«فی اسماء الله تعالی: النافع: هو الذی یوصّل النفع إلی من یشاء من خلقه حیث هو خالق النفع و الضرّ و الخیر و الشر»^[۶۹]
یکی از اسمای خداوند تبارک و تعالی نافع است و نافع کسی است که به هر کسی از مخلوقاتش که بخواهد نفع میرساند چون او خدائی است که خالق نفع و ضرر و خیر و شرّ است. ؛ «قُل لاَّ أَمْلِکُ لِنَفْسِی نَفْعًا وَلاَ ضَرًّا إِلاَّ مَا شَاء اللّهُ وَلَوْ کُنتُ أَعْلَمُ الْغَیْبَ لاَسْتَکْثَرْتُ مِنَ الْخَیْرِ وَمَا مَسَّنِیَ السُّوءُ إِنْ أَنَاْ إِلاَّ نَذِیرٌ وَبَشِیرٌ لِّقَوْمٍ یُؤْمِنُونَ»^[۷۰]
بگو: «جز آنچه خدا بخواهد، برای خودم اختیار سود و زیـانی نـدارم و اگـر غـیب میدانستم قطعاً خیر بیشتری میاندوختم و هرگز به من آسیبی نمیرسید. من جز بیم دهنده و بشارتگر برای گروهی که ایمان میآورند، نیستم. در این آیه با قرینه و کنار هم قرار دادن خیر و سوء در کنار نفع و ضرر میفهماند که نفـع و خـیر یـک مـعنی را میرساند.

تفاوت خیر و شرّ با نافع و ضارّ در این است که خیر و شر به اعتبار هدف است و نفع و ضرر به اعتبار راه خیر یا شر خواندن چیزی یعنی باید خیر را انتخاب و از شرّ پرهیز کرد، پس خیر هدف است و آنچه برای رسیدن به این هدف سودمند است، «نافع» و هر چه برای رسیدن به این هدف مانع است، «ضار» نامیده میشود.^[۷۱]
۲ـ۲. مصادیق خیر در قرآن
۲ـ۲ـ۱. ذات خداوند تبارک وتعالی و اسماء و صفات او
بزرگترین مصداق خیر که قرآن آن را خیر و منشأ تمام خیرات و برکات میداند ذات خداوند است. «… وَ الله خَیرٌ وَ أبقی»^[۷۲]
و خدا بهتر و پایدارتر است. این آیه کلام ساحران میباشد زمانی که به حضرت موسی (علیه السلام) ایمان آوردند و فرعون آنها را تهدید به کشته شدن کرد؛ گفتند: ما به پروردگارمان ایمان آوردهایم برای اینکه گناهان ما را ببخشد. هدف ما پاک شدن از گناهان گذشته، از جمله مبارزه با پیامبر خدا است. ما از این طریق میخواهیم، به سعادت جاویدان برسیم، ولی تو ما را تهدید به مرگ این دنیا میکنی، ما این ضرر کم را در مقابل آن خیر عظیم پذیرا هستیم. آمرزش خدا، هم بهتر و هم دائمیتر است، یعنی از هر خیری بهتر و از هر باقیئی باقیتر است و اینکه تعبیر به کلمه جلاله «الله» کردند، بدین جهت بود که میخواستند بگویند، خدا بهتر و باقی تر از هر چیزی است و چون ملاک خوبی و خوبتری، کمال است و کلمه الله به معنای ذات دارای جمیع صفات کمال است، در نتیجه خیر مطلق است، لذا مقام مناسبت داشت که اسم جلاله را تعبیر کردند.^[۷۳]
«قُلِ اللَّهُمَّ مَالِکَ الْمُلْکِ تُؤْتِی الْمُلْکَ مَن تَشَاء وَتَنزِعُ الْمُلْکَ مِمَّن تَشَاء وَتُعِزُّ مَن تَشَاء وَتُذِلُّ مَن تَشَاء بِیَدِکَ الْخَیْرُ إِنَّکَ عَلَىَ کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ»^[۷۴] ؛ بگو بار خدایا، توئی که فرمانروائی، هر کس را که میخواهی فرمانروائی بخشی؛ و از هر که خواهی، فرمانروائی را بازستانی؛ و هر که را خواهی عزت بخشی؛ و هر که را خواهی، خوار گردانی؛ همه خوبیها به دست توست و تو بر هر چیز توانائی با توجه به الف و لام استغراق در «الخیر» و مقدم شدن خبر بر مبتدا نشان میدهد که تمام خیرها و برکات و نیکیها و خوبیها در دست خداست و خیر فقط به دست خداست.
در بعضی آیات قرآن، خداوند را با کلمه «تبارک» ستوده است و همچنانکه در معنای لغوی این کلمه گذشت، این کلمه بر خیر بودن وجود خداوند و کثرت صدور خیرات و دوام فیّاضیت او دلالت میکند. مانند آیات سوره های: اعراف/ ۵۴، فرقان/ ۱ و ۱۰ و ۶۱ ، زخرف/ ۸۵، الرحمن /۷۸ ، ملک/ ۱.
همانطور که ذات خداوند خیر مطلق است صفات و اسماء او هم خیر است و به نحو عالی و بالاترین صورت در خدا وجود دارد. بعضی اسماء خداوند با لفظ خیر می باشند که بدین قرار می باشند:
خَیرٌ حافِظاً: به معنای بهترین نگه دارندگان و نگهبانان است که یک بار در سوره یوسف آیه ۶۴ آمده است.
خَیرُ الحاکِمین: به معنای بهترین داوران و فرمانروایان است و سه بار در سورههای (اعراف آیه ۸۷) ، (یونس آیه ۱۰۹) و (یوسف آیه ۸۰) آمده است.
خَیرُ الغافِرین: به معنای بهترین آمرزندگان است و یک بار در سوره اعراف، آیه ۱۵۵ آمده است.
خَیرُ الفاتِحین: به معنای بهترین گشایندگان است و یک بار در سوره اعراف، آیه ۸۹ آمده است.
خَیرُ الفاصِلین: به معنای بهترین جدا کننده میان درستی و نادرستی است و یک بار در سوره انعام، آیه ۵۷ آمده است.
خَیرُ الناصِرین: به معنای بهترین یاری دهندگان است و یک بار در سوره آل عمران، آیه ۱۵۰ آمده است.
خَیرُ الراحِمین: به معنای بهترین مهربانان است و دو بار در سوره مؤمنون، آیات ۱۰۹ و ۱۱۸ آمده است.
خَیرُ الرازِقین: به معنای بهترین روزی دهندگان است و پنج بار در سوره (مائده، آیه ۱۱۴)، (حج، آیه ۵۸)، (مؤمنون، آیه ۷۳)، (سبأ، آیه ۳۹) و (جمعه، آیه ۱۱) آمده است.
خَیرُ المنزِلین: به معنای بهترین فرود آورندگان است و یک بار در سوره مؤمنون، آیه ۲۹ وصف خداوند قرار گرفته است.
این کلام خطاب حضرت نوح به خداوند بعد از پایان یافتن طوفان میباشد که به خداوند فرمود: پروردگارا مرا در منزلگاهی پر برکت فرود آر، که تو بهترین فرود آورندگانی.
خَیرُ الوارِثین: به معنای بهترین وارثان است و یک بار در سوره انبیاء، آیه ۸۹ آمده است.
سالها از عمر حضرت زکریا میگذشت و به سن پیری رسیده بود، امّا هنوز فرزندی نداشت، و از سوی دیگر، همسری عقیم و نازا داشت، آن حضرت با تمام قلب به درگاه خدا روی آورده، تقاضای فرزند صالح و برومندی کرد، و با دعائی که نهایت ادب بود خدا را خواند و سرانجام با جمله «وَ أنتَ خَیرُ الوارِثین» این حقیقت را بازگو کرد که: من میدانم این دنیا دار بقاء نیست، و نیز میدانم تو بهترین وارثانی، ولی از نظر عالم اسباب، دنبال کسی میگردم که هدفم را دنبال کند.^[۷۵]
خَیرُ الماکِرین: به معنای بهترین چاره جویان است و دو بار در سوره آل عمران، آیه ۵۴ و أنفال، آیه ۳۰ آمده است.
در لغت عرب، هر نوع چاره اندیشی را مکر میگویند، که گاهی خوب و گاهی زیان آور است. به خاطر همین در قرآن کلمه مگر گاهی با کلمه خیر ذکر شده است، مانند: «وَ الله خَیرُ الماکِرین»، و گاهی با کلمه «سیئ» آمده است: مانند آیه ۴۳ سوره فاطر.
یگانگی خداوند و قهّاریت او ملاک خیر بودن او میباشد.
«… أَأَرْبَابٌ مُّتَفَرِّقُونَ خَیْرٌ أَمِ اللّهُ الْوَاحِدُ الْقَهَّارُ»^[۷۶]؛ آیا خدایان پراکنده بهترند یا خدای واحد قهّار.
این آیه دلیل بر معین بودن خدا برای پرستش است و خیر از دو إله، آن معبودیست که از جهت پرستش بهتر است. خیر در این آیه صفت مشبههای است که به حسب مادّه خود افعل تفضیل را افاده میکند.
حضرت یوسف خداوند را به وحدت و قهّاریت توصیف نمود و فرمود: «ام الله الواحد القهار» یعنی او واحد است، اما نه واحد عددی که اگر یکی دیگر اضافه شود دو تا گردد، بلکه واحدی است که نمی توان در قبالش ذات دیگری تصوّر کرد، زیرا هر چیز که تصوّر و فرض شود وجودش از اوست نه از خودش. و نیز نمی توان در قبالش صفتی فرض کرد، و هر چه فرض شود عین ذات اوست، و اگر عین ذات او نباشد، باطل خواهد شد، و همه اینها به خاطر این است که خدای تعالی وجودی است بحت (خالص) و بسیط که به هیچ حدی محدود و به هیچ نهایتی منتهی نمیشود.^[۷۷]
فلاسفه اسلامی قایلند به اینکه که وجود خیر محض است. پس هر وجودی در وجودش تمامتر و کاملتر باشد، خیریّت آن عالیتر و شدیدتر از مادون آن است.
خیر محض بودن وجود به این دلیل است که فلاسفه عموماً خیر را امری وجودی و شر را امری عدمی میدانند. و از آنجا که وجود را خیر میدانند، لذا وجود را دوست داشتنی میدانند. معمولاً فلاسفه اسلامی وجود را مساوق خیر میدانند.
ابن سینا در این باره میفرماید:
«و الخیر بالجمله هو ما یتشوقه کل شیء و ما یتشوقه کلّ شیء هو الوجود، أو کمال الوجود من باب الوجود و العدم من حیث هو عدم لا یتشوق إلیه، بل من حیث یتبعه وجود أو کمال للوجود، فیکون المتشوق بالحقیقه الوجود، فالوجود خیر محض و کمال محض»^[۷۸]
خیر چیزی است که هر شیئی به آن اشتیاق دارد و چیزی که همه اشیاء به آن مشتاق هستند، وجود یا کمالات وجودی هستند و عدم از آن جهت که عدم است چیزی به آن مشتاق نیست و مطلوب واقع نمیشود، بلکه از آن جهت که به دنبال آن وجود یا کمال وجود است مطلوب است، پس متشوّق إلیه و مطلوب حقیقی وجود میباشد، پس وجود خیر محض و کمال محض میباشد.
ملاصدرا در ضمن مباحث اختصاصی وجود تحت عنون «فی ان الوجود خیر محض» در سفر اول میفرماید: این مسأله هنگامی روشن میگردد، که ثابت شود مفهوم وجود، که از معقولات و از آشکارترین بدیهیات اولیه است، مصداق و حقیقت و ذاتی در خارج و در میان موجودات عینی دارد و حقیقت آن عین فعلیّت و حصول و وقوع است، نه به معنی مصدری (بودن یا هستی) چنانچه همه متأخران پنداشتهاند، بلکه به معنی نفس حقیقت وقوع و آنچه وقوع به آن تحقّق مییابد، خواه وقوع خود وجود و خواه وقوع چیز دیگر، که همان ماهیّت است. اما کسی که برای مفهوم عقلی وجود حقیقت و مصداق و ذاتی جز همین مفهوم انتزاعی بدیهی قائل نباشد، برای او دشوار، بلکه نارواست که وجود را خیر محض بداند. زیرا معنی خیر آن است که نزد هر ذیشعوری مطلوب و پسندیده باشد و چیزهای دیگر مشتاق به او و موجودات همه طالب او باشند و به طبع و إراده و سرشت به او جذب شوند. و این پیداست که موجودات هیچ گاه خواهان و جویای یک معنی مصدری نخواهند بود، و مطلوب و مقصود هیچ چیز یک مفهوم ذهنی و معقول ثانی قرار نخواهد گرفت و این امری است در نهایت وضوح و ثبوت و بر عقول ابتدایی نیز بدون تفکّر و استدلال روشن است.
حال اگر محقق گردد که وجود هر چیزی همان نحوه ظهور آن است، که از مبدأ قیّوم واجب بالذات إفاضه شده است و به آن هستی میبخشد، پس خیر به حقیقت وجود بر میگردد. بنابراین شر به طور مطلق امری عدمی است، عدم ذات یا عدم کمال و تمامیّت ذات چیزی و یا کامل نبودن صفتی از صفات کمالی وجودی آن، پس شرّ دارای هیچگونه ذاتی نیست. پس وجود خیر محض و عدم شرّ محض است.^[۷۹]
تحلیل مفهومی خیر نشان میدهد که خیر در قیاس با هر شیء، مطلوب آن است؛ چه اینکه هر چیز خیر خود را در صورتی که واجد آن باشد محافظت میکند و در صورتی که فاقد آن باشد، طلب مینماید. حال خیر که مطلوب و مقصود اشیاء است، بدون شک امری وجودی است، زیرا برای هیچ موجودی، مفهوم از آن جهت که مفهوم است و یا ماهیّت از آن جهت که ماهیّت است مطلوب نیست، و هیچ شیئی معنای مصدری ذهنی و یا مفهومی را که معقول ثانی است، طلب نمیکند بلکه هر طالبی به دنبال مصداق خارجی و مطلوب واقعی میباشد. خلاصه آن کسی که قائل به أصالت وجود باشد، بعد از توجه به معنی و مفهوم خیر به سهولت به اینکه خیر همان واقعیت و وجود خارجی است، حکم میکند، به بیان دیگر خیر محض بودن وجود برای او واضح و آشکار است.^[۸۰]
بنابراین خیر در مقام تحلیل یا به أصل هستی بازگشت میکند یعنی مفاد کان تامّه و یا به کمالات هستی یعنی مفاد کان ناقصه.
خیر محض بودن خداوند به دو دلیل است: ۱ـ اصل وجود خداوند؛ چون وجود او وجودی فوق تمام میباشد که هیچ گونه نقصی در او نیست.
علّامه حلی در مورد خیر بودن وجود خداوند میفرماید:
«وجوب الوجود یدل علی ثبوت وصف الخیریه لله تعالی، لأن الخیر عباره عن الوجود و الشرّ عباره عن عدم کمال الشیء من حیث هو مستحق له، و واجب الوجود یستحیل ان یعدم عنه شیء من الکمالات فلا یتطرّق إلیه الشرّ بوجه من الوجوه فهو خیر محض»^[۸۱]
واجب الوجود بودن خداوند، بر ثبوت وصف خیر برای او دلالت میکند، چون خیر عبارت است از وجود و شر عبارت است از عدم کمال برای چیزی که استحقاق وجودش را داشت، و واجب الوجود محال است که یکی از کمالات خود را از دست بدهد، پس به هیچ وجهی شرّ در او راه ندارد پس خداوند خیر محض است.
ابن سینا هم در کتاب الهیات شفا در فصل ششم از مقاله هشتم در مورد خیر محض بودن خداوند صحبت کرده، میفرماید که: واجب الوجود تامّ الوجود است و چیزی از وجود و کمالات وجودش نیست که برایش ممکن باشد و نداشته باشد، بلکه فوق تمام است، برای اینکه نه تنها وجود خاصّ خودش از خودش است، بلکه وجود اشیاء دیگر هم از اوست، چون همه چیز از وجود او فائض است و واجب الوجود بذاته خیر محض است.^[۸۲]
موجود فوق تمام عبارت است از موجودی که تمام آنچه برای او به امکان عام ممکن است و هر چه که برای او ممتنع نیست برایش حاصل است و بعلاوه وجودهای دیگر از وجود او فائضند. فوق تمام آن است که نه تنها در وجود و در کمالات وجود به علتی بیرونی یا درونی نیازمند نیست و از همه بی نیاز است، بلکه علاوه بر آن، کمالات دیگر و همه وجودهای دیگر از وجود او فائضند.^[۸۳]
وقتی که وجود مساوی با خیر است و عدم مساوی با شرّ و ملاک خیریّت وجود است و ملاک شریّت عدم، و وقتی که ما ثابت کردیم که واجب الوجود ماهیّته انیّته و هو وجود محض، پس هو خیرٍ محض.^[۸۴]
ابن سینا میفرماید:
«فالوجود خیریّه، و کمال الوجود خیریّه الوجود. والوجود الذی لایقارنه عدم لا عدم جوهر و لا عدم شیء للجوهر بل هو دائماً بالفعل فهو خیر محض، و الممکن الوجود بذاته لیس خیر محضاً، لأنّ ذاته بذاته لا یجب له الوجود بذاته، فذاته بذاته تحتمل العدم، و ما احتمل العدم بوجه ما فلیس من جمیع جهاته بریئاً من الشر و النقص، فإذن لیس الخیر المحض الّا الواجب الوجود بذاته»^[۸۵] پس وجود خیر است و کمال وجود خیر وجود است. و وجودی که مقارن عدم نمیشود یعنی نه عدم جوهر و نه عدم کمالات جوهر بلکه دائماً بالفعل میباشد پس او خیر محض است و ممکن الوجود به خاطر ذاتش خیر محض نمیباشد چون ذاتش وجوب بالذات ندارد بلکه وجوب بالغیر دارد و ذات آن محتمل العدم است و هر ذاتی که اینگونه باشد از جمیع جهات خالی از شرّ و نقصان نمیباشد.
ملاصدرا در این رابطه میفرماید:
«الخیر المطلق الذی یتشوقه کلّ الأشیاء و یتمّ به أو بما یفیض منه ذواتها و کمالات ذواتها هو القیّوم الواجب بالذات (جلّ ذکره) لأنه وجود مطلق لا نقص فیه و نور محض و بهاء محض و تامّ و فوق التمام، فیعشقه و یتشوقه کلّ ممکن بطباع امکانه»^[۸۶]
خیر مطلقی که همه چیز خواهان اوست و از او و فیض او ذات خود را به کمال میرساند قیّوم واجب بالذات است، زیرا او وجود مطلقی است، که در او نقص نیست و نور محض و جلال تامّ و کمال فوق تمام است. بنابراین، هر موجود ممکنی عاشق و مشتاق اوست.
بنابراین خیر محض فقط ذات خداوند واجب الوجود است. خدای سبحان خیر علی الإطلاق است، برای اینکه او کسی است که تمامی عالم به او منتهی میشود، و همه خیرات از اوست و هر موجودی هدف نهائیش او است.^[۸۷]
فهو جواد و هو خیر محض و فرض وصف البخل فیـه نقض
فهو مفیض الخـیر لیس الّا و الشرّ لا یصـــدر منه أصـــلا^[۸۸]
پس خدا جواد و بخشنده است و او خیر محض میباشد و فرض صفت بخل در خداوند نقض وجود او است. پس او إفاضه کننده خیر میباشد و شرّ به هیچ وجهی أصلاً از او صادر نمیشود.

Batbp

نسخه Batch (دسته‌ای) الگوریتم انتشار به عقب^[۱۴]

Igls

آموزش مربعات حداقل کلی تکرار شده‌ی شبکه با خروجی‌های چندگانه^[۱۵]

Incbp

نسخه بازگشتی (نموی) انتشار به عقب^[۱۶]

Marq

روش اولیه لونبرگ-مارکواردت^[۱۷]

Marqlm

اجرای ذخیره‌ی حافظه در روش لونبرگ-مارکواردت^[۱۸]

Rpe

روش خطای پیش‌بینی بازگشتی^[۱۹]

۱-۸-۵- یادگیری
قابت یادگیری خصیصهی اصلی هوشمندی است. برای طراحی پروسهی یادگیری باید اول مدلی از محیطی که شبکه در آن عمل میکند داشته باشیم، یعنی باید بدانیم چه اطلاعاتی برای شبکه در اختیار داریم. به این مدل، الگوی یادگیری گفته میشود. بعد باید بدانیم که وزنهای شبکه چگونه اصلاح میشوند، یعنی بدانیم کدام یک از قوانین یادگیری فرایند به روز کردن را انجام میدهد. سه نوع الگوی یادگیری اصلی داریم:

یادگیری با سرپرستی: در این روشها خروجی صحیح هر دنبالهی ورودی به شبکه داده میشود. وزنها به گونهای تعیین میشوند که پاسخ شبکه تا حد ممکن به پاسخ واقعی نزدیک باشد. یادگیری تقویتی نوعی یادگیری با سرپرستی است که در آن به جای ارائه خود پاسخ برای تعلیم، روی خروجی های تولید شده توسط شبکه یک نقادی از نظر درست یا نادرست بودن آنها انجام میشود.
یادگیری بدون سرپرستی: این روش نیازی به دانستن پاسخهای مطلوب برای ورودیهای مورد تعلیم ندارد. بلکه ساختار درونی داده ها و همبستگی مابین آنها را استخراج میکند و الگوها را براساس این همبستگیها مقولهبندی میکند.
ترکیبی از هر دو: در این روش تعدادی از وزنها از طریق یادگیری با سرپرستی تعیین میشود و بقیه با بهره گرفتن از روش های بدون سرپرستی به دست میآیند (داورپناه و میرزایی، ۱۳۸۵).
۱-۸-۶- الگوریتم لونبرگ مارکواردت
روش لونبرگ مارکواردت، روشی استاندارد برای کم کردن خطای مربعات میانگین، در نتیجه قوت و سرعت از ویژگی‌های آن است. نسخه‌ای از این روش توسط فلچر در سال ۱۹۸۷ ارائه شد. تفاوت بین این روش با روش اصلی ارائه شده توسط مارکواردت در سال ۱۹۶۳، این است که اندازه عناصر ماتریس قطری اضافه شده به گوس- نیوتن^[۲۰]، طبق اندازه نرخ موجود بین کاهش واقعی و کاهش پیش‌ بینی شده تنظیم می‌شوند.
الگوریتم لونبرگ- مارکواردت یکی از متداول‌ترین الگوریتم‌های استفاده شده برای بهینه‌سازی است. این الگوریتم روش کاهش شیب ساده و دیگر روش‌های شیب توام را در گستره وسیعی از مسایل اعمال می کند. روشی را که این الگوریتم بکار می‌گیرد کاهش حداقل مربعات به صورت غیرخطی است. تابعی که برای این منظور بکار می‌رود به شکل زیر می‌باشد:

که در آن (x=x₁,x₂,….x_n)، یک بردار و هر r_j تابعی از Rⁿ-R است. اشاره به r_j باقیمانده‌ها دارد و همچنین فرض می‌شود که m≥n است (جمالیزاده، ۱۳۸۷).
فصل دوم
مروری بر منابع
۲-۱- مقدمه
تلاش برای استفاده از فاز جامد جهت استخراج گونه های مختلف از آب و دیگر محیطها، سابقهای طولانی دارد. آزمایشهای اولیه با بکار گرفتن کربن فعال به عنوان فاز جامد، در حدود ۵۰ سال قبل انجام شدند و کاربردهای ابتدایی استخراج فاز جامد به استفاده گسترده این روش در آنالیز آب و نیز اقتباس آن به روش های تجزیهای استاندارد منجر گردیده است (Liska, 2000). از این روش نه تنها برای استخراج مقادیر ناچیز ترکیبات مورد نظر از نمونه های طبیعی، بلکه همچنین جهت از بین بردن مزاحمتها و ترکیبات ناخواسته در بافت پیچیده نمونه، به منظور دستیابی به استخراجی تمیزتر استفاده شده است. تنوع و تطبیق پذیری استخراج با فاز جامد، استفاده این روش را برای بسیاری از مقاصد مانند خالص سازی، تغلیظ مقادیر بسیار کم و مشتق سازی امکان پذیر میسازد (Zwir-Ferenc and Biziuk, 2006). با گذشت زمان همراه با توسعه جاذبهای جدید، این روش نیز پیشرفت کرده و طیف گستردهای از جاذبها از قبیل رزینهای معدنی مانند سیلیکا، رزینهای آلی مانند پلیمرها، نانو مواد و میکرو ارگانیسمها، استخراج با فاز جامد را به روشی برجسته در امر آماده سازی نمونه و جداسازی مبدل ساخته است (Turker, 2007). استخراج با فاز جامد، روشی ساده بوده و دارای مزایایی از قبیل سهولت اجرا، ارزانی، سرعت مناسب، دقت بالا، بازیابی بیشتر نمونه نسبت به روش های پیش از خود، توسعه سریع و اتوماسیون ساده میباشد (Yamini et al., 2004).
استخراج فاز جامد برای اولین بار در سال ۱۹۵۰ برای آنالیز آنالیتهای آلی در آب انجام شد که در این روش از کربنها به عنوان جاذب و از حلالهای آلی به عنوان فاز شویشی استفاده شده است. این روش یکی از محبوبترین روش های پیشتغلیظ نمونه میباشد. استفاده از ستونهای تجاری استخراج با فاز جامد در سال ۱۹۷۰ معرفی شد، از آن زمان این روش به سرعت رشد کرده است (Grob and Barry, 2004). هدف از استخراج با فاز جامد تغلیظ و یا آمادهسازی میباشد (Liu et al., 2007). کاربردهای استخراج با فاز جامد عبارتند از: استخراج و تغلیظ انواع کاتیونهای فلزی، استخراج و تغلیظ ترکیبات آلی مختلف، استخراج و تغلیظ ترکیبات دارویی، استخراج و تغلیظ آلایندههای محیط زیست (Mester and Sturgeon, 2005).
۲-۲- مروری بر مطالعات انجام شده در مورد روش استخراج با فاز جامد
آمادهسازی نمونه در یک روش تجزیهای از اهمیت ویژهای برخوردار است، زیرا در بسیاری موارد، علیرغم وقت زیادی که صرف میشود، به عنوان منشأ بسیاری ازخطاهای کار، شناخته میشود. استخراج فاز جامد، روشی برای آماده سازی نمونه است، که آنالیت را به وسیله جذب روی فاز جامد، از محلول مورد نظر جداسازی و تغلیظ مینماید. این عمل به وسیله شویش آنالیت با یک یا چند حلال مناسب جهت تجزیه دستگاهی ادامه مییابد. عوامل مختلف درخلال فرآیندهای جذب آنالیت روی جاذب و واجذب شدن آن با یک شوینده باید بهینه شوند. امروزه SPE به عنوان یکی از مهمترین روش های استخراج و پیشتغلیظ شناخته شده است (متقی و همکاران، ۱۳۹۱).
and Shibamoto Wada در سال ۱۹۹۷، از روش استخراج فاز جامد جهت جداسازی ترکیبات معطر از آب میوه استفاده کردند. در این پژوهش، از ستون فاز جامد با مشخصه Porapak Q که در آن از کوپلیمر اتیل وینیل بنزن- دی وینیل بنزن به عنوان فاز جامد استفاده شده، به کارگیری شده است. در این کار حلالهای مختلفی آزمایش شد که در نتیجه، دیکلرومتان به عنوان بهترین حلال استخراجی با بازیابی‌ نزدیک به صد درصد انتخاب گردید.
Lopez و همکارانش در سال ۲۰۰۲، از کوپلیمرهای استایرن- دی وینیل بنزن تحت مشخصه تجاری LiChrolut-EN، به عنوان جاذب برای استخراج ۲۷ گونهی آلی و فرار از نوشیدنیهای الکلی استفاده کردند و از نتایج بدست آمده استنباط کردند که استخراج با فاز جامد برای مطالعه ترکیبات آلی و فرار موجود در نمونه های غذایی رضایت بخش می‌باشد.
یکی از اهداف مهم مطالعات شیمی تجزیه، اندازه گیری صحیح و با حساسیت بالای فلزات سنگین می‌باشد زیرا منابع اصلی آلودگی در نمونه های محیطی، غذایی و بیولوژیکی، تاسیسات صنعتی و کشاورزی فلزات سنگین هستند (Karve and Rajgor, 2007; Sesli, 2006). به خاطر سادگی و پایین بودن هزینه، طیف سنجی جذب اتمی شعله یکی از اساسیترین تجهیزات برای تعیین کمّی و کیفی فلزات در بسیاری از آزمایشگاهها به شمار میرود (Ivanov and Kochelyeva, 2006; Hosseini et al., 2006; Rezaei et al., 2007). استخراج سریع و شناسایی در سطح غلظتی پایین فلزات از زمینه های اصلی در امر تحقیق توسط این تکنیک به همراه استخراج با فاز جامد میباشد (Musameh et al., 2011).
Afzali و همکاران در سال ۲۰۰۵، مقادیر اندک منگنز را به روش استخراج فاز جامد، جداسازی و پیشتغلیظ کردند. در این کار برای اولین بار پتانسیل کائولینیت^[۲۱] طبیعی، به عنوان مواد جذب برای پیش تغلیظ فلزات سنگین ارزیابی شد. جهت اصلاح سطح جاذب، از ۲-(۵-برمو۲- پریدیلازو)-۵- دی اتیل آمینوفنول^[۲۲] و برای اندازه گیری میزان منگنز از طیف سنجی جذب اتمی شعله استفاده شده است. حد تشخیص ۳/۴ میکروگرم بر لیتر و منحنی کالیبراسیون در محدوده ۰۲/۰ تا ۰/۱۰ میلی گرم بر لیتر خطی بوده و ضریب همبستگی ۹۹۹۷/۰ گزارش شده است.
Tuzen و همکاران در سال ۲۰۰۵، روش استخراج فاز جامد را روشی سریع، حساس و اقتصادی جهت پیش تغلیظ مقادیر اندک یونهای فلزی در مواد مختلف بیان نمودند. در این پژوهش از روش ستونی جهت استخراج مخلوطی از یونهای فلزی، با جاذب رزین Chromosorb 108 استفاده شده و کمپلکس نمک دی سدیم به عنوان لیگاند کیلیت دهنده میباشد.
Perez- Quiutanilla و همکاران در سال ۲۰۰۹ از این روش برای استخراج سرب از نمونه های آبی بهره گرفتند. سیلیکای با درصد تخلخل بالا که به طور شیمیایی با لیگاند آلی مرکاپتو متیل تترازول اصلاح گردید، به عنوان جاذب برای این امر در نظر گرفته شد. آنها با بکارگیری تکنیکهای ستونی^[۲۳] و ناپیوسته^[۲۴] استخراج با فاز جامد، موفق به دستیابی به بازیابی ۱۰۱-۱۰۳ درصد گردیدند. در روش ستونی فاکتور پیش تغلیظ ۲۰۰ برای سرب بدست آمد. توسط افزودن مقادیر اندکی از سرب به نمونه های حقیقی شامل آب شهری، آب معدنی و آب رودخانه آلبرچه در شهر تولدو کشور اسپانیا به حد تشخیص mM ^۶-۱۰×۲۲/۲ و انحراف استاندارد نسبی کمتر از ۹ درصد در تمامی نمونه‌ها دست یافتند.
Baysal و همکاران در سال ۲۰۰۹ گزارشی مبنی بر استفاده از روش استخراج با فاز جامد، جهت جداسازی و استخراج سرب از محیطهای آبی منتشر کردند. در این گزارش از نانو ذرات نقره- سیلیکاژل به عنوان جاذب برای استخراج با فاز جامد و از طیف سنجی جذب اتمی شعله جهت آنالیز نمونه استخراج شده استفاده شده است. در این گزارش برای بهبود بازداری سرب روی جاذب از آمونیوم پیرولیدین دیتیوکاربامات به عنوان لیگاند اصلاحگر و برای سنتز نانو ذرات نقره-سیلیکاژل از مخلوط دوغاب سیلیکاژل با نیترات نقره جامد و سدیم بورون هیدرید استفاده شد.
Farahmand و همکاران در سال ۲۰۰۹ مقادیر ناچیز بریلیوم را با بهره گرفتن از اکتا دسیل سیلیکاژل اصلاح شده با آورین تری کربوکسیلیک اسید (آلومینون) از نمونه های آبی استخراج و توسط تکنیک طیف سنجی جذب اتمی شعله آنالیز نمودند. تحت شرایط اپتیمم، مقادیر حد تشخیص روش، صحت و دقت روش (انحراف استاندارد نسبی) به ترتیب µgL^-1 ۸/۰، بزرگتر از۹۰ درصد و کوچکتر از۱۰ درصد بدست آمد.

۴-۳-۱ کدام غسل نیاز به وضو ندارد ۷۵
۴-۳-۲غسل های غیر جنابت به جای وضو کدام اند ۷۶
۴-۳-۳ بطلان وضو در وسط نماز ۷۷
۴-۳-۴ لاک ناخن و وضو ۷۷
۴-۳-۵ کاشت ناخن و وضو ۷۸
۶-۳-۶ به جاماندن اثر جرم در وضو ۷۸
۴-۳-۷ وجود اثر رنگ در دست هنگام وضو ۷۹
۴-۳-۸ تفاوت وضوی زن و مرد ۷۹
۴-۳-۹ ترمیم ابرو یا مو در وضو ۸۰
۴-۳-۱۰ با یک وضو چند نماز می توان به جا آورد ۸۰
فصل پنجم: نتیجه گیری
مراجع ۸۵
چکیده:
طهارت حاوی یک معنای ظاهری و یک معنای باطنی است. معنای ظاهری طهارت پاکی است و این طهارت در سه بخش وضو، غسل و تیمم حاصل می شود و این طهارتی است که در فقه مطرح است. طهارت فقهیه را در فقه برای این مطرح فرموده اند که بدن انسان را از نجاست های ظاهری پاک کند که فقه شریف مربوط به بدن و اعمال غالبیه آن همانند نماز و روزه و احکام شرعی است که با انجام آن انسان در مرتبه ی بدن به مقام تجلیه می رسد و تجلیه مربوط به ظاهر انسان است که مطابق قوانین شرع و احکام شرعی آن آراسته می شود، لذا فقه شریف باید در متن انسان و اجتماع پیاده شود تا هر دو را تجلیه نماید.

در این تحقیق به بحث در مورد وضو می پردازیم، و نحوه ی کیفیت وضو در فقه إمامیه و نظر علمای شیعه و سنّی را بیان می داریم.
و همچنین به اختلافاتی که در نحوه ی انجام وضو گرفتن وجود دارد و اینکه ریشه ی چنین اختلافی از کجاست پرداخته می شود.
در ادامه احکام و شرایط و آداب وضو گرفتن بیان می شود. و دیدگاه و فتاوای علمای عظام تقلید راجع به شرایط وضو و سوالاتی که مطرح شده بیان می گردد.
فصل اول : کلیات تحقیق
کلیات تحقیق
۱-۱ مقدمه
بنده ای که آماده مناجات و راز و نیاز با خداوند عالم می گردد، باید از هر لحاظ خود را مهیا سازد و با حالت مورد پسند و هیئتی نیکو در محضر او حاضر شود. بدون طهارت از پلیدی های ظاهری و باطنی نمی توان به دستگاه قدسی آن عزیز راه یافت.
وضو و طهارت مقدمه و کلید برای ورود به گلستان سرسبز نماز و مناجات است و در نتیجه آغازی برای ورود به بهشت. شاعر می فرماید:
آمادگی جسم و روان است وضو مفتاح در باغ جنان است وضو
با آب حیات عشق دل را شوید آیینه ی پاکی جهان است وضو
در آیین وضو بین پیروان مذاهب گوناگون تفاوت هایی دیده می شود. قرآن کریم درمورد وضو با وضوح و صراحت سخن گفته ولی اختلاف قاریان در قرائت اعراب برخی از کلمات آیه ی مربوطه و تفاوت برداشت از آنها عامل تفاوت ها و اجتهادات فقهی مختلف گردیده است.
اگر چه بنا بر نظر جمع کثیری از علمای اهل سنت، این آیه در هرصورت و با هر قرائتی، مفید یک معناست و قابل اختلاف نیست اما برخی از روایات، مستند پردازش توجیهاتی شده که شکافی چشمگیر در این عرصه را سبب گردیده است.
این تحقیق به بازکاوی دو برداشت متفاوت از آیه مربوط به حکم وضو و چگونگی راهیابی اختلاف در آن می پردازد و نتیجه می گیرد که حتی در سخن عالمان اهل سنت، برای شستن پاها و یا شستشوی معکوس دست ادله ای چندان قابل اتکاء و مبتنی به نص یا سیره ی پیامبر ارائه نشده است و اگر اهل سنت بر منابع معتبر خود پای بند باشند و بر صراحت آیه تمرکز و تأکید بیشتری کنند اختلافات موجود در این باره برچیده می شود.
همچنین در ادامه ی تحقیق به فلسفه ی وضو، چگونگی کیفیت وضو و آداب وضو گرفتن نیز پرداخته شده است، امید است که مورد رضایت خداوند متعال قرار گیرد.
۱-۲بیان مسأله
وضو به عنوان مقدمه نماز نه تنها موجب تطهیر جسم از آلودگی ها می شود بلکه تطهیر روح را در بر می گیرد، با وضو مؤمن احساس می کند جسم و روحش از آلودگی گناهان و لغزش پاک شده است این احساس پاکی و طهارت جسمی و روحی، انسان را برای ارتباط معنوی با خدا و ورود به حالت آرام سازی جسمی و روحی از نماز آماده می سازد.
از امور مورد پذیرش همه مسلمانان، مسئله وجوب وضو برای نماز است، و روایت مشهور لاصلاه إلا یطهور از پیامبر اکرم (ص) نیز مؤید چنین امری است، اما آنچه مورد اختلاف قرار گرفته، کیفیت انجام آن است. که این تحقیق به کیفیت وضو در فقه امامیه و احکام و شرایط وضو می پردازد.
۱-۳تاریخچه موضوع
تحقیقات تاریخی نشان می دهد تا زمان خلیفه سوم سخنی از چگونگی وضو درمیان مسلمانان نبوده است و آنان طبق آنچه از سیره رسول الله دیده بودند عمل می کردند، اولین گزارشات تاریخی درباره اختلاف در وضو به زمان عثمان برمی گردد. مسلم در صحیح خود، از قتیبه بن سعید از حمران روایت کردند که گفت: آبی برای وضو نزد عثمان بردم. او وضو گرفت و سپس گفت: در برخی مردم حدیث هایی از پیامبر خدا نقل می کنند که نمی دانم چیست، جز آنکه دیدم رسول خدا وضویی همانند این وضوی من گرفت و آنگاه فرمود: هرکس چنین وضو بگیرد، همه گناهان گذشته او آمرزیده می شود،^[۱] برخی بر این باورند که خود او بنیانگذار این بدعت بوده است.
بدین ترتیب از همان دوران مسئله وضو مورد بحث قرار گرفت به همین دلیل ائمه (ع) تمام سعی خود را می کردند که با این نوع از بدعت ها مقابله کنند امیرالمؤمنین (ع) در سخنی فرموده اند: آغاز فتنه پیروی از هوس ها و بدعت احکام است … تا جایی که می گوید من وضو و نماز و غسل را به جایگاه درست خود و به زمان و احکام اصلی خویش بازگردانیدم.
همچنین بسیاری از عالمان شیعه و اصحاب امامان نیز در این باره کتاب یا رساله نوشته اند؛ از آن جمله اند: علی بن مهزیار اهوازی، علی بن حسن بن فضال، علی بن حسین بن موسی بن بابویه قمی، احمد بن حسن بن فضال، و برخی دیگر.
بعضی نیز جزئی از کتاب یا بابی از ابواب کتاب خود را به وضو اختصاص داده اند همانند: وسائل الشیعه از حُرّ عاملی، مجمع البیان از طبرسی، الجامع الاحکام القرآن از قرطبی مالکی، تذکره الفقهاء از علامه حلی، المقنعه از شیخ مفید، کنزالعمال از سیوطی، تحریرالوسیله امام و … .
۱-۴ضرورت، اهداف و اهمیت موضوع
اختلافی که بین مسلمانان در کیفیت وضو وجود دارد ناشی از دو برداشت متفاوت از آیه ی ۶ سوره ی مائده می باشد که این برداشت موجب دو اختلاف عمده در وضوی مسلمانان شده است؛
اختلاف در کیفیت شستن دست ها
اختلاف در کیفیت مسح پا
از آنجا که صحت انجام وضو شرط اعمال عبادی واجب همچون نماز و … می باشد لذا اهمیت یادگیری صحیح آن مشخص می گردد.
کلینی (ره) به سند خود از امام صادق(ع) می کند نقل می کند که فرمود «شخصی هست که شصت یا هفتاد سال از عمرش می گذرد، در حالی که هیچ یک از نمازهایشان قبول درگاه الهی نیست راوی می گوید: عرض کردم: چگونه؟ فرمود: زیرا می شوید آنچه را که خداوند امر به مسح آن نموده است»
۱-۵پرسش ها و فرضیه های تحقیق
چرا در موضوعی که پیامبر(ص) و صحابه روزی چند بار آن را تکرار می کرده اند اختلاف هست؟
نظر علمای شیعه و سنی راجع به نحوه ی کیفیت وضو چیست؟
آداب و شرایط وضو گرفتن چیست؟
۱-۶چرا اختلاف در دوره ی عثمان روی داد
همانطور که اشاره شد صحابه به عثمان نسبت بدعت و نوآوری در دین دادند در حالیکه چنین چیزی را به ابوبکر و عمر نسبت نداده اند. اگر بر پایه همین سخن صحابه بگوییم عثمان بنیانگذار این شیوه تازه وضو است چه دلیل و انگیزه ای وجود داشته است که وی با آگاهی از این که چنین اقدامی مخالفت صحابه را با او برخواهد انگیخت به این کار دست بزند؟
آیا وضو از مسائل مالی، اداری و یا حکومتی است تا خلیفه بتواند بر پایه مصالح حکومت و کشور با آن برخورد کند؟ یا چگونه برخی از مردم می توانسته اند در برابر افکار عمومی و احساسات مسلمانان جرأت و جسارت به خرج دهندُ وضویی را بنیاد گذارند که با وضوی خلیفه و آنچه مسلمانان در دوره ای از زندگی خود داشته اند مخالف است؟
یا اگر آنان بر پیامبر خدا (ص) دروغ بسته اند و احادیثی نادرست به او نسبت داده اند چرا آنان را کیفر نداده و به زندان نسپرده است؟

در این پژوهش از رگرسیون خطی تک متغیره (روش اینتر) استفاده شده است.
میزان آماره (۰۴۷/۷) F (این آماره مشخص می‌کند که آیار رابطه خطی و بین متغیر ها وجود داد یا نه، یا به عبارتی اگر میران سطح معناداری بدست آمده از میزان ۵/. کمتر باشد، مدل رگرسیونی معنادر می‌باشد، و پیش فرض دیگر آزمون رگرسیون می‌باشد.) درجدول ۴-۱۳ سطح معناداری مشاهده شده، نشان می‌دهد که بین متغیرهای (عدالت رویهای، عدالت توزیعی، عدالت مراودهای و خشونت در محیط کار) در سطح معناداری ۹۵/۰ رابطه خطی دارد. ضریب تعیین مشاهد شده نشان میدهد که ابعاد عدالت سازمانی ۵/۴ درصد از تغییرات در میل به خشونت محیط کاری را تبیین میکنند و با توجه به منفی بودن ضریب بتای ابعاد عدالت سازمانی، میتوان گفت با بهبود عدالت سازمان، میل به بروز خشونت در بین کارکنان کاهش مییابد.
Y=-/66+(124/0-x)+( 85/0-x)+( 100/0-x)
۴-۵- خلاصه فصل چهارم
در این فصل، داده های جمع آوری شده از پرسشنامه ها در دو بخش توصیفی و استنباطی مورد استفاده قرار گرفت. در بخش توصیفی، ویژگی های جمعیت شناختی و نیز وضع موجود متغیر های مستقل و وابسته به همراه ابعاد آن در قالب شاخصهای متدوال توصیفی ارائه شد. سپس، در بخش استنباطی، نسبت به تائید یا رد فرضیه های تحقیق، اقدام گردید.
فصل پنجم
نتیجهگیری
۵-۱- مقدمه
از آنجایی که متخصصان علوم اجتماعی، رفتار مدنی و عدالت سازمانی وخشونت در محیط کار را از پایه های اساسی و اثربخش فرآیندهای سازمانی می دانند، پژوهش در این زمینه از اهمیت بسزایی برخوردار است. با توجه به این که تاکنون تحقیقی با این عنوان انجام نشده است و غالب تحقیقات به صورت پراکنده و با متغیرهای محدود صورت گرفته است، تحقیق در این زمینه ضروری و مهم به نظر میرسد. با پرداختن به این پژوهش و توجه به متغیرهای فوق در کارکنان میتوان کمک خوبی برای رفع موانع خشنونت در محیط کاری کارکنان شود و با یافتن کاستی ها و تنگناهای موجود، مسئولین را یاری کرد تا کارکنان شان با آسودگی خاطر در راستای تحقق اهداف سازمان و در نتیجه دستیابی به قله های پیشرفت کشور گام بردارند.

خشونت و جرم به عنوان یک پدیده و مسأله اجتماعی مورد توجه اندیشمندان رشته‌های مختلف قرار گرفته است. هر کدام از آنان این پدیده را از زوایای مختلف مورد بررسی قرار داده‌اند و این موجب دسته‌بندی های گوناگون شده است. در این تحقیق بر عوامل (عدالت) تاکید شده است. طبق نظریه منابع، افرادی که از محرومیت اقتصادی– اجتماعی برخوردارند برای یادگیری رفتار خشونت‌آمیز مستعدترند.
به طور کلی یافته های این پژوهش در سه بخش جداگانه مورد بحث و بررسی قرار میگیرد:
الف: تبیین یافته های مربوط به فرضیه های پژوهش
ب: محدودیتهای پژوهش
ج: پیشنهادهای نظری و کاربردی
۵-۲- تبیین یافته های مربوط به فرضیه های پژوهش
فرضیه تحقیق: ” بین عدالت توزیعی و خشونت در محیط کار رابطه وجود دارد".
برای آزمودن این فرضیه از ضریب همبستگی پیرسون استفاده شد. براساس یافته‌های ارائه شده در فصل چهار، بین عدالت توزیعی و خشونت در محیط کار رابطه معکوس و معنی داری وجود دارد. بدین معنا که با افزایش عدالت توزیعی، خشونت در محیط کار و اشکال آن – خشونت فیزیکی و خشونت کلامی- نیز کاهش پیدا می‌کند. با توجه به اینکه عدالت سازمانی و رفتار مدنی از مهمترین عوامل تأثیرگذار در خشنودی شغلی و نهایتاً کاهش عوامل تنش زا در محیط کار، کاهش تعارض فردی و گروهی و جلوگیری از بروز خشونت در هر سازمانی میباشد. به همین خاطر سازمان ها به منظور ایجاد انگیزه فعالیت و کار اثربخش در کارکنان خود، دست به اقدامات و تدابیر مدیریتی و شیوه های تمهیدی زیادی میزنند، زیرا که دستیابی به این امر مهم در هر سازمانی با پیشرفت و نیل به اهداف آن سازمان ارتباط دارد. توجه به این موارد در نحوه رفتار و فرایند عملکرد کارکنان در سازمان ها مؤثر میباشد. گرینبرگ، (۱۹۹۶)، دو نوع پاسخ به بی‌عدالتی که در رابطه با اهداف ابرازی و وسیله‌ای بروز می‌کند برشمرده‌اند: بازیابی برابری و تلافی کردن بازیابی برابری به تلاش فرد برای افزایش سطوح پاداش‌های دریافتی اشاره دارد و تلافی کردن عمل فردی را که برای ضربه زدن به هدفی که علت آسیب به او بوده است را تشریح می‌کند. در این ارتباط می‌توان به مفهوم مقابله ‌به ‌مثل (کمپر، ۱۹۶۶) اشاره کرد. همچنین، بر مبنای دیدگاه جدیدی که در رابطه ناکامی- پرخاشگری توسط فوکس، و اسپکتور (۲۰۰۵، به نقل از لندی و کونته، ۲۰۱۰) ارائه گردیده باید توجه داشت که براساس این دیدگاه، فشارزاهای موقعیتی به عنوان رخدادهای ناکام‌کننده به واکنش استرس منجر می‌گردد و افراد برای آزاد شدن از استرس انرژی خود را در رفتارهای مخرب یا ضد تولید صرف می‌کنند. علاوه بر این، براساس فرضیه عدالت، رفتارهای خشونت در محیط کار، می‌تواند به عنوان پاسخی توسط کارکنان بر علیه بی‌عدالتی ادراک شده در محیط کار (بیس و تریپ، ۲۰۰۵؛ فولگر و بارون، ۱۹۹۶) تلقی گردد. بنابراین، کارکنان در هنگام ادراک بی‌عدالتی و برای جبران بی‌عدالتی، یا اقدام به رفتارهای خشونت‌آمیز می‌کنند و یا در انتظار فرصت مناسب برای بروز رفتارهای خشونت‌آمیز و اشکال آن- کلامی و فیزیکی- جهت جبران بی‌عدالتی باقی می‌مانند.
این یافته‌ها با یافته‌های هرس کویس و همکاران (۲۰۰۷) مبنی بر اینکه بی‌عدالتی ارتباطی پیش‌بین قوی خشونت در محیط کار می‌باشد، همچنین با یافته‌های بنت و رابینسون (۲۰۰۰)، گرینبرگ و بارلینگ (۱۹۹۹)، اسکارلیکی، فولگر و تسلاک (۱۹۹۱)؛ جوادیان، گل‌پرور و بلالی (۱۳۹۰)، مبنی بر این‌که ادراک بی‌عدالتی رویه‌ای پیش‌بین خشونت در محیط کار می‌باشد، همچنین با یافته‌های کلووی و همکاران (۲۰۰۶) مبنی بر این‌که پایین بودن ادراک عدالت تعاملی پیش‌بین قوی رفتارهای تلافی‌جویانه است، همسو میباشد.
فرضیه تحقیق: ” بین عدالت رویهای و خشونت در محیط کار رابطه وجود دارد".
برای آزمودن این فرضیه از ضریب همبستگی پیرسون استفاده شد. براساس یافته‌های ارائه شده در فصل چهار، بین عدالت رویه‌ای و خشونت در محیط کار رابطه معکوس و معنیداری وجود دارد. بدین معنا که با افزایش رویه‌ای، خشونت در محیط کار و اشکال آن – خشونت فیزیکی و خشونت کلامی- نیز کاهش پیدا می‌کند. و با یافته‌های گرینبرگ و بارلینگ (۱۹۹۹) مبنی بر این‌که ادراک عدالت رویه‌ای و ارتباطی پیش‌بین قوی خشونت در محیط کار می‌باشد، هم‌سو است. یافته‌های پژوهش حاضر را می‌توان از طریق فرضیه‌های ناکامی- پرخاشگری و عدالت تبیین نمود. همانگونه که قبلاً بیان گردید، بیشتر تمایلات به بروز خشونت‌ها، پاسخ‌های غیرمنطقی به محرک‌های ناکامی هستند. بر طبق آخرین یافته‌های این تئوری، محرک‌های ناکامی منجر به تجربه احساسات منفی توسط افراد می‌گردد و در نتیجه افراد برای واکنش یا اعمال خشونت‌آمیز تحریک می‌شوند. براین اساس، و بر مبنای رابینسون و بنت (۱۹۹۷) خشونت به عنوان انگیزه‌ی وسیله‌ای برای بهبود موقعیت بازیابی برابری و به عنوان انگیزه‌ی ابرازی برای تخلیه و رهاشدن عصبانیت یا پرخاشگری مورد استفاده قرار می‌گیرد. نتیجه تحقیق گل پرور و واثقی (۱۳۸۹) نشان داد که عدالت رویه ای، متغیر میانجی کامل در رابطه مشارکت در تصمیم گیری با بی اعتمادی بین فردی و تنش شغلی است. اما بی اعتمادی بین فردی در رابطه عدالت رویه ای با تنش شغلی، نقش یک متغیر میانجی را ایفا می نماید. همچنین با یافته های تحقیق مهداد و طباخ عشقی و همکاران (۱۳۹۱) نشان داد که بین عدالت رویه ای، با خشونت فیزیکی، خشونت کلامی و خشونت کلی رابطه منفی معنی دار وجود دارد، همسو میباشد.
فرضیه تحقیق: ” بین عدالت مراودهای و خشونت در محیط کار رابطه وجود دارد".
برای آزمودن این فرضیه از ضریب همبستگی پیرسون استفاده شد. براساس یافته‌های ارائه شده در فصل چهار، بین عدالت مراودهای و خشونت در محیط کار رابطه معکوس و معنیداری وجود دارد. بدین معنا که با افزایش عدالت مراودهای، خشونت در محیط کار و اشکال آن – خشونت فیزیکی و خشونت کلامی- نیز کاهش پیدا می‌کند. یافته های تحقیق مهداد و طباخ عشقی و همکاران (۱۳۹۱) نشان داد که بین عدالت ارتباطی، با خشونت فیزیکی، خشونت کلامی و خشونت کلی رابطه منفی معنی دار وجود دارد، همسو میباشد. نتیجه تحقیق مردانی و حیدری (۱۳۸۸) نشان داد که عدالت سازمانی با رفتارمدنی سازمانی ارتباط معنی داری دارد.
فرضیه تحقیق” ابعاد عدالت سازمانی پیشبینی کننده خشونت در محیط کار میباشد".
علاوه بر این نتایج تحلیل رگرسیون نشان داد که ابعاد عدالت سازمانی پیشبینی کننده خشونت در محیط کار میباشد و با نتیجه تحقیق مهداد و طباخ عشقی و همکاران (۱۳۹۱) نشان داد که عدالت ارتباطی پیشبینی کننده خشونت فیزیکی و خشونت کلی در محیط کار و همچنین عدالت رویه ای را در پیش بینی کننده خشونت کلامی است، همسو میباشد. نتایج مطالعه ایران زاده و همکاران (۱۳۸۸) نشان داد که بین متغیرهای عدالت سازمانی و رفتار مدنی با خشنودی شغلی کارکنان رابطه مثبت و معناداری وجود دارد و هر دو متغیر قابلیت پیش بینی خشنودی شغلی را دارند اما این میزان قابلیت در مؤلفه رویه ای عدالت سازمانی بیشتر بود.
از آنجایی که پژوهش حاضر یکی از معدود مطالعه انجام گرفته در ارتباط با رابطه میان عدالت سازمانی و میل به بروز خشونت در محیط کار در کشورمان می‌باشد، نیاز به انجام پژوهش‌های بیشتر در مناطق صنعتی و جغرافیایی گوناگون و همچنین سازمان‌ها و صنایع مختلف به خصوص مقایسه زنان و مردان، صنایع و سازمان‌های متفاوت و سایر متغیرهای اثرگذار سازمانی چون: فرهنگ، جو و ساختار ضرورت دارد. همچنین به پژوهشگران توصیه می‌گردد که به دلیل حساسیت موضوع مورد مطالعه، با دقت و توجه بیشتری به انجام پژوهش در این حیطه مبادرت ورزند و در کنار اطلاعات به دست آمده از پرسشنامه‌ها، سعی گردد داده‌های عینی مرتبط با خشونت را با در نظر گرفتن فراوانی و شدت این رفتارها مورد استفاده قرار دهند. علاوه بر این، در تعمیم نتایج این پژوهش به سازمان‌های غیرتولیدی و خدماتی احتیاط لازم به عمل آید و به دلیل نوع پژوهش از استنتاج علی خودداری گردد. همچنین، به مدیران سازمان‌ها توصیه می‌گردد تا در اتخاذ تصمیمات مربوط به کارکنان و توزیع پاداش‌ها نهایت تلاش خویش را برای رعایت عدالت و انصاف به کار بگیرند و مجاری ارتباطی را برای کارکنان باز بگذارند.
۵-۳- پیشنهادها
پیشنهادهای کاربردی: با توجه به آن‌چه که در این تحقیق به‌دست‌آمده است برای کاهش و پیشگیری از خشونت شایسته است به موارد زیر توجه گردد.

1. 1. برقراری روابط عاطفی با کارکنان، به طور مثال؛ حمایت اجمتماعی از کارکنان.

1. 1. کاهش تضادهای مضر در بین کارکنان.

1. 1. نهادینه کردن ارزش‌های اخلاقی در بین کارکنان اداره کل ورزش و جوانان استان فارس، باور به دستورات اخلاقی یک عامل بازدارنده مهم در ارتکاب خشونت می‌باشد.

1. 1. پرکردن اوقات فراغت خانواده کارکنان اداره کل ورزش و جوانان استان فارس با کارهای از قبیل کتاب خواندن، پرداختن به کارهای هنری و ورزشی. این امور موجب می‌شوند که هم انرژی اضافی فرد تخلیه گشته و هم این که اوقات بیکاری او پر شوند و در نتیجه فرصت‌های ارتکاب جرم کاهش می‌یابند.

1. 1. مسئولین با کارکنان برخورد یکسانی داشته و از هر گونه تعبیض خودداری نمایند. مشارکت کارکنان در فعالیت های اجتماعی که این امر هم موجب تقویت پیوندهای اجتماعی آنان می‌شود. تقویت پیوندهای اجتماعی و عزت نفس، هر دو خشونت را کاهش می‌دهند.

1. 1. کاهش نابرابری و بی‌عدالتی اجتماعی و فراهم کردن فرصت‌های برابر برای همه آحاد جامعه.

1. 1. پیشنهاد میشود در عدالت سازمانی و رفتار مدنی سازمانی در کارگاه های آموزشی مورد توجه قرارگیرد.

1. 1. پیشنهاد میشود مدیران به عنوان مدل الگو اقدام به انجام رفتارهای مدنی کنند تا کارکنان تشویق به این عمل شوند.

1. 1. پیشنهاد میشود در برخورد با کارکنان و توزیع امکانات در میان آنها عدالت را رعایت کنند.

1. 1. پیشنهاد میشود مشاغل کارکنان از ویژگی های شغلی مناسب مانند استعداد شغلی، امکان کنترل بر کار، وجود تنوع در شغل، برخوردار شوند.

پیشنهادهای پژوهشی: در صورتی‌که محققان بعدی در زمینه خشونت کارکنان تمایل به انجام تحقیق و به انجام آن مبادرت ورزند شایسته است که به نکات زیر توجه کنند:

1. 1. برای موشکافی دقیق تر خشونت کارکنان، ابعاد دیگر آن از قبیل خشونت جنسی و خشونت عاطفی نیز بررسی شود.

1. 1. برای دقیق تر بررسی کردن پدیده خشونت کارکنان بهتر است که فقط یکی از عوامل خانوادگی، اجتماعی، فردی یا محیطی بررسی و مطالعه گردد.

1. 1. اگر امکانات مالی و زمان اجازه دهد، این مسأله به صورت طولی بررسی شود.

1. 1. پدیده خشونت در مخیط کار با سایر متغیرهای رفتاری نیز بررسی شود.

۵-۴- محدویتهای پژوهش

1. 1. باتوجه به اینکه تحقیق حاضر توصیفی و از نوع همبستگی است. در نتیجه یافته های تحقیق در مقایسه با روش های آزمایشی و شبه آزمایشی از قاطعیت کمتری برخوردار است.

1. نتایج تحقیق حاضر مربوط به کارکنان اداره کل ورزش و جوانان فارس میباشد، لذا تعمیم نتایج به کارکنان سایر سازمانها با محدودیت مواجه میسازد.

۵- نهاد های بازرگانی به مثابه شهروندان :
این نهادها مسئولیت دارند تا در مسائل اجتماعی که خارج از حوزه های عملیاتی معمول آنها هستند درگیر شوند. آخرین قضیه به این اشاره دارد که اگر کسب و کار دارای تخصصی است که می تواند مسئله اجتماعی را حل کند، باید مسئول شناخته شود و در حل مسئله اجتماعی مساعدت نماید (ایران نژاد، توسلی، پژوهش فرهنگی، ۱۳۸۸: ۵۰-۴۸).
مدل کارول
چارچوب کارول (۱۹۷۹) به عنوان پر استفاده ترین چارچوب نقل قول شده است. کارول در مطالعه ای با عنوان ” هرم مسئولیت اجتماعی بنگاه ” برای هر بنگاه ۴ دسته مسئولیت اجتماعی قائل شده است. به تعبیر دیگر، او مسئولیت اجتماعی هر بنگاه را برآیند چهار مولفه زیر می داند :

نیازهای اقتصادی
رعایت قوانین و مقررات عمومی
رعایت اخلاق کسب و کار
مسئولیت بشر دوستانه
مسئولیت اقتصادی:
بنگاه ها موظف هستند که نیازهای اقتصادی جامعه را برآورند و کالاها و خدمات مورد نیاز آن را تامین کنند و انواع گروه های مردم را از فرایند کار بهره مند سازند (Carroll , 1991:4-8).
مسئولیت قانونی:
بنگاه ها وظیفه دارند به بهداشت و ایمنی کارکنان و مصرف کنندگان خود توجه کنند، محیط زیست را آلوده نکند، از معاملات درونی سازمانی بپرهیزند، دنبال انحصار نروند و مرتکب تبعیض نشوند .
مسئولیت اخلاقی:
که در برگیرنده هنجارها، استاندارد ها و انتظاراتی است که بازگو کننده دغدغه های مصرف کنندگان، کارکنان، سهامداران و جوامع در خصوص عدالت، برابر و پاسداری از وجدان ذی نفعان می باشد (شربت اوغلی، افشاری، ۱۳۸۹: ۸۷).
مسئولیت بشر دوستانه :
به تعبیر کارول از این مولفه “شهروند خوب” بودن است. یعنی مشارکت بنگاه در انواع فعالیت هایی که معضلات جامعه را کاهش دهد و کیفیت زندگی را بهبود بخشد (Carroll , 1991:4-8). جامعه علاقه مند است که بنگاه ها قسمتی از پول و دارایی خود را در فعالیت های خیرخواهانه مصرف کند. اما اگر بنگاهی این کار را نکند در نزد آن ها نیز محکوم نمی گردد. نکته قابل توجه این می باشد که هر چند شرکت در فعالیتهای نوع دوستانه والاترین و کامل ترین نوع تعهد می باشد اما در هر مسئولیت اجتماعی به وضوح کم اهمیت ترین است (شربت اوغلی، افشاری، ۱۳۸۹:۸۷).
در این پژوهش از مدل کارول استفاده گردیده شده است .
مدل ذی نفعان
آخرین چارچوب مورد بررسی در رابطه با مسئولیت اجتماعی بنگاه ها را می توان ناشی از کتاب معروف “مدیریت استراتژیک: روش ذی نفعان” دانست. هر چند که کارول و وود هر دو به مسئولیت اجتماعی بنگاه‌ها در قبال جامعه اشاره داشته اند اما پیش روی واقعی در زمینه ی مسئولیت در قبال ذی نفعان بدون شک فریمن می باشد. تئوری ذی نفعان توسط فریمن در سال ۱۹۸۴ مطرح شد. به طور کلی به تعامل بنگاه و جامعه تاکید دارد. سال هاست که این تئوری به عنوان بخشی از مسئولیت اجتماعی بنگاه ها توسط محققان مختلفی همچون هریسون و نریمن (۱۹۹۹).، کلونوسکی، کلارکسون (۱۹۹۵). مورد تاکید می باشد و این موضوع مطرح است که با سیستم مدیریت ذی نفعان کارآمد می توان مسائل اخلاقی و اجتماعی را برطرف نمود و نیازهای جامعه و ذی نفعان را نیز به موقع مورد توجه قرار داد (شربت اوغلی، افشاری: ۱۳۸۹: ۸۹).
کلارکسون عنوان نمود که بین مسئولیت هایی که در قبال جامعه وجود دارد و مسئولیت هایی که در قبال ذی نفعان وجود دارد تفاوت هایی می توان قایل شد. وی این دو مسئولیت را جدا از یکدیگر دانست و عنوان نمود که مسئولیت ها در قبال جامعه بیشتر در شرکت های محلی و در راستای قانون مداری می باشد، در حالی که مسئولیت در قبال ذی نفعان غالباً خارج از حوزه قانون گذاران می باشد. وی به صورت شفاف این موضوع را توضیح می دهد. به عنوان مثال مسائل مربوط به ایمنی و بهداشت صنعتی را ذغدغه شهرداری ها در امریکا عنوان می کند. لذا این مسائل مربوط به مسائل اجتماعی می باشد زیرا آن ها دارای قوانین حقوقی می باشند در حالی که مسیر شغلی و آموزشی کارکنان هیچ پشتوانه حقوقی ندارند و لذا به عنوان مسئولیت اجتماعی در قبال ذی نفعان “کارمندان” مطرح می باشد که برای بنگاه می توانند حالت داوطلبانه داشته باشد (شربت اوغلی، افشاری: ۱۳۸۹: ۸۹).
مدل ۵ بعدی تعهدی کلیدی مک کنزی :
بر اساس این مدل، هر چه از سمت بالا به پایین حرکت می کنیم، از یک طرف، میزان انتظارات و خواست های جامعه در هر یک از زمینه های فوق کاهش یافته و از طرف دیگر تأمین آنها طولانی مدت و مبهم تر می شود. روشن است که مدیران در زمینه های اولیه مسئولیت اجتماعی بیشتر تلاش کنند (عزیزی، باقری، گروه پژوهش های فرهنگی، ۱۳۸۹: ۱۰۷-۱۰۳).
زمینه های مسئولیت
صاحبان سهام
کارکنان
مشتریان
محیط طبیعی
ارزش های فرهنگی
نمودار ۲-۳): مدل ۵ بعدی تعهدی کلیدی مک کنزی
۱- صاحبان سهام: صاحبان سهام کسانی هستند که سرمایه های خود را برای راه اندازی واحدهای تجاری و اقتصادی در اختیار گذاشته و انتظار دارند، مدیران امانت داری مطمئن برای آنها باشند. مدیران از طریق سیستم حسابداری، اطلاعات مناسب و ارائه گزارش های دقیق و صحیح سهامداران را از وضعیت فعالیت ها و عملکردهای سازمان مطلع کرده و به تعهد خود نسبت به صاحبان سهام عمل می کنند. از طرف دیگر مدیران باید با عملکرد مناسب و خوب خود باعث شهرت سازمان شده و از راهبردهای مدیران عالی و صاحبان سهام و نیز ارزش ها و هنجارهای که بنیانگذاران آنها بنا نهاده اند، حمایت کنند (عزیزی، باقری، ۱۳۸۹: ۱۰۷-۱۰۳).
۲- کارکنان:
بخش عمده ای از نیروی انسانی هر جامعه در سازمان ها و موسسات مختلف مشغول به کار هستند و از آنجا که اکثر مردم، بیشترین وقت خود را در درون سازمان می گذرانند، این انتظار از مدیران وجود دارد که به کارکنان تحت امر خود توجه بیشتری داشته باشند. به عبارت دیگر، مردم از مدیران می خواهند که به نیازهای کارکنانشان بیشتر توجه کرده و تلاش کنند نیازهای آنها را برآورده سازند (عزیزی، باقری، ۱۳۸۹: ۱۰۷-۱۰۳).
همچنین، از مدیران انتظار می رود که با اختصاص حداکثر زمان ممکن برای هدایت و آموزش پرسنل زیر دست خود، آنها را در انجام صحیح وظایفشان راهنمایی کنند و در صورت ارائه روش های جدید و طرح های نو از سوی آنها، از طرح های فوق استقبال کنند و تلاش به خرج دهند تا حس نوآوری در افراد تقویت شود (عزیزی، باقری، ۱۳۸۹: ۱۰۷-۱۰۳
۳- مشتریان:
در مجموعه زمینه های مسئولیت اجتماعی سازمان ها نسبت به جامعه، مسئولیت نسبت به مشتریان از اهمیت خاصی برخوردار است، چرا که اساساً سازمان بر اساس یک خواسته اجتماعی به وجود می آید. به عبارت دیگر، شکل گیری سازمان به خاطر وجود مشتریانش است و این می تواند ملاک خوبی برای تعهد خدمت مدیران به شمار رود.
اگر سازمان به درستی به مسئولیت اجتماعی خود عمل نکند، اولاً: مشتریان خود را از دست داده، ثانیاً: باعث می شود که دولت از طریق قوانین و مقررات و مجازات های مختلف، آن را مجبور به انجام این مهم نماید (عزیزی، باقری، ۱۳۸۹: ۱۰۷-۱۰۴).
۴- محیط طبیعی:
با آغاز انقلاب صنعتی و گسترش روز افزون صنایع مختلف، آلودگی های گوناگون زیست محیطی رشد روز افزون یافت ؛ به نحوی که امروز یکی از اساسی ترین زمینه های مسئولیت اجتماعی سازمان، حفظ محیط زیست است. افزایش گازهای سمی در نتیجه فعالیت واحدهای مختلف سازمان های تولیدی و ایجاد آلودگی در هوا و آب رودخانه و دریاچه بر اثر ریختن پساب های صنعتی و … که همگی حاصل فعالیت موسسات تولیدی است، باعث شده اند که محیط زیست آلوده در اطراف خود داشته باشیم (عزیزی، باقری، ۱۳۸۹: ۱۰۷-۱۰۳).
۵- ارزش ها و هنجارهای فرهنگی:
هر چند جامعه از سازمان ها می خواهد که به تولید ارائه کالاها و خدمات مورد نیاز بپردازند ولی در عین حال این انتظار را هم دارد که در انجام فعالیت های اقتصادی خود، اصول اخلاقی را نیز در نظر داشته باشند. امروزه بیش از پیش، از سازمان ها این انتظار می رود که در زمان تصمیم گیری های خود، اصول اخلاقی و ارزشی را مد نظر داشته و همواره تلاش کنند که تعادلی بین امور اقتصادی و اخلاقی برقرار سازند (عزیزی، باقری، ۱۳۸۹: ۱۰۷-۱۰۳).
اصول ده گانه مسئولیت اجتماعی
پیمان جهانی سازمان ملل متحد (GC). یک چارچوب کاری برای تجارت و کسب و کار محسوب می شود که برای هماهنگ و همسو کردن عملیات کاری و استراتژی ها با ده اصل پذیرفته شده جهانی در سطح حقوق بشر، محیط، مبارزه با فساد و جرائم و نیروی کار متعهد تنظیم شده است (چاوشی، ۱۳۸۸: ۴۹-۴۷).
نمودار۲-۴): ابعاد CSR
این پیمان، اولین و بهترین ارتباط برای ایجاد مسئولیت اجتماعی و قانونی سازمان ها در تجارت و بازار است. گروه کاری GC سازمان ملل متحد، جهت تضمین و حمایت و درونی کردن این اصول در کلیه سازمان‌ها مشارکت می کنند و شش نماینده سازمان ملل عبارتند از :
سازمان بین المللی کار (ILG).، کمیسیون ارشد حقوق بشر سازمان ملل متحد (OHCHR).، برنامه های محیطی سازمان ملل متحد (UNEP).، اداره مبارزه با مفاسد و جرائم سازمان ملل متحد (UNODC).، برنامه توسعه سازمان ملل متحد (UNDP). و سازمان توسعه صنعتی سازمان ملل متحد (UNIDO).، (چاوش باشی، ۱۳۸۸، ۴۹-۴۷).
اصول ده گانه GC شامل موارد زیر است :
سازمان ها باید حقوق بشر اعلام شده از سوی مراجع بین المللی را رعایت کرده و مورد حمایت قرار دهند.