تجمل گرایی در تهیه وسایل زندگی

تأمین و تهیّه وسایل و ابزار زندگی در حدّ نیاز و نیز مخارج حفظ و تعمیر آنها از مصارف ضروری زندگی محسوب می شود و از موارد مجاز برای صرف مال است. تلاش در راه تامین مخارج ضروری خانواده به حدی اهمیت دارد که در روایات در ردیف جهاد در راه خدا شمرده شده است . امام صادق (ع) در این زمینه می فرماید:« اَلْکادُّ لِعِیالِهِ کَالْمُجاهِدِ فی سَبِیلِ اللهِ ؛کسی که در راه تامین خانواده اش تلاش می کند مانند کسی است که در راه خدا جهاد می نماید .» با این وصف، رعایت حدّ اعتدال و پرهیز از اسراف، اصل عامّی است که شامل لوازم منزل نیز می‌شود.  در این راستا سخت گرفتن،بخل و امساک مذموم شمرده شده است .

امام رضا(ع) می فرماید:« یَنْبَغِی لِلرَّجُلِ أَنْ یُوَسِّعَ عَلَی عِیَالِهِ کَیْلَا یَتَمَنَّوْا مَوْتَهُ‏الکافی ؛سزاوار است مرد بر خانواده اش در وسایل ونفقه ،رفاه و توسعه ایجاد نماید تا انتظار مرگ او را نداشته باشند.»

درحدیثی حضرت امام صادق (ع) نیازمندی های شخصی را که انسان می تواند از مال خویش در راه آن مصرف کند بر می شمارند و از جمله این که:

آنچه برای تعمیر و ترمیم وسایل زندگی و یا حمل و نقل و یا حفظ آنها به خرج می رساند و نیز آنچه از منزل و یا وسیله ای از وسایل زندگی برای رفع نیازهای خود تهیّه می نماید.

فراهم نمودن لوازم مورد نیاز زندگی، در صورتی که از حد اعتدال نگذرد از عنوان تجمل گرایی خارج است؛مانند این که ابزاری خریداری کند که یا مورد نیازش نیست و یا جنبه تشریفات اضافی دارد و یا بیش از مقدار احتیاجش باشد که در هر سه مورد کاری مسرفانه کرده و از حدّ میانه دور شده است. البته حد اعتدال در این مصارف یک مفهوم نسبی است که در رابطه با افراد و اشخاص و زمان های مختلف تفاوت می کند . تهیه لوازم و ابزار تشریفاتی و غیر ضروری وزاید بر شأن ،خروج از حد اعتدال است .

حماد بن عیسی می گوید: امام صادق(ع) به بستر و رختخوابی در منزل شخصی نظر انداخت سپس فرمود: «فراش لِلرَّجُلِ و فِراشٌ لِاَهلِهِ و فِراشٌ لِضَیْفِهِ و الْفِراشُ الرّابِعِ للشَّیْطانِ ؛یکی برای خودش و دیگری برای خانواده، سومی برای مهمان و فراش چهارم برای شیطان است.»

حضرت در این روایت به اضافی بودن بستر چهارم که مورد نیاز نیست اشاره نموده و آن را برای شیطان خوانده است . روی هم انداختن چندین فرش ، تهیه ده ها دست رختخواب بدون استفاده ،دکوراسیون ها و مبلمان های گران قیمت و مانند آن از مظاهر اسراف و تجمل گرایی  و حرام است ،البته وضعیت و موقعیت افراد تفاوت می کند . ممکن است شخصی دارای موقعیت خاص باشد که لازمه اش رفت و آمد زیادو نیاز به وسایل و ابزار زیاد است . ملاک در این مسئله عرف هر جامعه است . بنابراین ،در این حدیث که امام صادق(ع) فرمودند: چهارمین بستر برای شیطان است ،در واقع آن چهارمی اضافه بر نیاز آن شخص بوده و برای مهمان داری او تنها یک رختخواب کفایت می کرده است و چنانچه شخصی برای پذیرایی از میهمانان ، اضافه بر آن مورد نیازش باشد ، با برخورداری از آن نه تنها مسرف نیست، بلکه این خود بهترین مورد برای خرج مال و ثروت است ؛ زیرا دارا بودن آن مایه حفظ آبرو و حیثیت شخص و پاسدار موقعیت اجتماعی اوست.

محمد بن یعقوب کلینی ، پیشین ،  ج 4،ص12

شیخ حر عاملى، پیشین ، ج15، ص249

حسن بن شعبه حرانى، تحف العقول، قم،  انتشارات جامعه مدرسین ،1404 هجرى قمرى،  ص‏250.

محمد بن یعقوب کلینی، پیشین، ج 6 ،ص 480