۰٫۵۴۵

عملکرد بازاریابی (MP)

قابلیت برند (BC)و قابلیت نوآوری(IC)

قابلیت مدیریت (MC)

در نهایت با بررسی ضرایب همبستگی مربوط به خطای در نظر گرفته شده برای سه عامل قابلیت مدیریت، قابلیت برند و عملکرد بازاریابی نتیجه گیری می شود که ۸۶% تغییرات در قابلیت نوآوری تحت تاثیر پیش بینی کننده های مربوط به این عامل بوده و ۱۴% دیگر مربوط به خطا و سایر عواملی می باشد که در تغییرات قابلیت نوآوری نقش داشته اند که در این پژوهش به آن ها اشاره نشده است. همچنین ۹۵% تغییرات در قابلیت برند تحت تاثیر پیش بینی کننده های مربوط به این عامل بوده و ۵% دیگر مربوط به خطا و سایر عواملی می باشد که در تغییرات قابلیت برند نقش داشته اند اما در این پژوهش به آن ها اشاره نشده است و در نهایت ۷۸% تغییرات عملکرد بازاریابی تحت تاثیر پیش بینی کننده های مربوط به این عامل بوده و ۲۲% دیگر مربوط به خطا و سایر عواملی می باشد که در تغییرات عملکرد بازاریابی نقش داشته اند اما در این پژوهش به آن ها اشاره نشده است.

۴-۶٫ آزمون متغیرهای تحقیق با بهره گرفتن از نرم افزار SPSS

۴-۶-۱٫ بررسی وضعیت متغیرهای تحقیق و شاخص های آنها با بهره گرفتن از آزمون میانگین یک جامعه آماری

این آزمون برای بررسی تاثیر و یا عدم تاثیر یک متغیر (ها) در وضعیت مورد بررسی استفاده می شود. اگر میانگین هر یک از متغیر ها از حد معینی ( در این پژوهش ۴)‌ بیشتر باشد، آن متغیر در پدیده مورد نظر موثر تلقی می شود.
فرض صفر: مقدار میانگین متغیر کوچک تر از ۴ یا مساوی ۴ می باشد- وضعیت نامناسب
فرض مقابل صفر: مقدار میانگین متغیر بزرگتر از ۴ می باشد- وضعیت مناسب
از آنجایی که که مقدار sig تمامی متغیرها کمتر از ۵ درصد می‌باشد، بنابراین میانگین هر یک از متغیرها اختلاف معنی داری با عدد ۴ دارد و با بررسی عددt، درجه آزادی، sig و فاصله اطمینان این نتیجه گرفته می شود که میانگین عوامل بزرگتر از ۴ می باشد، در نتیجه در وضعیت مناسبی قرار دارند. در زیر به توضیح آن پرداخته شده است.
در این پژوهش، فرض می شود که اگر میانگین متغیرها بزرگتر از عدد ۴ باشد در این صورت آن متغیر به عنوان عامل موثر در پدیده مورد بررسی به حساب می آید.
در این بخش ابتدا فرض می شود که میانگین تک تک شاخص ها و متغیر ها مساوی و یا مخالف عدد ۴ می باشند که آزمون فرض های این بخش به این صورت می باشد:
۴ = µH₀:
۴ µ H₁:
جدول ۴-۲۲ آمار توصیفی و استنباطی مربوط به آزمون فرض را ارائه می کند و اعداد محاسبه شده به ترتیب تعداد داده ها ، میانگین، انحراف معیار، هم چنین عددt، درجه آزادی، sig و فاصله اطمینان برای هر کدام از عوامل را نشان می دهد که مربوط به بخش آمار استنباطی می باشد. نتایج آمار توصیفی نشان می دهد که مقدار میانگین نمونه برای تمامی عوامل مورد بررسی مخالف ۴ می باشد اما این موضوع باید از طریق آمار استنباطی (آزمون فرض یا فاصله اطمینان) تایید شود. از آن جایی که sig مربوط به تمامی عوامل کمتر از ۵% می باشد،فرض H₀ رد می شود و ادعای برابر بودن میانگین تک تک عوامل با عدد ۴ رد می شود. برای تشخصیص این که میانگین هر کدام از متغیر ها بزرگ تر یا کوچک تر از عدد ۴ می باشند باید به عددt، درجه آزادی، sig و فاصله اطمینان توجه کرد. از آن جایی که حد بالا و پایین فاصله اطمینان تمام عوامل مورد بررسی مثبت می باشند درنتیجه میانگین تک تک عوامل از عدد ۴ بزرگ تر بوده و ادعای مناسب بودن تمامی عوامل پذیرفته می شود و در این صورت تمامی متغیر ها به عنوان عامل موثر در پدیده مورد بررسی به حساب می آیند.
جدول ۴-۲۲ . آمار توصیفی و استنباطی مربوط به میانگین جامعه آماری

متغیر

تعداد

میانگین

انحراف معیار

عدد T

درجه آزادی

Sig.

فاصله اطمینان

وضعیت

پایین تر

بالاتر

MA

۱۲۰

۶٫۰۷۹۸

۰٫۸۲۰۹۲

۲۷٫۷۵۲

۱۱۹

۰٫۰۰۰

۱٫۹۳۱۴

۲٫۲۲۸۱

اما هرگاه عقد امانی مزبور به وسیله سفیه و صغی ممیز انشاء شود در این صورت رد عین مزبور به وسیله سرپرست این اشخاص یا خود ایشان پس از رفع حجر، این عقد باطل خواهد شد. حال اگر به مناسبت این عقد مالی به طرف دیگر تسلیم شده باشد مانند تسلیم ودیعه و عاریه، گیرنده مال ضامن خواهد بود در حالی که اگر عقد ودیعه و عاریه صحیح می‌بود گیرنده ضامن مال مورد عقد نبود^[۶۵۰]
هر چند که برخی از فقها گیرنده مال را در عقد ودیعه و عاریه‌ای که به علت عدم اهلیت مودع و معیر باطل باشد، ید امانت شرعیه دانسته‌اند تا به حاکم یا ولی یا قیم محجور ردّ شود.^[۶۵۱]
ماده ۶۱۰ قانون مدنی در این خصوص مقرر می‌دارد: «در ودیعه طرفین باید اهلیت برای معامله داشته باشند و اگر مالی را از کسی دیگر که برای معامله اهلیت ندارد به عنوان ودیعه قبول کند باید آن را به ولی او رد کند و اگر در ید او تلف یا ناقص شود ضامن است» روشن است که در عقد فاسد ودیعه، خصوصیتی وجود ندارد و ملاک ضمان گیرنده در این عقد، بلکه به طریق اولی در گیرنده مال در سایه عقود امانی فاسد، نظیر عاریه و اجاره نیز موجود است. اما اگر مستودع برای جلوگیری از ضرر به محجور و در شرایط ماده ۳۰۶ ق.م آن را در اختیار بگیرد مال نزد او امانت شرعی (قانونی) است و ضامن تلف و نقص آن نیست، مگر در صورت تعدی و تفریط.^[۶۵۲]

در فقه اهل سنّت نیز همان‌طور که قبلاً ذکر شد یکی از موارد نقض، اعمالی است که از سفیه و کودک صادر می‌شود و صحیح آن‌ ها موجب ضمان نیستند در حالی که در صورت فساد آن‌ ها، قابض ضامن است.^[۶۵۳]

مبحث هشتم: ضمان مبیع و منافع آن در بیع بی‌ثمن و اجاره بی‌اجرت

برخی از فقها بیع بی‌ثمن و اجاره بی اجرت را از موارد نقض قاعده عکس یعنی قاعده (مالا یضمن بصحیحه لا یضمن بفاسده) معرفی کرده‌اند.^[۶۵۴] روشن است که بیع بی‌ثمن و اجاره بی‌اجرت باطل است اما نقض مزبور چنین توجیه می‌شود که اگر این دو عقد صحیح می‌بود ضمان وجود نداشت. زیرا گیرنده مال اقدام به ضمان نکرده و آن را به نیّت رایگان گرفته است در حالی که در وضعیت فساد معامله، برای گیرنده مبیع و منافع مورد اجاره، ضمان ثابت است. در این میان برخی از فقها ضمان را در این دو عقد منتفی دانسته‌اند که بر این مبنا این دو عقد فرضی از موارد نقض محسوب نخواهد شد.
به نظر می‌رسد بیع بی‌ثمن و اجاره بی‌اجرت را نمی‌توان از موارد نقض قاعده عکس شناخت زیرا این عقد فرضی موضوعاً از شمول قاعده خارج است.

نتایج و پیشنهادها

هر چند سعی شده است که در پایان هر فصل و هر مبحث نتیجه‌گیری مختصری در خصوص آن بحث صورت پذیرد با وجود این لازم است که حاصل کلی بحث، اگرچه به اختصار بیان شود. مهم‌ترین نتایجی را که از بررسی و تحلیل آثار فساد عقد در فقه امامیه، فقه عامّه و حقوق ایران بدست می‌آید به شکل زیر می‌توان خلاصه نمود:
۱ـ معنای لغوی و اصطلاحی عقد در فقه امامیه و اهل سنّت با مسامحه یکی است بر خلاف معنای اصطلاحی فساد و بطلان که در فقه امامیه از حیث معنا و بار حقوقی یکی هستند ولی در شاخه حنفی از فقه اهل سنّت معنای فساد با بطلان متفاوت است. فقهای امامیه عقد فاسد و باطل را از آن جهت که هیچ اثر حقوقی بر آن‌ ها مترتب نیست و هیچ ملکیّتی برای طرفین ایجاد نمی‌شود هم معنی دانسته‌اند ولی فقهای حنفی معتقدند عقد باطل عقدی است که اختلال در رکن یا موضوع معامله داشته باشد ولی عقد فاسد عقدی است که اختلال در غیر رکن و موضوع معامله است. بنابراین به عقیده ایشان عقد فاسد به موجب قبض افاده ملکیّت می‌کند و مال مورد معامله به ملکیّت مشتری در می‌آید ولی هر یک از طرفین حق فسخ خواهد داشت، برخلاف عقد باطل که تأثیری در ملکیّت ندارد.
۲ـ ضمان مقبوض به عقد فاسد در فقه امامیه از ضمان ید و استیلای نامشروع برمال دیگری ناشی می‌شود و مجموعه ادلّه‌ا‌ی که ذکر شد، روشنگر آن است که هر کس از طریق نامشروع و غیرقانونی بر مال دیگری دست یافت ضامن آن بوده در صورت تلف باید عوض آن را به مالک بدهد و این ضمان از حکم شارع و قانون‌گذار سرچشمه می‌گیرد و سیره عقلاء نیز آن را تأیید می‌کند.
در قانون مدنی علاوه بر مواد ۳۶۵ و ۳۶۶ که حکم بیع فاسد را به طور صریح بیان می‌کند، مواد دیگری هم در ابواب مختلف قانون مدنی یافت می‌شود که می‌توان برای یافتن مبنای ضمان مقبوض به عقد فاسد به آن‌ ها استناد نمود. مثلاً مواد مربوط به غصب و در حکم غصب (ضمان ید)، یعنی مواد ۳۰۷ تا ۳۲۷ ق.م و مواد مربوط به معاملات فضولی یعنی مواد ۲۴۷ به بعد قانون مدنی، در مورد عقود فاسد مربوط به منفعت شخص، مانند اجاره شخص در ماده ۳۳۶ ق.م از نظر ضمان به پرداخت اجرت‌المثل عمل، ظهور یافته است، که در همه این موارد، ضمان از اثبات ید غیر قانونی بر مال یا منفعت دیگری می‌باشد.
بدین ترتیب در فقه امامیه و قانون مدنی مبنای ضمان در مقبوض به عقد فاسد از استیلای نامشروع و از اثبات ید بدون مجوز بر مال دیگری و از عقد فاسد ناشی می‌شود ولی ماده ۳۶۲ و بعضی مواد دیگر قانون مدنی، بطور صریح یا ضمنی، ضمان درک را در صورت مستحق للغیر درآمدن مبیع، از آثار بیع صحیح می‌داند. تردیدی نیست که در صورت مال غیر در آمدن مبیع معامله فضولی و غیرنافذ بوده و در صورت ردّ مالک بر اساس مواد ۲۴۷ به بعد قانون مدنی باطل و فاسد می‌باشد. این ضمان به تصریح ماده ۳۹۰ ق.م بعد از قبض تحقق می‌یابد و قبض در آن، قبض به عقد فاسد بوده و ضمان درک از آثار بیع فاسد خواهد بود. اینجا تناقضی آشکار بین مواد قانون مدنی به چشم می‌خورد. مبنی بر این‌که بالأخره ضمان درک از آثار بیع صحیح است یا فاسد؟ در حل این تناقض باید گفت: بهتر است که ضمان درک را از آثار بیع فاسد بدانیم و آن را بر مبنای عقد فضولی تحلیل نماییم و نه از آثار بیع صحیح. هدف نویسندگان قانون مدنی از انشاء ماده ۳۶۲ را نیز این‌گونه توجیه کنیم که آن‌ ها می‌خواستند، علاوه بر تعهد فروشنده بر تسلیم مبیع به خریدار، ماندن آن را نیز در دست مشتری تضمین نمایند و تسلط بی مزاحم و آسوده خریدار را بر مبیع فراهم سازند و ضمان درک همان‌گونه که بیشتر حقوق‌دانان گفته‌اند، نتیجه فساد معامله و ناشی از حکم قانون است نه از آثار بیع صحیح؛ زیرا هرگاه مبیع، مال دیگری درآمد، در اثر ردّ مالک، عقد باطل بوده و اثری در تملّک نخواهد داشت و فروشنده بدون استحقاق ثمن را در دست دارد باید آن را به صاحبش برگرداند و این نوعی ضمان قهری است.
۳ـ ادلّه ضمان در عقود معاوضی فاسد در فقه اهل سنّت، به دو قسم ادلّه نقلی و عقلی تقسیم می‌شود. ادلّه نقلی در آیه شریفه «…لاَ تَأْکُلُوا أَمْوَالَکُمْ بَیْنَکُمْ بِالْبَاطِلِ…»^[۶۵۵] و حدیث (علی‌الید) خلاصه می‌شود و بقیّه ادلّه یا به حدیث (علی‌الید) باز می‌گردند و یا دلالت بر حکم وضعی ضمان ندارند و ادلّه عقلی آن‌ ها شامل قیاس اولویت و قاعده اقدام است.
۴ـ حکم تکلیفی که بر مقبوض به عقد فاسد مترتّب می‌شود این است که هرگاه کسی از راه صحیح و مشروع مال بدست آورد، آن مال محترم بوده و دیگران موظف هستند که آن را محترم شمارند و اگر کسی بدون اجازه مالک و قانون‌گذار برآن مال دست یافت، حق تصرّف در آن را ندارد و در صورت تصرّف از سوی قابض، تصرّف او حرام بوده و مورد نهی شارع قرار گرفته است و قابض باید بی درنگ و در اولین زمان ممکن، مال گرفته شده را به صاحب آن برگرداند و یا دست کم از مال رفع ید کند و به مالک اعلام کند که مال خود را بگیرد.
۵ـ حکم وضعی ناشی از مال مقبوض به عقد فاسد این است که در صورت فساد عقد برای گیرنده مال، ملکیّت حاصل نمی‌شود (ماده ۳۶۵ ق.م) و مال بر ملک مالک اول باقی بوده و او می‌تواند همه‌گونه تصرّفات در آن بنماید و اگر مال به قبض طرف مقابل در آمده باشد، او ضامن آن است، به این معنی که، گیرنده از زمانی که مال را اخذ کرده تا زمانی که آن را به مالک برگرداند ضامن منافع آن خواهد بود. خواه از منافع استفاده بکند یا استفاده نکند. زیرا، منافع در عرف مردم مال محسوب است و در ازای آن پول پرداخت می‌کنند و قابض با سلطه بر عین، بر منافع هم استیلاء پیدا کرده و لذا ضامن آن است و مشهور فقهاء نیز منافع را، چه در صورت استیفاء و چه در صورت عدم استیفاء مضمون می‌دانند و قانون مدنی هم منافع مال مقبوض به عقد فاسد را در هر دو صورت ضمان‌آور می‌داند (مواد ۳۶۶، ۳۰۳، ۲۵۹، ۲۶۱ و ۳۲۰ و … قانون مدنی).
۶ـ در مورد میزان تأثیر علم و جهل هر یک از طرفین عقد فاسد در ضمان باید گفت: آگاه بودن یا ناآگاه بودن آن‌ ها به فساد عقد نقشی در ضمان گیرنده مال ندارد. زیرا بنای طرفین به معاوضی بودن معامله است و مالک مال خود را به صورت مجانی در اختیار قابض قرار نمی‌دهد تا او در صورت جهل به فساد عقد، ضامن نباشد و گیرنده نیز با این قصد مال را دریافت می‌کند که عوض آن را به مالک پرداخت کند، پس او در هر حال ضامن است.
البته اگر مالک به فساد عقد عالم و قابض نسبت به آن جاهل باشد و مصداق غرور تحقق یابد، می‌توان گفت طبق قاعده غرور (المغرور یرجع الی من غره) دریافت کننده مال تنها به اندازه عوض قراردادی (عوض المسمّی) ضامن خواهد بود و ما به‌التفاوت عوض قراردادی وعوض واقعی به عهده خود مالک است و گیرنده نسبت به آن مسؤولیتی نخواهد داشت.
۷ـ هرگاه مالی که در اثر عقد فاسد دریافت شده است تلف شود و یا در اثر عواملی ردّ آن به مالک نامقدور شود. خواه دریافت کننده مقصّر باشد یا مقصّر نباشد، باید «بدل» آن، یعنی اگر مثلی است مثل آن و اگر قیمی است قیمت آن را به مالک بدهد و در مورد قیمت زمان پرداخت نیز ضامن باید قیمت روز تلف مال مقبوض را بدهد، زیرا در زمان تلف است که ذمّه ضامن به قیمت تبدیل می‌شود و بر عهده او قرار می‌گیرد.
۸ـ هرگاه مورد معامله تلف نشود ولی ردّ آن نیز متعذّر گردد طرف معامله فاسدی که آن را قبض نموده مکلف به ردّ بدل حیلوله می‌باشد. هر چند که مالک عین مورد معامله مالک این بدل نمی‌گردد ولی به طور متزلزل دارنده آن محسوب و منافع آن نیز متعلق به وی خواهد بود. همان‌طوری که قابض نیز نسبت به منافع مدّت زمان تعذّر پس از ردّ بدل هیچ گونه ضمانی نخواهد داشت.
۹ـ درباره ضمان مقبوض در عقود غیر معاوضی فاسد نظرات فقها و حقوق‌دانان متفاوت است. عدّه‌ای از هردو دسته، دریافت کننده مال به موجب عقود غیرمعاوضی فاسد مثل هبه فاسد و یا رهن فاسد را ضامن می‌دانند و عدّه‌ا‌ی نیز گیرنده را در صورت تلفن مال ضامن نمی‌دانند. اگرچه در قانون مدنی حکم مال مقبوض به این گونه عقود بیان نشده است، ولی از آن‌جا که نویسندگان قانون مدنی در تدوین مواد آن در بیشتر ابواب عقود و معاملات از نظر مشهور در فقه پیروی کرده‌اند و مشهور فقهای نیز در مقبوض به عقود غیر معاوضی فاسد به عدم ضمان حکم داده‌اند، در حقوق موضوعه نیز اگر این نظر پذیرفته شود و به عدم ضمان در این گونه عقود حکم داده شود بهتر است.

فهرست تفصیلی

عنوان صفحه
مقدمه ۱
۱ـ تبیین موضوع تحقیق ۱
۲ـ ضرورت و اهداف تحقیق ۱
۳ـ سؤالات تحقیق ۱
۴ـ فرضیه‌های تحقیق ۲
۵ـ پیشینه تحقیق ۲
۶ـ قلمرو تحقیق ۲
۷ـ روش تحقیق ۳
۸ـ ساختار تحقیق ۳
بخش یکم: کلیات و مفاهیم ۵
فصل یکم: مفاهیم اصلی ۷
مبحث یکم: عقد ۷
گفتار یکم: معنای لغوی عقد ۷
گفتار دوم: معنای اصطلاحی عقد ۸
بند یکم: معنای عقد در فقه امامیه ۸
بند دوم: معنای عقد در فقه اهل سنّت ۹
بند سوم: معنای عقد در حقوق ایران ۱۰
گفتار سوم: اقسام عقد ۱۲
بند یکم: عقد معوّض و غیرمعوّض ۱۳
الف: عقد معوّض ۱۳
ب: عقد غیرمعوّض ۱۵
بند دوم: عقد تملیکی و عهدی ۱۶
الف: عقد تملیکی ۱۸
ب: عقد عهدی ۱۸

با این حال، سرانجام پژوهشگران کوشیدند تا توجه دقیق تری به نیاز پیشرفت در میان زنان و چگونگی تجلی آن در رفتار مبذول دارند. یک یافته مربوط به این تحقیق آن است که ظاهراً در میان زنان و چگونگی تجلی آن در رفتار مبذول دارند.
یک یافته ی مربوط به این تحقیق آن است که ظاهراً در میان زنان در مقایسه با مردان در مورد بیان انگیزه پیشرفت شرایط کاملاً متفاوتی وجود داشته باشد به طور کلی این مطالعات حاکی از آن است که نیاز پیشرفت در میان زنان به نوعی تمایل به پذیرش و تائید اجتماعی ارتباط دارند در حالیکه این امر در مورد مردان صادق نیست به نظر می رسید که زنان در این پژوهش توجه خود را بر پیشرفت به منزلۀ وسیله ای برای رسیدن به هدفی که جدا و متمایز از خود پیشرفت بود معطوف می ساختند. با این حال باید توجه کنیم که این مطالعات مدتها قبل انجام پذیرفته است.

روشن نیست که امروزه هم یافتن همین رابطه به دست خواهد آمد یا خیر.
سؤال دیگری که از این نتایج استنباط می شود این است که آیا رفتار پیشرفت واقعاً پذیرش اجتماعی را برای زنان نیز آن طور که در مورد مردان صادق است توسعه می دهد یا خیر. مبنایی برای مورد تردید قرار دادن این فرضیه وجود دارد. زنانی که پیشرفتهای سطح بالایی دست پیدا می کنند ممکن است در معرض این خط باشند که به عنوان رقیبی برای مردان تلقی شوند یا احساس زنانگی خود را از دست بدهند این احتمالات می تواند تعارضهای جدی برای زنی که برای پیشرفت برانگیخته شده است به وجود بیاورد او ممکن است حتی انگیزه ای برای اجتناب از موفقیت به عنوان راهی برای اجتناب از این پیامدهای ناخوشایند ناشی از داشتن مفطوح بالایی از انگیزش پیشرفت پیدا کند. (هورنر، ۱۹۷۳ )
از سوی دیگر به نظرمی رسد که امروزه احتمال روبرو شدن با این پاسخ بسیار ضعیف تر از زمانی است که این تصور وجود داشته است. (چارلزاس، کار و دیگران، ۱۳۷۵ ، ص ۲۰۱ )
آموزش انگیزۀ پیشرفت :
تا مدتی پیش، بیشتر به انگیزۀ پیشرفت، به عنوان صفتی شخصیتی نگریسته می شود ولی امروزه آنرا آموختنی و اکتسابی تلقی می کنند که به وسیلۀ آموزش قابل انتقال است و از طریق برنامه های آموزشی می توان خصوصیات و تمایلات موفقیت طلبی را در افراد به وجود آورد.
برنامه های آموزشی انگیزۀ پیشرفت، به عنوان صفتی شخصیتی نگریسته می شد ولی امروزه آنرا آموختنی و اکتسابی تلقی می کنند که به وسیلۀ آموزش قابل انتقال است و از طریق برنامه های آموزشی می توان خصوصیات و تمایلات موفقیت طلبی را در افراد به وجود آورد.
برنامه های آموزشی انگیزۀ پیشرفت تعهد به ارزشهای اجتماعی عمده مانند استقلال، مسئولیت پذیری مشخص برای نتایج کارکرد خود و کوشش فعال برای غلبه بر محیط را ترغیب می کند این برنامه ها ابتدا به منظور یافتن ایده های مربوط به انگیزۀ پیشرفت با آموزش دادن عنصر طرح ریزی پیشرفت مجموعه اندیشه های مربوط به پیشرفت را مشخص می کنند. آنگاه از طریق شبیه سازی که در آن کارکرد مربوط به جنبه انطباقی و با ارزش دار این مجموعه اندیشه ها به هم ارتباط داده می شوند شبیه سازیها سبب می شود که افراد دربارۀ یک موضوع از درون بیاموزند و سرانجام این اندیشه ها و اعمال به زمینه های مناسب زندگی پیوند داده می شود.
هدف کلی چنین تکنیکهایی که با دوره های «آموزش روانی» .جه مشترک زیادی دارند، رشد ارتباطات سالمند، حساسند و در سطوح گوناگون، ادغام تخیلات نامنطبق به صورت پاسخهای سازنده و گنجایش بیشتر برای تجربه های عاطفی جذبه دار است. (بال ۱۳۷۳).
این گونه تکنیکها به طور معمول در قالب چهار راهبرد اجرا می شود.
اول افراد ترغیب می شوند تا به خیالبافی دست زنند و باور کنند که از عهده امور بد می آیند همچنین به آنها آموزش داده می شود که چگونه بین تخیلات پیشرفت و خیالبافی صدف دربارۀ فعالیت مورد نظر، تفاوت قائل می شوند این روش موجب می شود جنبه های نادیده گرفته شده شخصیت به یاد آورده می شود.
در مرحلۀ دوم فعالیتهای کلامی، مکاشفه و افزایش حرکات بدنی خود جوش ترغیب می شود درک مفاهیم روانی، اغلب هنگامی آسان می شود که به طور عملی یاد گرفته شود نه فقط به طور فکری تصور شود.
در مرحلۀ سوم پاسخهای عاطفی فرد نسبت به دنیای خارج را بررسی می کنند زیرا آنچه انسانها احساس می کنند مهمتر از چیزی است که می اندیشند احساسات گروهی به عنوان یک نیرو از کاری که قدر است فرد انجام می دهد پشتیبانی می کند.
بالاخره در مرحلۀ چهارم اهمیت کامل زندگی کردن و در لحظۀ زیستن (وقت را غنیمت شمردن) مورد تأکید قرار می گیرد این مراحل را محققان مختلف به صورت دستورالعمل های ویژه تری ارائه داده اند.
اورعی یزدانی به نقل از مک کله کند برنامه پنج مرحله ای زیر را در جهت آموزش انگیزه پیشرفت پیشنهاد کرده است. (اورعی پزدانی، ۱۳۷۳)
در مرحله اول، انگیزه پیشرفت به افراد معرفی می شود و آنها با مفهوم تغییرپذیری و همچنین با نتایج پژوهشهای انجام گرفته درباره نیاز به انگیزه پیشرفت آَنا می شوند.
در مرحله دوم معنای انگیزه پیشرفت آموخته می شود و افراد می آموزند چه نوع رفتاری از خود نشان می دهند که نشانگر انگیزۀ پیشرفت در این مرحله به صورت مشخص به افراد گفته می شود که افراد پرانگیزه، موقعیتهایی را ترجیح می دهند که مسئولیت شخصی، بازخورد قطعی و ریسک پذیری متوسط داشته باشند.
در مرحله سوم، آموزشگر از «مطالعه موردی» کرده است و می کوشند نتایج مطالعات ذکر شده را با تجربیات افراد تلفیق کند تا بتواند مفاهیم را به خوبی غنیمت بخشند.
در مرحله چهارم، برای آنها بازخورد فراهم می آورد تا افراد خود را با رفتار پرانگیزه مقایسه کنند.
در مرحله آخر، دربارۀ اینکه فرد چگونه می تواند موفقیت جویانه رفتار کند برای خود هدفی تعیین می کند این اهداف به عنوان طرحی کاربردی یادداشت می شود تا براساس آنها عمل شود و مبنایی برای اندازه گیری پیشرفت جهت دستیابی به هدفهای بیان شده باشد.
الشود و همکارانش شش گام عمده برای آموزش و ارائه داده اند.
(۱۹۷۰، Alschuleretal به نقل از بال ۱۳۷۳).
۱ ) توجه خود را به آنچه در موقعیت مکانی – زمانی موجود رخ می دهد متمرکز کنید.
۲ ) تجربه ای عمیق و جامع از افکار؟، اعمال و احساسات فراهم کنید.
۳ ) به شخص یاری کیند تا بتواند تجربیاتی را که ضمن رخدادها کسب کرده است بفهمد.
۴ ) تجربه افراد را به ارزشها، هدفهای رفتارها و ارتباطهای وی با اطرافیانش مرتبط سازید برای اینکار می توان به فرد کمک کرد تا موقعیتهای «شوق» پیشرفت را از موقعیتهای «بازدارنده» تمیز دهد.
همچنانکه تعیین هدف، پیشرفت را تقویت می کند باید خود را متقاعد کرد که نیاز به پیشرفت، خودپنداره شخص را افزایش می دهد.
۵ ) به وسیله تمرین و تفکر، عمل و احساسات تازه را تثبیت کنید تنها شناخت انگیزه پیشرفت کافی نیست بلکه باید افراد را متقاعد ساخت تا با تعیین هدف این انگیزه را به کار گیرند.
۶ ) تغییرات حاصل را درونی کنید اگر قرار است انگیزه پیشرفت قوی و پایدار شود باید پیشرفتها بیشتر به منابع درونی نسبت داده شود تا به منابع بیرونی فرد.
نظریۀ اتکینسون دربارۀ انگیزۀ پیشرفت :
اتکینسون (۱۹۵۷، ۱۹۶۴) مانند هال و لوین تلاش کرد تا تعیین کنندگان رفتار را بشناسد و بین مؤلفه ها ارتباط ریاضی برقرار کند وجه تمایز اتکینسون از دیگر صاحب نظران پژوهشهای انگیزش این است که وی برتفاوتها میان فردی بسیار تأکید می کند ولی با همه این احوال نظریه وی با نظریه هال و لوین شباهت بسیار دارد.
هال و لوین رفتار را تابعی از حالت موجود ارگانیزم «کشاننده و تنش» ویژگی هدف با موضوع عشق «ارزش مشوق، جاذبه هدف» و عاملی که بیانگر تجربه و یادگیری است «عادت، فاصله روان شناختی» در نظر می گیرند.
اتکینسون نیز عوامل مشابه فردی، متغیرهای محیطی و تجربی را تعیین کنندگان رفتار می دانند به نظر اتکینسون رفتار به سوی ناشی از تعارضی است که بین گرایش نزدیکی و دوری به وجود می آید در هر رفتار موثر احتمال موفقیت (و در نتیجه احساس غرور) و احتمال شکست (و در نتیجه احساس شرمساری) وجود دارد بنابراین نیرومندی رفتار مورد انتظار برای تصمیم گیری ارگتنیزم بر ادامه یا قطع رفتار تعیین کننده است به عبارت دیگر انگیزۀ پیشرفت نتیجه تعارض هیجانی امیر به موفقیت و ترس از شکست تلقی می گردد. (دکتر محمد کریم خداپناهی، (۱۳۸۱، ص ۱۲۷)).
مقایسه نظر اتکینسون، هال ولوین :
پیش از این متذکر شدیم که بین اتکینسون، هال ولوین در زمینه نظریه انگیزشی دیدگاه های مشترک و تمایزهایی وجود دارد. به عوامل تعیین کننده رفتار از دیدگاه آنها می پردازیم.
در جدول مشاهده می شود که هر سه روان شناس رفتار را تابعی از ویژگیهای فردی «انگیزه، کشاننده و تنش» ویژگیهای هدف «مشوق، جاذبه» و متغیر تجربه یا یادگیری «احتمال موفقیت، نیرومندی عادت، فاصله روانشناختی» تلقی می کنند.
جدول مقایسه عوامل تعیین کننده انگیزه اش اتکینسون، هان ولوین

دوربین دیجیتال Canon

ساخت آلمان

لوله ی آزمایش

ساخت ایران

پیپت ۱۰ میلی لیتر

ساخت ایران

۲-۳- روشها و مراحل اجرای آزمایش
۲-۳-۱- نحوه انتخاب و شرایط نگهداری حیوانات مورد آزمایش
حیوانات مورد آزمایش در این تحقیق شامل ۴۸ سر موش صحرائی نر از نژاد ویستار می باشد که به طور کاملا تصادفی از مرکز پرورش و نگهداری حیوانات آزمایشگاهی بیمارستان نمازی شیراز تهیه، و در همان جا مورد آزمایش قرار گرفتند. جهت تغذیه حیوانات از غذای فشرده(پلت)، تهیه شده از شرکت سهامی خوراک دام و طیور استفاده می گردید. آب مصرفی رت ­ها، آب لوله کشی بوده که در ظروف پلاستیکی مخصوص آب خوری موش­های صحرایی در اختیار آنها قرار داده می شد. حیوانات مورد استفاده در قفس‌هایی از جنس ماکرولون شفاف به ابعاد ۵۵×۳۰×۲۰ سانتی متر با سقف مشبک از جنس استیل نگهداری شده و کف قفس­ها توسط خاک اره و تراشه چوب پوشیده شدند. قابل ذکر است که تراشه­های چوب موجود در قفس­ها هر دو روز، یکبارتعویض شده و قفس­ها با الکل و ساولن شستشو و ضد عفونی
می شدند (۲-۱). درجه حرارت محیط °c2±۲۲ و رطوبت ۳±۵۵ درصد بود و دوره نوری ۱۲ ساعت روشنایی و دوره تاریکی ۱۲ ساعت فراهم شد. کف اتاق و تجهیزات موجود در آن توسط ساولن ضدعفونی می شدند.
شکل (۲-۱)محل نگهداری حیوانات
۲-۳-۲-گروه بندی حیوانات مورد آزمایش
در این تحقیق مجموعاً از ۴۸ سر موش صحرایی نر بالغ از نژاد ویستار استفاده گردید که در گروه های ۸ تایی گروه بندی گردیدند. موش ها قبل و بعد از آزمایش وزن شدند. شکل (۲-۲) نحوه وزن کردن موش های صحرایی را نشان می دهد.
حیوانات به طور کاملا تصادفی در گروه های زیر تقسیم بندی شدند :
۱- گروه کنترل: در این گروه هیچ تیماری برای حیوانات انجام نمی گیرد و حیوانات فقط از آب و غذای معمولی استفاده می کنند.

۲- گروه دریافت کننده استامینوفن با دوز mg/kg 700
۳- گروه تجربی ۱: گروه دریافت کننده استامینوفن (mg/kg 700) که عصاره گیاه آرتیشو را با دوز mg/kg600 دریافت کردند.
۴- گروه تجربی ۲: گروه دریافت کننده استامینوفن (mg/kg 700) که عصاره گیاه آرتیشو را با دوز mg/kg800 دریافت کردند.
۵- گروه تجربی ۳: گروه دریافت کننده استامینوفن (mg/kg 700) که عصاره گیاه آرتیشو را با دوز mg/kg1000 دریافت کردند.
۶- گروه تجربی ۴: عصاره گیاه آرتیشو را با دوز mg/kg1000 دریافت کردند.
طول مدت آزمایش ۲۴ ساعت و نحوه تزریق داروها به صورت خوراکی و با بهره گرفتن از گاواژ می باشد.
شکل(۲-۲) روش وزن کردن رت ها
۲-۳-۳- چگونگی تهیه و تجویز عصاره هیدروالکلی گیاه آرتیشو
در ابتدا گیاه آرتیشو پس از جمع آوری از ارتفاعات استان مرکزی و تایید توسط گیاه شناس، به آزمایشگاه منتقل و پس از تمیز و خشک کردن، آسیاب شد تا به اندازه مطلوب رسیدند بعد از این مرحله، مرحله پرکولاسیون بود. بدین صورت که مقدار ۲۰۰ گرم پودر گیاه آرتیشو را با ۵۰۰ میلی لیتر اتانول ۵۰ درصد در دستگاه پرکولاتور ریخته و به مدت ۷۲ ساعت در اتانول جهت خیس خوردن قرار گرفت، سپس شیر پرکولاتور باز شد و مایع قطره قطره به ظرف پایین وارد گردید، از طرفی در بالای پرکولاتور یک صفحه قرار داده شد و روی آن چند وزنه قرار گرفت. لازم به ذکر است که به طور مداوم حلال (الکل) را به کمک پیپت به بالای ظرف اضافه کرده تا سطح مایع پایین نیاید و حالت ثابت داشته و پودر گیاه خشک نگردد. بعد از این مرحله مایع بدست آمده در زیر پرکولاتور که حاوی حلال الکلی و ماده استخراجی تام بود، به کمک دستگاه روتاری، حلال اضافی از آن جدا، تا کاملا غلیظ گردد. آنگاه به کمک دسیکاتور و پمپ خلاء عصاره بصورت پودر قهوه ای متمایل به زرد در آورده شد. دوز عصاره مورد استفاده در این تحقیق mg/kg600، ۸۰۰ و۱۰۰۰ بود و به صورت دهانی با گاواژ به حیوانات تزریق شد. برای تهیه دارو با دوزهای فوق، مقادیر ۶۰۰، ۸۰۰ و۱۰۰۰ میلی گرم، هر کدام به صورت جدای از هم برداشته و در یک سی سی آب مقطر حل شد و سپس با توجه به وزن موش ها، مقادیر فوق به موش های صحرایی تزریق شد.
شکل (۲-۳) دستگاه روتاری
۲-۳-۴- طریقه گاواژ کردن حیوان
جهت خوراندن عصاره هیدروالکلی گیاه آرتیشو، از سرنگ معمولی ۱ میلی لیتر مجهز به feeding needle یا prob-ended gavage needle استفاده گردید. در این حال مقادیر مشخص از دارو با توجه به وزن موش ها و گروه مورد تجویز، با سرنگ برداشته و با دست دیگر پوست ناحیه پشت گردن حیوان کشیده و مطابق شکل (۲-۴) نگه داشته شد. در این حالت دهان حیوان باز می شد و نیدل به راحتی وارد دهان و مری شده و دارو به داخل مری تزریق می شد همچنین دقت لازم به عمل می آمد تا دارو کاملاً بلعیده شود و از دهان بیرون ریخته نشود.
(۳ )
(۳ )
شکل (۲-۴) روش تجویز دارو به صورت گاواژ
۲-۳-۵- القاء مسمومیت توسط استامینوفن در موش های صحرایی
جهت القاء مسمومیت کبدی در موش های صحرایی، حیوانات به مدت ۲۴ ساعت بدون غذا نگهداری شدند سپس با دوزmg/kg 700 از استامینوفن خالص تهیه شده از شرکت دارو پخش تهران تحت تیمار قرار گرفتند بعد از تزریق استامینوفن حیوانات با دوز های ۶۰۰،۸۰۰ و ۱۰۰۰میلی گرم بر کیلوگرم وزن بدن عصاره ی هیدروالکلی گیاه آرتیشو را دریافت کردند.
۲-۳-۶- خون گیری
کلیه حیوانات را در جار بیهوشی حاوی پنبه آغشته به دی اتیل اتر قرار داده و تحت بی هوشی خفیفی قرار گرفتند. بعد از بیهوش شدن، حیوان را به پشت روی تشتک تشریح قرار داده و دستها و پاهای حیوان را توسط سنجاق در طرفین ثابت می کنیم.
برای خون گیری از سرنگ های ۵ سی سی استفاده گردید. نوک سرنگ را از ناحیه سینه و از سمت چپ بدن حیوان وارد بطن چپ حیوان کرده تا خون وارد مخزن سرنگ شود. در حین خونگیری سرعت عمل فرد باید بالا باشد و دقت فراوان در این امر انجام گردد تا خون حیوان لیز نشود. پس از پر شدن مخزن سرنگ، نیدل را از قلب حیوان خارج نموده و خون گرفته شده به لوله­های استریل منتقل
شد. باید توجه داشت برای هر بار خون گیری باید از سرنگی جدید استفاده کرد.
شکل (۲-۵) نحوه خون گیری مستقیم از قلب موش های صحرایی

• رشد جمعیت شهر نشین کشور در دهه­های اخیر روندی صعودی داشته است.

• قوانین زمین شهری در دوران پس از انقلاب اسلامی احتمالاً یکی از مؤثرترین عوامل گسترش کالبدی شهرها بوده است.

• • در بیشتر موارد فوق، شیوه ­های واگذاری و آماده ­سازی زمین نیز مزید بر جریان گسترش کالبدی شهرها گردیده است طرح­های توسعه شهری که با پیش ­بینی رشد انتظارات رفاهی، سرانه کاربری­های زمین شهری را تا حد استاندارد­های شهری مدرن و نسبتاً کامل بالا بردند و در نتیجه برای تأمین آنها، گسترش بیش از رشد جمعیت را برای شهرها پیشنهاد دادند.

وجود عوامل فوق باعث گردیده تا گسترش سریع شهری در ایران به پدیده ­های تبدیل گردد که تبعات آن در ابعاد مختلف اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و زیست محیطی می ­تواند به طور عام به عنوان یکی از مسائل حاد جامعه تلقی شده و به طور خاص از جمله موضوع­های پیچیده شهرسازی کشور باشد. بطور کلی، می­توان گفت، گسترش لجام گسیخته شهرهای ایران در سال­های اخیر، بازتابی از پیشینه تاریخی و متاثر از مسایل سیاسی، اقتصادی و اجتماعی است. به گونه ­ای که در این فرایند نظام متعادل و منطقی به گونه ­ای که در این فرایند نظام متعادل و منطقی شهری از شیوه پراکنش صحیح، به شیوه ناموزون و ناتعادل موجود تبدیل شده است (پورمحمدی، ۱۳۹۰، ۳۸).
۲-۱۱- اثرات زیست محیطی توسعه فیزیکی شتابان شهرها
نابودی اراضی کشاورزی و آسیب­های زیست محیطی از مهمترین عوارض توسعه فیزیکی شتابان شهرها هستند. در قسمت زیر به بررسی هر یک از آنها پرداخته می­ شود.
۲-۱۱-۱- نابودی اراضی کشاورزی
اکثر شهرهای ایران در مراحل اولیه شکل گیری، با هدف استفاده از خاکهای مرغوب برای زراعت در کنار و یا در میان اراضی مرغوب زراعی استقرار یافته­اند و به مرور زمان همراه با گسترش روستاها و تبدیل آنها به شهر و سپس توسعه شهرها، اراضی مرغوب زیر پیکر شهرها مدفون شده و فعالیتهای زراعی ناگزیر به سمت اراضی نامرغوب عقب نشسته است ( واحدیان بیکی، ۱۳۹۰، ۴۴ ). بدیهی است که این جریان علاوه بر افت بازدهی فعالیتهای کشاورزی سبب کاهش مساحت این اراضی نیز گردیده است. بر اساس بررسیهای موجود، تراکم جمعیت به همراه جانوران اصلی- بدون احتساب جانوران خانگی و نخجیرها – معادل یک نفر به ازاء ۷/۰ هکتار می­باشد. به عبارت دیگر، به هر انسان و جانور اصلی که معادل یک انسان غذا مصرف می­ کند، کمتر از ۷/۰ هکتار زمین می­رسد. این در حالی است که سالانه ۸ میلیون هکتار از کشتزار­های جهان در اثر توسعه فیزیکی شهرها از بین می­رود. با آنکه طرفداران حفظ محیط زیست، در برخی شهر­های کشور­های توسعه یافته در صدد حفظ زمین­های کشاورزی و باغات اطراف بوده ­اند، ولی مطالعات به عمل آمده حاکی از آن است که این تلاش­ها از سوی صاحبان املاک چندان مورد استقبال قرار نگرفته­اند، چرا که فعالیت بخش کشاورزی با وجود تقاضای روزافزون و در نتیجه قیمت بالای زمین، دیگر امری مقرون به صرفه نمی ­باشد. همچنین این مسئله در شهر­هایی که توسعه فیزیکی آنها شتابان است زمینه خرید و بورس بازی روی زمین و تفکیک آن به قطعات کوچک را شدیداً تقویت نموده و اغلب از این راه بر نحوه توسعه و چگونگی روند اقتصادی شهر­ها تأثیر می­گذارد(محمدزاده، ۱۳۸۶، ۱۰۴). در کشورهای در حال توسعه بهترین زمین­های کشاورزی زیر پوشش توسعه شهری، ساختمان­ها و تجهیزات شهری قرار می­گیرد، امّا درکشورهای توسعه یافته اروپا و امریکای شمالی بهترین و وسیع­ترین زمین­های نواحی مادرشهری به بخش کشاورزی اختصاص می­یابد و بیشتر این زمین­ها در طرح­های دولتی با عنوان طرح کاربری زمینهای ملی مورد حفاظت قرار می­گیرد. به طوری که تخمین می­زنند در سال ۲۰۰۰ در ایالات متحده تنها ۴ درصد زمین­ها زیر پوشش شهرنشینی قرار گرفته است و توسعه شهرنشینی و شهرگرایی به تخریب زمین­های کشاورزی منجر نشده است. در بیشتر کشورهای توسعه یافته تقریباً ۶۴ درصد زمین­ها به بخش کشاورزی و تنها ۶ درصد آن­ها به بخش شهری اختصاص دارد. حتی در کشورهای پرجمعیت اروپا مثل بلژیک و هلند، پوشش شهری ۱۵درصد زمین­ها را در بر می­گیرد. به طور کلی در بیش تر موارد، برخورد شهر با زمین­های کشاورزی به طور مستقیم صورت می­گیرد، مثل زیر پوشش قرار گرفتن بخشی از زمینهای کشاورزی روستایی برای حمل و نقل، لوله کشی آب، جاده­ها، انبارها، واحد­های مسکونی، ترمینال­های مسافربری، کاربری­های مختلف شهری، پیدا شدن نیازهای جدید و گاهی نیز این برخورد درکشور­های در حال توسعه به طور غیرمستقیم انجام می­ شود که احتکار زمین و معاملات زمین از آن جمله است(جهان بین و زارعی، ۱۳۹۱، ۵۲).
۲-۱۱-۲- آسیبهای زیست محیطی
توسعه فیزیکی شتابان شهرها با پیامدهای نامطلوب زیست محیطی متعددی همراه است اختلال در محیط­های طبیعی و انسان ساخته از جمله این تأثیرات هستند که در اینجا به اختصار مورد بحث قرار می­گیرند.
۲-۱۱-۲-۱- محیط های طبیعی
محیط طبیعی جایگاه و محل استقرار پروژه­ های شهری است. اگرچه عناصر و مولفه­های طبیعی در حس جهت­یابی و معنا یافتن محیط بسیار واجد ارزش است و کیفیت سیمای محیط را بالا می­برد، ولی بررسی­ها نشان می­دهد در شهر­هایی که از توسعه فیزیکی شتابانی برخوردارند بسیاری از مظاهر و مناظر طبیعی از بین رفته است. از موارد قابل توجه در این زمینه، بهم خوردن شکل طبیعی زمین و ارتفاع آن (شیب)، آلودگی آبها ( شامل آب دریا­ها، رودخانه­ها، نهر­ها، آبشار­ها و چشمه­ها)، آلودگی آبها، تضعیف یا نابودی پوشش گیاهی، تهدید حیات وحش و نظایر آن می­باشد(محمد زاده، ۱۳۸۶،۱۰۵-۱۰۶).
بطوریکه رابطه بین پراکنش شهری و آلودگی هوا را به چند روش می­توان تشریح کرد :

• با افزایش مساحت شهر، طول سفرهای شهری افزایش می­یابد

• پراکنش شهری بر افزایش استفاده از وسایل نقلیه موتوری تأثیر زیادی دارد .

• پراکنش شهری بر نوع وسیله نقلیه مورد استفاده درسفرهای شهری تأثیر می­گذارد. به گونه ­ای که از یک طرف استفاده از وسایل حمل و نقل شخصی را تشویق می­ کند، ازطرف دیگر اجرای سیستم حمل و نقل عمومی در کلیه مناطق شهری را به علت هزینه بالای آن مشکل می کند، همچنین دوچرخه سواری و پیاده روی را در سفرهای شهری به شدت کاهش می­دهد(حسام و دیگران، ۱۳۹۲، ۹۹).

۲-۱۱-۲-۲- محیط انسان ساخت
محیط انسان ساخت، بازتاب تأملات اجتماعی و اقتصادی در فضا است و بر این اساس، انسان از طریق مشاهدۀ محیط­های مصنوعی می ­تواند به بینش و فرهنگ برنامه­ ریزی آن سرزمین پی ببرد. تا زمانی که انسان برای گذران زندگی خود با طبیعت و منابع طبیعی سر و کار داشت با در نظر گرفتن توان و قابلیت محیط از آنها بهره برداری می­کرد. در این راستا او به طور طبیعی آموخته بود که مثلاً هرگاه در مکانی آب فقط برای ده خانوار وجود دارد در آنجا بیست خانوار نمی ­توانند استقرار یابند. به موازات افزایش جمعیت مجتمع­های زیستی و بویژه با رشد علم و تکنولوژی، انسان به تدریج از قانونمندیهای طبیعت فاصله گرفت. این امر در شهر­هایی که با مشکل کنترل توسعه فیزیکی مواجهند، موجب بروز مشکل ناسازگاری کاربری اراضی شهری و توزیع فضایی نامناسب آنها، گسستگی بافت فیزیکی، تنزل اعتبارات فرهنگی بافت قدیم، ظهور چندگانگی شهری و بالاخره نابسامانی سیمای شهر گردیده است(محمدزاده،۱۳۸۶،۱۰۷).
نتیجه گیری
شهر به عنوان یکی از دست آورد­های بشری از دیر باز مورد توجه تمدن­ها بوده است. رشد بی­رویه شهرنشینی و افزایش جمعیت شهرنشین در کشورهای مختلف بعد از جنگ جهانی دوم لزوم توجه به مسئله شهری را برای برنامه ریزان و دست اندرکاران امور شهری ناگزیر ساخته است. مسئله­ای که همگان را به سمت خود جذب کرده، توجه به الگوهای رشد و توسعه شهری بوده است.
امروزه آگاهی از شکل و الگوهای توسعه شهر می ­تواند یکی از عوامل مهم تأثیرگذار در میزان موفقیت برنامه ریزان و دست اندرکاران شهری باشد و به بهبود محیطهای شهری برای پاسخگویی به نیازهای حال و آینده شهروندان کمک شایانی بنماید با توجه به اهمیت موضوع، به بررسی الگوی توسعه شهر پرداخته می­ شود. این الگوی گسترش افقی شهر، به دلیل ایجاد پیامدهای نامطلوب اقتصادی و به ویژه زیست محیطی، باعث توجه به محیط زیست گردیده است. از آنجا که محیط زیست از ارکان مهم حیات و توسعه شهری محسوب می­ شود. در این راستا محیط زیست و شناخت پیامدهای زیست محیطی ناشی از توسعه شهر، می ­تواند در بهبود کیفیت محیط شهری و برنامه ریزی آینده موثر باشد. از طرفی بدلیل روبرو بودن انسان با بحرانهای زیست محیطی نظریات مهمی از جمله نظریه توسعه پایدار مطرح می­ شود. از آنجایی که این الگوی گسترش پراکنده منشأ بسیاری از مشکلات در شهرهای در حال توسعه و توسعه یافته شده است، بدین منظور الگوی توسعه شهری را در شهر­های جهان و ایران بررسی می­کنیم. مطالعات نشان می­دهد که روند توسعه شهری در کشورهای صنعتی اروپا متعادل شده ولی در ممالک در حال توسعه هنوز به صورت پدیده­ای گسترده و فراگیر مطرح است. این روند توسعه شهری در کشور ما حادتر ازشهرهای کشورهای در حال توسعه است.
نظریات مختلف ساخت شهر مطرح می­ شود که همگی نمی ­توانند ملاک عمل کاملی برای تعیین ساخت یک شهر باشند. چه بسا ممکن است شهری یکی از ساخت­های ذکر شده را داشته باشد در حالی که شهر همجوارش اساس ساختش برمبنای دیگری باشد. به منظور روشن شدن بحث پیامد­های زیست محیطی گسترش افقی شهر بررسی می ­شود که در این راستا به نظر می­رسد این توسعه پراکنده شهری باعث آثار زیست محیطی مخربی همانند از بین رفتن زمین­های کشاورزی و جنگل­ها، آلودگی آب­ها، هوا و غیره شده است.
فصل سوم
روش شناسی
و
شناخت محدوده مورد مطالعه
۳-۱- مقدمه
یکی از فاکتور­های مهم یک تحقیق خوب، روش استفاده شده جهت دستیابی به اهداف می­باشد. در این فصل با توجه به هدف تحقیق که شناخت الگوی توسعه فیزیکی شهر هادیشهر و شناخت پیامد­های زیست محیطی توسعه فیزیکی شهر است. روش­های مناسب جهت دستیابی به اهداف به کارگرفته می­ شود. و در مرحله بعدی در این فصل با توجه به اینکه اساس هر مطالعه شهری موفق ارزیابی و شناخت ویژگی های طبیعی– کالبدی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی آن شهر می­باشد و برای مطالعه بایستی تمام اجزاء و عناصر شهری بویژه از این دیدگاه که چه تاثیری در رشد و توسعه شهر می­توانند داشته باشند مورد توجه قرار می­گیرند. در راستای این هدف، بخش دوم فصل حاضر به شناخت کلی از شهر هادیشهر پرداخته و حدود و موقعیت جغرافیایی، اوضاع طبیعی و ویژگی­های اقتصادی و اجتماعی آن را مورد بررسی قرار خواهد داد.
برای تحقق اهداف تحقیق در وهله اول در جهت تحلیل الگوی توسعه فیزیکی شهر هادیشهر از شاخص هایی برای بررسی الگوی گسترش شهر با بهره گرفتن از روش های آمار فضایی(SST )،Hot Spot Analyisis، Spatial Autocorrelation، از نرم افزار Arc Gisاستفاده گردیده و سپس در ادامه با بهره گرفتن از روش Cross –Tabulations از نرم افزار Envi اثرات زیست محیطی گسترش پراکنده شهری و به تبع آن میزان تغییر کاربری­ها در سطح شهر هادیشهر مورد بررسی قرار گرفته است. لذا این فصل به بررسی و معرفی شاخص های به کار رفته در این تحقیق و تکنیک­های مورد استفاده اختصاص یافته است و با توجه به موضوع تحقیق به توضیح در مورد شاخص­ های کالبدی ( کاربری فضای سبز؛ باغات، اراضی کشاورزی، کاربری شهری (ساخته شده)، کاربری بایر) در سطح شهر هادیشهر پرداخته است.
۳-۲- شاخص
شاخص‌ها مجموعه ای از اطلاعات است که شرایط هر جامعه را نشان می‌دهد. در بعضی از کشورها شاخص زندگی انسانی از شرایط و درجات مناسبی برخوردار است و در برخی از کشورها، شاخص‌ها بیانگر عقب ماندگی و توسعه نیافتگی آن جوامع است. کشورهای توسعه نیافته به جهت کمبود سرمایه و عدم اجرای برنامه‌های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی از شاخص سطح بالا برخوردار نیستند اما کشورهای توسعه یافته تلاش می‌کنند تا از شاخص‌های بالا در زندگی برخوردار باشند. شاخص‌ها که درجه بندی اطلاعات در حوزه های زندگی انسانی است ممکن است در کشورهای مختلف با توجه به شرایط اقتصادی و اجتماعی متفاوت باشد اما به تدریج این شاخص‌ها به سمت واحدی پیش می­روند. مثل اینکه تراکم خانوار در واحد مسکونی چگونه باشد یا ضریب اشتغال چگونه است، شاخص خاصی تعریف شده که برنامه‌ریزان هر جامعه­ای تلاش می‌کنند تا به آن شاخص دست یابند (رحمتی،۳۰:۱۳۹۳).
۳-۳- شاخص های تعیین الگوی توسعه فیزیکی شهر
۳-۳-۱-شاخص کالبدی
فضاهای شهری و روابط جاری در آن با هم در ارتباط متقابل هستند و از هم تأثیر می­پذیرند. خوانایی یک شهر از طریق ابزار کالبدی آشکارتر می­ شود و به میزانی که یک کالبد بتواند با شهروندان خود از طریق ویژگی­های کالبدی ارتباط نمادین ایجاد کند، یک شهر خوانا و ناخوانا ارزیابی می­ شود(ادیبی سعدی نژاد و عظیمی، ۱۳۹۰ ،۸۷). کالبد شهری، مجموعه های فیزیکی همگنی است که اساس موجودیت شهری با آن مشخص میشود و این عناصر فیزیکی متجانس نسبت به هم دارای رابطه­ خاصی هستند. از تلاقی و ترکیب انواع فضاها یا کاربری­های مسکونی، تجاری، تفریحی …و ایجاد ارتباط و حرکت در زمان و مکان بین فضاهای یاد شده پیکره­ای به وجود میآید، که به صورت یک سیستم فیزیکی یا کالبدی عمل میکند .این پیکره را میتوان یک کالبد به حساب آورد ( شریف زاده اقدم و اصغری زمانی، ۱۳۹۱، ۴). در واقع کارایی نظام و ساختار تقسیمات صحیح شهری شرایط مطلوب توزیع خدمات و کاربری­های شهری را تضمین خواهد کرد. پراکنش و توزیع صحیح خدمات و کاربری­ها در سطح شهر و دسترسی سهل و آسان شهروندان به خدمات مورد نیاز، موجب ارتقاء کمی و کیفی زندگی شهروندان میگردد(حبیبی و دیگران، ۱۳۹۰ ، ۱۰۸).
۳-۳-۱-۱- فضای سبز شهری، اراضی کشاورزی و باغات
در عصر حاضر اهمیت و نقش فضای سبز در حیات و توسعه شهری تا حدی است که به عنوان یکی از شاخص­ های توسعه پایدار از آن یاد می­ شود. تاثیرات فیزیکی و طبیعی این فضاها در سیستم شهری و بازدهی­های مختلف اکولوژیکی، اجتماعی، اقتصادی آن در ساختار جوامع انکار ناپذیر است تا آنجا که کاربری فضای سبز در شهرها از مباحث اساسی در برنامه ریزی و مدیریت شهری محسوب می­ شود. فضای سبز شهری به مجموعه فضاهای باز و سبزی گفته می­ شود که در داخل محیط­های شهری و با اهداف مشخص، برنامه ریزی و عملکردهای معین بر عهده آن نهاده شده است. و منظور از اراضی زراعی و باغات زمین­های زیر کشت انواع محصولات کشاورزی و باغات است (محمدی و دیگران، ۱۳۹۰، ۲۵۹). اراضی زراعی و باغی دارای اهمیت زیادی در اقتصاد خانوار­های شهری و به طور کلی منطقه ایفا می­ کنند. و از نظر اکولوژیکی و زیست محیطی مانعی بر سر راه فرسایش خاک محسوب می­شوند. نتایج مطالعات در سراسر جهان نشان داده است که سرعت یافتن رشد شهر­ها و گسترش آنها در اراضی پیرامون خود پیامد­های منفی چندی به دنبال دارد. فضاهای سبز شهری( شامل باغات و اراضی کشاورزی)، چشم اندازهای طبیعی، گونه­ های طبیعی و منابع طبیعی شهر یکی پس از دیگری مورد مخاطره و نابودی قرار می­گیرد( اسمعیل پور و همکاران، ۱۳۸۸، ۴۱). این در حالی است که اثرات زیست محیطی مهمترین کارکرد فضای سبز شهری است که شهر­ها را به عنوان محیط زیست جامعه انسانی معنی­دار کرده و با مقابله با اثرات سوء گسترش صنعت و کاربری نادرست تکنولوژی( تعادل بخشی در متابولیسم شهری) از یک سو و بالا بردن سطح زیبایی از سوی دیگر سبب افزایش کیفیت زیستی شهر­ها می­شوند بطوریکه بدون فضای سبز ممکن نیست شهر­ها پایدار بماند(فیضی­زاده و دیگران، ۱۳۸۷،۸).
۳-۳-۱-۲- اراضی ساخته شده
اراضی ساخته شده عنوان کلی مییباشد که به کلیه سطوح ساخته شده و معابر موجود در محدوده مورد مطالعه اطلاق شده است. آهنگ رشد این کاربریها، در رابطه معکوس با آهنگ رشد منفی کاربری­های زراعی و بایر می­باشد.
۳-۳-۱-۳- کاربری بایر
اراضی بایر، به زمین‌هایی که معطل مانده­اند، یعنی هیچ کشت و کاری، عمران و آبادی روی آن صورت نپذیرفته است، اراضی بایر گفته می­ شود. اراضی بایر علی­الاصول، مالک خاص دارد، مگر این که اِعراض (چشم­پوشی) مالک از آن احراز شود. www.blogfa.com)).
ویژگی کاربری بایر عبارتند از:
۱ـ بالفعل، مالک داشته باشد، یعنی از زمان معینی آن زمین دارای مالک می­باشد، زمانی که زمان حال است و نه گذشته و نه آینده
۲ـ مشغول کشت، زرع و آبادی از هر قبیل اعم از حفر قنات، احداث بنا و غرس اشجار و غیره نباشد.
۳ـ مالک، برای مدت نامحدود و نامعلومی از آن چشم پوشیده باشد.
۴ـ جزء اراضی بستر رودخانه، انهار عمومی و حریم آن‌ ها نباشد.
۳-۴- سیستم اطلاعات جغرافیایی GIS
سیستم­های اطلاعات جغرافیایی(Gis)، سیستم­های کامپیوتری هستند که از آنها برای ذخیره و به کارگیری بهینه اطلاعات جغرافیایی استفاده می­ شود. به طور کلی یک سیستم اطلاعات جغرافیایی برای جمع آوری، ذخیره و تجزیه و تحلیل داده­هایی به کار می­رود که موقعیت جغرافیایی آنها یک مشخصه اصلی و مهم محسوب می­ شود. حجم داده ­های جغرافیایی بسیار زیاد است بنابراین قدرت سیتم­های اطلاعات جغرافیایی، یک عامل حیاتی در آنالیز این داده ­ها محسوب می­ شود (www.vista.ir).
۳-۵- آمار فضایی در نرم افزار ARC/GIS