کنوانسیون محیط زیست دریای خزر (کنوانسیون تهران)

کنوانسیون محیط زیست دریای خزر در تهران در سال ۱۳۸۲ پس از برگزاری نشست های متعدد کارشناسان محیط زیست کشورهای ساحلی با هدف همکاری مشترک نسبت به حفاظت و احیای محیط زیست دریای خزر، کنترل آلودگی آن، مدیریت سواحل و برداشت های پایدار از ذخایر خاویاری و غیره به امضا رسید که مورد تقدیر کوفی عنان دبیر کل سازمان ملل متحد قرار گرفت. پنج کشور ساحلی دریای خزر (جمهوری آذربایجان، ایران، قزاقستان، روسیه و ترکمنستان) با آگاهی از تخریب محیط زیست دریای خزر در اثر آلودگی ناشی از منابع مختلف فعالیتهای انسانی از جمله تخلیه مواد مضر، خطرناک، مواد زاید و سایر آلودگی های ناشی از منابع دریایی و منابع مستقر در خشکی، با تصمیم راسخ در حفظ منابع زنده دریای خزر در خشکی برای محیط زیست دریای خزر، با توجه به خطرات ناشی از نوسانات سطح آب که محیط زیست دریای خزر و خصوصیات اکولوژیکی وآب نگاری منحصر به فرد آن را تهدید می کند، با تاکید بر اهمیت حفاظت از محیط زیست دریای خزر با تصدیق اهمیت همکاری میان دولتهای ساحلی خزر و با سازمان بین المللی مربوط و با هدف حفاظت و نگهداری محیط زیست دریای خزر، کنوانسیون تهران را امضا کردند[۳۶]. با اراده پنج کشور حوزه خزر و بویژه ابتکار عمل و پیشگامی جمهوری اسلامی ایران پس از ۸ سال تلاش، کنوانسیون محیط زیست دریای خزر موسوم به کنوانسیون تهران در سال ۲۰۰۳ در تهران منعقد شد. آذربایجان بعنوان پنجمین و آخرین کشور تصویب کننده به جمع متعاهدین پیوست که لازم الاجرا شدن کنوانسیون منوط به تصویب آن در مجلس کشورها و تودیع سند به کشور امین است. این کنوانسیون در ایران در سال ۱۳۸۴ توسط مجلس شورای اسلامی تصویب شد[۱].

۲-۲-۲-۳۱- پروتکل کیوتو مربوط به کنوانسیون چهارچوب ملل متحد در مورد تغییرات آب و هوایی (پروتکل کیوتو ۱۹۹۷)

در اولین کنفرانس اعضای کنوانسیون تغییرات آب و هوایی که در سال ۱۹۹۵ در برلین برگزار شد، اعضای کنوانسیون این مساله را مورد شناسایی قرار دادند که در پرتو دلایل علمی بیشتر، تعهدات کنوانسیون برای دستیابی به اهداف آن مناسب نیست. نتیجه این کنفرانس اعضا، تهیه یک اختیار عمل سیاسی برای تقویت تعهدات کنوانسیون بود که منجر به تصویب متن اولین پروتکل به کنوانسیون در سومین کنفرانس اعضا در توکیو در دسامبر سال ۱۹۹۷ شد. هر چند که در مورد شرایط خاصی از پروتکل کیوتو به کنوانسیون چهارچوب ملل متحد در تغییرات آب و هوایی توافق حاصل شده بود، اما بسیاری از مسائل سیاسی و فنی بسیار مهم حل نشده، باقی مانده بودند. از جمله این موارد که می توان به مساله تجارت انتشار گازهای گلخانه ای و استفاده از تقلیل دهنده های این گازها اشاره کرد. بسیاری از کشورها احساس می کردند که آنها نمی توانند پروتکل کیوتو را تا زمانیکه این مسائل حل شود، تصویب کنند. بعد از انجام مذاکرات بیشتر، برنامه عمل بوئنس آیرس در سال ۱۹۹۸ در کنفرانس اعضای چهارم تصویب شد. این برنامه عمل، برنامه کاری را در مورد قواعد عملیاتی و اجرای کنوانسیون تغییرات آب و هوایی طرح ریزی کرد. قرار بود این برنامه کاری در سال ۲۰۰۰ نهایی شود. این موضوعات حل نشده ادامه داشت و بحث برانگیز بودن آن با شکست مذاکرات در کنفرانس اعضای ششم در لاهه ثابت گردید.

در سال ۲۰۰۱ رئیس جمهوری آمریکا- بوش- رسماً اعلام کرد که آمریکا بزرگترین منتشر کننده دی اکسید کربن، این پروتکل کیوتو را امضا نخواهد کرد. دلیل رئیس جمهور آمریکا این بود که امضای این پروتکل ضرر و زیان بسیاری به اقتصاد آن کشور وارد خواهد آورد. امریکا معتقد بود که این پروتکل حاوی تعهدات الزام آوری برای کاهش میزان انتشار گازهای گلخانه ای برای کشورهای در حال توسعه نیست. علیرغم این مساله فرایند مذاکرات مجدداً از سر گرفته شد و در سال ۲۰۰۱ به نتیجه رسید. بر این اساس اجازه داده شد تا پیمان مراکش در اواخر سال ۲۰۰۱ تکمیل گردد. پیمان های مراکش در بردارنده مقررات مفصل و پیچیده ای برای کمک و راهنمایی در اجرای عملی پروتکل کیوتو است. پیمانهای مراکش موضوعات زیر نظر کنوانسیون مرتبط با ترتیبات بودجه گذاری و ظرفیت سازی برای کشورهای در حال توسعه را تحکیم بخشید[۳۷]. این کنوانسیون در سال ۱۳۸۴ در مجلس شورای اسلامی ایران به تصویب رسید[۲]. حوزه های پیشنهادی مطرح شده در پروتکل کیوتو به شرح زیر می باشد:

• گسترش بهره وری انرژی
• گسترش انرژی تجدید ناپذیر
• حذف تدریجی یارانه هایی که مخالف با اهداف کنوانسیون است
• حمایت و افزایش تقلیل دهنده های انتشار گازهای گلخانه ای
• گسترش اشکال پایدار کشاورزی

[۱] . http://rc.majlis.ir/fa/law/show/97758

[۲] . http://rc.majlis.ir/fa/law/show/97764