عدالت
عدالت حالت و ملکه ای است که آدمی را باز می دارد از اینکه خدای تعالی را نافرمانی کند ، بنابراین شهادت فاسق یعنی کسی که مرتکب گناه کبیره می شود و یا در گناه صغیره اصرار و تکرار دارد قبول نیست . بلکه اگر نگوئیم اقوی حداقل نزدیکتر به احتیاط آنست که مرتکب گناه صغیره را نیز ملحق به فاسق بدانیم مگر آنکه توبه کرده باشد و عدالتش به ظهور رسیده باشد .
طهارت مولد ( حلال زاده بودن )
مشهور فقها برآنند که طهارت مولد در شاهد شرط است ، لذا شهادت ولدالزنا قبول نیست این شهرت آن قدر وسیع است که نزدیک است به حد اجماع برسد و دلیل آن ، روایات مستفیض است .
شیخ طوسی در النهایته ، شهادت ولدالزنا در امور جزئی و کم اهمیت را پذیرفته است که مستند ایشان ، روایات عیسی بن عبدالله است ، ولی این روایت را باید بر تقیه حمل کرد و هر گاه ولدالزنا مجهول الحال بوده و از طریق معتبر ، ولدالزنا بودن او ثابت نشده باشد ، شهادتش پذیرفته است ، ولو مشهور به ولدالزنا باشد . (نجفی ، محمد حسن ،جواهر الکلام ،ج۴۱ ، ص ۱۱۷)
مرحوم امام خمینی درباره فرد مجهول الحال ، قائل به تفصیل است :
بالاخره اگر نسبت فرد مجهول الحال (پس از فحص و جستجو ) به فردی معلوم شد ، شهادتش پذیرفته است ، ولو ولدالزنا بودنش بر سر زبانها باشد ، ولی اگر نسبت او به کسی معلوم نشد ، پذیرش شهادتش مشکل است .
شهید اول به سید مرتضی و ابن ادریس نسبت داده است که آنان علت عدم پذیرش شهادت ولدالزنا را کافر بودن او می دانند و رد آنها می گوید : « علت عدم پذیرش شهادت ولدالزنا ، عدم طهارت مولد آن است ، نه چیز دیگر »
انتفاع تهمت در شهادت
شرایطی که در شاهد شرطی می باشد باید به هنگام شهادت دادن ( ادای شهادت ) در آنان فراهم باشد نه به هنگام شاهد بودن ( تحمل شهادت ) دشمن دنیوی مانع پذیرفته شدن شهادت می گردد و دشمن دنیوی به این شکل است که معلوم شود شاهد از ناراحت شدن کسی که علیه او شهادت می دهد خوشحال شود و بر عکس ( از خوشحال شدن او ناراحت گردد ) در صورتی که دشمن به نفع دشمن خود شهادت دهد به شرطی که این دشمن باعث فسق نباشد شهادت او پذیرفته می شود . (زیرا با شهادت به نفع او ، ذی نفع بودن شاهد منتفی می شود )
۲-۲-۲ شهادت غیر قابل قبول
۱-شهادت شریک به نفع شریک دیگر در مالی که میان آنها مشترک است
۲-شهادت وصی نسبت به متعلق وصیت
۳-شهادت طلبکاران به نفع مفلس ( یعنی بدهکاری که به ورشکستگی او حکم شده است )
۴-شهادت مولی درباره عبد خود
۵-شهادت عاقله نسبت به نقض عدالت شاهدانی که در جنایت خطایی ، شاهد بوده اند ( تا بدینوسیله از پرداخت دیه رهایی یابند )
همچنین شهادت کسی که زیاد دچار اشتباه می شود به گونه ای که نمی تواند موضوع شهادت را به حافظه خود بسپارد پذیرفته نمی شود ( حتی اگر آن شخص عادل باشد ) همچنین شهادت کسی که خودش داوطلبانه ( و بدون درخواست قاضی ) شهادت دهد پذیرفته نمی شود مگر این که موضوع شهادت حق الله باشد ( مانند این که شهادت دهد فلان کس نماز و زکات و روزه خود را ترک کرده است ) اگر (پس از صدور حکم ) قاضی متوجه شود شاهدی که شهادت داده ، شرایط لازم را دارا نبوده است باید حکم خود را نقض کند ( زیرا خطای آن آشکار شده است )
۲-۲-۳ احضار شهود:
۱ – مواد قانون آیین دادرسی کیفری
ماده ۱۴۸ – ((قاضی اشخاصی را که به تشخیص خود یا به معرفی شاکی یا اعلام مقامات ذیربط و یا تقاضای متهم لازم بداند برابر اصول مقرر احضار مینماید.))