الف) شمارش کامل افراد جامعه مورد مطالعه
ب) نمونه گیری و انتخاب نمونه معرف از جامعه
به طور کلی، از نظر تحلیل آماری، حتی اگر داده ها از طریق شمارش کامل گردآوری شده باشند، می توان افراد مورد مشاهده را به عنوان نمونه ای از جامعه منظور کرد. این حالت در مواردی رخ می دهد که تعداد افراد جامعۀ مورد مطالعه چندان زیاد نبوده و نمونه گیری ضرورت نداشته باشد (کیش[۴۱۲]، ۱۹۶۷، ص ۱۷، به نقل از سرمد، بازرگان و حجازی، ۱۳۸۵ ، ص ۱۷۹).
در پژوهش حاضر با توجه به اینکه امکان مطالعه همه نمونه ها با در نظر گرفتن محدودیتهای تحقیق میسر نمی باشد محقق سعی نموده است که از جامعه آماری موردنظر تحقیق نمونه کاملاً معرف کیفیات و ویژگی های جامعه انتخاب نماید. تعداد و روش نمونه گیری در این تحقیق بدین صورت است:

1. نمونه گیری در سطح جامعه متخصصان تعلیم و تربیت به صورت تصادفی ساده انجام شد. بدین صورت که براساس جدول کرجسی و مورگان از مجموع ۲۰ صاحبنظر در زمینه های برنامه ریزی درسی و آموزش مهارتهای زندگی، ۱۹ نفر به عنوان نمونه تحقیق انتخاب شدند. افراد انتخاب شده در این سطح کسانی هستند که در زمینه آموزش مهارتهای زندگی سابقه فعالیت به صورت تألیف و ترجمه دارند و یا اساتید گروه تعلیم و تربیت که در حوزه برنامه درسی مهارتهای زندگی صاحبنظر می باشند را دربر می گیرد.
2. نمونه گیری در سطح جامعه معلمان شاخه نظری دبیرستان های دولتی شهر تهران که به امر تدریس برنامه آموزش مهارتهای زندگی پرداخته اند به صورت نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای انجام شده است. از مجموع ۳۳۰ معلم زن و مرد آموزش مهارتهای زندگی دورۀ متوسطه در کل مناطق ۱۹ گانه شهر تهران، ۵ منطقه به عنوان واحد نمونه انتخاب گردید. سپس از مجموع ۷۵ معلم زن و مرد آموزش مهارتهای زندگی دوره متوسطه در ۵ منطقه نمونه گیری شده، با بهره گرفتن از جدول کرجسی و مورگان ۶۴ نفر به عنوان نمونه انتخاب شدند.
3. نمونه گیری در سطح جامعه دانش آموزان دختر و پسر شاخه نظری دبیرستان های دولتی شهر تهران که درس مهارتهای زندگی را انتخاب کرده اند نیز به صورت نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای انجام شده است. از مجموع *۵۴۴۷۴ دانش آموز دختر و پسر شاخه نظری دبیرستان های عادی دولتی مناطق نوزده گانه شهر تهران که درس مهارتهای زندگی را انتخاب کرده اند ۲۰۱۱۳ دانش آموز از ۵ منطقه نمونه گیری شده به عنوان جامعه مادر انتخاب شدند، سپس با بهره گرفتن از جدول کرجسی و مورگان ۳۷۸ نفر به عنوان نمونه انتخاب شدند. آمار بدست آمده متلعق به سال تحصیلی ۸۶-۸۵ می باشد.

در تحقیق حاضر با توجه به پراکندگی توزیع جغرافیایی و وسعت جامعه دانش آموزان و معلمان شاخه نظری دبیرستان های دولتی در سطح مناطق ۱۹ گانه شهر تهران که مشغول تحصیل و تدریس مهارتهای زندگی هستند و با توجه به اینکه امکان تهیه لیست از اعضای جامعه فوق وجود نداشت و با تکیه بر مزایای روش نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای، این روش مناسبترین شیوه نمونه گیری تشخیص داده شد. به منظور تعیین حجم نمونه تحقیق با بهره گرفتن از روش نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای در گروه دانش آموزان مراحل زیر اعمال شده است:
الف) مرحله اول:
از بین مناطق ۱۹ گانه شهر تهران که دبیرستانهای دولتی عادی دارند ۵ منطقه به صورت تصادفی انتخاب شد. از مناطق شمال تهران (منطقه ۳)، از مناطق غرب تهران (منطقه ۵)، از مناطق شرق تهران (منطقه ۸)، از مناطق مرکزی تهران (منطقه ۶) و از مناطق جنوب تهران (منطقه ۱۶) به قید قرعه به عنوان واحد نمونه گیری انتخاب شدند.
ب) مرحله دوم:
با توجه به اینکه بررسی اطلاعات و آمار موجود دبیرستانهای مناطق ۱۹ گانه شهر تهران در سال تحصیلی ۸۶-۱۳۸۵ در واحد مدیریت آموزش متوسطه نظری و واحد طرح و برنامه سازمان آموزش و پرورش شهر تهران نشان داد که در همۀ مناطق شهر تهران حداقل یک دبیرستان دولتی دخترانه و پسرانه وجود دارد که در آنها آموزش مهارتهای زندگی به عنوان یک واحد درسی به دانش آموزان ارائه شده است. نمونه گیری در سطح دبیرستان های دولتی بر مبنای حداقل مدارس موجود در هر منطقه که در آنها برنامه آموزش مهارتهای زندگی ارائه شده است قرار داده شد. در مجموع با احتساب ۵ منطقه آموزشی و در هر منطقه ۲ مدرسه (دخترانه و پسرانه) ۱۰ مدرسه به عنوان واحد نمونه گیری انتخاب شد. در این مورد با توجه به حجم اندک معلمان آموزش مهارتهای زندگی در هر منطقه نسبت به دانش آموزان آن منطقه، بیشتر معلمان مدارسی که این واحد را ارائه کرده بودند به عنوان نمونه تحقیق انتخاب شدند.
ج) مرحله سوم:
با توجه به اینکه جامعه مورد مطالعه، دانش آموزان شاخه نظری دبیرستان های عادی- دولتی شهر تهران که واحد مهارتهای زندگی را انتخاب کرده اند می باشد، نمونه گیری در سطح کلاس به صورت انتخاب ۲ کلاس در هر مدرسه و ۲۰ کلاس در کل ۵ منطقه انتخاب شده در تهران می باشد. در جدول ذیل مشخصات نمونه گیری در سطح منطقه و مدرسه، به تفکیک جنسیت در جامعه دانش آموزان نشان داده شده است.
جدول ۳-۱: نمونه گیری گروه دانش آموزان شاخه نظری دبیرستان های عادی- دولتی
شهر تهران که درس مهارتهای زندگی را انتخاب کرده اند.