*

بهسازی (Improvement):در این نوع مداخله اصل برروی وفاداری به گذشته و حفظ آثار هویت بخش در آنهاست فعالیت بهسازی با هدف استفاده از امکانات بالقوه و بالفعل موجود و تقویت جنبه‌های مثبت و تضعیف جنبه‌های منفی از طریق حمایت، مراقبت، نگهداری، حفاظت، استحکام بخشی و تعمیر صورت می پذیرد.^[۲۱]
۱-۸- پیشینه تحقیق:
پس از شدت گرفتن شهرنشینی و رشد روزافزون آن در کشورها، بخصوص کشورهای صنعتی و پدیدآمدن اسکان غیررسمی و حاشیه‌نشینی در شهرها، تحقیقات و پژوهش‌های مختلفی در باب این اجتماعات از زوایای مختلف انجام شده است.
عده‌ای با نگرش یک معضل و مشکل شهری ولی با دید کالبدی و عده ای دیگر از زوایای مشکلات اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و یا تلفیقی از اینها به مسئله نگاه کرده‌اند. برخی از تحقیقات انجام شده فقط در حد مباحث نظری مانده است و کمتر کاربردی بوده و برخی دیگر با انتخاب منطقه و نمونه‌های موردی^[۲۲] علاوه برپرداختن به وضعیت نابسامان این بافت‌ها، به راه‌ حل‌ هایی نیز رسیده‌اند و شاید بیشتر جنبه کاربردی داشته باشد.
علاوه بر آن در مقالات و مجله‌های تخصصی و در مباحث و جلسات کارشناسی شهری به مبحث اسکان غیررسمی، حاشیه‌نشینی، سرپناه‌های نامناسب مانند آلونک و زاغه نشینی پرداخته شده است. ولی چیزی که هم اکنون به چشم می‌خورد مدیریت شهرهای ایران هنوز راه‌حل مطمئن، صحیح، سریع، پایدار و خوبی با این پدیده نیافته‌اند و شاید بدنبال آن نبوده و یا از راه حل‌ و گزینه‌های برتر انتخاب شده، استفاده ننموده‌اند و این پدیده در شهرها هنوز رخ می کند و مشکلات خود را بروز می‌دهد و برای ساکنین آن نیز هیچ تمهیدی اندیشه نمی‌شود.

در مورد پدیده اسکان غیررسمی و حاشیه‌نشینی کتب، ترجمه و مقالات زیادی نیز به چشم می‌خورد که از آن جمله :
حاشیه‌نشینی نوشته سید سعید زاهد زاهدانی از انتشارات دانشگاه شیراز، ۱۳۶۹
مجموعه مقالات حاشیه‌نشینی و اسکان غیررسمی در دو جلد زیر نظرحبیب اله آقا بخشی، علی حاج یوسفی و حسین کاکویی از انتشارات دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی، ۱۳۸۲ که شامل مقالات ذیل می‌باشد:
۲-۱- نظام مشارکت مردم درمناطق حاشیه‌نشین از دکتر حبیب آقا بخشی
۲-۲- صندوق‌های تامین مالی خرد نهادی برای توانمندسازی کم درامدها نمونه موردی، سلطان آباد در شهر گلستان – خانم زهرا اسکندری دورباطی
۲-۳- سنجش علل ساختاری و نهادی حاشیه‌نشینی در ایران- آقای کمال اطهاری
۲-۴- چهره‌نمایی بافت‌های اسکان غیررسمی و عوامل موثر بر شکل‌گیری آن- خانم زهرا افتخاری راد
۲-۵- بررسی ساز و کارهای حقوقی- قانونی موجود در برنامه‌های پنج ساله عمرانی کشور در ایجاد حاشیه‌نشینی- مهندس حمیده امکچی
۲-۶-ساختیابی اقتصادی- اجتماعی اسکان غیررسمی (مطالعه موردی در منطقه کلان شهری تهران)- دکتر مهرداد جواهری پور
۲-۷- اسکان غیررسمی در کلان شهر مشهد نمونه موردی: شهرغیررسمی ساختمان- دکتر حسین حاتمی‌نژاد
۲-۸- پدیده حاشیه‌نشینی شهری قبل از انقلاب- دکتر علی حاج یوسفی
۲-۹- مددکاری جامعه‌ای در سازمان بخشی اجتماع حاشیه‌نشینی شهری- دکتر سید احمد حسینی
۲-۱۰- حاشیه‌نشینی جمعیت و مهاجرت- دکتر حبیب ا… زنجانی
۲-۱۱- ساختارهای مورد نیاز برای مهار و ساماندهی حاشیه‌نشینی در ایران- دکتر مریم شریعت زاده
۲-۱۲- بازنگری ویژگی‌های اسکان خود انگیخته در ایران: در جستجوی راه‌کارهای توانمندسازی- دکتر مظفر صرافی
۲-۱۳- حاشیه‌نشینی و راهبردهای توسعه- آقای یونس محمدی
۲-۱۴- ناهمگونی زیستی- کالبدی در سکونتگاه‌های خودرو پیرامون شهر تهران- آقای ناصر مشهدیزاده دهاقانی
۲-۱۵- بررسی خصوصیات ساختاری حاشیه‌نشینی در تهران- آقای فردین یزدانی بروجنی
۲-۱۶- ویژگی‌های کالبدی محله‌های حاشیه‌نشین- مهندس گیتی اعتماد
۲-۱۷- ملاشیه- حاشیه‌ای از شهر اهواز- خانم حاجیه فلاح
۲-۱۸- حاشیه‌نشینی و اسکان غیررسمی در تهران، تغییر فرصت‌های ادغام اجتماعی- خانم اعظم حاتم
۲-۱۹- حاشیه‌نشینی در محله‌های ناهنجار شهر تهران(مورد محله غربت)- آقای سعید خراطها
۲-۲۰- نگرشی به عوامل سه بعدی فقر و حاشیه‌نشینی آسیب‌زا در تهران- دکتر داور شیخاوندی
۲-۲۱- سکونتگاه‌های خودرو، گذار از حاشیه‌نشینی به الگویی از سکونتگاه‌ پیرامون کلان شهرهای ایران- دکتر محمد شیخی
۲-۲۲- نظام اسکان در حاشیه جنوبی شهر تهران، تحولات و چشم‌اندازها- آقای غلامرضا کاظمیان
۲-۲۳- دیدگاه‌هایی درباره‌ی اصلاح ساختارهای ناسازگار ناشی از حاشیه‌نشین‌های شهری (با نگرش به تجارب کشورهای جنوب شرقی آسیا) دکتر بیژن کلهرنیا
۲-۲۴- توانمندسازی و بهسازی شهری ( محله بابائیان زاهدان) آقای محمدمیرداد
حاشیه‌نشینی در جستجوی معنا و مفهوم نوشته کریم حسین‌زاده دلیر در مجله اطلاعات سیاسی و اقتصادی شماره ۸ و ۹، خرداد و تیر ۱۳۷۰
تعریف و مفهوم حاشیه‌نشینی نوشته کریم زنده‌دل از انتشارات سازمان برنامه و بودجه ۱۳۶۱
حاشیه‌نشینی و راهکارهای ساماندهی آن در جهان ترجمه و تدوین مریم‌هادیزاده بزاز- آذربرزین مشهد-۱۳۸۴
همچنین تحقیق و پژوهش‌هایی در موضوع اسکان غیررسمی و حاشیه‌نشینی با نمونه موردی در کشور به چشم می‌خورد که تعدادی از آنها بدین شرح است:
حاشیه‌نشینان تبریز از کریم حسین‌زاده دلیر- موسسه تحقیقات شهری دانشگاه تهران- ۱۳۶۱
بررسی اجمالی حاشیه نشینان شهر کرمان از سید سعید زاهد زاهدانی- سازمان برنامه و بودجه-۱۳۵۵
حاشیه نشینان شهر تبریز- منطقه شمال تبریز از حسین شکویی – مرکز هماهنگی مطالعات محیط‌زیست، دانشگاه تبریز و انجمن ملی حفاظت منابع طبیعی و انسانی -۱۳۵۴
حاشیه نشینان اهواز از مصطفی نیرومند- موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران -۱۳۵۲

۲

باید ببینیم واحد منابع انسانی تا چه حدی بین کارکنان و مدیران مقبولیت دارد. اگر واحد منابع انسانی خوشنامی و اعتبار اولیه را دارد
، اتفاقا می تواند با اضافه کردن مجموعه ی مرکز سنجش شایستگی، به اعتبار خودش بیافزاید، در اینصورت بهتر است که در واحد منابع انسانی کانون اتفاق بیفتد.

- کانون زیر مجموعه ی منابع انسانی که اعتبار دارد
- مقبولیت واحد منابع انسانی نزد مدیران و کارکنان
- خوش نامی و اعتبار اولیه واحد منابع انسانی
- افزایش اعتبار واحد منابع انسانی

۳

کانون حتما باید یک رییس داشته باشد. در سازمان های بزرگ بهتر است که این مسئولیت را به یک کمیته تسلیم کند. باید سپرهای دفاعی ایجاد شود تا ازحملاتی که امکان دارد به نتایج کانون شود بتواند در امان باشد.

- ایجاد هیئت رئیسه ی مستقل کانون درسازمان های بزرگ

۴

اگر پیچیدگی سازمان بالا باشد باید مرکز ارزیابی درون سازمانی باشد.

- مرکز درون سازمانی برای سازمان های پیچیده

- تاثیر پیچیدگی سازمان بر کانون

۴

اگر کانون ارزیابی درون سازمانی نباشد، مزیت هایی دارد. ارزیابان درونی ممکن است به خاطره مشغله های کاری که در سازمان دارند، خوب ارزیابی نکند.

برون سپاری کانون

۴

هیچ وقت نباید کانون داخلی انجام شود. کارهای اجرایی و هماهنگی ها می تواند توسط افراد درونی انجام شود ولی فاز ارزیابی باید توسط افراد بیرونی انجام شود تا بدون تعصب و پیش داوری قضاوت کنند.

- خطر پیش داوری ارزیابان داخلی

۳

مدیریت کانون ارزیابی مپنا با خود شرکت است، ولی از ارزیابان خارجی استفاده می کند. به این ترتیب چابکی لازم را دارد و می تواند با توجه به ارزیابی شونده ها و سطح آنها از ارزیابان مختلف استفاده کند. همچنین مدیر کانون اطلاعات کافی از پست ها،روابط غیر رسمی داخل سازمان، شرح شغل ها، نفرات و ویژگی های آنها در اختیار ارزیابان قرار می دهد.

- مدیریت داخلی و ارزیابان خارجی
- استفاده از ارزیابان مختلف در برون سپاری کانون
- مدیر کانون داخلی، آشنایی کامل با سازمان دارد

۱۰

ترکیبی از برون سپاری و کانون درون سازمانی مفید خواهد بود.

ترکیبی از برون سپاری و درون سازمانی

۷

به دلیل تعاملات و تعارفات و حب و بغض ها در بین افراد سازمان، شاید برون سپاری این فرایند مفیدتر باشد.

فواید برون سپاری

کیه که توی دنیا/ ماهی می ده به دریا؟
برف و تگرگ می سازه/ درخت و برگ می سازه
به بلبلا آواز می ده/ به موش دم‌دراز می ده
به آدما خواب می ده/ آفتاب و مهتاب می ده
جواب تو آسونه/ هر بچه‌ای می دونه/ خدای مهربونه
(کشاورز ، ۱۳۸۷ : ۶ )
شاعر با بهره گرفتن از زیبایی‌های طبیعت و چیزهایی که برای کودک ملموس است به آموزش مضمون خداوند می‌پردازد. بر اساس نظریات روان شناسان استفاده از ملموسات برای کودکان این گروه سنی بهترین روش است و در این شعر مشکلی ازنظرروان‌شناسی وجود ندارد.

سنگ تمیز
کله‌کدو به سنگ‌ها/ خیلی علاقه داره
سنگ هارو بر می داره/ توی جیبش می ذاره
امروز یه سنگ خوشگل/ تو کوچه پیدا کرده
سنگ و با آب و صابون/ تمیز و زیبا کرده
میگه: خدا چه خوبه/ چه شکلی آفریده!
نقاشی قشنگی/ به روی اون کشیده
کله‌کدو می شینه/ فکر می کنه به سنگش
خیره می شه با دقت/ به خط های قشنگش
می گه: می خوام ببوسم/ این سنگ بی‌صدا رو
چون‌که دارم تو این سنگ/ حس می‌کنمخدا رو
همش می گه نباید/ دست بزنی به سنگ‌ها
چون مثل ده تمیز نیست/ سنگ‌هایکوچه‌ی ما
کله‌کدو تو فکره/ بره به ده دوباره
از شهر بدش آمد که/ سنگ تمیز نداره ( کشاورز ، ۱۳۸۴ : ۱۳ )
شاعر در شعر سنگ تمیز برای شناساندن خداوند به کودک از نگاه کردن به سنگ‌ها استفاده کرده است درصورتی‌که کودکان زیاد به شکل سنگ‌ها دقت نمی‌کنند و در صورت دقت کردن به سنگ هم ، حس کردن خداوند با نگاه کردن به سنگ ، در حد احساسات و اندیشه کودکان گروه سنی «الف و ب» نیست و از حد درک کودکان این سنین فراتر رفته است همچنین شاعر خواسته است با القای این پیام دقت کودک و نگاه او را به جهان اطراف تغییر دهد و بازتر کند، ولی به دلیل وجود نداشتن تخیل لازم در شعر ،نمی‌تواند اثر لازم را روی کودک بگذارد .
از طرف دیگر شاعر سنگی را که می‌توان وجود خداوند را در آن حس کرد ، کثیف می‌داندو از کودک می‌خواهد به آن دست نزند و این مورد از مشکلات اساسی این شعراست .
به نظر می‌رسد شاعر بر اساس اصول روان‌شناسی و مراحل رشد شناختی و مذهبی برای کودکان شعر نمی‌گوید و با آن آشنایی لازم را ندارد و فقط از تجربیات و شناخت خود از کودک ، برای سرایش شعر استفاده می‌کند.
در بخش خداشناسی ، ضعیف بودن عملکرد شاعران در سرودن اشعاری که به مراحل درک و رشد ذهنی کودکان توجه داشته باشد ، مشاهده می‌شود.
۳-۱-۲-نبوت:
بالاترین تلقی کودک این است که پیامبر فردی مفید و خوب و پارساست . تعداد قابل‌توجهی از کودکان در این سنین ، او را فردی معمولی می‌دانند و بسیاری هنوز به لباس و ظاهر فیزیکی‌اش نظر دارند که نیکوکار بودن او هم به آن ضمیمه می‌شود ، مانند اینکه ، او لباس‌هایش رنگ دیگری بود . صدایش طور دیگری بود . او مرد خوبی بود و دوست داشت به مردم کمک کند ، پیامبر در نظر آنان از سایر مردم مهربان‌تر ، داناتر به مسائل عبادی و خوش‌اخلاق‌تر مجسم می‌گردد .
تصور آنان از کودکی پیامبر بسیار متنوع و متفاوت است به‌طوری‌کهنمی‌توانبه‌سادگیآن‌ها را دسته‌بندی کرد تنها می‌توان اشاره کرد که تا سنین حدود هشت‌سالگی این تصور نامناسب جزئی و متمرکز بر جنبه‌های فیزیکی است .
خردسالان مایل‌اند به توجیهاتی مانند اینکه « خدا بیشتر به او توجه داشت » روی‌آورند ، بدون اینکه معنای آن را دریابند .تفاوت کودکی پیامبر با سایر کودکان در لباس‌ها ، اسم و ظاهر جذاب او معطوف می‌شود ، سپس در هشت‌سالگی ، آنان به کودکی او به چشم یک دوران معمولی می‌نگرند و به‌مثابه الگویی کودکانه که هیچ‌گاه مرتکب کار ناپسندی نمی‌گردد ، مطرح می‌شود. (باهنر ، ۱۳۹۱ :۹۶ )
عصمت پیامبر
بیشتر کودکان و در سنین بالاتر همه‌یآن‌ها معتقدند که پیامبر از هرگونه خطا و گناهی مصون است .تا حدود سال‌های نخست دبستان ، این تصور وجود دارد که به‌ندرت امکان ارتکاب اشتباه برای پیامبر می‌رود و دلیل عمده آن‌ ها بر «تربیت خود او در کودکی» یا «ترس از مجازات الهی» متمرکز است . آن‌هابه‌طورکلیبزرگ‌سالان را به‌دورازبدی‌ها و اشتباه‌هامی‌دانند و پیامبر هم از این امر مستثنا نیست .
تعدادی از کودکان عصمت پیامبر را در دوران کودکی‌اش منتفی می‌دانند و احتمال بروز خطا و اشتباه را جایز می‌شمارند و آن را مقتضای طبیعی دوران کودکی دانسته و چون قصد او قصد بدی نبوده است ، نقطه‌ضعفی هم به شمار نمی‌آید . به‌تدریج که پیامبر بزرگ می‌شودمی‌آموزد که چه چیز خوب و چه چیز بد است و درنتیجه رفتارش پسندیده می‌شود . البته نباید از تأثیرآموزش‌ها در این زمینه غافل ماند چراکهنحوه‌ی تعلیم و تربیت این تصورات را تحت تأثیر قرار می‌دهد. (همان : ۹۶)
وحی
تا حدودده‌سالگی ، درک کودکان از مفهوم وحی ، کاملاًمتأثر از ویژگی‌های دوره پیش عملیاتی عملیات عینی است . کودکان وحی را صحبت انسانی با انسان دیگر که با صدایی معمولی انجام می‌شود ، می‌دانند و اگر پیامبر از نعمت شنوایی محروم باشد ، این ارتباط نیز از میان خواهد رفت ، مگر آنکه خدا گوش او را شنوا سازد و یا این پیام از طریق مادی و فیزیکی دیگری منتقل گردد . اکثر کودکان معتقدند که اگر سایر انسان‌ها هم به هنگام وحی نزد پیامبر حضورداشته باشند پیام را خواهند شنید . ( همان : ۹۷ )
درمجموعمی‌توان نتیجه گرفت که کودکان دبستانی آموخته‌اند پیامبران افراد خاصی هستند و باخدا در ارتباط‌اند ، امّا تحت تأثیر تفکر عینی خود به توجیهات فیزیکی و مادی توسل می‌جویند .
معجزه
کودکان در تمام سنین تصدیق می‌کنند که پیامبران قادر هستند این معجزات را با نیروی فوق‌العاده‌ای انجام دهند و وقوع آن‌ ها را در تاریخ باور دارند و محدودیتی برای قدرت الهی در انجام معجزاتی از این قبیل قائل نیستند . پژوهش‌های پیاژه و گلدمن نشان می‌دهد در دوره‌ای از رشد ذهنی که به‌طور عمده شامل سال‌های پیش از دبستان و سال‌های نخستین دبستان می‌باشد کودکان برداشت صحیحی از معجزات ندارند ، ازاین‌رواستدلال‌هایشان بیشتر صورتی افسانه‌ای دارد و در نظر آنان معجزات بدون وجود یک ارتباط منطقی حادث‌شده‌اند . . نیروی جادویی و افسانه‌ای به نام خداوند در کار جهان است و قوانین طبیعت ناشی از تبعیت از این نیروست . ( خادمی ، ۱۳۸۹ : ۲۷ ، ۲۸)
معنای معجزه و شعبده نزد کودکان یکسان است . آن‌ ها با همان محدودیت‌هایانسان‌انگاری خداوند ، معتقدند که او باید برای نیل به مقاصدش از راه‌های فیزیکی دخالت کند ، آنگاه‌که کودکان معنای علیت را می‌فهمند ، درست‌تر از قبل ، روابط منطقی را به کار می‌برند و ازآنجاکه وقایع مربوط به معجزات با منطق عینی آن‌ ها سازگار نیست ، به‌گونه‌ای دیگر آن‌ ها را توجیه می‌کنند و اگر نتوانند توجیه درستی از آن ارائه دهند ناتوانی خود را در درک آن‌ ها ابراز می‌کنند . ( باهنر ،۱۳۹۱ : ۱۰۳ – ۱۰۲)
بر اساس نظریات پیاژه و گلدمن کودکان گروه سنی ” الف و ب” هنوز درک درستی از مفاهیم عصمت و وحی و معجزه ندارند و بهتر است صحبت در این موارد را به سال‌های آخر دبستان موکول کرد، زیرا مفاهیمی کاملاً انتزاعی هستند و فهم آن‌ ها به مقدماتی نیازمند است که طرح آن‌ ها در این سنین ممکن نیست و تنها باید به بیان ساده‌ای از این مفاهیم اکتفا کرد.
اشعاری که برای آموزش نبوت برای کودکان سروده می‌شود باید به‌گونه‌ای باشد که کودکان به مفاهیم واقعی از پیامبر دست یابند و او را یک موجود فوق‌العادهبه‌دورازویژگی‌های یک انسان تصور نکنند.یکی از اهداف مهم آموزش بحث نبوت به کودکان گروه سنی ” الف و ب” علاقه‌مند کردن آن‌ ها به پیامبران خصوصاً پیامبر بزرگ اسلام حضرت محمد(ص) است.
این برای آن است تا اوامر و راه و روش آنان در کودک اثر بگذارد تا شیوه زندگی آنان را سرمشق قرار دهد.شاعران برای رسیدن به این منظور باید اعمال و اخلاق پیامبران را بیان کنند تا سرمشق کودک شود.هر رفتاری را که پیامبر(ص) و اهل‌بیت(ع) انجام داده‌اند تا شناخت‌ها ، باورها ، نگرش‌ها و رفتارهای مطلوب را در دیگران پرورش دهند،سیره تربیتی آنان را تشکیل می‌دهد.(داوودی، ۱۳۸۹ : ۱۳)
اگر شاعران بتوانند پیامبران و سیره تربیتی ایشان را همان‌گونه که بودند، بزرگ و عالی‌قدر معرفی کنند این علاقه قلبی حاصل خواهد شد، اعمال عبادی پیامبر ما حضرت محمد (ص) و رفتار ایشان بخش مهمی از زندگی‌اش را تشکیل می‌دهدازجمله احترام و مهربانی و هم‌زبانی با کودکان که شاعر بابیانآن‌هامی‌تواند محبت کودک را نسبت به پیامبر جلب کند.به‌طور مثال سید محمد مهاجرانی سعی کرده است در مجموعه پیامبر عزیز ما رفتار و کردار پیامبر را در قالب شعر برای کودکان بیان کند اما این مجموعه با مشکلات و ایراداتی همراه بوده است.
۳-۱-۲-۱- بررسی نبوت در اشعار
با جستجو در شعرهای بررسی‌شده در دهه هشتاد و در شورای کتاب کودک در اشعار ۱۰ شاعر مضمون نبوت یافت شد که در پیوست شماره‌ی ۲ اسامی و نام این شاعران می‌آید.
اکنون با توجه به نظر روان شناسان (پیاژه و گلدمن) درباره‌ی مراحل رشد تفکر مذهبی و ذهنی کودکان گروه‌های سنی موردنظر به بررسی چند شعر دارای مضمون نبوت از چند شاعر می‌پردازیم.
مریم تالشی
این شاعر کتاب‌های شعر مذهبی درباره‌ی پیامبران برای کودکان و نوجوانان سروده است.در دو کتاب شعری که از این شاعر در دهه هشتاد برای گروه‌های سنی «الف و ب » بررسی‌شده است اشعاری با مضمون نبوت وجود دارد.
این دو کتاب شعر بانام « حضرت محمد مصطفی (ص) آخرین پیامبر خدا (۱ و ۲ )» هستند که در این بخش قسمت‌هایی از اشعار این کتاب‌ها را بررسی می‌کنیم.

۳- روش قطره پلیت
این روش با قرار دادن یک قطره از محلول مورد اندازه‌گیری در روی آگار حاوی میکروب انجام می‌شود. این مقدار از نظر کیفی بیشتر مورد قبول است تا از نظر کمی، چون دارای دقت کافی نیست.
۴- روش دیسک کاغذی^[۱۶]
در بیشتر موارد یک دیسک کاغذی را به جای سیلندر و چاهک برای تهیه منبع ذخیره مواد مورد اندازه‌گیری استفاده می‌کنند. محلول‌هایی که بایستی مورد سنجش قرار گیرند را به کمک لوپ یا پی‌پت بر روی دیسک قرار می‌دهند یا این که دیسک‌ها را در محلول مورد نظر انداخته و خیس می‌کنند. دیسک‌ها را ممکن است به حالت تر یا خشک روی پلیت‌ها قرار دهند.

این متد را اولین بار Kirby & Bauer ابداع کردند و آن‌ ها Disc diffusion method نامگذاری کردند. دیسک‌های حاوی ماده مؤثره پس از قرار گرفتن روی سطح پلیت‌ها همراه با اندکی فشار پس از مدت مقرر ایجاد هاله‌های عدم رشد می‌کنند.
به طور کلی این روش از مفیدترین تست‌های آزمایشگاهی است که برای تعیین حساسیت میکروارگانیسم‌ها نسبت به مواد آنتی‌باکتریال به کار می‌رود. با این روش حتی می‌توان محلول‌های حاوی حلال‌های آلی را اندازه‌گیری کرد. دیسک‌ها را با محلول مورد اندازه‌گیری تر کرده و قبل از قرار دادن روی آگار، حلال را تبخیر می‌کنیم. البته از قبل میکروب‌ها را بطور خطی روی آگار کشت داده‌ایم. پس از گذشت زمان مقرر در گرمخانه، قطر هاله‌های عدم رشد نشانگر فعالیت ماده ضد میکروب است.
محاسن روش نسبت به سایر متدها
۱- سادگی: کار خسته کننده پر کردن سیلندرها یا کندن چاهک‌ها را ندارد.
۲- آسانی کار: استریل کردن سیلندرها حذف شده است.
۳- سرعت: کار کردن با دیسک سریع‌تر است و می‌توان تعداد بیشتر نمونه‌ها را در زمان معین سنجش کرد.
۴- آسانی حمل و نقل پلیت‌ها: اشکال جدا شدن سیلندرها از آگار یا ریختن محلول از سیلندر و چاهک را در حین حمل و نقل ندارد.
۵- دقت: در این روش هاله‌های ثابت‌تری ایجاد می‌شود زیرا دیسک‌ها بهتر به سطح آگار چسبیده و انتشار محلول در آگار یکنواخت‌تر است.
۶- امکان اندازه‌گیری موادی که دارای حلال آلی هستند به مراتب بیشتر است. نتایج بدست آمده در روش‌های دیگر، زیادتر و خطاهای بیشتری دیده می‌شود.
۷- مقادیر کمی از محلول برای اشباع شدن یک دیسک لازم است و این حسن به خصوص در مواردی که مقدار نمونه محدود و غلظت آن کم است بسیار کارساز است.
معایب روش
تنها عیب آن حساسیت کمتر نسبت به رقت‌های ضعیف می‌باشد.
فاکتور مؤثر در اندازه‌گیری به روش انتشار
در انجام این متد باید به فاکتورهای زیر توجه کرد تا روی نتایج اثر نگذارند:
الف- آگار
۱- عمق آگار
آگار را ممکن است در پلیت‌های خیلی نازک تقسیم نمایند. لایه‌های نازک ایجاد هاله بزرگ‌تری می‌کند. اکثراً محققین لایه‌های بین ۵-۴ میلی‌متر را مناسب نمی‌دانند.
۲- خشکی آگار
اگر ژل آگار به حد کافی خشک نباشد باعث ایجاد هاله‌هایی با کناره‌هایی نامشخص می‌شود. برخی از محققین عقیده دارند که خشک کردن، از کارهای اساسی است. در صورتی که برخی دیگر از خشک کردن خودداری و صرف نظر می‌کنند. نتیجه این دو بررسی نشان داد که روی هم رفته اگر آگار کمی خشک باشد، هاله‌ها بهتر ظاهر خواهد شد. در موقع خشک کردن باید توجه داشت که از ورود آلودگی هوا جلوگیری شود و با برگرداندن پلیت‌ها روی در آن‌ ها می‌توان این مشکل را حل نمود. خشک کردن را می‌توان در حرارت محیط یا با قرار دادن در گرمخانه‌ای که حرارت آن را زیادتر کرده باشند انجام داد. مدت زمان لازم جهت خشک کردنن بستگی به رطوبت آگار دارد ولی به هر صورت بسته به تجربه مشخص است.
۳- مقدار آگار
عده‌ای معتقدند حساسیت روش انتشار با کم کردن مقدار اگار در محیط کشت زیادتر می‌شود. در هر صورت مقدار آگار به کار رفته در اندازه‌گیری مؤثر است.
۴- pH آگار
منظور اصلی این است که در حدودی مناسب بهترین pH اپتیمم برای رشد میکروارگانیسم انتخاب شود زیرا قطر هاله‌ها با تغییر pH آگار تغییر می‌یابد.
ب- شرایط کشت در گرمخانه
این شرایط شامل زمان و حرارت مناسب جهت انکوباسیون است. نسبت به میکروب و مواد مورد سنجش متفاوت است. میزان انتشار مواد به وسیله اندازه هاله‌های ایجاد شده مشخص می‌شود که بستگی به میزان تکثیر میکروب آزمایشی دارد و فعالیت ماده فقط به وسیله میزان انتشار مواد قبل از شروع تکثیر ارگانیسم اندازه‌گیری می‌شود.
ج- طرز قرار گرفتن ارگانیسم‌ها روی آگار
د- مواد مورد آزمایش (ماده آنتی باکتریال)
۱- خصوصیات ماده‌ای که برای تعیین مقدار، آزمایش می‌شود بایستی به شرح زیر باشد:
- دارای اثر محرکه یا جلوگیری کننده نسبت به میکروارگانیسم‌ها باشد.
- در حلالی قابل انحلال باشد که در غلظت مصرف شده یا اندازه‌گیری تداخل نداشته باشد.
- قابل انتشار در آگار باشد.
۲- مقدار لازم برای تعیین مقدار: انتخاب مقدار لازم از ماده اندازه‌گیری شونده بستگی به فعالیت آن ماده نسبت به میکروارگانیسم مورد نظر دارد.
هـ- حساسیت ارگانیسم مصرف شده
۳-۱-۷-۳- عوامل مؤثر بر نتیجه آزمایش آنتی‌بیوگرام
۱- غلظت تعلیق میکروبی
۲- عمق محیط کشت در پلیت
۳- درجه حرارت گرمخانه
۴- سرعت رشد باکتری
۵- ماهیت باکتری مورد آزمایش
۶- زمان انکوباسیون
۷- استفاده از دیسک‌های تاریخ گذشته
بررسی هاله‌های رشد یا عدم رشد
الف- نوع هاله‌های بدست آمده
هاله‌های مختلفی در نتیجه رشد یا عدم رشد میکروب‌ها روی محیط کشت ممکن است ایجاد شود که در محاسبه و به دست آمدن نتایج دقیق مؤثر باشد. ممکن است هاله‌ها به طور مناسب و با کناره‌های کامل تولید شود و یا این که نامشخص و پخش شده و با کناره‌های چند هاله‌ای یا غیر مدور باشند که به شرایط کار، نوع میکروب، غلظت و سن میکروب مورد آزمایش و نیز ماده مورد نظر اندازه‌گیری بستگی دارد.
گاهی هاله‌های مشخص با کناره کامل تولید می‌شود که این بهترین حالت است و گاهی هاله‌های نامشخص با کناره‌های دندانه‌دار ایجاد می‌شود که در این حالت دقت آزمایشگر در تعیین قطر هاله‌ها بسیار اهمیت دارد. شکل فوق به چندین عامل از جمله پخش میکروارگانیسم در سطح پلیت، نوع میکروارگانیسم و غلظت و سن آن و نیز ماده ضد میکروب وابسته است.
ب- اندازه‌گیری قطر هاله‌ها
قطر هاله‌های عدم رشد و یا رشد را بطور ساده می‌توان اندازه‌گیری کرد. ممکن است خط‌کش یا کاپیلر یا وسایل مخصوص دیگر به کار رود. برای دقت بیشتر Zone reader استفاده می‌شود که خطار آزمایشگر به حداقل برسد.
۳-۱-۱۲ آزمایش آنتی بیوگرام به روش دیسک آگار Disc Diffusion
به این ترتیب که در روش Disc Diffusion که روشی ساده و کم هزینه می‌باشد و توسط آزمایشگاه‌های تشخیصی استفاده می‌شود، دیسک کاغذی که حاوی آنتی بیوتیک مشخص می‌باشد و یک دیسک بلانک آغشته با عصاره چای سبز را بر روی محیط کشت مناسب که قبلاً توسط تعلیق میکروبی آغشته شد در فواصل مناسب قرار داده شد به این ترتیب که یک دیسک در مرکز پلیت و بقیه دیسک‌ها را در اطراف آن قرار دادیم و فاصله دیسک‌ها از لبه پلیت ۱۵ میلی متر و فاصله دیسک‌ها از یکدیگر ۳۴-۳۲ میلی متر بود. این عمل مانع از اثر نواحی ممانعت از رشد روی یکدیگر می‌شود. بعد از گذاشتن هر دیسک روی محیط توسط نوک پنس، مقدار کمی روی آن فشار وارد کرده تا در جای خود محکم شود. باید توجه شود دیسک‌هایی که در سطح پلیت گذاشته می‌شود را نباید برداشت یا جابه جا کرد زیرا به محض تماس دیسک با آگار مرحله انتشار شروع می‌شود. محیط کشت مناسب برای این منظور محیط مولر هینتون آگار (MHA) می‌باشد. در محیط، آنتی بیوتیک و عصاره از دیسک کاغذی آزاد شده و در داخل محیط کشت انتشار می‌یابد. از آن جایی که سرعت آزاد شدن آنتی بیوتیک و عصاره از دیسک کاغذی بیشتر از سرعت انتشار در محیط است در نتیجه همیشه یک غلظت لگاریتمی از آنتی بیوتیک در اطراف دیسک وجود دارد و همین مسئله مانع رشد باکتری حساس می‌شود و هاله ای اطراف هر دیسک به نام هاله عدم رشد به وجود می‌آید که این حالت بعد از حدود ۲۴ ساعت از انکوباتور در دمای ۳۷ درجه سانتی گراد در محیط کشت ظاهر می‌شود. سپس اندازه گیری قطر نواحی ممانعت از رشد توسط یک خط کش میلی متری انجام شد و با بهره گرفتن از نور چراغ میزان حساسیت یا مقاومت باکتری به آنتی بیوتیک و عصاره چای سبز ارزیابی گردید و نتایج به طور دقیق گزارش شد.

*مهره شیشه^[۳۴]: تگ بسیار کوچکی است که درون کپسول شیشه ­ای به شکل مهره قرار دارد و اغلب به منظور شناسایی حیوانات (تزریق در زیر پوست) مورد استفاده قرار می­گیرد.
*یکپارچه^[۳۵]: به تگی گفته میشود که در درون کالا و یا یک شی تعبیه می­گردد. برای مثال به شکل قالب خود کالا درمی­آید.

*مچ بند^[۳۶]: این نوع تگ در یک پلاستیک به شکل مچ بند قرار می­گیرد.
*دکمه ای^[۳۷]: تگ­های کوچکی هستند که در یک پلاستیک بسیار سخت و محکم و ضد ضربه تزریق میشوند و معمولا شبیه به دکمه لباس هستند.
*جعبه ای^[۳۸]: این گونه تگ­ها معمولا درون یک جعبه پلاستیکی قرار می­گیرند و اغلب برای تگ­های فعال که نیاز به باطری و تعبیه انواع حسگرها دارند، کاربرد دارند.(مقدسی، سبحان منش، ۱۳۸۸)
*عریان^[۳۹]: برچسبی عریان است که فقط دارای تراشه آنتن و بستر است.
*نهفتنی^[۴۰]: برچسب عریانی است که با بهره گرفتن از چسبی که در پشت آن است می تواند به طور دائم در جایی مانند دیواره درونی یک حلقه تایر خودرو قرار گیرد.
*فشاری^[۴۱]: در محیط های مجهز به شناساگر استفاده می­ شود و همانند برچسب هوشمند است.
*ورقه­ای^[۴۲]: در پوششی از کاغذ یا پلاستیک قرار داده می­ شود و مستقیما روی شی الصاق می­ شود. کاغذ یا پلاستیک به کار رفته در این برچسبها باید در برابر تابش ماورا بنفش مقاوم باشد.
*آویزی: نوعی از برچسب­های ورقه­ای هستند که با یک آویز به اشیا متصل می­شوند. از این برچسب­ها معمولا برای برچسب­های ساکن استفاده می­ شود (مدیری، شیرافکن، ۱۳۸۹).
۲-۵-۱-۳- دسته­بندی تگ­های RFID
تگ­ها براساس نحوه تامین برق مصرفی به سه دسته اصلی تقسیم می­شوند:
*تگ­های فعال^[۴۳]: اینگونه برچسب­ها دارای باطری بوده و خود دارای توانایی ایجاد فرکانس رادیویی است و به طور مداوم فعال است (در مواردی امکان زمانبندی فعالیت برچسب نیز وجود دارد و یا برچسب خود در هنگام نیاز عمل می­ کند که نوع نیمه­فعال است) و در حال ارسال اطلاعات به قرائت­گر است و حافظه بیشتری نسبت به نوع غیر­فعال دارند(مدیری ، شیرافکن ، ۱۳۸۹).
* تگ­های نیمه­فعال^[۴۴]: این برچسب­ها دارای باطری هستند و با دریافت نیروی فعال­کننده از قرائتگر، باطری را به کار می­اندازند و اطلاعات درون تراشه را ارسال می­ کنند(مدیری، شیرافکن، ۱۳۸۹). این نوع تگ­ها با توجه به دارا بودن منبع تغذیه انرژی، معمولا دارای حافظه زیاد و توانایی پردازش اطلاعات پیچیده­تر هستند. تگ­های فعال و نیمه­فعال برای ردیابی در مسافت­های طولانی، بسیار مناسب می­باشند. با توجه به گران بودن این گونه تگ­ها، معمولا استفاده از آنها برای کالاهای ارزان قیمت مقرون به صرفه نیست(مقدسی، سبحان منش ، ۱۳۸۸)
*تگ­های غیرفعال: این برچسب که کاربرد گسترده­ای دارد، نیروی لازم برای فعال کردن مدار تراشه را توسط آنتن خود از امواج الکترومغناطیسی تولید شده توسط قرائتگر، دریافت می­ کند ( با زیاد شدن فاصله این انرژی به شدت کاهش می­یابد) سپس تراشه امواجی را که باید برگشت داده شود، توسط آنتن خودش برای آنتن قرائتگر ارسال می­دارد و قرائتگر هم آنها را به پایگاه داده انتقال می دهد، جهت فروشگاه­ها از این برچسب استفاده میشود ( مدیری، شیرافکن، ۱۳۸۹). با توجه به اینکه این تگ­ها برای برقراری ارتباط و تامین انرژی مورد نیاز، کاملا به انرژی الکترومغناطیسی دستگاه داده­خوان وابسته هستند، مسافت خوانده شدن و نوشتن اطلاعات برای آنها کاملا محدود شده است(مقدسی ، سبحان نژاد ، ۱۳۸۸).
جدول ۲-۲- معایب و مزایای برخی از انواع تگ­های RFID ( مدیری، شیرافکن،۱۳۸۹)

۲-۵-۲- داده­خوان یا برچسب یا قرائت­گر^[۴۵]
پل ارتباطی بین سیگنال­های فرستاده شده از آنتن­ها و سیستم نرم­افزاری کامپیوتری، دستگاهی است به نام قرائت­گر یا داده­خوان. وظیفه این دستگاه پردازش سیگنال­های خروجی از آنتن و تبدیل آنها به کد قابل تحلیل برای کامپیوتر است. این دستگاه­ها بین آنتن و کامپیوتر نصب می­شوند و برای سیستم­های مختلف فرکانسی متفاوت است. معمولا هر قرائت­گر یک پورت ورودی سیگنال دارد و یک پورت خروجی به کامپیوتر دارد. همان­طور که از نام آن مشخص است، این دستگاه امکان خواندن اطلاعات و نوشتن (ثبت اطلاعات) را دارد. این بدین معنی است که در صورت استفاده از برچسب­های فعال که دارای حافظه برای ذخیره­سازی اطلاعات باشند، این امر توسط دستگاه قرائت­گر انجام می­ شود( مدیری ، شیرافکن، ۱۳۸۹).
این دستگاه­های داده خوان که به صورت های ثابت^[۴۶] دستی^[۴۷] وکارتی^[۴۸] عرضه می­شوند، وظیفه خواندن، ثبت، نگهداری و ارسال اطلاعات از برچسب­ها به سرور اطلاعاتی را دارند.
داده­خوان از دو قسمت اصلی گیرنده و فرستنده تشکیل شده است که در بخش گیرنده، تقویت­کننده، سیگنال دریافتی تگ را از طریق آنتن دستگاه داده­خوان دریافت کرده، برای پردازش آماده می­ کند و تفکیک­گر سیگنال دریافتی را به داده تبدیل می­ کند. در واحد کنترلر پردازنده عملیات پردازش داده انجام شده و مدیریت ارتباط به وسیله شبکه خارجی موجود اجرا می­ شود.
در قسمت فرستنده، نوسان­ساز سیگنال موج حاصل را برای تلفیق­گر و سیگنال مرجع را برای مدار تفکیک­گر تهیه می­ کند. تلفیق­گر اطلاعاتی را به سیگنال ارسالی تگ، اضافه می­ کند. در این مرحله تقویت­کننده برق با تقویت سیگنال ارسالی، آن را به آنتن دستگاه می­فرستد و نهایتا آنتن سیگنال مورد نظر را به سوی تگ انتشار می­دهد( مقدسی ، سبحان نژاد ، ۱۳۸۸).
۲-۵-۳- نرم­افزار مدیریت اطلاعات و بانک اطلاعاتی یا زیر سیستم پردازش داده یا میان­افزار^[۴۹]
از دیگر اجزای سیستم­های RFID، پایگاه داده و نرم­افزار آن است. این قسمت از سیستم که اغلب به صورت یک رایانه نمایش داده می­ شود، یک کامپیوتر شخصی و یا ایستگاه کاری است که بر روی آن بانک اطلاعاتی و نرم­افزاری کنترلی اجرا شده است. جهت پشتیبانی اطلاعاتی از برچسب­های RFID، نیاز به محلی برای ذخیره و بازیابی اطلاعات است. این محل توسط نرم­افزارها و پردازشگرها و برقراری ارتباط با دستگاه­های برچسب خوان به استخراج و تبدیل اطلاعات گیرنده­ها می ­پردازد.
بدین ترتیب پس از خواندن کد الکترونیکی محصول توسط قرائت­گر و ارتباط با پایگاه داده، امکان به دست­آوردن حجم عظیمی از اطلاعات مربوط به آن محصول فراهم می ­آید( مقدسی، سبحان نژاد، ۱۳۸۸). این نرم­افزار دارای قابلیت ارتباط بین داده ­های خوانده شده از روی برچسب­ها و بانک اطلاعاتی سیستم ردیابی است. نرم­افزار فوق برای هرسیستم کاری به طور مجزا نوشته خواهد شد و به صورت بسته نرم­افزاری و در حالت کلی قابل ارائه نیست. بنابراین با توجه به نیازهای سیستم و اطلاعات تحت ردیابی و نیز بانک اطلاعاتی موجود، نرم­افزار مورد نیاز برای هر شرکت طراحی خواهد شد.