منابع پایان نامه و مقاله: دیدگاههایی پیرامون سرمایه اجتماعی |
فولی و ادواردز[۱] (۱۹۹۹)، با معرفی بوردیو، کلمن و پوتنام به عنوان سه شاخهی به نسبت متمایز در پژوهشهای مربوط به سرمایهی اجتماعی ضمن اینکه از آنها به عنوان نظریهپردازان کلاسیک سرمایهی اجتماعی یاد میکنند (فیلد[۲]، ۲۰۰۳). با تأکید بر دیدگاه آنها، عمدهترین تعاریف پیرامون سرمایهی اجتماعی را به آنها نسبت می دهند و اظهار میدارند در حالیکه بوردیو به سرمایهی اجتماعی به عنوان ابزار تمایز اجتماعی نگاه می کند، کلمن و پوتنام از آن به عنوان ابزار پیوند اجتماعی یاد می کنند. البته با وجود تمایز در دیدگاه آنها، هر سه نفر سرمایهی اجتماعی را مشتمل بر ارتباطهای فردی و کنشهای متقابل بینفردی، همراه با مجموعههای مشترکی از ارزشها میدانند که در رابطه با تعاملات بین افراد میباشد (نوغانی و اصغرپور، ۱۳۸۷). لازم به ذکر است که در ادامه به منظور بیان تفاوتهای موجود بین رویکردهای کلاسیک سرمایهی اجتماعی، توضیح مختصری از آنها ارائه میشود.
بوردیو (۱۹۸۷) با تعریف سرمایهی اجتماعی به عنوان “مجموعه ای از منابع واقعی و مجازی که از طریق برخورداری از شبکه های پایا و کم و بیش نهادینه شدهی روابط دو جانبه، برای یک فرد یا گروه انباشته میشود” آن را مشتمل بر دو بُعد شبکهی اجتماعی و جامعهپذیری میداند و اظهار میدارد که بهره برداری از منافع شخصی حاصل از این روابط ـ به عنوان پایه انسجام گروهی ـ منوط به آگاهی، شناخت و عمل به هنجارها و الگوهای روابط بینفردی میباشد (شجاعی باغینی، ۱۳۸۷؛ پوپ[۳]، ۲۰۰۳).
کلمن (۱۹۸۸) نیز با عطف به تعریف بوردیو، سرمایهی اجتماعی را بخشی از ساختار اجتماعی میداند که به کنشگر اجازه میدهد تا با بهره گرفتن از آن به منافع خود دست یابد. بنابراین، به نظر او سرمایهی اجتماعی با کارکردش تعریف میشود (شجاعی باغینی، ۱۳۸۷؛ سلطانی و جمالی، ۱۳۸۷؛ آگراوال[۴]، ۲۰۰۶). یعنی سرمایهی اجتماعی علاوه بر اینکه به عنوان یک دارایی منحصر به فرد از یک ساخت اجتماعی به تسهیل فعالیتهای شخصی و گروهی افراد کمک مینماید؛ دستیابی به اهداف و منافع مُعیّنی ـ مانند انتظارات و تعهدات دو جانبه، اعتماد و بدهبستان و تثبیت هنجارها و ارزشها در روابط اجتماعی ـ که در نبود آن قابل دستیابی نمیباشند را امکانپذیر میسازد (سلطانی و جمالی، ۱۳۸۷؛ آگراوال، ۲۰۰۶).
کلمن (۱۹۹۰) با بیان ویژگیهایی برای سرمایهی اجتماعی، ضمن بیان اهمیت آن در کنار سایر سرمایهها در پیشرفت و بهبود زندگی، به تمایز آن با سایر سرمایهها نیز اشاره می کند:
- سرمایهی اجتماعی به راحتی مبادله نمی شود.
- سرمایهی اجتماعی دارایی شخصی هیچ فردی نیست.
- سرمایهی اجتماعی نتیجهی فرعی سایر فعالیتهاست.
- سرمایهی اجتماعی در صورت استفادهی بیشتر نه تنها مستهلک نمی شود، بلکه افزایش نیز مییابد و به توسعهی زیستی و بهبود زندگی روحی و روانی انسانها کمک می کند.
علاوه بر تعاریف فوق، پوتنام (۱۹۹۳) نیز با بهکارگیری مفهوم سرمایهی اجتماعی در سطحی فراتر از سطح فردی، آن را شامل خصوصیاتی از سازمانهای اجتماعی همچون شبکهها، هنجارها و اعتماد میداند که باعث تسهیل همکاری و هماهنگی دو جانبه بین افراد میگردد. لذا از منظر وی سرمایهی اجتماعی یک دارایی جمعی و یک کالای عمومی در گروههای اجتماعی محسوب میشود که از طریق ایجاد منافعی همچون اعتماد، بدهبستان و تعهدات ناشی از آن به تسهیل تعاملات و مشارکت بین افراد و گروهها منجر میشود (شجاعی باغینی، ۱۳۸۷؛ پوتنام، ۲۰۰۰).
در بسیاری از تحقیقات بر این نکته تأکید شده است که گرچه هر سه نظریهپرداز مذکور، تعاریف متنوعی از سرمایهی اجتماعی ارائه کردهاند اما تحقیقات زیادی به این نتیجه رسیده اند که این دیدگاههای متغیر پیرامون سرمایهی اجتماعی جدای از هم نیستند. بلکه به دلیل برخی تفاوتها مکمل یکدیگرند (بانکجهانی، ۱۹۹۸؛ وال، فراز و چِریِر[۵]، ۱۹۹۸؛ استن، ۲۰۰۱). لذا در ادامه شباهتها و تفاوتهای دیدگاه هر سه نظریهپرداز ذکر شده است (جدول شمارهی ۳).
جدول شمارهی ۳: شباهتها و تفاوتهای میان دیدگاه بوردیو، کلمن و پوتنام پیرامون سرمایهی اجتماعی
نظریه پردازان | تفاوت | شباهت |
بوردیو | سرمایهی اجتماعی یک دارایی فرهنگی و اجتماعی است. | سرمایهی اجتماعی منبعی برای فعالیتهای جمعی است. |
کلمن | سرمایهی اجتماعی بعدی از ساختار اجتماعی است. | |
پوتنام | سرمایهی اجتماعی یک دارایی جمعی است. | |
بوردیو | سرمایهی اجتماعی در کلاس درس شکل میگیرد. | سرمایهی اجتماعی در اجتماعات شکل میگیرد و با گذر زمان انباشت میشود. |
کلمن | سرمایهی اجتماعی در خانواده و سازمان شکل میگیرد. | |
پوتنام | سرمایهی اجتماعی در سطوح منطقهای شکل میگیرد. | |
بوردیو | مقیاس سرمایهی اجتماعی پیشرفت تحصیلی است. | سرمایهی اجتماعی مبتنی بر هدف و دارای نقش مهمی در کمک به اشخاص و گروهها جهت نیل به مطلوبیتهاست. |
کلمن | مقیاس سرمایهی اجتماعی قدرت شخص است. | |
پوتنام | مقیاس سرمایهی اجتماعی توسعه و بهبود موفقیت ملی است. | |
بوردیو | سرمایهی اجتماعی نوعی کنترل اجتماعی برای محرومسازی برخی افراد است. | سرمایهی اجتماعی وسیلهی کنترل اجتماعی است. |
کلمن | سرمایهی اجتماعی راهی برای هنجارسازی و ایجاد معیارهایی برای تشخیص امنیت و عملکردهای صحیح و بدون نقص است. | |
پوتنام | سرمایهی اجتماعی راهی برای هنجارسازی و ایجاد معیارهایی برای تشخیص امنیت و عملکردهای صحیح و بدون نقص است. |
مطالب جدول فوق با بهره گرفتن از منابع ذیل تدوین شده است: شجاعی باغینی، ۱۳۹۷؛ وال و همکاران، ۱۹۹۸؛ آگراوال، ۲۰۰۶٫
مطابق با جدول شمارهی ۳، از دیدگاه هر سه نظریهپرداز، سرمایهی اجتماعی منبعی برای فعالیتهای جمعی به شمار میآید. با این وجود، در حالیکه از نظر بوردیو، سرمایهی اجتماعی یک دارایی فرهنگی و اجتماعی است، کلمن از آن به عنوان بُعدی از ساختار اجتماعی و پوتنام از آن به عنوان یک دارایی اجتماعی جهت نیل به یک جامعهی دموکراتیک یاد می کند (شجاعی باغینی، ۱۳۸۷). همچنین، در حالیکه پیرامون این نکته که سرمایهی اجتماعی شکلگرفته در اجتماعات با گذشت زمان انباشته میشود بین این سه تن اتفاق نظر وجود دارد، دیدگاههای آنها پیرامون اندازه اجتماعی که سرمایهی اجتماعی در آن اتفاق میافتد متفاوت است. علت چنین تفاوت دیدگاهی می تواند این باشد که بوردیو پیرامون سرمایهی اجتماعی کلاس درس، کلمن پیرامون سرمایهی اجتماعی خانواده و سازمان و پوتنام نیز پیرامون سطوح منطقهای سرمایهی اجتماعی بحث کردهاند (وال و همکاران، ۱۹۹۸). مطابق با مطالب مذکور در جدول فوق، با وجودیکه در هر سه دیدگاه، سرمایهی اجتماعی مبتنی بر هدف و دارای نقش مهمی در کمک به اشخاص و گروهها جهت نیل به مطلوبیتها در نظر گرفته میشود. چون بوردیو مقیاس سرمایهی اجتماعی را قدرت شخصی، کلمن پیشرفت تحصیلی و توسعهی انسانی و پوتنام توسعه و بهبود موفقیت ملی ذکر می کنند، دیدگاه آنها تا حدودی از یکدیگر متمایز میشود (آگراوال، ۲۰۰۶). در نهایت اینکه، در حالیکه سه دیدگاه فوق، سرمایهی اجتماعی را به عنوان کنترل اجتماعی در نظر میگیرند، بوردیو سرمایهی اجتماعی را نوعی کنترل اجتماعی برای محرومسازی برخی افراد و کلمن و پوتنام، سرمایهی اجتماعی را به عنوان راهی برای هنجارسازی و ایجاد معیارهایی در جامعه برای تشخیص امنیت و عملکردهای صحیح و بدون نقص در نظر میگیرند (وال و همکاران، ۱۹۹۸).
[۱] -Foley & Edvards
[۲] -Field
[۳] -Pope
[۴] -Agrawal
فرم در حال بارگذاری ...
[شنبه 1399-09-15] [ 04:59:00 ب.ظ ]
|