداول و سپس جداول دو بعدی منظم شده و نمودار در نهایت از آزمون آماری مانند همبستگی پیرسون ، و رگرسیون برای تأیید یا رد فرضیات پژوهش استفاده شده است .

 

 

 

۱۳-۳ -آزمون فرضیات

 

فرضیات آماری بر دو دسته است :

 

۱- فرض صفر .

 

۲- فرض خلاف یا تحقیقی .

 

در پژوهش حاضر فرض صفر این است که بین پایگاه اقتصادی – اجتماعی والدین ، احساس بی عدالتی اجتماعی ، داشتن همالان بزهکار ، ناکامی ، جرم در محله ، تضاد والدین ، قربانی خشونت شدن ، تماشاگر خشونت بودن و گرایش جوانان به خشونت رابطه معنی داری وجود ندارد .

 

فرض خلاف که بین پایگاه اقتصادی – اجتماعی والدین ، احساس بی عدالتی اجتماعی ، داشتن همالان بزهکار، ناکامی ، جرم در محله ، تضاد والدین ، قربانی خشونت شدن ، تماشاگر خشونت بودن و گرایش جوانان به خشونت رابطه معنی داری وجود دارد .

 

۱۴-۳- سطح معنی داری

 

« سطح معنادار بودن عبارت است از بدست آوردن یک ارزش آماری که به رد فرضیه صفر منجر شود در شرایطی که این فرضیه درست باشد . (همان منبع ، ۱۳۸۲ : ۲۶۷ ) .

 

برای مثال وقتی که سطح معنادار بودن یک آزمون آماری ۰۵% باشد احتمال اینکه فرض صفر بطور نادرست رد شود ۰۵/۰ است . در اکثر موارد پژوهشگران سطوح ۰۵% و ۰۱% را به عنوان سطح قابل انتخاب می کنند . در آزمون خی دو برای تحقیق حاضر سطح معناداری ۰۵% در نظر گرفته شده است و اگر خی دو محاسبه شده توسط پژوهشگران از خی دو جدول بیشتر باشد فرض صفر رد می شود و خلاف تأیید می گردد و این بدان معناست که بین متغیرهای مورد نظر رابطه معنی دار وجود دارد .

 

۱۵-۳- جامعه آماری

 

جامعه آماری تحقیق حاضر ۱۸۵۰ نفر از پسران ( ۱۵ – ۲۵ ) ساله شهر گیلانغرب هستند .

 

۱۶-۳- حجم نمونه

 

از فرمول کوکران برای بدست آوردن حجم نمونه ضرورت  می یابد.

 

فرمول کوکران :                                                                

 

در این پژوهش مبنای اثبات یا رد فرضیات با احتمال ۹۵% در نظر گرفته شده است که بر این اساس مقدار t در فرمول فوق ۹۶/۱ می باشد .

 

« میانگین نمونه با ۹۵% اطمینان بین ۹۶/۱- و ۹۶/۱+ انحراف استاندارد از میانگین جامعه قرار دارد » . ( دلاور ، ۱۳۸۲ : ۲۶۰ ) .

 

بر اساس اطلاعات موجود در کتابهای آماری q و p  باید برابر ۱ شود و بر این اساس در این فرمول برای هر کدام از این دو عدد ۵/۰ در نظر گرفته شده است که در نهایت مجموع آنها برابر یک می باشد. در فرمول فوق d به مبنای خطای استاندارد می باشد که از تفریق عدد ۱ از عدد سطح اطمینان بدست می آید چون سطح اطمینان در این فرمول ۹۵/۰ است پس بنابراین مقدار d در این فرمول برابر ۰۵/۰ خواهد بود.

 

N نیز در این فرمول همان جامعه آماری می باشد که تعداد آن برابر با ۱۸۵۰ نفر می باشد .

 

 

       

 

با توجه به فرمول کوکران ، تعداد نمونه مورد بررسی در تحقیق حاضر برابر با ۳۵۰ نفر خواهد بود که اطلاعات مورد نظر از میدان تحقیق از نمونه مورد نظر گردآوری خواهد شد .

 

بدین ترتیب که در بین گروه های مختلف جوانان دانش آموز را به عنوان نمونه مطالعه انتخاب شده و از بین دانش آموزان دبیرستانهای پسرانه شهر گیلانغرب – دبیرستان رازی ، امام علی و پیش دانشگاهی ثامن الائمه ، انتخاب گردیده اند که پرسشنامه توسط محقق به آنها و پس از تکمیل دوباره جمع آوری گردیده است .

 

۱۷-۳- متغیرهای مستقل

 

متغیرهای مستقل این تحقیق عبارتند از :‌ پایگاه اقتصادی – اجتماعی والدین ، احساس بی عدالتی اجتماعی ، داشتن همالان بزهکار ، ناکامی ، جرم در محله ، تضاد والدین ، قربانی خشونت شدن ، تماشاگر خشونت بودن.

 

۱۸-۳- سنجش متغیر وابسته

 

در این تحقیق نیز بیشتر گویه های استفاده شده برای سنجش خشونت جوانان از مقیاس تاکتیک های تضاد گرفته شده اند ؛ که در آن خشونت به سه بعد خشونت لفظی ، خشونت فیزیکی ملایم و خشونت فیزیکی شدید تقسیم شده است . از آنجا که در مقیاس تاکتیک های تضاد از سال ۱۹۷۲ در مطالعات متعددی در بیست کشور جهان از جمله اسپانیا ، ژاپن ، سوئد و … با موفقیت انجام شده است .

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

۱۹-۳- تعریف متغیرهای تحقیق

 

پایگاه اقتصادی – اجتماعی والدین

 

تعریف مفهومی

 

پایگاه وضعیت اجتماعی فرد در گروه یا گروه در جامعه است ( بروس کوئن ، ۱۳۶۹ : ۱۰۲ ) .

 

پایگاه به موقعیت اجتماعی فرد در یک گروه یا به مرتبه اجتماعی او در یک گروه ، در مقایسه با گروهی دیگر ، اطلاق می شود ( همان منبع ، ۱۳۷۲ : ۲۴۰ ) .

 

پایگاه و موقعیت اجتماعی فرد حقوق و مزایای شخص را تعیین می کند (همان منبع ، ۱۳۷۲ : ۸۳ ).

 

جایی است که هر کس در ساخت اجتماعی اشغال می کند ، وضع یا اعتبار اجتماعی است که معاصران فرد بدو بطور عینی در بطن جامعه ای که در آن حیات می گذراند ، تفویض می دارند ، وضع یا مرتبتی است شخص بطور ذهنی حفظ می کند یا سعی در نگهداری از آن در نظر دیگران دارد جایی که یک فرد خاص در نظامی مخصوص و در زمانی معین اشغال می کند ، پایگاه او در برابر این نظام خوانده می شود ( بیرو ، ۱۳۶۶ : ۳۸۰ – ۳۸۱ ) .

 

پایگاه اقتصادی – اجتماعی والدین از طرفی موجب به وجود آمدن نظام خاصی از ارزشها برای افراد خانواده   می شود که جامعه پذیری فرد در بستر آن شکل می یابد و از طرفی دیگر موجب کنش متقابل با افراد خاصی  می شود که به رفتار فرد جهت می دهد . بنابراین پایگاه اقتصادی – اجتماعی والدین از عوامل مؤثر بر گرایش جوانان به خشونت می باشد . امروزه سه شاخص اصلی برای تعریف آن به کار برده می شود که شامل درآمد ، تحصیلات و شغل می باشند .

 

تعریف عملیاتی

 

این متغیر با شاخص های درآمد خانواده ، تحصیلات والدین و شغل والدین سنجیده می شود .

 

احساس عدالت اجتماعی

 

تعریف مفهومی

 

عدالت به معنی عام ، همان اعتدال در کارها و شامل تمام فضایل ( میانه روی ) است . زیرا هر کس که به کار ناشایسته ای دست زند ستم کرده است و به معنی خاص ، به مفهوم برابر داشتن فضیلتی است که به موجب آن « باید به هر کس آنچه را که حق اوست داد » بنابراین احساس عدالت اجتماعی نشان دهنده باور به رعایت قوانین و برابری فرصتها در دستیابی افراد به منابع ، مناصب و پاداشها در جامعه است ( کاتوزیان ، ۱۳۸۱ : ۶۴ – ۶۵ ) .

 

 

 

 

 

تعریف عملیاتی

 

به نظر می رسد در جامعه ما همه عملاً در برابر قانون برابرند .

 

کاملاً موافقم              موافقم              تاحدودی             مخالفم              کاملاً مخالفم

 

به نظر می رسد در جامعه ما تبعیض و بی عدالتی چندانی وجود ندارد .

 

کاملاً موافقم              موافقم              تاحدودی             مخالفم              کاملاً مخالفم

 

این روزها تا پول و پارتی نداشته باشید نمی توان به حق خود رسید .

 

کاملاً موافقم              موافقم              تاحدودی             مخالفم              کاملاً مخالفم

 

داشتن همالان بزهکار

 

تعریف مفهومی

 

همالان : افراد همسن و سال فرد هستند که شامل هم محله ای ها ، هم کلاسی ها و دیگر دوستان فرد می شود که با یکدیگر روابط صمیمی و چهره به چهره دارند .

 

بزهکار : بزهکاری یک پدیده به ظاهر پیچیده اجتماعی است که در محیطهای اجتماعی مختلف به شکلهای متفاوتی دیده می شود .تعریف و رفتار بزهکارانه در هر جامعه ای توسط قوانین حقوقی و هنجارهای اجتماعی آن جامعه مشخص می شود . اگر چه در بیشتر جوامع، بزه به عنوان رفتاری قابل تنبیه از طرف قانون تعریف شده است ، اما صرفاً در تبیین آن مفهوم حقوقی مسئله کافی نیست . بزهکاری به معنای تعدادی متغیر از اعمال ارتکابی علیه احکام قانونی که می تواند ماهیتهای مختلف داشته باشد ، وجه مشترک تمام جوامع انسانی است .صرف نظر از موضوع اختلاف ماهیت، این اعمال تقریباً همیشه توسط قانون تعریف و پیش بینی میشود در تعریف رفتار بزهکارانه بطور کلی قرنهاست اعمالی مانند قتل، دزدی، نزاع، تخریب ، تجاوز ،غارت ،وحشیگری و آتش افروزی به عنوان رفتار بزهکارانه پذیرفته شده است و تقریباً همه جوامع برای آن تعریف مشخصی دارند .تنها تفاوت مشهود در میزان و نوع تنبیهی است که بر اساس قوانین حقوقی آن جامعه تعیین میشود .

 

بزهکار به کسی گفته می شود که مرتکب عمل بزه شود . داشتن همالان بزهکار بدین معنی است که فرد با افرادی که کارهای خلاف و بزه انجام می دهند ارتباط نزدیک دارد . دورکیم جامعه شناس فرانسوی بزه را چنین تعریف می کند : هر عملی وقتی جرم محسوب می شود که احساسات قوی و مشخص وجدان جمعی را جریحه دار سازد ( مشکانی و رضوی ، ۱۳۸۱ : ۱۴۰ ) .

 

تعریف عملیاتی

 

افرادی که شما به عنوان دوست با آنها ارتباط دارید ، هر یک از موارد و کارهای زیر را تا چه اندازه انجام می دهند ؟

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ردیف	موارد	خیلی زیاد	زیاد	تاحدودی	کم	خیلی کم
۱	مصرف مشروبات الکلی
۲	استعمال مواد مخدر ( حشیش ، تریاک و …)
۳	دعوا کردن با دیگران

 

ناکامی

 

تعریف مفهومی

 

اگر شخصی پی ببرد قادر به انجام کاری نیست یا چیزی را که آرزو دارد نمی تواند بدست آورد دچار ناکامی خواهد شد یا هنگامی که فرد بفهمد که دیگران کارهایی را می توانند انجام دهند او از عهده انجام آن کار بر نمی آید دچار حقارت می شود . این احساس ها همیشه دردناک اند و گریز از عواقب آنها مشکل می باشد .

 

بعضی ها در برابر ناکامی دست به پرخاشگری می زنند و با کسی که به موفقیت رسیده اند به دشمنی و کینه توزی بر می خیزند ( ریاحی ، ۱۳۷۰ : ۶۹- ۷۰ ) .

 

رفتار پرخاشجویانه همواره مستلزم وجود ناکامی است و بلعکس وجود ناکامی همواره به نوعی پرخاشجویی منجر می شود ( شایان مهر ، ۱۳۷۹ : ۴۵۰ ) .

 

هنگامی که تلاش یک فرد برای دست یابی به هدف خاصی ، به هر دلیلی با شکست روبرو شود ، نتیجه امر ، یک حالت عدم آرامش ذهنی است که تحت عنوان ناکامی یا محرومیت خوانده می شود . نظریه پردازان اولیه بر این اعتقاد بودند که ناکامی ، لامحاله به تهاجم و خشونت می انجامد ( نجفی ایراند آبادی ، ۱۳۷۵ : ۱۷۰ ) .

 

تعریف عملیاتی

 

هر کس در زندگی نیاز به تفریح و سرگرمی دارد تا چه حد در این زمینه نیاز شما برآورده شده است ؟

 

خیلی کم                  کم                       هرگز                    زیاد           خیلی زیاد

 

تا چه حد در برآورده شدن نیازهای اولیه شما مانند خوراک و پوشاک با مشکل مواجه شده اید ؟

 

خیلی کم                  کم                       هرگز                    زیاد           خیلی زیاد

 

تا چه حد در خانه نیازهایی که داشته اید توسط پدر و مادر برآورده شده است ؟

 

خیلی کم                  کم                       هرگز                    زیاد           خیلی زیاد

 

 

 

جرم در محله

 

تعریف مفهومی

 

جرم : پدیده اجتماعی و جهانی است و تحت عناوینی چون سرپیچی ، سرکشی ، رفتار انحرافی و با خلقت بشر آغاز شده ست . جرم در وسیعترین معنای کلمه فعلی است که قانون آن را ممنوع اعلام کرده و فاعلش را مستحق مجازات دانسته است . بنابراین جرم عبارت است از : زیر پا گذاشتن مقررات و قوانین جزایی ( مؤمنی ، ۱۳۸۲ : ۳۰ ) .

 

محله : خانه های مجاور هم در یک فضای جغرافیایی خاص ، که از لحاظ پیدایش ، وسعت ، وابستگی اجتماعی و آداب و رسوم ، در یک حوزه جغرافیایی از شهر که با یکدیگر وجه اشتراک دارند ، محله می گویند .

 

جرم در محله : تعدای از افراد که در یک حوزه جغرافیایی خاص زندگی می کنند ، با زیر پا گذاشتن مقررات و قوانین جزایی ، مرتکب انواع جرایم می شوند . بنابراین جرم در محله عبارت است از : میزان انواع جرایم در محله .

 

تعریف عملیاتی

 

فکر می کنید هر یک از موارد زیر چقدر در محله شما وجود داشته باشند ؟

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ردیف	موارد	خیلی زیاد	زیاد	تاحدودی	کم	خیلی کم
۱	درگیری های قومی و قبیله ای
۲	خرید و فروش مشروبات الکلی
۳	خرید و فروش مواد مخدر

 

تضاد والدین

 

تعریف مفهومی

 

تضاد در خانواده از سه نوع اصلی تشکیل می شود : تضاد همسران ( والدین )، تضاد والدین و فرزندان و تضاد فرزندان با هم . تضاد والدین در این تحقیق مورد نظر است . منظور از تضاد والدین کشمکش و درگیری لفظی و فیزیکی و نیز عدم توافق آنها با یکدیگر است (مشکانی و رضوی ، ۱۳۸۱ : ۱۴۲ ).

 

تعریف عملیاتی

 

تضاد والدین با گویه های زیر سنجیده شده است .

 

 

 

احساس می کنم پدر و مادرم در بیشتر مسائل با هم اختلاف دارند .

 

کاملاً موافقم              موافقم              تاحدودی             مخالفم              کاملاً مخالفم

 

احساس می کنم والدینم احترام چندانی برای هم قائل نیستند .

 

کاملاً موافقم              موافقم              تاحدودی             مخالفم              کاملاً مخالفم

 

پدر و مادرم همیشه همدیگر را سرزنش می کنند .

 

کاملاً موافقم              موافقم              تاحدودی             مخالفم              کاملاً مخالفم

 

قربانی خشونت شدن

 

تعریف مفهومی

 

قربانی خشونت ، منظور کسی است که طی دورۀ زمانی خاص علیه او جرمی صورت می گیرد و مورد ضرب و جرح قرار می گیرد .

 

تعریف عملیاتی

 

در طول یکسال گذشته هر یک از موارد زیر چقدر برای شما اتفاق افتاده است ؟

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ردیف	موارد	خیلی زیاد	زیاد	تاحدودی	کم	خیلی کم
۱	کسی شما را تهدید کرده باشد
۲	کسی با سیلی یا مشت شما را زده باشد
۳	کسی با سنگ یا شیئ را به قصد آسیب رساندن به سمت شما پرتاب کرده باشد

 

 

 

تماشاگر خشونت بودن

 

تعریف مفهومی

 

منظور از تماشاگر خشونت بودن دیدن یا شنیدن وقایع خشونت بار و ناخوشایند در جامعه است .

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

تعریف عملیاتی

 

در طول یکسال گذشته هر یک از موارد زیر را چقدر شنیده یا مشاهده کرده اید ؟

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ردیف	موارد	خیلی زیاد	زیاد	تاحدودی	کم	خیلی کم
۱	دعوای لفظی بین افراد
۲	تهدید یک فرد توسط دیگری
۳	درگیری با چوب و چماق

 

 

 

۳۱-۳ تعریف عملیاتی و سنجش متغیرها

 

۳۲-۳ سنجش متغیر وابسته ( خشونت جوانان )

 

خشونت هر نوع حمله غیر قانونی به آزادی هایی که جامعه رسماً یا ضمناً برای افراد خویش قائل است تلقی می شود . یا می توان در تعریف کلی تر چنین گفت : خشونت ، استفاده عمدی از نیرویی یا قدرت فیزیکی ، بر روی خود و دیگری و یا بر روی یک گروه یا جامعه است ، که می توان بدون آسیب جسمی یا همراه با احتمال جراحت ، مرگ ، آسیب روحی، روانی، اختلال در رشد و محرومیتهای گوناگون باشد ( سازمان جهانی بهداشت ، ۱۳۷۹ ) .

 

خشونت جوانان در این تحقیق به سه بعد خشونت لفظی، خشونت فیزیکی ملایم و خشونت فیزیکی شدیدتقسیم شده است .

 

برای سنجش متغیر وابسته ( خشونت جوانان ) از گویه های زیر استفاده شده است .

 

خشونت لفظی

 

در یکسال گذشته پیش آمده است به کسی فحش و ناسزا زده باشید ؟

 

خیلی کم                  کم                       هرگز                    زیاد           خیلی زیاد

 

در یکسال گذشته پیش آمده است که کسی را در جمع مسخره کرده باشید ؟

 

خیلی کم                  کم                       هرگز                    زیاد           خیلی زیاد

 

خشونت فیزیکی ملایم

 

در یکسال گذشته پیش آمده است با کسی دست به یقه شده باشید ؟

 

خیلی کم                  کم                       هرگز                    زیاد           خیلی زیاد

 

در یکسال گذشته پیش آمده است که به دلیل عصبانیت کسی را هُل داده باشید ؟

 

خیلی کم                  کم                       هرگز                    زیاد           خیلی زیاد

 

در یکسال گذشته پیش آمده است که در درگیری ها کتک کاری کرده باشید ؟

 

خیلی کم                  کم                       هرگز                    زیاد           خیلی زیاد

 

خشونت فیزیکی شدید

 

در یکسال گذشته پیش آمده است که با کسی درگیر شده و او را با چوب و چماق زده باشید ؟

 

خیلی کم                  کم                       هرگز                    زیاد           خیلی زیاد

 

در یکسال گذشته پیش آمده است که با کسی درگیر شده و از چاقو استفاده کرده باشید ؟

 

خیلی کم                  کم                       هرگز                    زیاد           خیلی زیاد

 

در یکسال گذشته پیش آمده است که به خاطر حفظ جان خود مجبور به حمل اسلحه شده باشید ؟

 

خیلی کم                  کم                       هرگز                    زیاد           خیلی زیاد

 

 

 

 

 

 

 

 

فرضیه فرعی چهارم : بین قربانی خشونت شدن فرد ، میزان خشونت لفظی جوانان رابطه وجود دارد .

 

برای آزمون این فرضیه از آزمون ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده شد و فرضیه معنی دار می باشد ، که این معنی داری در سطح ۰۱/۰ ( Sig = 0/000 ) می باشد یعنی هر چه فرد بیشتر قربانی خشونت باشد پس میزان خشونت لفظی جوانان بیشتر است .

 

 

جدول ۱۳-۲-۴

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

			ارزش	مقدار انحراف	تقریبا	معنی داری
رتبه های ترتیبی	سامرز	متقارن	.۲۴۰	.۰۴۳	۵٫۴۶۸	.۰۰۰
		قربانی خشونت بودن	.۲۳۹	.۰۴۳	۵٫۴۶۸	.۰۰۰
		خشونت لفظی	.۲۴۲	.۰۴۴	۵٫۴۶۸	.۰۰۰

 

 

 

 

 

۱۴-۲-۴ فرضیه فرعی پنجم : بین تضاد والدین با یکدیگر و میزان خشونت لفظی جوانان رابطه وجود دارد .

 

برای آزمون این فرضیه از آزمون سامرز استفاده شد و فرضیه معنی دار می باشد ، و این معنی داری در سطح ۰۵/۰ ( Sig = 0/041 ) یعنی هر چه تضاد در بین والدین بیشتر باشد پس میزان خشونت لفظی جوانان بیشتر است .

 

جدول ۱۴-۲-۴

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

			ارزش	مقدار انحراف	تقریبا	معنی داری
رتبه های ترتیبی	سامرز	متقارن	-.۰۹۷	.۰۴۷	-۲٫۰۴۷	.۰۴۱
		تضاد والدین	-.۰۸۹	.۰۴۴	-۲٫۰۴۷	.۰۴۱
		خشونت لفظی	-.۱۰۶	.۰۵۲	-۲٫۰۴۷	.۰۴۱

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

۱۵-۲-۴ فرضیه فرعی ششم : بین در معرض خشونت قرار گرفتن فرد و میزان خشونت لفظی جوانان رابطه وجود دارد .

 

برای آزمون این فرضیه از آزمون سامرز استفاده شد و فرضیه معنی دار می باشد ، و این معنی داری در سطح ۰۱/۰ ( Sig = 0/000 ) یعنی هر چه فرد بیشتر در معرض خشونت قرار گرید پس میزان خشونت لفظی جوانان بیشتر است .

 

جدول ۱۵-۲-۴

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

			ارزش	مقدار انحراف	تقریبا	معنی داری
رتبه های ترتیبی	سامرز	متقارن	.۱۱۵	.۰۴۶	۲٫۴۹۲	.۰۱۳
		در معرض خشونت بودن	.۰۹۷	.۰۳۹	۲٫۴۹۲	.۰۱۳
		خشونت لفظی	.۱۴۰	.۰۵۶	۲٫۴۹۲	.۰۱۳

 

 

 

 

 

۱۶-۲-۴ فرضیه فرعی هفتم : بین شغل پدر و میزان خشونت لفظی جوانان رابطه معنی داری وجود دارد .

 

برای آزمون این فرضیه از آزمون کرامر استفاده شد و این فرضیه معنی دار می باشد ، و این معنی داری در سطح ۰۱/۰ ( Sig = 0/000 ) می باشد یعنی بین شغل پدر و خشونت لفظی جوانان رابطه وجود دارد.

 

جدول ۱۶-۲-۴

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

		ارزش	معنی داری
اسمی اسمی	مقدای فی	.۵۸۳	.۰۰۰
	آزمون کرامر	.۲۹۲	.۰۰۰
تعداد معتبر

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

۱۹-۲-۴ فرضیه فرعی هشتم : بین میزان جرم در محله و میزان خشونت فیزیکی جوانان رابطه وجوود دارد.

 

برای آزمون این فرضیه از آزمون سامرز استفاده شد و فرضیه معنی دار می باشد ، که این معنی داری در سطح ۰۱/۰ ( Sig = 0/000 ) می باشد یعنی هر چه میزان جرم در محله بیشتر باشد پس میزان خشونت فیزیکی جوانان بیشتر است.

 

جدول ۱۹-۲-۴

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

			ارزش	مقدار انحراف	تقریبا	معنی داری
رتبه های ترتیبی	سامرز	متقارن	.۲۰۱	.۰۴۹	۴٫۰۷۹	.۰۰۰
		جرم در محله	.۲۰۲	.۰۴۹	۴٫۰۷۹	.۰۰۰
		خشونت فیزیکی	.۲۰۰	.۰۴۹	۴٫۰۷۹	.۰۰۰

 

 

 

 

 

 

 

۲۰-۲-۴ فرضیه فرعی نهم : بین معرض خشونت قرار گرفتن فرد و میزان خشونت فیزیکی جوانان رابطه وجود دارد .

 

برای آزمون این فرضیه از آزمون سامرز استفاده شد و فرضیه معنی دار می باشد ، که این معنی داری در سطح ۰۱/۰ ( Sig = 0/000 ) می باشد یعنی هر چه بیشتر در معرض خشونت قرار گیرد پس میزان خشونت فیزیکی جوانان بیشتر است .

 

جدول ۲۰-۲-۴

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

			ارزش	مقدار انحراف	تقریبا	معنی داری
رتبه های ترتیبی	سامرز	متقارن	.۲۱۶	.۰۴۹	۴٫۳۶۶	.۰۰۰
		در معرض خشونت بودن	.۲۲۰	.۰۵۰	۴٫۳۶۶	.۰۰۰
		خشونت فیزیکی	.۲۱۱	.۰۴۸	۴٫۳۶۶	.۰۰۰

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

۲۱-۲-۴ فرضیه فرعی دهم : بین قربانی خشونت شدن فرد و میزان خشونت فیزیکی جوانان رابطه وجود دارد .

 

برای آزمون این فرضیه از آزمون سامرز استفاده شد و فرضیه معنی دار می باشد ، که این معنی داری در سطح ۰۱/۰ ( Sig = 0/000 ) می باشد یعنی هر چه فرد بیشتر قربانی خشونت باشد پس میزان خشونت فیزیکی جوانان بیشتر است .

 

جدول ۲۱-۲-۴

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

			ارزش	مقدار انحراف	تقریبا	معنی داری
رتبه های ترتیبی	سامرز	متقارن	.۱۹۵	.۰۴۶	۴٫۱۴۰	.۰۰۰
		قربانی خشونت شدن	.۱۶۹	.۰۴۰	۴٫۱۴۰	.۰۰۰
		خشونت فیزیکی	.۲۳۰	.۰۵۵	۴٫۱۴۰	.۰۰۰

 

 

 

 

 

 

 

۲۲-۲-۴ فرضیه فرعی یازدهم : بین رفتارهای ضد اجتماعی همالان فرد و میزان خشونت فیزیکی جوانان رابطه وجود دارد.

 

برای آزمون این فرضیه از آزمون سامرز استفاده شد و فرضیه معنی دار می باشد ، که این معنی داری در سطح ۰۱/۰ ( Sig = 0/000 ) می باشد یعنی هر چه همالان فرد رفتارهای ضد اجتماعی بیشتری از خود نشان دهند پس میزان خشونت فیزیکی جوانان بیشتر است .

 

جدول ۲۲-۲-۴

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

			ارزش	مقدار انحراف	تقریبا	معنی داری
رتبه های ترتیبی	سامرز	متقارن	.۲۳۵	.۰۴۷	۴٫۸۹۴	.۰۰۰
		رفتار ضد اجتماعی همسالان	.۲۲۷	.۰۴۵	۴٫۸۹۴	.۰۰۰
		خشونت فیزیکی	.۲۴۴	.۰۴۹	۴٫۸۹۴	.۰۰۰

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

۲۳-۲-۴ فرضیه فرعی دوازدهم : بین احساس ناکامی و میزان خشونت فیزیکی جوانان رابطه وجود دارد .

 

برای آزمون این فرضیه از آزمون سامرز استفاده شد و فرضیه معنی دار نمی باشد ، که این معنی داری در سطح ۰۵/۰ ( Sig = 0/313 ) می باشد یعنی هیچگونه رابطه ای بین احساس ناکامی و میزان خشونت فیزیکی جوانان وجود ندارد .

 

جدول ۲۳-۲-۴

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

			ارزش	مقدار انحراف	تقریبا	معنی داری
رتبه های ترتیبی	سامرز	متقارن	-.۰۴۸	.۰۴۷	-۱٫۰۰۸	.۳۱۳
		احساس ناکامی	-.۰۴۵	.۰۴۴	-۱٫۰۰۸	.۳۱۳
		خشونت فیزیکی	-.۰۵۱	.۰۵۰	-۱٫۰۰۸	.۳۱۳

 

 

 

 

 

 

 

۲۴-۲-۴ فرضیه فرعی سیزدهم : بین شغل پدر و میزان خشونت فیزیکی جوانان رابطه معنی داری وجود دارد .

 

برای آزمون این فرضیه از آزمون کرامر استفاده شد و این فرضیه معنی دار می باشد ، و این معنی داری در سطح ۰۱/۰ ( Sig = 0/000 ) می باشد یعنی بین شغل پدر و خشونت فیزیکی جوانان رابطه وجود دارد.

 

جدول ۲۴-۲-۴

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

		ارزش	معنی داری
اسمی اسمی	مقدای فی	.۴۰۳	.۰۰۰
	آزمون کرامر	.۲۰۱	.۰۰۰
تعداد معتبر

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

۲۷-۲-۴ فرضیه فرعی چهاردهم : بین میزان بی عدالتی اجتماعی و میزان خشونت فیزیکی جوانان رابطه وجود دارد.

 

برای آزمون این فرضیه از آزمون سامرز استفاده شد و فرضیه معنی دار نمی باشد ، که این معنی داری در سطح ۰۵/۰ ( Sig = 0/768 ) می باشد .

 

جدول ۲۷-۲-۴

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

			ارزش	مقدار انحراف	تقریبا	معنی داری
رتبه های ترتیبی	سامرز	متقارن	-.۰۱۴	.۰۴۹	-.۲۹۴	.۷۶۸
		بی عدالتی اجتماعی	-.۰۱۳	.۰۴۵	-.۲۹۴	.۷۶۸
		خشونت فیزیکی	-.۰۱۶	.۰۵۴	-.۲۹۴	.۷۶۸

 

 

 

 

 

آزمون رگرسیون خطی چند متغیره:

 

جهت سنجش بهتر تأثیر متغیرهای مستقل (بی عدالتی اجتماعی، تصاد والدین، تماشاگر خشونت بودن، ناکامی، داشتن همسالان بزهکار، قربانی خشونت شدن و جرم در محله ) و خشونت جوانان از رگرسیون چند متغیره مدل گام به گام استفاده شده است.

 

جدول شماره ۲۸-۲-۴: رگرسیون خطی چند متغیرهای مستقل و خشونت جوانان

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

شاخص	R	R2	خطای استاندارد برآورد
متغیرهای مستقل	۳۵۲/۰	۱۲۴/۰	۲۴۵/۱

 

جدول ۲۸-۲-۴ ، خلاصه الگوی رگرسیون را نشان می دهد. با توجه به جدول مشخص می شود که ضریب همبستگی چندگانه بین خشونت جوانان با متغیرهای مستقل آنها معادل (۱۲۴/۰=R2 ) می باشد. این مقدار نشان دهنده ی این واقعیت است که متغیرهای مستقل توانسته اند حدود ۱۲ درصد از واریانس تغییرات خشونت جونان را پیش بینی کنند. جهت بررسی معناداری این مقدار به جدول ۲۹-۲-۴ مراجعه می شود.

 

جدول ۲۹-۲-۴٫آزمون مجموع مجذورات و خلاصه تحلیل واریانس

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

دامنه تغییرات	مجموع مجذورات	میانگین مجذورات	درجه آزادی	مقدار F	سطح معنی داری
رگرسیون	۳۱۳/۷۴	۳۱/۵۲۴	۷	۱۸۲/۱۷	۰۰۰/۰
باقی مانده	۶۸/۵۲۴	۱۴/۳۸	۳۳۸
کل	۹۹/۵۹۸		۳۴۵

 

با توجه به جدول (۲۹-۲-۴) مشخص می شود که از مقدار کل مجذورات مربوط به خشونت جوانان در بین (۹۹/۵۹۸) مقدار (۶۸/۵۲۴) واحد از آن با درجات آزادی ۷ و ۳۳۸ توسط متغیرهای مستقل پیش بینی می شود. مقدار به دست آمده برای این فرضیه نیز در سطح معنی داری ۰۱/۰ معنی دار به دست آمده است. یعنی با توجه به مقدار f جدول بحرانی این مقدار در سطح معنی داری ۰۱/۰، معنی دار به دست آمده است. لذا می توان گفت که متغیرهای مستقل در مجموع توانسته اند ۱۲ درصد از واریانس خشونت جوانان را تبیین کنند.

 

 

جدول ۳۰-۲-۴ .ضرایب رگرسیون متغیرهای مستقل و خشونت جوانان

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

	ضرایب غیر استاندارد		ضریب استاندارد     Beta	t	Sig
	B	Std. Error
مقدار ثابت	۶۳۴/۳	۵۱۳/۰		۶۰۸/۶	۰۰۰/۰
ناکامی	۲۷۵/۰-	۱۱۳/۰	۱۳۲/۰-	۴۲۶/۲-	۱۱۶/۰
جرم در محله	۰۵۳/۰	۱۰۵/۰	۰۳۹/۰	۵۰۶/۰	۰۱۳/۰
تماشاگر خشونت بودن	۲۰۷/۰	۱۱۳/۰	۱۴۵/۰	۸۲۵/۱	۰۶۹/۰
قربانی خشونت شدن	۰۳۷/۰-	۱۱۰/۰	۰۲۰/۰-	۳۳۲/۰-	۷۴۰/۰
تضاد والدین	۲۰۲/۰-	۰۸۸/۰	۱۳۳/۰	۲۹۰/۲-	۰۲۳/۰
داشتن همسالان بزهکار	۱۹۴/۰	۰۸۲/۰	۱۴۴/۰	۳۷۶/۲	۰۱۸/۰
بی عدالتی اجتماعی	۰۱۴/۰-	۱۱۶/۰	۰۰۶/۰-	۱۲۱/۰-	۹۰۳/۰

 

جدول ۳۰-۲-۴ ضرایب رگرسیون متغیرهای مستقل و خشونت جوانان را نشان می دهد. با توجه به این جدول مشخص می شود که متغیر جرم در محله با بتای ۰۳۹/۰ ، تضاد والدین با بتای ۱۳۳/۰ و داشتن همسالان بزهکار با بتای ۱۴۴/۰ توانستند پیش بینی معنی داری از خشونت جوانان داشته باشند.

 

به طور کلی با توجه به ضرایب در معادله‌ی رگرسیون حاصل از این تحلیل به صورت زیر است:

 

Y=3/634+0/039(X1) +0/133(X2) +0/144(X3)

 

Y = خشونت جوانان

 

B = ضریب ثابت

 

X1 = جرم در محله

 

X2 = تضاد والدین

 

X3 = داشتن همسالان بزهکار

 

 

بیدل و موتری (۱۹۹۱) ورزش و تمرین را عناصر یا زیر مولفه های فعالیت جسمانی می دانند . دوبرت (۲۰۰۲) اشاره می کند که با وجود اینکه روان شناسان به پیشگیری از بیماری و توانبخشی با توسل به افزایش اموری مثل فعالیت جسمانی و ورزش می پردازند، پژوهش ها و مهارت های مداخله ای آموخته شده در این موقعیت ها در حال حاضر در عملکرد ورزشی مورد استفاده قرار می گیرند. هیز (۱۹۹۹)اظهار می دارد که با وجود تفاوت معانی ورزش و ورزش کردن ، این دو حیطه به هم مرتبطند و تاثیرات ورزش کردن معمولا در حوزه روان شناسی ورزش مورد ملاحظه واقع می شود. روان شناسی ورزش بر اثرات عوامل روان شناختی بر رفتار ورزشی متمرکز می شود، در حالی که روان شناسی ورزش کردن با اثراتی که ورزش و ورزش کردن بر رفتار روان شناختی دارد سروکار پیدا می کند. هیز اظهار می دارد که ” روانشناسی ورزش کردن به رابطه بدن و ذهن توجه می کند، درحالی که روان شناسی ورزش به رابطه ذهن و بدن می پردازد”. گوین و اسپنس (۱۹۹۵) از تمرین به عنوان یک فعالیت تفریحی نام می برند (در مقابل فعالیت جسمانی حرفه ای) که با یک هدف بیرونی خاص مثل بهبود تناسب اندام، عملکرد جسمانی یا سلامتی انجام می شود. درک هدف از فعالیت در تعیین اینکه چه فعالیتی ورزش است و  چه فعالیتی ورزش نیست اهمیت دارد. در عوض، کاسپرسون، پاول و کرستینسن (۱۹۸۵) اشاره کرده اند که فعالیت جسمانی می تواند جزئی از تفریح یا فعالیت های کاری باشد. گوین، لوسک و ریچارد (۲۰۰۱) چهار پارامتر فعالیت جسمانی را توصیف کرده اند:: نوع، فراوانی، شدت و مدت. نوع، نشانگر سیستم های جسمانی است که در فعالیت های خاص مثل ایروبیک، حرکات کششی، حرکات مقاومتی و انعطاف پذیری به کار می رود. فراوانی با توجه به میزان فعالیت به کارگرفته شده در یک دوره زمانی شناسایی می شود. شدت، بار تحمیلی را توصیف می کند که بر اثر فعالیت بر سیستم فیزیولوژیکی وارد می شود. مدت، دلالت بر مدت زمان یک فعالیت خاص دارد. تناسب جسمانی به عملکرد فیزیولوژیکی و توصیف نگرش های ما اشاره دارد که بر توانایی ما برای انجام فعالیت جسمانی اثر می گذارد . اشکال مختلف تناسب جسمانی معرفی شده است (کاپلان ، سالیس و پاترسون، ۱۹۹۳). این فعالیت ها شامل تحمل قلبی ریوی، تحمل عضلانی، نیرومندی عضلات، ترکیب بدن و انعطاف پذیری است.

 

 

وان (۱۹۹۷) ورزش را ” فعالیت هایی در نظر می گیردکه شامل قدرت و مهارت، رقابت و راهبرد و یا شانس می شوند و برای شادی، رضایت و منافع شخصی شرکت کنندگان یا دیگران (مثل درآمد)، ( برای مثال، تماشاگران) انجام می شود و شامل ورزش های ساختار یافته یا تفریحی و نیز ورزش به صورت سرگرمی است”.

 

 

سلامت روانی سه بعد هیجانی،اجتماعی و روان شناختی را شامل می گردد. سلامت هیجانی، رضایت از زندگی ، خوشبینی و امیدواری ، اعتماد به نفس، تسلط و حس کنترل ، داشتن هدف در زندگی ، احساس تعلق و حمایت شخصی از مهمترین جنبه های آن هستند( وایت لو و همکاران،۲۰۰۸). شناخت در حال رشدی وجود دارد که از نظر جسمی فعال بودن با بهبود سلامت روانی مثل ارتقاء بهداشت روانی و پیشگیری از رشد مشکلات سلامت روانی مرتبط می شود. بعلاوه ، فعالیت جسمانی نشانه های بیماری های روانی  مختلف را  بهبود می دهد. منافع روان شناختی فعالیت جسمانی در پشینه تجربی و غیرتجربی به طور گسترده ای مورد توجه قرار گرفته است.(به نقل از نصری۱۳۸۹)

 

اثرات ورزش بر فیزیولوژی و روان:

 

تحقیقات بسیاری نشان داده است که در جریان فعالیت‌های ورزشی شدید میزان ترشح اندورفین‌ها افزایش می‌یابد و به همین دلیل ورزشکاران پس از انجام تمرینات احساس لذت و آرامش خاصی می‌کنند. با توجه به شباهت بین اندورفین‌ها و ترکیبات افیونی، ورزش کردن می‌تواند جایگزین سوء مصرف مواد مخدر در معتادان شود(وایت لو، ۲۰۰۸).

 

در نتیجه تمرینات ورزشی مدام، میزان جریان خون در مغز افزایش می‌یابد. افزایش جریان موجب اکسیژن رسانی و تغذیه بهتر نرون‌های مغز شده و از تنگ شدن عروق مغز جلوگیری می‌کند. این تاثیرات خود موجب پیشگیری از فراموشی و زوال توانمندی‌های ذهنی در سالمندی می‌شود. تمرینات ورزشی همچنین موجب آزادسازی نوعی فاکتور رشد به نام [۶]B.D.N.F می‌شود که می‌تواند نرون‌ها را در مقابل آسیب و صدمه مقاوم نموده و از بروز بیماری‌های آلزایمر و پارکینسون تا حدود زیادی جلوگیری کند(توکویاما، ۲۰۰۰).

 

پژوهشگران همچنین دریافتند که سالمندانی که در یک برنامه تمرینی قدرتی و انعطافی به مدت یک ساعت سه بار در هفته و در طول ۴ ماه شرکت کردند عملکردشان در اجرای آزمون‌های حافظه، بهبود یافت. اگر چه این گونه بهبود حافظه بیشتر در سالمندانی که تمرینات هوازی انجام می‌دهند رخ می‌دهد، اما تحقیقات بیشتر نشان داده است که هیچ تمرین ورزشی نسبت به تمرینات ورزشی دیگر از لحاظ تاثیر بر حافظه برتری ندارد. به عبارت دیگر بین ورزش‌های مختلف از حیث تاثیر بر حافظه تفاوت معنی داری مشاهده نمی‌شود(لوریان، ۲۰۰۱).

 

در تحقیقی دیگر، سالمندانی که به تازگی بازنشسته شده بودند و زندگی کم تحرکی را آغاز کرده بودند، در طول ۴ سال توسط آزمون‌های شناختی گوناگون مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج بررسی‌ها، نشان داد که توانمندی‌های شناختی این سالمندان از زمان بازنشستگی تا ۴ سال بعد از آن به طور فزاینده‌ای کاهش می‌یابد. از سوی دیگر، سالمندانی که پس از بازنشستگی در تمرینات منظم از قبیل راهپیمایی، آهسته دویدن، دوچرخه‌سواری و حرکات موزون شرکت داشتند در نمرات آزمون‌های شناختی آنها در طول ۴ سال کاهشی صورت نگرفته بود (لوریان، ۲۰۰۱).

 

پژوهشگران معتقدند که ممکن است فرآیندهای مشابهی در مغز انسان وجود داشته باشد. به عبارت دیگر، تمرینات ورزشی ممکن است موجب تقویت ساختار هیپوکامپ در انسان شوند. آی وی(۲۰۰۱) معتقد است که تمرینات ورزشی برای سلامت جسم و روان، به یک اندازه، ضرورت دارد. کشف هیجان انگیزی که صورت گرفته این است که تمرینات ورزشی علاوه بر افزایش جریان خون در مغز، میزان تولید مولکول BDNF را هم افزایش می‌دهند.  این مولکول همچنین می‌تواند از تباهی سلولها در اثر بیماری‌های آلزایمر و پارکینسون جلوگیری کند.

 

بر طبق نتایج آزمایش‌هایی که اخیراً در رابطه با تاثیر ورزش بر حافظه انجام شده، افزایش میزان تولید BDNFمی‌تواند بر یادگیری و حافظه تاثیر مثبت داشته باشد. بنابراین در نتیجه تمرینات ورزشی، میزان جریان خون در مغز، تعداد سلول‌های مغز در ناحیه هیپوکامپ و ترشح مولکول‌های حفاظتی مانند BDNF افزایش می‌یابد. مجموعه این فرآیندها می‌تواند موجب بهبود حافظه و به تعویق انداختن بیماری آلزایمر شوند. همچنین انجام تمرینات ورزشی می‌تواند کاهش توانمندی‌های شناختی را که در اثر سالمندی حادث می‌شود به تاخیر اندازد. تمرینات ورزشی با افزایش رشد سلول‌های عصبی و گسترده شدن ارتباطات بین سلولی که برای یادگیری و حافظه ضرورت دارد می‌تواند مغز را جوان و فعال نگهدارند(فی زینگ، ۲۰۱۲).

 

تاثیرات تمرین بر سلول‌های عصبی ناشی از افزایش جریان خون در مغز است که منجر به آزاد شدن فاکتورهای رشد می‌شود و می‌تواند از سکته مغزی پیشگیری نماید. از سوی دیگر تمرینات ورزشی می‌تواند مانند برخی ترکیبات دارویی، موجب آزادسازی سروتونین، نوراپی نفرین و دوپامین شود.

 

بر طبق یافته‌های انجمن علم عصب‌نگر آمریکا که بر اساس آزمایش بر روی موش‌ها بدست آمده‌اند، تمرینات ورزشی می‌تواند در بهبود طیف وسیعی از بیماری‌ها موثر باشد. ظاهراً بهبود بسیاری از بیماری‌های دستگاه عصبی بر اثر تکثیر مجدد سلول‌های مغز صورت می‌گیرد. قبلاً تصور می‌شد که مغز، ساخت سلول‌های جدید را خیلی زود در جریان رشد متوقف می‌کند، اما در سال‌های اخیر پژوهشگران شواهد روشنی یافته‌اند که نشان می‌دهد مغز به تولید سلول‌های جدید در طول حیات خود ادامه می‌دهد البته حتی بدون رشد نرون‌های جدید هم ممکن است ساختار مغز به دو طریق تغییر کند، زیرا سلول‌های گلیا که در تغذیه نرون‌ها و دفع مواد زاید و سمی نقش دارند می‌توانند تکثیر شوند و انشعابات دندریتی نرون‌ها هم می‌تواند رشد کرده و افزایش یابد. (کالات، ۱۳۷۵).

 

تمرینات ورزشی موجب تکثیر سلول‌های مغز بویژه در ناحیه هیپوکامپ می‌شود. این ساختار در انتقال اطلاعات از حافظه کوتاه مدت به بلند مدت دخالت دارد. در آزمایش‌هایش که بر روی موش‌ها انجام گرفت معلوم گردید که موش‌هایی که بر روی چرخ‌گردان، مسافتی معادل ۴ تا ۶ مایل در روز می‌دویدند، تعداد نرون‌های هیپوکامپ در مغزشان شدیداً افزایش می‌یافت. اما موش‌هایی که از دویدن محروم بودند در مغزشان تغییری مشاهده نشد. موش‌های دونده همچنین، در یادگیری ماز (مسیر پر پیچ و خم)، مهارت بیشتری از خود نشان می‌دادند. جالب این است که حتی موش‌های دونده، از تیره‌ای از موش‌ها انتخاب می‌شدند که بطور ارثی در یادگیری ضعیف بودند ولی باز هم دویدن توان یادگیری آن‌ها را افزایش می‌داد. همچنین مشاهده گردید که دویدن از افت عملکرد ناشی از سالمندی در یادگیری پیشگیری می‌کند. (یافه،۲۰۰۱).

 

ظاهراً مطلوب یا نامطلوب بودن تمرینات، برای آزمودنی می‌تواند در میزان تاثیر آنها بر مغز نقش عمده‌ای داشته باشد. وقتی گروهی از موش‌ها به جای دویدن، به شنا کردن پرداختند هیچ گونه تغییری در توانایی یادگیری و حافظه آنها مشاهده نگردید. شاید از آنجایی که جوندگان به شنا کردن علاقه‌ای ندارند، فشار روانی ناشی از شنای اجباری مانع از هر گونه تغییر مفیدی در مغز موش‌ها و توانایی یادگیری و حافظه آنان شده بود.(یافه، ۲۰۰۱).

 

[۱]- Sport psychology

 

[۲]- exercise psychology

 

[۳]-Casperson , Paul & Christenson

 

[۴]- Levesque & Richard

 

[۵] -Whitelaw

 

[۶]-Brain-derived neurotrophic factor

فرضیه کته‌کولامین‌ها: کته کولامین‌ها گروهی از مواد شیمیایی مانند نوراپی‌نفرین، اپی‌نفرین و دوپامین هستند که به عنوان انتقال دهنده شیمیایی عمل می‌کنند. نوراپی نفرین و دوپامین بر یادگیری و حافظه تاثیر می‌گذارند. تمرینات منظم، ترشح این ترکیبات را افزایش داده و مقدار آنها را در پلاسمای خون زیاد می‌کند (کتی و براون، ۱۹۶۶،۱۹۷۳) . بنابراین انجام تمرینات ورزشی به طور منظم می‌تواند از طریق افزایش ترشح انتقال دهنده‌های شیمیایی، موجب تقویت حافظه و تغییرات خلقی شود.

 

 

فرضیه اندورفینها: اندورفین‌ها دسته‌ای از مواد شیمیایی هستند که از نرونهای مغز ترشح می‌شوند و آثار شبه افیونی دارند (ضد درد و آرام‌بخش). تمرینات ورزشی و بویژه دویدن می‌توانند موجب افزایش اندورفین‌ها شوند. همچنین مصرف الکل یا برخی از غذاها، موجب تحریک ترشح این مواد می‌شوند. تزریق ماده نالوکس که در پیوند با گیرنده‌های اندورفینی مانع اثربخشی اندورفین می‌شود، می‌تواند تاثیرات مثبت ورزش بر خلق را کاهش دهد. بنابراین می‌توان گفت تاثیرات خلقی ناشی از ورزش عمدتاً ناشی از ترشح اندورفین‌ها است. به طور کلی پژوهشگران دریافتند که محیط‌های چالش برانگیز که شامل سه عامل موقعیت‌های یادگیری فشرده، تعامل‌های اجتماعی و فعالیت‌های فیزیکی هستند نقش مهمی در افزایش تعداد سلول‌های مغز در جانداران مختلف و حتی در انسان دارند.

 

تعداد زیادی از پژوهش ها به تاثیر ورزش و فعالیت جسمی بر حالات خلقی، در عین تاکید ویژه بر اضطراب و افسردگی ،پرداخته است. شواهد حاکی از آن است که در برخی افراد ،  ورزش در کاهش اضطراب مؤثر است( هکفورت و اسپیلبرگر ، ۱۹۸۹؛ لندرز و پتروزلو، ۱۹۹۴؛ لندرز و آرنت، ۲۰۰۱؛ مک آلی ، میهالکو، و بین، ۱۹۹۶؛ راگلین و مورگان ، ۱۹۸۷؛ سالمون، ۲۰۰۰ ). در مقایسه با صفت اضطراب، ورزش مخصوصاً بر حالت اضطراب تاثیر دارد . فرایند ایجاد اثر اضطراب زدایی فعالیت جسمی ، به وضوح مشخص نیست. مورگان، کسی که سالها به بررسی اثر ورزش بر حالات خلقی پرداخته است، فرض می کند که ورزش موجب انحراف توجه یا ” وقفه ” در فشارها و اضطرابهای زندگی روزمره می شود ( بهرک و مورگان، ۱۹۷۸ ).

 

تحقیق رجسکی، هاردی، و شاو ( ۱۹۹۱ ) نشان می دهد که در خلال ورزش ، اضطراب به شکل خطی کاهش می یابد، در حالی که برانگیختگی در طول ورزش افزایش یافته و بعد از آن به میزان قابل توجهی کاهش می یابد. این توضیح، منطقی و قابل قبول به نظر می رسد و به تبیین نتایج سردرگم کننده حاصل آمده، کمک می کند. بیدل و موتری ( ۲۰۰۱ ) پژوهش ها را خلاصه کرده و نتیجه گرفتند که ورزش منجر به کاهش اضطراب به میزان کم تا متوسط می شود؛ این اثر هم برای ورزش دائم و موقت ، و هم اضطراب حالتی و صفتی وجود دارد؛ اضطراب هم در خلال ورزش و هم در پایان ورزش کاهش می یابد؛ و افرادی که در بالاترین حد تبحر در ورزش های ایروبیک هستند، پاسخ فیزیولوژیکی ضعیف تری به فشارزاهای روانی اجتماعی نشان می دهند.

 

تاثیر ورزش بر افسردگی، مدت بسیار زیادی موضوع پژوهشی بوده است. در هر حال، شواهد حاکی از آنند که فعالیت جسمی می تواند افسردگی غیر بالینی را کاهش دهد ( به طور مثال ، بیدل و موتری، ۲۰۰۱؛ جاسنوسکی، هولمز، و بنکز، ۱۹۸۸؛ استین و موتا، ۱۹۹۲ ). پژوهش آغازین انجام شده توسط گریست و همکارانش(۱۹۸۴ )، اثر دویدن به عنوان یک درمان را در ارتباط با افرادی که مبتلا به افسردگی بالینی هستند، بررسی کردند و سطوح پایین تر افسردگی را در افرادی که در برنامه دویدن شرکت داشتند را گزارش کردند، این نتیجه پیشنهاد می کند که ورزش، درمانی سودمند است. ویتچ و همکاران(۲۰۱۰) نیز اثر مثبت ورزش را بر افسردگی افراد بزرگسال مورد تاکید قرار دادند. بیدل و موتری ( ۲۰۰۱ ) جمع بندی پژوهشی بسیار خوبی در این حیطه فراهم کرده اند و باز هم افسردگی بالینی را از افسردگی غیر بالینی متمایز ساختند.

 

 

در ارتباط با افسردگی غیر بالینی ، نتیجه آن است که اثر ضد افسردگی مرتبط با ورزش ، منجر به کاهش متوسطی در افسردگی می شود ، این اثر در مورد ورزش دائم و موقت و برای گروه های متفاوت سنی و جنسی صادق است، وارتباط سطوح پایین تر افسردگی با سبک زندگی فعالانه جسمی نشان داده شده است. در مورد افسردگی بالینی ،نتایج چندان مشخص نیستند؛ در هر حال نتایج حاکی از آنند که فواید ، بسیار بیشتر از خطرات هستند، فواید سلامت جسمی با ارزش اند و در نهایت آن که ” باید از فعالیت جسمی و ورزش به عنوان بخشی از درمان بیماران افسرده بالینی ، حمایت شود ” .

 

شواهدی وجود دارد که خودپنداره فرد در فعالیت جسمانی بهبود می یابد. فولکین و سیم(۱۹۸۱) در خصوص تناسب جسمانی و بهبود متغیرهای روانشناختی مربوط به ادراک از خود، تحقیقات موجود را بررسی کردند. آن ها به این نتیجه دست یافتند که آموزش تناسب اندام ، خلق، رفتارهای مربوط به شغل و خودپنداره را بهبود می بخشد. سان استروئم (۱۹۷۸) با مرور پیشینه مربوط به عزت نفس و ورزش در ۱۶ سال اخیر به نتایج مشابهی دست یافت. فاکس(۲۰۰۰) اخیرا ۳۶ بررسی منتشر شده از سال ۱۹۷۲ را مورد بازبینی قرار داد و به این نتیجه دست یافت که ۷۸ درصد بررسی ها تغییرات مثبت را در اعتماد به نفس یا خودپنداره جسمانی در پاسخ به فعالیت جسمانی نشان دادند. متغیر روانشناختی دیگر خودکارآمدی است. پژوهشگرانی که در این زمینه مطالعه می کنند (برای مثال، بندورا، ۱۹۹۸؛ فلتز، ۱۹۸۸؛ هاردی، جونز و گولد، ۱۹۹۶) بیان کردند که تمرین ورزشی و ورزش حیطه ای بسیار عالی برای مطالعه خودکارآمدی است. بندورا (۱۹۹۰؛۱۹۹۸) به طور خاص از نقش خودکارآمدی در بطن عملکرد ورزشی صحبت می کند. او بیان می کند که ورزشکاران برای دستیابی به سطوح بالای مهارت، مهارت های خود را گسترش می دهند و اغلب از آن ها خواسته می شود که درمقابل افرادی که بسیار ورزیده اند این مهارت ها را تحت شرایط استرس بسیار زیاد انجام دهند. مهارت هایی که در تمرین به راحتی انجام می شوند، اغلب تحت شرایط رقابت به علت تردید به خود تضعیف می شوند. تفاوت های اندک در اجرای مهارت اغلب به تفاوت های معنا داری در نتایج منجر می شود. ورزشکاران موفق به توانایی خود در تمرکز بر تکلیف، عدم حواس پرتی، مقابله با اشتباهات و شکست ها، مقابله با درد و خستگی و نهایتا به تحقق توانایی های خود به بهترین نحو باور دارند. آن ها  همانگونه که بندورا بیان می کند، در توسعه خودکارآمدی موفق هستند. اثرات مثبت فعالیت جسمانی بر اعتماد به نفس نیز مورد تاکید قرار گرفته است.

 

(برای نمونه،مک دونالد و هادسون،۱۹۹۱؛براندن،۲۰۰۱؛فاکس،۲۰۰۰؛استین و همکاران،۲۰۰۷؛هریسون و نارایان،۲۰۰۳ به نقل از استیوب۲۰۰۷).

 

[۱]- trait

 

[۲] -state