دانشگاه آزاد اسلامی
واحد دامغان

پایان نامه کشاورزی-علوم و صنایع غذایی(M.Sc)

عنوان
مقایسه و بررسی روش های نوین پاکسازی با روش های مورد استفاده ی حال حاضر در تاسیسات ذخیره سازی غلات و سیلوها

استاد راهنما
دکتر اورنگ عیوض زاده

استاد مشاور
دکتر محمدکاظم کوهی

تکه هایی از متن به عنوان نمونه :

 فهرست اشکال

چکیده
با توجه به افزایش روز افزون جمعیت جهانی و اهمیت غلات در جیره ی غذایی انسان، نیاز به تولید هرچه بیشتر محصولات کشاورزی و کاهش عوامل موثر بر خسارات آن بیشتر احساس می گردد. آفات انباری از جمله عوامل موثر بر افزایش خسارات وارده بر محصولات کشاورزی می باشد که مبارزه اصولی با این عوامل منجر به افزایش کمی و کیفی محصولات تولیدی می شود در این پژوهش سعی شده است که با مطالعات کتابخانه ای و میدانی بهترین روش پاکسازی و مبارزه با آفات انباری در سیستم های ذخیره سازی غلات و سیلوها تعیین گردد. برای این منظور ابتدا طی مطالعات به عمل آمده در پژوهشکده ها و   آزمایشگاه های مختلف غلات انواع روش های مبارزه با آفات انباری شناسایی و برمبنای شاخص های تعریف شده مورد مقایسه و ارزیابی قرارگرفتند، که درنهایت روش استفاده از گاز ازن به عنوان روشی سالم، اقتصادی و سازگار با محیط زیست توصیه گردید. به منظور تحکیم نتایج حاصله، به روش AHP نظرات متخصصین مربوطه مورد بررسی قرار گرفته که در نهایت مشخص گردید، نتایج بدست آمده کاملا یکسان است.
فصل اول :
مطالعات مقدماتی
۱-۱ مقدمه
غلات بخش مهمی از هرم غدایی انسان را شامل می شود. پس از نظارت دقیق بر تمام پدیده های موثر در کنترل و کیفیت، غلات در انبارهای مناسب نگهداری می شود. سـیستم انبار کردن غلات، در طی قرن ها، از نگهداری مقادیر اندکی از دانه های درو شده در انبارهای زیر زمینی تا صدها هزار بوشل در سـیلوهای بتنی محکم امروزی پیشرفت کرده است. نگهداری گندم از فصل برداشت برای فصل های دیگر از دوران نئولیتیک با گندم های اهدایی مردم به معابد آغاز گشت. این کار اولین بار در بین النهرین با روش های ساده و ابتدایی متداول شد و به مرور زمان تکامل یافت. هدف اصلی مرحله ذخیره سازی غلات، حفاظت و نگهداری از کیفیت دانه ها پس از برداشت می باشد[۱۴]. متوسط جهانی میزان خسارت در زمان نگهداری حدود ۱۰ درصد در هر سال و در ایران حدود ۱۰ تا ۳۰ درصد غلات اعلام شده است که این امر بیان گر اهمیت شرایط مختلف نگهداری غلات است[۵]. از آنجا که بخش عمده غلات پس از ذخیره سازی به مصرف غذای انسان و دام می رسد، ایمنی و کیفیت دانه ها، از پارامترهای مؤثر در مدت زمان ذخیره سازی                می باشند. عوامل مختلفی بر کمیت و کیفیت دانه های غلات اثرگذارند که از این جمله می توان به آفات انباری اشاره نمود. حشرات گروه مهمی از آفات انباری غلات می باشند که طی مرحله نگهداری و ذخیره سازی به غلات صدمه می‌زنند[۳].
کنه ها نیز در آلودگی و اتلاف محصولات غلات نقش دارند و باعث وارد آمدن خسارت به غلات می‌شوند که از مهمترین آن ها می توان به کنه آرد اشاره کرد. علت وجود کنه ها در غلات ذخیره ای رطوبت بالا است که با رسیدن غلات به رطوبت نرمال معمولا خسارات ناشی از کنه ها به حداقل می رسد[۳]
موش های انباری و خانگی از جمله ی دیگر آفات انباری غلات می باشند که در دسته ی جوندگان جای می گیرند.
حیوانات موذی با حمله به انبارهای غیر فنی سبب آسیب به غلات ذخیره ای از طریق مصرف برخی از آن ها و آلوده کردن مابقی آنها به فضولات خود می شوند. موش ها اغلب حامل میکروب های بیماری های واگیردار هستند و چنانچه به بیماری های عفونی سالمونلوز[۱] مبتلا باشند، مواد انباری آلوده به فضولات و ادرار این موش ها باعث تب، اسهال و درد شدید شکم در اشخاص مصرف کننده از این مواد می گردد. بهترین راه پیشـگیرانه برای مبارزه با این جانوران، ساخت انبارها و ساختمان های کاملاً ایزوله با رعایت موازین بهداشتی است. لیکن علاوه بر پیشگیری، بکارگیری روشی مناسب جهت مبارزه با آفات انباری و پاکسازی انبار های دخیره ای امری اجتناب ناپذیر است[۱۵].
-۲ بیان مسئله
با توجه به افزایش روز افزون جمعیت جهانی و اهمیت غلات در جیره ی غذایی انسان، نیاز به تولید هرچه بیشتر محصولات کشاورزی و کاهش عوامل موثر بر خسارات آن بیشتر احساس می گردد.
لذا با بهره گرفتن از روش های مختلف شیمیایی و غیرشیمیایی می توان به کاهش خسارات کمک نمود.
استفاده از روش های شیمیایی به ویژه سموم شیمیایی در سالیان اخیر به عنوان یک روش رایج برای از بین بردن آفات انباری مطرح گردیده است.
متاسفانه سموم شیمیایی اثرات تخریبی بسیاری بر منابع انسانی و زیست محیطی دارند. سموم شیمیایی نه تنها بروی سطح باقیمانده، بلکه با نفوذ به داخل غله دیگر نمی توان آن را حذف کرد که این عامل باعث بروز بیماری ها و مشکلات مختلف می گردد
امروزه مصرف کنندگان برای مسائلی همچون کیفیت، بهداشت و ایمنی مواد غذایی اهمیت بیشتری قائل  می شوند. تضمین کیفیت و سلامت محصولات غذایی به عنوان مسئله ی کلیدی برای رقابت

بیماری لکه خرمایی گندم (ناشی از بیمارگر قارچی Pyrenophora tritici-repentis)، عامل مهم خسارت و افت عملکرد در بسیاری از مزارع گندم(Triticum aestivum) جهان، خصوصاً در مناطق دارای کشت به روش خاک­ورزی حفاظتی و یا فاقد شخم، محسوب می­گردد که در کشور ما نیز، در استانهای شمالی (گلستان و مازندران) در چند سال اخیر شیوع یافته است. جهت مطالعه جنبه­ های مختلف اپیدمیولوژیکی این بیماری در استان گلستان و تعیین پراکنش بیماری و چگونگی تاثیر سمپاشی قارچ­کش پروپیکونازول با دوز ۷/۰ لیتر در هکتار در شرایط مزرعه، از ۳۰مزرعه­ی گندم در ۳ منطقه­ی شرق استان گلستان (ایمر، مینودشت و آق­آباد)، در اطراف ایستگاه هواشناسی در سال زراعی ۹۰-۸۹ مورد ارزیابی قرار گرفت در طول فصل، ضمن انجام بازدیدهای منظم، مقدار بیماری به صورت دو متغیر درصد وقوع و شدت متوسط به صورت هفتگی یادداشت­برداری گردید. تجزیه و تحلیل آماری داده­های ثبت شده نشان داد که اختلاف آلودگی مزارع در سه منطقه مورد بررسی، از لحاظ وقوع و شدت، معنی­دار نبود.، اما از نظر سطح زیر منحنی پیشرفت بیماری (AUDPC) و مقدار استاندارد شده­ی آن (SAUDPC) اختلاف معنی­داری بین مناطق وجود داشت(P≤۰/۰۵). از بین مناطق اجرای طرح، منطقه­ی ایمر با درصد وقوع بیماری۱۰۰ و شدت متوسط ۲۹/۳۲ درصد، بیشترین مقدار بیماری را به خود اختصاص داد. در تیمارهای سمپاشی و عدم سمپاشی میان متغیرهای مورد بررسی تفاوت کاملاً معنی­دار (P≤ ۰.۰۱) مشاهده گردید. مقایسه­ شدت نهایی بیماری در تیمارها در مناطق اجرای تحقیق و کاهش شدت نهایی بیماری در تیمارهای سمپاشی شده در مناطق ایمر به ترتیب از ۴۸ به ۱۶ درصد، در آق آباد از ۵۳ به ۴۷ درصد و در مینودشت از ۳۹ به ۱۸ درصد بود. افزایش وزن هزاردانه و عملکرد محصول به ترتیب به میزان ۳ گرم و ۴۰۰ کیلوگرم در هکتار بود. با توجه به این آمارها می­توان نتیجه گرفت که استفاده از سموم قارچ­کش در زمان­خوشه دهی می ­تواند از مقدار بیماری کاسته و باعث افزایش عملکرد گندم گردد. مدل­های نهایی در تعیین رابطه وقوع و شدت، بر اساس ضریب تبیین (R²)، میانگین مربعات خطا (MSE) و نمودار باقیمانده­های آنالیز رگرسیون داده­­های خام و مجدداً تبدیل شده ساخته شدند. بر اساس ایجاد برازش با داده­های مزارع و صحت پیش ­بینی (تبدیل برگشتی داده­ ها)، مدل آلومتری (تبدیل لگاریتم طبیعی) به عنوان مناسب­ترین مدل در سطح مزارع انتخاب گردید.
واژه­های کلیدی: Drechslera tritici-repentis، لکه خرمایی، استان گلستان، کنترل شیمیایی، وقوع و شدت بیماری، اپیدمیولوژی.
گندم با نام علمی Triticum aestivum L. گیاهی است یکساله از خانواده Poaceae که از لحاظ اقتصادی و تغذیه­ای، یکی از مهم­ترین محصولات غله­ای استراتژیک در جهان و ایران به شمار می­آید.گندم مهمترین غله نواحی معتدله می­باشد ولی در ارتفاعات بلند و نواحی گرمسیری و همچنین در نواحی کم ارتفاع گرم هم گسترش یافته است. تولید گندم بین عرض­های ۳۰ و ۶۰ درجه­ شمالی و ۲۷ و ۴۰ درجه­ جنوبی متمرکز شده است. منطقه پیدایش گندم ابتدا در سوریه و فلسطین بوده و از آنجا به مصر و بین­النهرین وسپس به ایران آمده و از طریق ایران به هندوستان، چین و روسیه و بالاخره به اروپا رفته و سپس به سایر نقاط دنیا انتقال یافته است. بر اساس مطالعات انجام شده توسط سیمیت، تولید گندم در کشورهای در حال توسعه به مقدار ۵۴ درصد کل تولید افزایش یافته است. در حالی که در کشورهای توسعه­یافته، افزایش آن ۴۶ درصد کل تولید بوده است، افزایش تولید بیشتر به علت استفاده از ارقام پاکوتاه، پرمحصول سازگار شده و عملیات به­زراعی بوده است.
امروزه گندم تقریبا ۲۰درصد زمین­های زیر کشت جهان را اشغال کرده و مهم­ترین کالای کشاورزی در تجارت بین ­المللی است. بیشتر گندم در نیمکره شمالی کشت می­شود. آمریکای شمالی، اروپا و چین بیش از ۸۰ درصد گندم جهان را تولید می­ کنند. طبق آمار بدست آمده از سازمان خواربار کشاورزی([۱]FAO) میزان تولید گندم در جهان در سال ۲۰۱۰ برابر با ۶۵۱.۴ میلیون تن می­باشد و اتحادیه اروپا و چین و هند رتبه اول تا سوم تولید در جهان را به خود اختصاص داده­اند. از این میان ایران با داشتن مساحت زیر کشتی معادل ۶۰۶۱۰۰۰ هکتار و حدود ۹۸/۱ درصد از مساحت زیر کشت گندم جهان، در جایگاه سیزدهم تولید جهانی قرار دارد. استان خوزستان با ۱۰ درصد کل اراضی گندم کشور، بیشترین سطح و پس از آن استانهای کردستان، کرمانشاه، آذربایجان شرقی، خراسان رضوی به ترتیب با ۸، ۷، ۷، ۷ درصد کل اراضی گندم کشور، مقام­های دوم تا پنجم را دارا می­ باشند.
میزان تولید گندم کشور بیش از ۱۵ میلیون تن برآورد شده است که۹۳/۶۶ درصد آن از کشت آبی و مابقی از کشت دیم بدست آمده است. استان فارس علی­رغم رتبه چهارم از نظر سطح با ۹درصد از تولید گندم کشور، با استان خوزستان در جایگاه نخست قرار گرفته است.
مقدمه و تاریخچه بیماری:
بیماری لکه خرمایی که توسط بیمارگر قارچی Drechslera tritici-repentis(Died) Shoemaker ایجاد می­شود، و یکی از بیماری­های شایع گندم در تمام نقاط مختلف دنیاست، زیرا شرایط رطوبتی که برای تولید محصول مناسب است سبب توسعه بیشتر این بیماری می­گردد (Martens et al., 1994). این بیماری اکثر گونه­های غلات را مورد حمله قرار می­دهد و به تنهایی یا به همراه سایر بیماری­های برگی می ­تواند مشکل­ساز باشد. بروز اپیدمی­های شدید بیماری موجب چروکیدگی بذور و در نتیجه کاهش قابل توجه عملکرد و وزن بذور خواهد شد (Prescott et al., 1986; Wiese, 1991). بر اساس گزارش موسسه پژوهشی CAB، این بیماری در سال ۱۳۷۱ از ایران گزارش شده است (Anonymous, 2005). فروتن و همکاران (۱۳۷۴) این بیماری را برای مزارع گندم استان مازندران و در سال ۱۳۸۹ شیوع گسترده آن را بر روی تمام لاین­ها و ارقام تجاری آن استان گزارش نمودند (فروتن و همکاران ۱۹۹۵؛ دهقان ۲۰۱۰؛ فروتن و همکاران۲۰۱۰).
 اسامی بیماری و عامل بیماری زا:

• اسامی عمومی بیماری:

لکه برگی گندم (Wheat Spot)، لکه برگی زرد (Yellow Spot)، لکه خرمایی (Tan Spot) (Stromberg, 1996)
 جایگاه تاکسونومیکی عامل بیماری:
Kingdam: Fungi
Division: Ascomycota
Family: Pleosporaceae
Anamorph: Drechslera tritici-repentis (Died) Shoemaker

عنوان :

شناسایی نماتدهای انگل گیاهی در باغات پسته و انگور استان قم

  استاد راهنما :

دکتر زهرا تنها معافی

استاد مشاور :

دکتر علی اسکندری

تکه هایی از متن به عنوان نمونه :
مقدمه:
با افزایش جمعیت جهان،‌ به ویژه در کشورهای در حال توسعه، نیاز به محصولات کشاورزی و
فرآورده های آنها روز به روز فزونی می یابد. همه ساله قسمت قابل توجهی از این محصولات توسط عوامل بیماری زای گیاهی از بین رفته و یا مورد خسارت قرار می گیرند. نماتدهای انگل گیاهی از جمله این عوامل بوده که بر اساس تحقیقات و بررسی های جامع انجام شده خسارت ناشی از این موجودات بر روی محصولات کشاورزی در جهان در سال ۱۹۸۵ حدود صد بیلیون دلار بوده است.
علاوه بر خسارت مستقیم ناشی از نماتدها که باعث ایجاد علایمی چون گال روی ریشه، پژمردگی گیاه،‌ کوتولگی، زردی، پیچیدگی برگ و دیگر علایم بر روی گیاهان می شوند، نقش آنها در ایجاد بیماری های ترکیبی به کمک سایر عوامل بیماری زای گیاهی از جمله قارچ ها و باکتری ها و تشدید خسارت ناشی از آنها و نیز انتقال ویروس ها به وسیله گونه هایی از آنها، لزوم تحقیقات گسترده در زمینه شناسائی و مدیریت این گروه از عوامل بازدارنده تولید محصولات کشاورزی را به اثبات می رساند.
براساس نوشته ی مورخین و دانشمندان، آلودگی شدید خاک به انواع نماتدها، در طول قرون و اعصار، موجب توقف کشاورزی و نابودی پاره ای از تمدنهای مهم گردیده است. از جمله ویتنی (Whitney, 1961) با توجه به کاوشهای خود دریافت که رومی ها با اینکه از دانش کشاورزی، تناوب زراعی، تغذیه و کوددهی خاک و حتی استفاده از کودهای سبز آگاهی داشتند، اما کشاورزی آنها در ۲۵۰۰ سال پیش در اثر مشکلات ناشی از پاتوژنهای خاکزی، بخصوص نماتدها به شدت آسیب دیده و نهایتاً موجب افول تمدنشان گردیده است. نکته قابل توجه این است که تنها کشاورزی تمدنهای قدیمی در معرض آسیب نماتدها نبوده بلکه کشاورزی مدرن قرن بیستم نیز در معرض آسیب نماتدها قرار دارد.
نماتدها از نظر شکل ظاهری باریک و نخی، دوکی، کیسه ای یا سوسیسی شکل می باشند. نماتدها بعد از حشرات، بزرگترین گروه جانوران را تشکیل می دهند، سازگاری مناسبی با شرایط اقلیمی مختلف دارند و به صورت آزاد یا انگل (حیوانات، گیاهان و قارچها و غیره) زندگی می کنند.
خسارت ناشی از حمله نماتدها، نقش آنها در بهم زدن فیزیولوژی گیاه میزبان خود، تسریع و تشدید بعضی بیماریهای گیاهی مخصوصاً بیماری های پوسیدگی ریشه با همکاری سایر عوامل بیماری زا، انتقال تعدادی از ویروس های مهم گیاهی، توانایی آنها در از بین بردن حشرات مضر و حشرات مفیدی که در کنترل آفات نقش مهمی دارند و بالاخره اهمیت نماتدها به عنوان قسمت مهمی از فون خاک در مطالعات اکولوژیکی، مجموعه دلایلی هستند که ضرورت انجام تحقیقات مداوم و گسترده درباره ی نماتدهای گیاهی را نشان می دهند (پورجم، ۱۳۷۸). طبق آخرین برآوردهای موجود، میانگین کل خسارت سالانه نماتدها اعم از کاهش میزان محصول و هزینه های مربوط به کنترل آن ها در سطح جهان حدود ۱۲ درصد می باشد(Stirling et al., 2002) . در حقیقت عدم شناخت و مطالعه کافی در مورد این موجودات، ما را از اثرات تخریبی و نیز اهمیت آنها در ایجاد بیماریهای مهم و خطرناک گیاهی غافل ساخته است.
با توجه به اهمیت اقتصادی درختان میوه به عنوان محصولات دائمی در تأمین نیازهای غذائی و سلامت انسان از ابتدای خلقت تاکنون، نماتدهای انگل گیاهی یکی از عوامل مهم بیماری زا بر روی این گونه محصولات محسوب می شوند که در صورت استقرار در داخل خاک و ریشه درختان کنترل آنها مشکل است. با توجه به عدم اطلاع کافی از وضعیت نماتدهای موجود در استان قم با در نظر گرفتن وسعت منطقه و وضعیت کشاورزی آن لازم بود تا به عنوان اولین گام موثر یک مطالعه اساسی به منظور شناسایی و تعیین پراکنش انواع نماتدهای زیان آور درختان میوه این منطقه صورت گیرد.
امید است که از این طریق با شناسائی نماتدهای انگل گیاهی بتوان در جلوگیری از خسارت اقتصادی ناشی از آنها به سودآوری بخش کشاورزی استان قم کمکی کرده باشیم.
۱-۱- استان قم:
استان قم تا سال ۱۳۵۶ جزء استان تهران بوده و سپس با تشکیل استان مرکزی (اراک) تا سال ۱۳۶۵ جزء آن استان بوده است و در سال ۱۳۶۵ مجددأ به استان تهران ملحق گردیده است. در سال ۱۳۷۵ رسمأ به عنوان استان اعلام شده است.
۱-۱-۱- موقعیت جغرافیایی استان:
استان قم با وسعتی معادل ۱۱۲۳۸ کیلومتر مربع در بخش مرکزی ایران واقع است.این استان با اختصاص ۶۸ صدم درصد کل مساحت کشور ( کمتر از یک درصد) بیست و هشتمین و در واقع کوچکترین استان کشور محسوب میشود. این استان بین مدار ۳۰ درجه و ۵۰ دقیقه تا ۳۰ درجه و ۵۱ دقیقه طول شرقی . ۱۵ درجه و ۳۴ دقیقه عرض شمالی قرار گرفته و از شمال به استان تهران (ورامین و ری) و از غرب به استان مرکزی (شهرستانهای ساوه، تفرش، آشتیان، دلیجان و محلات) و از جنوب به استان اصفهان و از شرق به دریاچه نمک و استان سمنان (شهرستان گرمسار) محدود است (تصویر ۱-۱) و بر اساس تقسیمات کشوری دارای یک شهرستان (شهرستان قم)، ۵ شهر ( شهر قم ، شهردستجرد، شهر جعفریه، شهر کهک، شهر قنوات)، ۹ دهستان ( قنوات، قمرود، راهجرد شرقی، نیزار، کهک، فردو، دستجرد، قاهان، جعفرآباد) و تعداد ۳۵۶ آبادی داری سکنه و تعداد ۵۸۰ آبادی خالی از سکنه می باشد. استان در منطقه دشتی- کوهستانی قرار گرفته که در پست ترین نقطه در حاشیه کویر ۷۰۰ متر ارتفاع و بلندترین نقطه آن قله اردهال با ارتفاع ۳۴۶۳ متر در جنوب استان است.
تصویر ۱-۱: نقشه استان قم
۱-۱-۲- آب و هوا و وضعیت جوی:
آب و هوا به علت مجاورت با کویر در تابستان گرم وخشک و در زمستان تا حدودی ملایم است،به طور کلی دارای دو اقلیم کوهستانی و نیمه کویری است.
وضعیت جوی: میانگین بارندگی در استان۱۴۵ میلیمتر بوده و حرارت از ۱۳- (در ضمن حد اقل دما در زمستان ۸۶ به ۲۳- درحه سانتی گراد می رسد) دما در زمستان تا حداکثر ۴۶ درجه سانتی گراد در تابستان متغیر است تعداد روزهای یخبندان به طور متوسط ۸۴ روز که در ماه های دی و بهمن می باشد(سایت جهاد کشاورزی استان قم).
جدول (۱-۱:( مساحت استان به تفکیک اقلیم آب و هوا

 
1-1-3- منابع آب استان:
منابع آب در استان به دو صورت سطحی و زیرزمینی قابل بررسی است. منابع آبی استان شامل ۱۰۵۳ حلقه چاه عمیق و نیمه عمیق، ۹۹۳ دهنه چشمه و قنات و دو رودخانه دایمی قمرود و قره چای بوده که مجموع آب استحصالی، بالغ بر ۱۱۵۲ میلیون متر مکعب بوده که ۹۳% آن در بخش کشاورزی به مصرف می رسد (جدول۲-۱). مهمترین رودخانه در بخش مرکزی استان قم قمرود می باشد که با طول ۲۲۸ کیلومتر از کوه های داران و خوانسار سرچشمه می گیرد و به همراه رودخانه قره چای به مسیله می ریزد. در قسمت جنوب و جنوب غربی (ارتفاعات اردهال) قرار دارد و کوه غلیق بلندترین قله و تخت سرحوض، گلستان، کوه خضر و دو برادران از کوه های مهم استان و اطراف شهر قم می باشند.
دریاچه حوض سلطان یا دریاچه شاهی به صورت یک حوضه ی کویری است که در گوشه دریاچه نمک واقع شده، در تابستان سفید مایل به قهوه ای و کویر کامل می باشد و در زمستان و بهار به صورت دریاچه ای ظاهر می شود. در گذشته این دریاچه بخشی از دریاچه نمک (مسیله) بوده ولی امروز از آن جدا افتاده است و در کنار اتوبان قم – تهران قرار دارد.
دریاچه نمک (مسیله) محصور بین ارتفاعات می باشد و میزان نمک آن بسیار زیاد است. رودهای جاجرود، کرج، حبله رود و شور به آن می ریزند. در این دریاچه فقط در فصل زمستان آب یافت می شود و در فصل تابستان به جای آب ورقه های نمک جلب نظر می کند. هوا در این ناحیه خیلی خشک است و اختلاف دما در شب و روز به ۷۰ درجه سانتی گراد می رسد.
رودهای استان عموماً از غرب به شرق و از جنوب به شمال جریان دارد که مهمترین آنها عبارت است از:قره چای، قمرود، بیرقان، بیدهند، قره سو و طغرود و همچنین رودهای شور، کرج و جاجرود از شمال استان وارد شده و در نهایت همه آنها به دریاچه نمک (مسیله) میریزند.
متوسط بارنگی استان به میزان ۱۴۵ میلی متر و حداقل درجه ۱۳- درجه سانتی گراد (که این دما در زمستان سال ۸۷ به ۲۳- درجه سانتی گراد رسید) و حداکثر آن ۴۶ درجه سانتی گراد می باشد.
مناطق عمده کشاورزی استان به شرح ذیل می باشد:

• دشت جعفرآباد با ۲۰۶۴۴ هکتار و ۱۴۰ میلیمتر بارندگی
• دشت قم (حومه) با ۳۹۸۷۴ هکتار و ۱۳۶ میلیمتر بارندگی
• دشت قمرود با ۱۷۵۸۷ هکتار و ۱۱۰ میلیمتر بارندگی
• دشت قنوات با ۱۲۰۷۹ هکتار و ۱۱۰ میلیمتر بارندگی

جدول(۱-۲): منابع آبی استان

۱-۱-۴- وضعیت کشاورزی و سطوح زیر کشت و میزان تولید:
استان قم حدود ۱۰۵ هزار هکتار اراضی کشاورزی که ۸/۰ اراضی کشور را شامل می شود، دارای دو اقلیم کوهستانی و نیمه کویری است که تولیدات زراعی آن بالغ بر ۳۷۴ هزار تن و تولیدات باغی ۹۴ هزار تن می باشد. در سال زراعی ۱۳۸۷-۱۳۸۶ سطح زیر کشت محصولات زراعی استان قم ۵۹۸۶۷.۴ هکتار و تولید ۳۷۴۴۵۷.۴ تن بوده است.
در بخش محصولات باغی در سال ۸۷ سطح زیر کشت محصولات باغی مقدار ۲۲۶۹۱ هکتار با میزان تولید ۴۳۸۳۰ تن برآورد شده است. در ضمن متوسط عملکرد (کیلو گرم در هکتار) یونجه، جو، گندم، سبزیجات استان از متوسط عملکرد کشور بیشتر می باشد.
همچنین در تولیدات زراعی، تولیداتی همچون پنبه، جو، سبزیجات، یونجه، سایر محصولات جالیزی (طالبی) درصد قابل توجهی از تولیدات کل کشور را به خود اختصاص داده است
۱-۲- انگور
۱-۲-۱- مقدمه:
این که در چه زمان و کجا انسان برای اولین بار اقدام به کاشت انگور کرد، پرسشی است که احتمالاً هرگز پاسخی به آن داده نخواهد شد. نبودن واژه ای با ریشه مشترک برای لغت انگور در زبانهای هند- اروپایی خود مبین این حقیقت است که کشف قابلیت خوراکی بودن انگور به طور جداگانه در سراسر اروپا صورت گرفته است. اجداد انگور اروپایی (Vitis vinifera) ابتدا در سواحل مدیترانه از حدود سوریه والجزایر به طرف غرب تا اروپای مرکزی و از آنجا به سمت شرق در نواحی بین دریای سیاه و آرام توسعه یافت. اکثر محققان بر این باورند که موکاری از منطقه آناتولی در شمال ترکیه و یا ناحیه همجوار آن در قفقاز دور نشات گرفته است و این ناحیه شامل مناطقی می شود که پراکندگی بوته های مو و وحشی V.vinifera موجود در آنها ارتباط بسیار نزدیکی با مبدأ کشاورزی غربی در خاور نزدیک