خرید آنلاین کالاها و خدمات از باارزش ترین خدماتی است که بر روی اینترنت ارائه می شود. این امر علاوه بر صرفه جویی در وقت کاربران، مزایایی چون افزایش امنیت در جابه جایی پول، کاهش هزینه های بازاریابی، صرفه جویی اقتصادی و افزایش فرصت های شغلی و کار آفرینی را به دنبال دارد. اما در عین حال کلاهبرداران فضای مجازی نیز با بهره گرفتن از عدم اطلاع یا کم دقتی خریداران و مشتریان، آن را با تهدیدها و آسیب هایی مواجه ساخته اند.
نکات ذیل را در هنگام خریدهای الکترونیکی درنظر داشته باشید:
– اولین پیش فرض برای حقیقی و سالم بودن خدمات یک فروشگاه الکترونیک، این است که کالاهای مجاز ارائه می کند.
بنابراین فروشگاه هایی که کالاهای غیرمجاز به فروش می رساند، با احتمال بسیار بالا، به قصد کلاهبرداری به وجود آمده اند.
– در هنگام تصمیم به خرید از فروشگاه های الکترونیکی، از تجربه دوستان و آشنایان نزدیک درخصوص خریدهای آنلاین استفاده کنید و از فروشگاه هایی که سابقه ارائه خدمات مطلوب دارند خرید کنید.
– صفحاتی که ناخواسته در مقابل شما باز می شوند و حاوی تبلیغات فروش کالاها و ارائه خدمات هستند، ممکن است تقلبی بوده و قصد کلاهبرداری داشته باشد.
– سعی کنید در هنگام خرید آنلاین، با روش هایی نظیر گرفتنwhas از دامنه ی سایت اینترنتی فروشگاه یا جستجو در انجمن هایی که اعضای آنها تجربیات خرید آنلاین خود را برای اطلاع سایر اعضا می نویسد، از مدیر و گردانندگان فروشگاه، احراز هویت کند.
– در هنگام خرید آنلاین و در زمانی که پس از انتخاب کاملاً به درگاه پرداخت الکترونیک بانک رهنمون می شوید، دقت کنید که حتما آدرس صفحه درگاه پرداخت الکترونیکی، تعلق به همان بانک باشد که آرم و لوگوی آن را در صفحه مشاهده می کنید.
– در بعضی از مواقع کلاهبرداران با جعل صفحات درگاه پرداخت الکترونیکی بانک ها، شما را به صفحاتی هدایت می کنند که آدرس بسیار شبیه آدرس بانک اصلی دارند.در صورت عدم دقت خریدار و ورود اطلاعات کارت بانکی خود شامل شماره ی کارت، رمز عبور cvv2، و تاریخ انقضای کارت این اطلاعات را در سیستم خود ثبت کرده و عملاً امکان هرگونه اقدامی را با حساب موجودی قربانی دارند.
– سیستم پرداخت الکترنیکی همه بانک ها از SSL و روش های مطمئن رمزنگاری استفاده می کند دقت کنید که در نوار آدرس کنار آدرس اینترنتی صفحه پرداخت بانک، نماد یک قفل یا عبارتhttps:// درج شده باشد. در غیر این صورت قطعاً صفحه جعلی است و قصد به سرقت بردن اطلاعات کارت بانکی شما را دارد.
مرکز توسعه تجارت الکترونیکی وزارت بازرگانی با همکاری نیروی انتظامی جمهوری اسلامی در جهت افزایش امنیت خدمات تجارت الکترونیک، اعطای نماد اعتماد الکترونیکی به فروشگاه های الکترونیک را آغاز کرده است تا خریداران به راحتی و با آسودگی خاطر خرید خود را انجام دهند. ترجیحاً از فروشگاه هایی که دارای این نماد هستند، خرید کنید.[۱۱۸]

ب: حفاظت از اطلاعات شخصی

شاید شنیده باشید بسیاری از افراد به دلیل گم کردن یا به سرقت رفتن حافظه فلش یا هارددیسک و افشای اطلاعات شخصی یا اسرار کاری و سازمانی در شبکه های اجتماعی یا سایت های اینترنتی با مشکل مواجه شده اند.
کارشناس معاونت تشخیص و پیشگیری پلیس فتا با بیان مطلب فوق گفت: همان طور که می دانید بسیاری از دعاوی مربوط به حوزه سوءاستفاده از اطلاعات شخصی افراد ناشی از عدم آگاهی کاربران در نگهداری و حفظ اطلاعات شان می باشد و این موجب شده تا سودجویان و فرصت طلبان از این عدم آگاهی افراد سوءاستفاده نموده و اتفاقات ناگواری رخ دهد. وی بیان کرد از این رو پلیس مراقبت از داده های شخصی توسط خود افراد را اولین و اساسی ترین نکته ایمنی قابل تذکر به کلیه کاربران می داند.
یکی از دارایی های ارزشمند شما اطلاعاتی است که آن را مدیریت می کنید. چه اطلاعات محرمانه سازمانی شما باشد یا اطلاعات شخصی شما، هکرها می خواهند که به آن دست یابند کار آنها را آسان نکنید. در همین خصوص برای جلوگیری از سرقت اطلاعات شخصی خود به توصیه هایی که پلیس فتا به کاربران آن می دهد، گوش فرادهید.
– هر اطلاعاتی ارزشمند است و باید محافظت شود.
– به یاد داشته باشید که باید اطلاعات خود را طبقه بندی کنید تا بتوانید سطح امنیتی موردنیاز هر طبقه را مشخص نمایید.
– اطلاعات الکترونیک خود را با توزیع نامناسب، رمزنگاری اطلاعات و استفاده از تدابیر امنیتی مناسب حفاظت کنید.
– همان طور که برای امحاء کاغذهای حاوی اطلاعات محرمانه، آنها به دستگاه های خردکن می سپارید، اطلاعات رایانه ای حساس را نیز با نرم افزارهای امحاء از بین ببرید.
– ارزیابی محرمانگی، تمامیت و دسترسی پذیری اطلاعات به شما کمک می کند تا تعیین کنید که چه سطحی از حفاظت موردنیاز شما است.
– پیش از آن که وارد گفتگو پیرامون اطلاعات محرمانه با شریک یا مشتریان خود شوید و این اطلاعات را برای آنها ارسال کنید، مطمئن شوید که شما یک قرارداد امضاء شده ی عدم افشا دارید.
– هر فردی، نقش مهمی در محافظت از اطلاعات حساس دارد.
– انتشار اطلاعات محرمانه در شبکه های اجتماعی اینترنتی، حتی با رعایت سیاست های محرمانگی باز هم به منزله ی افشای اطلاعات است.[۱۱۹]

ج: امنیت پست الکترونیکی

پست الکترونیکی یک ابزار قوی و راحت برای تبادل اطلاعات است اطلاعاتی که در یک پست الکترونیک تبادل می شود ممکن است دارای ارزش زیادی باشد که آن را یک هدف برای هکرها تبدیل می کند. این توصیه ها را برای وقتی که از پست الکترونیکی استفاده می کنید به خاطر بسپارید.
– مطمئن شوید که پست الکترونیک را برای افراد واقعی ارسال کنید. قبل از آن که بر روی ارسال کلیک کنید دوباره آدرس گیرنده را بازبینی کنید.
– وقتی از گزینه ارسال به همه استفاده می کنید احتیاط کنید. مطمئن باشید که شما می خواهید همه ی کسانی که در لیست ارسال شما قرار دارند، پیام شما را دریافت کنند.
– مراقب کلاهبرداری ها از طریق فیشینگ باشید. اگر شما پست الکترونیکی دریافت کردید که از شما شماره حساب، رمز عبور، پین یا رمز دوم شما را درخواست کرد، از طریق سازمانی که به ظاهر ارسال کننده ی آن پست الکترونیکی است، فرستنده را احراز هویت کنید. این گونه اطلاعات را هرگز از طریق پست الکترونیکی ارسال نکنید.
– آنتی ویروس خود را به روز کنید و آن را طوری تنظیم نمایید که فایل های پیوست پست الکترونیکی را به صورت خودکار اسکن کند.
– همواره در هنگام ارسال پست الکترونیکی، آدرس گیرنده را دوباره کنترل کنید تا مطمئن شوید که اطلاعات حساس را به افراد مربوطه ارسال می کنید.
– در موقع انتخاب سرویس دهنده ی پست الکترونیکی، سرویس دهنده ای را انتخاب کنید که به شما کمک می کند از دریافت پست الکترونیکی ناخواسته جلوگیری کنید.
– هرگز به پست الکترونیکی ناخواسته پاسخ ندهید و پست الکترونیکی هایی که حاوی ویروس هستند را باز فرست نکنید. آنها را پاک کرده و به دور اندازید.
– هرگز اطلاعات محرمانه را در زمانی که از سرویس های رایگان پست الکترونیکی یا سرویس های عمومی مبتنی بر وب استفاده می کنید ارسال یا ذخیره نکنید. با بهره گرفتن از این پست الکترونیکی های مبتنی بر وب ممکن است به اندازه ی کافی در امنیت نباشید. [۱۲۰]

د: هک و نفوذ سامانه های رایانه ای

هک و نفوذ به سامانه های رایانه ای و مخابراتی با نیت و قصد مجرمانه ای که در قانون جرائم رایانه ای تعریف شده است، جرم تلقی می شود و مجازات دارد. اما بسیاری از افراد مخصوصاً نوجوانان و جوانان، از روی کنجکاوی و با بهره گرفتن از برخی نرم افزارها و تکنیک ها، به این امر اقدام می کنند. این افراد بایستی بدانند که در بیشتر موارد اقدام آنان جرم تلقی شده و در صورت شناسایی پلیس و برخورد قضایی مجازاتی را برای آنان در پی دارد و از آن پس یک فرد سابقه دار محسوب شده و در آینده از بسیاری از امتیازات اجتماعی نظیر ادامه تحصیل، اشتغال و… محروم خواهند بود. نکات ذیل تذکراتی به این قبیل ماجراجویان و نیز سایر کسانی که ممکن است قربانی این کنجکاوی ها بشوند.
– ورود به سامانه های رایانه ای و مخابراتی به منظورهای مختلف، نخست عمل غیراخلاقی محسوب می شود.همان طور که بالا رفتن از دیوار خانه ی مردم و سرقت در فضای واقعی مذموم است. سرقت دارایی های رایانه ای نیز جرم اخلاقی و قانونی محسوب می شود.
– خرید و فروش باگ ها و اطلاعات منافذ کشف شده ی سایت های اینترنتی، خصوصاً سایت های مهم و حساس و ارائه راهنمایی در این خصوص در انجمن ها، اطاق های گفتگو و شبکه های اجتماعی، خرید و فروش نرم افزارهای غیرقانونی هک و کرک و استخدام افراد برای اقدام به هک و کرک، جرم محسوب شده و پلیس باشناسایی این دسته افراد با آنان برخورد قانونی خواهد کرد.
– بسیاری از والدین تصور می کنند که تخلف اجتماعی جوانان و نوجوانان جابه جایی خارج از چارچوب خانه و خانواده اتفاق می افتد و بنابراین اگر فرزند نوجوان کنجکاو آنها در خانه و با رایانه و اینترنت نسبت به هک و نفوذ اقدام کند مجرم نیست و از این رو در برابر اقدامات پلیس و تصمیمات دستگاه قضایی مقاومت می کنند. لذا شایسته است والدین نسبت به فعالیت های خانگی در خانه ی فرزندان شان حساسیت بیشتری به خرج دهند.
– افزایش امنیت سخت افزاری و نرم افزاری رایانه و سیستم های رایانه ای و اینترنتی یک اصل اساسی در فضای مجازی است.
لذا برای جلوگیری از آسیب های ناشی از هک و نفوذ، مدیران سامانه های رایانه ای و مخابراتی و افراد بایستی با بهره گرفتن از تدابیر امنیتی مناسب نسبت به حفظ سامانه های خود اقدام کنند. شایان ذکر است که قانون بر«تدابیر امنیتی» تأکید ویژه ای دارد و از این رو مدیران سامانه هایی که تدابیر امنیتی را لحاظ نکرده باشند، نیز باید در برابر قانون پاسخگو باشند.
– تدابیر امنیتی شامل کلیه اقدامات فنی مثل استفاده از آنتی ویروس ها و فایروال ها، سرورهای بک آپ و نیز تعیین سطح دسترسی کاربران و اقدامات محیطی در ایمن سازی و به سازی مکانی، محل نصب و خدمات دهی سامانه های رایانه ای است.

گفتار سوم: راهکارهای پیشنهادی پلیس فتا برای کنترل جرائم در فضای سایبر

پلیس فتا حافظ سرمایه های مردمی در فضای مجازی است و مسئولیت شناخت و برخورد با مجرمان در فضای سایبر بر عهده این نهاد است. بنابراین هر جرمی که بر علیه منافع کشور رخ می دهد در راستای سیاست پلیس فتا که شناخت محیط های جرم خیز برای جلوگیری از فعالیت مجرمان در آن فضا می باشد، برخورد لازم نماید. در یک جمله می توان این گونه بیان کرد که پلیس فضای تولید و تبادل اطلاعات چشم بینای فضای مجازی است و هیچ جرمی از محدوده وسیع این بینایی در امان نیست. بنابراین برای برقراری امنیت و آرامش در فضای مجازی نیاز به عواملی است که در این مسیر همگام با پلیس فتا به نتایج قابل قبول دست یابند. در این خصوص بهترین راهکارهایی که توسط پلیس فتا برای در امان ماندن کاربران ارائه گردیده اشاره می شود. ضرورت تعامل مردم با پلیس، اطلاع رسانی صحیح توسط کلیه رسانه های جمعی اعم از مکتوب و شفاهی، نهادینه کردن فرهنگ استفاده از فضای مجازی برای استفاده کاربران و بخصوص نوجوانان و جوانان که آینده سازان مملکت می باشند.
امید است با توسل جستن به راهکارهایی که توسط پلیس فتا برای همگان ارائه می شود در آینده ای نه چندان دور آسیب ها و تهدیدات فضای مجازی به حداقل و در نهایت منجر ریشه کن شدن آن شود.

بند اول: ضرورت تعامل مردم با پلیس فتا

امروزه اساس کار پلیس، جامعه محوری است و تلاش برای رضایت و جلب حداکثری مشارکت مردم با پلیس در اولویت های اصلی ناجا قرار گرفته است . یکی از مهم ترین مأموریت های پلیس برقراری نظم و امنیت در جامعه است و این امر محقق نمی شود مگر با در کنار مردم بودن و مردمی بودن که در چند سال اخیر پلیس در این زمینه بسیار موفق عمل کرده است. ایجاد حس آرامش و امنیت در جامعه مهم تر از برقراری امنیت فیزیکی است. تولید امنیت یک تولید اجتماعی است و تنها با همکاری و تعامل روزافزون همه اجزای تشکیل دهنده جامعه رقم می خورد. در واقع ارتباط مردم با پلیس و ارتباط پلیس با مردم و تولید امنیت در جامعه، ارکان اصلی سرمایه اجتماعی نیروی انتظامی را تشکیل می دهد.
همچنین مشارکت عملیاتی بین مردم و اقشار مختلف جامعه به ایجاد امنیت و آرامش در جامعه کمک کرده و تعامل مردم با پلیس را افزایش می دهد که نتیجه کلیه این عوامل اعتماد متقابل و ارتباط مناسب مردم با پلیس و موجب موفقیت ناجا و افزایش احساس امنیت در جامعه می شود.
بهترین سرمایه پلیس در ایران، اقشار مختلف مردم هستند که همراه با پلیس در تأمین امنیت، نقش خود را به خوبی نشان داده اند. به گفته سردار هادیانفر رئیس پلیس فتا نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران:
پلیس ایران هم اکنون به عنوان یکی از برجسته ترین پلیس های دنیا شناخته می شود، زیرا حرکت را براساس آموزه های دینی، رعایت حقوق شهروندان و نیازهای روز جامعه، سازماندهی و برنامه ریزی می کند. وی با بیان اینکه ایجاد پلیس فضای تولید و تبادل اطلاعات یکی از نمونه های پویایی و همگانی پلیس با توسعه و تحولات اجتماعی کشور است .
خاطرنشان کردند اقتدار پلیس ایران را باید در ریشه های مردمی آن جستجو کرد. این پلیس متشکل از آحاد مختلف مردم است. بر همین اساس پلیس جمهوری اسلامی ایران بسیار راحت نسبت به سایر پلیس های جهان، با مردم ارتباط برقرار می کند و گام های بلندی را برای حفظ و ارتقاء امنیت اجتماعی مردم برمی دارد. ارتباط تنگاتنگ پلیس با مردم به ایجاد حس اعتماد و گرایش بیشتر مردم منجر شده است تا آنها مشکلات و چالش های خود در فضای مجازی را با خیال آسوده پیگیری کنند[۱۲۱].
رابطه پلیس با مردم، رابطه اقتصادی نیست که برای کسب درآمد یا به دست آوردن بازاری پرسود باشد بلکه ناجا ملزم به دفاع از حقوق اجتماعی و امنیتی آحاد ملت است. بنابراین باید مسائل، مشکلات و نیازمندی های آنها را بداند چرا که بدون این شناخت امکان احترام در مورد خواسته های آنان و جلب خشنودی مردم میسر نیست.
شهروندان به عنوان محور اساسی در امنیت اجتماعی محسوب شده که تمام فعالیت های پلیس برای تأمین خواسته های مطرح شده از سوی آنان شکل می گیرد. در نتیجه تعامل و مشارکت مردم با پلیس به منظور رسیدن به هدف امری ضروری و دارای اهمیت است .