در هر دو حالت نفی حکم اولی با تقیه و اثبات حکم جدید ، مبنای حکم تقیه بر رعایت مصلحت مکلفین و مصونیت بخشیدن به آنها در برابر ضررهای احتمالی می باشد. تقیه هر چند خود داری منابع و مدارک روایی خاص می باشد. لکن فقها معمولاً در اثبات مشروعیت آن به ادله نفی ضرر (لا ضرر و لاضرار فی الاسلام) و حدیث رفع نیز تمسک نموده و موارد تقیه را از باب ضرر و اضطرار مشمول احکام ثانویه قرار داده اند.(همان، ۱۴۶)
توسعه تقیه به روابط با کفار ، چنانکه قرآن بدان گواهی می دهد لا یتخذ المومنون الکافرین اولیاء من دون المومنین و من یفعل ذلک فلیس من الله فی شئی الا ان تتقوا منهم تقاه (آل عمران-۲۸) و نیز توسعه آن از حالت خوف به صورت مدارات، خود دلیلی بر نقش مصلحت در باب تقیه است (عمید زنجانی ،ج ۹، ۱۳۸۴، ۶۳) در سیره اهل بیت به وفور می بینیم که امام در مقام تقیه قرار
می گیرد. و ناچار نظرش را بر مبنای تقیه اعلام می دارد؛ هر چند مخالف اصل نظر شیعه است.
اما در مبحث امامت و اصل آن هیچگاه دیده نشده که تقیه کنند و درباره حق امامت که مربوط به آنهاست سکوت کنند. شاید بخاطر جو حاکم و نبودن بستر برای مبارزه ائمه با خلفاء و دفاع از حق خود و حفظ اسلام سکوت کرده باشند. نمونه آن علی (ع) امام برحق و منصوب از ناحیه پیامبر(ص) بیست و پنج سال از حق حکومت خود گذشت بخاطر عدم اقبال مردم به آن حضرت هرچند ایشان امام بر حق بودو مشروعیت امامت او الهی بود. ولی مردم برخلاف آن عمل کردند. امیرالمؤمنین مجبور شد سکوت کند. و حفظ اصل اسلام را در آن وضعیت مقدم داشت. برخلافت و حکومت خود و در سیره امام رضا نیز شبیه این وضعیت را می بینیم. علیرغم اینکه حق حکومت از آن اوست. ولی اقبال مردمی برای او مناسب نیست. و لذا مأمون در یک توطئه سیاسی حتی پیشنهاد خلافت را به او می دهد؛ ولی قبول نمی کند. در حالیکه ایشان در مباحث مختلف بحث امامت خود را مطرح می کند. یک نمونه آن در حدیث سلسله الذهب است که می فرماید:«لا الله الا الله حصنی فَمِن دَخَلَ حصنی امن من عذابی …. و بشروطها و انا من شروطها»( القمی (صدوق) ،ج ۲ ،۱۳۸۷، ۴۶۴) آن حضرت می فرماید : خداوند فرمود: کلمه لا الله الا الله دژ و حصار من است پس هرکس آن را بگوید داخل در دژ من شده و هر کس داخل در دژ من شود از عذاب من در امان است البته شرایطی دارد که از جمله آن شرایط امامت من است. و امام در مبحث دیگری به استناد از پیامبر(ص) آورده است که هر کس بیاید نزد شما و بخواهد جمعیت شما را پراکنده کند و امر امت را غصب کند و صاحب اختیار شود بدون مشورت (یعنی بدون اتمام حجت) پس او را بکشید همانا خداوند عزوجل در کشتن او اجازه داده (همان، ۳۷۳) و آن حضرت در حدیثی مفصل به امامت دوازده امام از جمله امامت خودش با نام اشاره می فرماید. (همان ج۱ ،۱۳۸۷، ۴۵) این روایات از زبان آن امام و روایات دیگر که بخاطر اختصار از بیان آنها صرف نظر کردیم بیانگر آن است که در بحث اصل امامت هیچ وقت امام رضا تقیه نکرد.

۳-۱-۱۳٫ تصریح به امامت و رهبری امام رضا (ع)
آنچه در اندیشه سیاسی ائمه بویژه امام رضا (ع) درباره رهبری مسلمانان مشاهده شده و از زبان امام ابلاغ گردیده امامت و رهبری امامان معصوم است و خلافت و رهبری دیگران غیرمشروع دانسته است.
از فضل بن شاذان روایت شده مأمون از علی بن موسی الرضا(ع) سؤال کرد و خواست تا معنی
اسلام واقعی را برایش بنویسد.
امام برای او نوشت: اسلام واقعی شهادت به یکتایی خدا است. که شریکی ندارد. و آفریننده ی هر چیزی است او بی نیاز و شنوا و بینا و عالم و قدیم است و محمد بنده و رسول و امین و برگزیده و سرور پیامبران است. و پیغمبری بعد از او نیست… و شهادت بر اینکه راهنما بعد از پیامبر و حجت و امام بر مؤمنین و قائم به امر مسلمین و بیان کننده و مفسر قرآن و عالم به احکام قرآن برادر و خلیفه و وصی و ولی او کسی است. که به منزله هارون است نسبت به موسی و او علی بن ابیطالب ، امیرالمؤمنین و امام المتقین و افضل الوصیین و وارث علم پیامبران و بعد از او حسن و حسین دو سید جوانان اهل بهشت و بعد از او علی بن الحسین زین العابدین سپس محمد بن علی باقر علم اولین (اولین شکافنده علم) بعد جعفر بن محمد الصادق وارث علم وصیین سپس موسی بن جعفر الکاظم بعد علی بن موسی الرضا (ع) و بعد محمد بن علی سپس علی بن محمد و بعد حسن بن علی و سپس حجت قائم منتظرفرزند او (امام حسن عسکری) صلوات الله علیهم اجمعین شهادت بده از برای ایشان به وصی و امام بودن و به این که در هیچ زمانی زمین خالی از حجت خدا بر خلق نخواهد بود. (القمی (صدوق) ،ج۲ ،۱۳۸۷، ۴۴۵ و۴۴۶)
این نوشته امام رضا (ع) برای مأمون با صراحت تمام بیان می کند که امامان و رهبران بعد از پیامبر و جانشینان رسول الله امامان هستند. نه غیر امامان معصوم (ع) . بیان این نوشته از ناحیه امام یعنی غیر مشروع بودن خلافت مأمون است. و در آن عصر جانشین پیامبر و رهبر مسلمانان امام رضا (ع) است و امام (ع) درادامه برای او می نویسد که (هر کس بمیرد و ایشان را نشناسد مثل مردن جاهلیت مرده است)(همان- ۴۴۶) و منظور از شناخت یعنی پذیرفتن امامت و ولایت و رهبری آنهاست.
۳-۱-۱۳-۱٫ حدیث سلسله الذهب
زمانی که امام رضا (ع) را به فرمان مأمون از مدینه به خراسان می آوردند در طول مسیر از شهرهای مختلف گذشت که در یکی از این شهرها عبور آن حضرت از نیشابور بود. امام چند روزی در نیشابور اقامت کردند. و سرانجام در هنگامی که عازم مرو بود. مردم ولایت مدار نیشابور در یک بدرقه بی سابقه که انبوهی از جمع
یت و تعداد زیادی از دانشمندان را تشکیل می داد آن حضرت را بدرقه کردند.
در این هنگام دو نفر از حدیث شناسان مشهور نیشابور به نام «ابوزرعه رازی» و «محمد بن اسلم طوسی» از حضرت درخواست کردند تا از نیاکان خود حدیثی را بیان فرماید.
امام از حرکت ایستاد و حدیثی را از پدران خود نقل کرد که از جهت سند کامل و تمام است البته در متن حدیث اندک تفاوتی هست ولی مضامین یکی است آنهم بخاطر نقل راویان متعدد است که این نقلها بصورت کامل در کتاب عیون الاخبار الرضا آورده شده است. که در این متن فقط یکی از نقل ها را بیان می کنیم.
«امام رضا(ع): قالَ سَمِعتُ ابی موسی بن جعفر یقول: سمعتُ ابی جعفربن محمد یقول: سمعتُ ابی محمد بن علی یقول: سمعت ابی عَلیّ بن الحسین یقول: سمعت ابی الحسین بن علی بن ابیطالب یقول: سَمِعتُ ابی امیرالمؤمنین علی بن ابیطالب (ع) یقولُ:سمعتُ رسولَ اللهِ (ص)یقول: سَمِعتُ جبرئیلَ یَقولُ: سَمِعتُ اللهَ جَلَّ جَلالُهُ یَقُولُ: لا الله الاالله حصنی فَمَن دَخَلَ حصنی اَمِنَ عَذابی قال فلما مَرَّتِ الراحِلَهُ نادانا بِشُروطِها و اَنَا من شروطِها» (القمی (صدوق) ،ج ۲ ،۱۳۸۷، ۴۶۳)
(امام رضا فرمود: از پدرم موسی بن جعفر شنیدم که می فرمود از پدرم جعفر بن محمد شنیدم که فرمود از پدرم محمد بن علی شنیدم که فرمود شنیدم از پدرم علی بن الحسین که فرمود شنیدم از پدرم حسین بن علی که فرمود شنیدم از پدرم علی بن ابیطالب که فرمود از رسول خدا (ص) شنیدم که فرمود از جبرئیل شنیدم که فرمود از خداوند عزوجل شنیدم که فرمود: لا الله الا الله قلعه من است ، پس هرکسی داخل شود ، در قلعه من ایمن است از عذاب من) و چون مرکب آن حضرت قدری رفت آن جناب فرمود به شروط لا الله الا الله، و منم از شروط لا الله الا الله.که از شروط لا الله الا الله اقراربه امامت امام رضا است. یعنی کسی که به یکتایی خدا شهادت بدهد یکتاپرست می شود و با شهادت به رسالت پیامبر (ص) مسلمان می شود اما زمانی مسلمان کامل می شود و در درون قلعه الهی قرار می گیرد که از عذاب خدا در امان باشد که اقرار به امامت ائمه و امامت امام رضا نیز داشته باشد یعنی قبول کردن امامت و ولایت آن حضرت شرط نجات از عذاب الهی است.
این حدیث از آن جهت سلسله الذهب نامیده شد چون سلسله راویان حدیث و امامان معصوم یکی پس از دیگری است تا به پیامبر و سرانجام به خود خدا می رسد. و لذا راویان آن را تعبیر به طلا کردند. در این حدیث به چند نکته خیلی اهمیت داده شده است:

1. 1. اهمیت مسئله توحید و جایگاه آن در معارف اسلام.

1. 1. پیوند توحید با رهبری حق زیرا در پرتو رهبری حق می توان بندگی خدا را کرد.

1. 1. اتصال معارف اهل بیت به شخص پیامبر و در نهایت به خدا.

1. تثبیت امامت امام رضا (ع) و رد نظریه واقفیه که امامت را تا موسی بن جعفر قائل بودند. (معینی

،۱۳۸۹، ۷۳)

1. 1. امام در سرزمینی این حدیث را خواند و تأکید بر وحدانیت خدا کرد که در تاریخ نه چندان دور اعتقاد به ثنویت دو خدایی بودن خدای خیر(اهورا مزدا) و خدای شر (اهریمن) داشتند.

1. و در پایان به حق رهبریت و ولایت اهل بیت اشاره می کند تا مردم بدانند آنکه مستحق رهبری است امام رضا(ع) است. نه مأمون و لذا این حدیث بیانگر این است که امام رضا نه اصل خلافت را قبول داشته و نه ولایتعهدی را فقط بحث امامت و ولایت که حق او بوده مورد قبول آن حضرت

بوده است و مؤید این مطلب تأکید آن حضرت بر ولایت ائمه است که در نقلی چنین می فرماید:
«حَدَّثنا علی بن بلال، عن علی بن موسی الرضا (ع) عن ابیه عن آبائهِ عَن عَلِیَّ بن ابیطالِب (ع) عن النبی (ص) عن جبرئیل عن میکائیل عن اسرافیل عن اللوح عن القلم قال یقول الله عزوجل و لِایَهُ عَلِیّ بن ابیطالب حصنی فمن دخل حصنی امن من عذابی»( القمی (صدوق) ، ج۲ ،۱۳۸۷، ۴۶۵)-(امام این حدیث را از امام کاظم و او هم از پدرش سلسله وار تا به علی بن ابیطالب (ع) او هم از پیغمبر (ص) و او از جبرئیل از میکائیل از اسرافیل از لوح محفوظ و قلم نقل می کند که خداوند تبارک و تعالی ولایت علی بن ابیطالب (ع) قلعه من است پس کسی که داخل شود در قلعه من ایمن است از عذاب من) یعنی این حدیث مفسر بند آخر حدیث سلسله الذهب است که فرمود بشروطها و انا من شروطها یعنی راه نجات از عذاب الهی پذیرش امامت و ولایت اهل بیت و اطاعت از آنهاست.
و شبیه حدیث بالا را باز امام رضا (ع) از پدرانش و آنها از پیامبر (ص) نقل می کنند که فرمود: همانا اول چیزی که از بنده سؤال می شود شهادت لا الله الا الله و محمد رسول الله است و شهادت این است که تو ولی مؤمنین هستی که آنرا خدا قرار داده است و من برای تو قرار داده ام پس کسی که به آن اقرار کند و معتقد باشد به آن او را نعمتهایی دهند که برای آن زوالی نباشد. ( القمی (صدوق) ، ج۲ ،۱۳۸۷، ۴۵۶)
۳-۱-۱۴٫ جریان واقفیه و قطعیه
پس از شهادت امام کاظم (ع) دو گرایش عمده به نام های (قطعیه ) و (واقفیه) پدید آمد .
قطعیه شهادت امام موسی کاظم(ع) را تأیید کرده و امامت امام رضا(ع) را پذیرفت. اما گرایش واقفیه به بهانه هایی شهادت امام کاظم(ع) را انکار کرده و فرقه واقفیه را که در امامت امام کاظم(ع) را توقف کردند، ایجاد نمودند .
علل شکل گیری واقفیه

1. یکی از علل انکار شهادت امام کاظم(ع) و عدم پذیرش امامت امام رضا (ع) توسط عده ای از یاران امام کاظم(ع) گردید وجود اموالی از وجوه شرعی ( خمس و زکاه و … ) در دستان برخی از وکلای امام کاظم همچون حیان سراج، ابی حمزه بطائنی و عثمان بن عیسی رواسی در زمانی که امام کاظم (ع) در زندان بود. و آنها با آن پول ها خانه ، کنیز و غلات خریدند. و وقتی خبر شهادت امام به آنها رسید شهادت آن حضرت را انکار کردند. و در میان شیعیان شایع کردند امام کاظم نمرده است. زیرا او قائم آل محمد است. ( رجال کشی ص ۴۶۰ به نقل از جعفریان ،۱۳۷۷، ۴۲۸)

احمد بن حماد گوید : عثمان بن عیسی رواسی از جمله کارگزاران موسی بن جعفر بود. که در مصر انجام وظیفه می کرد اموال فراوان و کنیزانی نزد او بود. حضرت رضا(ع) پس از رحلت پدرشان به عثمان بن عیسی نوشتند که آن اموال را بازگرداند. او در پاسخ امام نوشت : ((اِنّ اَباکَ لم یَمُت)) پدرت از دنیا نرفته است. امام بار دیگر به او نامه نوشت و رحلت پدر بزرگوارش را یادآور شدند. و بر رحلت ایشان دلیل آوردند. ولی او همچنان بر نظر خود پافشاری می کرد و از بازگرداندن اموال سرپیچی کرد . (القمی (صدوق) ،ج ۱ ،۱۳۸۷، ۱۱۲)
نکته مهم اینکه شهادت امام کاظم(ع) آنقدر روشن بود؛ که قابل انکار نبود زیرا دستگاه خلافت عباسی جسد امام کاظم (ع) را پس از شهادت چند روز در کنار پل بغداد نگه داشتند تا از بزرگان
قوم گواه بگیرند؛ آن حضرت به مرگ طبیعی مرده است .

1. 1. یکی دیگر از علل پیدایش این انحراف مفهوم قائم و مهدی و مسئله مهدویت بود که در میان شیعیان ترویج شده بود. البته انحراف در این موارد بخاطر فرصت طلبی برخی افراد و در برخی اوقات به دلیل اعتقاد به مهدی آل محمد و نشناختن مصداق واقعی آن بود. که در مورد شهادت امام کاظم(ع) این اقدام توسط وکلای فرصت طلب آن امام جهت تصاحب اموالی که پیش آنها بود انجام گرفت .

1. یکی دیگر از علل گسترش این حرکت مسئله غلو بود. در بین برخی از افراد که نتیجه آن شکل گیری فرقه ای بنام ممطوره بود. که به رهبری یکی از غلات به نام محمدبن بشیر شکل گرفت. او از این فرصت استفاده کرد. و فرقه مذکور را بوجود آورد. از اعتقادات آنها اعتقاد به تناسخ و حلول بود و محرمات را مباح می شمردند و معتقد بودند خداوند اختیاراتش را به امامان تفویض و واگذار کرده است .

این گرایش هر چند در زمانی شکل گرفت، که فرهنگ و معارف شیعی بطور کامل و گسترده توسط ائمه خصوصاً امام باقر (ع) و سپس امام صادق (ع) و امام کاظم(ع) شکل گرفته و دانشمندانی همچون هشام بن حکم ، هشام بن سالم ، یونس بن عبدالرحمن و … در این مکتب تربیت شده و این قبیل انحرافات جزئی نمی توانست در اصل مذهب شیعه خللی ایجاد کند. ولی به هر جهت تعدادی از شیعیان که از جهت فکری و علمی ضعیف بودند از مذهب شیعه جدا نموده و در جریان امامت امام رضا در تلاش بودند. تا عموم شیعیان را وادار به انکار امامت آن حضرت نمایند که موفقیت چشم گیری بدست نیاوردند .
۳-۱-۱۵٫ رهبری اسلام در عصر غیبت
۳-۱-۱۵-۱٫ ضرورت حکومت و رهبری در عصر غیبت
رهبری حکومت اسلامی در زمان رسول خدا(ص) بر عهده آن حضرت بود. و طبق اعتقادات شیعه این مسئولیت پس از رسول خدا بر عهده امامان شیعه یکی پس از دیگری است. اما سوال این است که در عصر غیبت امام عصر(عج) تکلیف رهبری جامعه چیست ؟ آیا باید بدون حکومتی زندگی کنند. و فقط تکلیف آنها انتظار ظهور امام زمان هستند؟
آیا نباید حکومت قسط و عدل که اهداف انبیاء و ائمه بود، استمرار یابد؟ و آیا در عصر غیبت نسبت به تشکیل حکومت اسلامی و رهبری آن باید سکوت کرد؟
اما با مراجعه به منابع و احادیث معتبر اسلام مشخص می شود این سوالات نه تنها در حد توهم است. بلکه در اسلام برای حکومت اسلامی و رهبریت آن در عصر غیبت نیز برنامه منسجم دارد (کواکبیان ، ۱۳۸۵، ۱۱۸)
و رهبری آن از طریق فقهای جامع الشرایط دین ادامه می یابد. و ولایت ائمه که بر مردم داشتند. در عصر غیبت بر عهده فقیه جامع الشرایط است.
۳-۱-۱۵-۲٫ ولایت فقیه در کلام امام رضا (ع)
در بحث اثبات نظریه ولایت فقیه کتب مختلفی نوشته شده که با بهره گرفتن از آیات قرآن و روایات
منقول از پیامبر اعظم (ص) و ائمه اطهار (ع) و ادله عقلی به بررسی آن پرداخته اند. در این بحث کوتاه این موضوع را در کلام امام رضا بررسی می کنیم. و در این باب چند روایت از زبان امام رضا بیان گردیده که به شرح ذیل است.
حدیث اول : ابوالحسن محمد بن علی بن الشاه الفقیه المروزی با سلسله از امام رضا نقل می کند که فرمود : حدثنی ابی موسی بن جعفر (ع) قال : حدثنی ابی جعفر بن محمد(ع) حدثنی ابی محمد بن علی قال : حدثنی ابی علی بن الحسین قال : حدثنی ابی الحسین بن علی قال حدثنی ابی علی ابن ابیطالب عن رسول الله (ص) :الهم ارحم خلفایی ثلاث مرات قیل له : و مَن خُلفاوک ؟ قال : اَلذّین یاتونَ مِن بَعدی و یَروُونَ اَحادِیثی وَ سُنَّتی فَیُعَلمّونَها الناسَ مِن بَعدِی (القمی (صدوق) ، ج ۲ ،۱۳۸۷، ۳۳۶)
امام رضا (ع) از امام کاظم و او از پدرش … از پیامبر (ص) نقل می کند که پیامبر (ص) فرمود: پروردگارا !جانشینان مرا رحم کن کسی به او عرض کرد : یا رسول الله جانشینان تو کیستند ؟ فرمود : کسانی باشند که بعد از من بیایند و روایت کنند احادیث و سنتهای من را ، پس آنها تعلیم کنند به مردم بعد از من .
در این حدیث پیامبر فقها و راویان حدیث را جانشینان خود معرفی می کند. و نقل این حدیث
از زبان امام رضا(ع) بیانگر آن است که امام رضا(ع) در واقع تاکید می کند روی این موضوع که پس از ائمه جانشینان آنها در واقع فقها هستند. و در تعبیر پیامبر به خلیفه و جانشین برای خودش مشخص است این جانشینان در عصر غیبت امام معصوم است. والا در زمان حضور امام معصوم جانشین پیامبر و کسی که بر مردم ولایت دارد امامان معصوم هستند. و این حدیث از آنجایی که مرحوم صدوق در کتاب امالی ، عیون اخبار الرضا و من لا یحضرالفقیه با سندهای معتبر و با طرق مختلف بیان کرده این خود دلیل بر اعتبار حدیث است.
و نکاتی از حدیث مذکور قابل استفاده است :

1. 1. رسول خدا جانشینانی دارد .

1. 1. شرط جانشینی آن حضرت روایت حدیث با تعقل و تفقه در آن است و نه صرف روایت آن

1. 1. اطلاق و عموم حدیث مزبور شامل گسترده زمین و گسترده زمان می باشد .

1. 1. خلافت از رسول همانند خلافت از خدا ، حقیقتی است به این صورت که در مرتبه اول از آن انسان کامل و معصوم است و در مرتبه دوم از آن انسان متکامل غیرمعصوم .

1. 1. حدیث مذکور یا مخصوص عالمان دین و فقیهان اسلام شناس است یا آنان را یقیناً شامل می شود که در صورت دوم و در صورت تعمیم و شمول ، ترتیب طولی خلافت آنان از پیامبر (ص) نسبت به تقدم خلافت معصومین (ع) از آن حضرت محفوظ است. یعنی خلافت و ولایت علما در طول خلافت و ولایت ائمه معصومین (ع) هستند .

1. جریان خلافت ناظر به تدبیر امور جامعه و زعامت شئون اسلامی است نه صرف تعلیم و تدریس ( جوادی آملی ، ۱۳۹۱، ۱۹۷-۱۹۶ )

حدیث دوم : المروی فی الفقه الرضوی انه قال : مَنزِلَهُ الفَقیه فی هذا الوَقّت کَمَنزِلَهِ الَانبیاءِ فی بَنی اِسرائیل (مجلسی، ج۷۵ص۳۴۶ به نقل از جوادی آملی ،۱۳۹۱، ۱۷۹ ) منزلت و جایگاه فقیه در این زمان مثل جایگاه پیامبران در بنی اسرائیل است .
خطوط کلی که از این دو حدیث استفاده می شود. که نسبت به وظایف فقها و ولایت آنها در امور مهم مسلمانان دارد. که مدار اصلی ولایت فقیه در اداره امور مسلمین براساس شریعت و دیانت است و صاحب جواهر در جواهرالکلام نسبت به ولایت فقها در جواز اقامه حدود توسط فقیه می فرماید یجوزللفقها العارفین اقامه الحدود فی حال غیبه الامام(ع) کما لهم الحکم بین الناس مع الامن من ضرر سلطان الوقت و یجب علی الناس مساعدتهم علی ذلک (النجفی ،ج ۲۱ص۳۹۴ ) که صاحب جواهر اقامه حدود را برای فقها در عصر غیبت جایز می داند و آن را از باب ولایت آنها می داند و استناد او روایات مختلفی از جمله مقبوله ابی خدیجه که در کتاب وسائل الشیعه در ابواب صفات قاضی آورده و همچنین توقیع امام زمان (ع) استناد می کند که می فرماید.

(جدول-الف -۲)پیشینه تحقیقات انجام شده

فصل سوم
روش پژوهش
مقدمه
در این فصل به بررسی روش تحقیق پرداخته می­ شود که بر اساس موضوع، روش تحقیق، جامعه آماری، روش نمونه گیری، حجم نمونه، ابزارهای اندازه گیری و چگونگی تعیین روایی و محاسبه پایائی آن، نوع پرسش نامه و روش­های تجزیه و تحلیل داده ­ها ارائه می­ شود.

۳-۱ روش پژوهش:
با توجه به اینکه در این پژوهش به بررسی میزان صلاحیت­های حرفه­ای دبیران دبیرستان­های شهر کرمان پرداخته شده است مطالعه تک متغیری وشبه تجربی است.
۳-۲ جامعه آماری ونحوه انتخاب نمونه پژوهش:
جامعه آماری پژوهش عبارت است از: کلیه دبیران مقطع متوسطه ناحیه۱ شهرکرمان، دربخش دولتی وغیردولتی، درسال ۹۰ ـ ۹۰ که تعداد۵۱۵نفرمی باشند.
نمونه عبارت است از زیر مجموعه ­ای که از کل جامعه انتخاب می شود و معرف آن جامعه است. (دلاور، ۱۳۸۲ ص۹)
برای تعیین حجم نمونه براساس جدول مورگان تعداد۲۲۰ نفر از دبیران به صورت تصادفی خوشه ای چندمرحله ای ۴دبیرستان دخترانه ۲دبیرستان دولتی ،۲دبیرستان غیردولتی و۴دبیرستان پسرانه ۲دبیرستان دولتی،۲دبیرستان غیردولتی ودرنهایت به صورت تصادفی ساده بین دبیران پرسشنامه ارائه گردید.
۳-۳ ابزارجمع آوری داده ­ها:
در این پژوهش برای جمع­آوری داده ­ها از پرسش­نامه محقق ساخته پایان نامه سهیلادادوراستفاده شده است .پرسش­نامه دارای دو بخش است که بخش اول آن شامل ۷ سوال، اطلاعات فردی و بخش دوم شامل ۱۶سوال مربوط به اطلاعات مهارتی معلمان، که به صورت بسته پاسخ و با مقیاس پنج درجه ای لیکرت، باطیف پنج گزینه­ای خیلی زیاد، زیاد، متوسط، کم، خیلی کم باارزش عددی ۱-۲-۳-۴-۵-تهیه شده که هر سوال میزان مهارت دبیران را می­سنجد.
۳-۴روایی وپایائی :
براساس مرورمتون وپیشینه تحقیق وبراساس مبنای نظری تحقیق پرسشنامه تدوین گردید.روائی محتوایی پرسشنامه راصاحبنظران تائیدکردندوپایائی آن پس ازاجرای مقدماتی ازطریق محاسبه ضریب آلفای کرونباخ ۸۳/۰ بدست آمد که مشخص شد که پرسش­نامه از پایایی خوبی برخوردار است.

۳-۵ روش تحلیل آماری داده ها
برای تحلیل داده های آماری، اطلاعات با بهره گرفتن از نرم افزار spss مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
از آمار توصیفی جهت رسم جداول توزیع فراوانی، رسم نمودار و درصدگیری و از آمار استنباطی، جهت بررسی سوالات تحقیق با بهره گرفتن از مدل ضریب همبستگی پیرسون ،جدول توافقی وآزمون استقلال ازتفاوت بین صلاحیت حرفه ای دبیران زن ومردمدارس دولتی وغیردولتی ،وآزمون میانگین به منظوربه دست آوردن نمره صلاحیت حرفه ای استفاده شده است.
فصل چهارم
تجزیه وتحلیل یافته های پژوهشی
مقدمه:
این فصل حاوی نتایج پرسشنامه و تجزیه و تحلیل آن­ها می­باشد و داده ­های حاصل از پرسشنامه به صورت جدول توزیع فراوانی و نمودار ستونی تهیه و درج گردید در این فصل داده ­های جمع­آوری شده در دو بخش مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرند. در بخش نخست با بهره گرفتن از تکنیک­های آمار توصیفی، ویژگی های جامعه مورد مطالعه توصیف خواهد شد. در بخش دوم با بهره گرفتن از تکنیک های آمار استنباطی، رابطه­ هر یک از متغیرها را مورد بررسی قرار می­گیرد.
۴-۱-۱بخش اول: آمار توصیفی
جنسیت

لا تطرُقی رأَسکِ یا جمیله
لا تخِفضی جبهَتِک النبیلَه
خوفَ جنودِ الامبراطوریه
قِفی بوجِه العذاب
شامخةً بالعذاب
لا تدّعی نقمتَهم تَقتُلک
لا تدّعی رحمتَهم تغسلک
إنک قُبر الإمبراطوریه
إنک تسقین بآلامِک
أشعةَ الشمس الجزائریة
إنک تمشین بأقدامک
فَوقَ جلالِ الامبراطوریه
فوق عروشِ قَتَلَه
مازال فی أعینُهِم جوعُ الملوک
مازال فی دمائهم صراخُ القتله
مازال فیهم رعشة القراصنه
تَمتُّد ملیونَ سَنَة
مازال صوتُ نجارِ الرّقیق
مازال صوتُ المقصله
یبعث فیهم الحنینُ والوله ( همان ، ص 298 – 299 )
فیتوری در همه اشعار سیاسی خود می کوشد تا مـردم را از یـأس و ناامـیدی خـارج نمـوده و با
دمیدن روح امید در کالبد آنان به آنان بیاموزد که می توانند در برابر استعمار قیام نمایند او خطاب به جمیله می گوید : از ترس امپراطوران سرت را پایین مینداز و فکر نکن که خشم آنان تو را هلاک خواهد ساخت بلکه او از جمیله می خواهد تا در مقابل این شکنجه و عذاب بایستد و گمان نکند که خشم آنها او را خواهد کشت و یا رحمت آنها او را خواهد شست و شامل او خواهد شد بلکه او خواهد توانست قبر امپراطوری ها باشد و می تواند با آرزوهایش پرتوهای خورشید الجزایر را سیراب سازد و قدم بر جلال و جبروت امپراطوری ها و عرش قاتلان نهد کسانی که می توان در چشمهایشان گرسنگی پادشاهان را دید و کسانی که فریاد کشته شدگان در خونهایشان فریاد می کشد و همچون دزدان دریایی هستند که درمردم رعب و وحشت ایجاد نموده اند.

5 – 13 – 1 – دون کیشوت الثانی
فیتوری در خصوص دون کیشوت دوم می گوید :
دون کیشوت الثانی
صُدِئت عیناک …
وَغطّت أعشابُ الأرضِ السوداءِ خُطاک
فَلتَدفن رأسَک فی الطّین
یا دون کیشوت المسکین
تتلاعَبُ بالسیفِ الخشبیّ و بالحربة
لا تَخَجل من هذا الصّمت الضافی فوقَ الحلبة
سیفی مثلی ظمآن
و حِصانی أیَّ حصان
و أنا الموتُ الأحمر
و أنا جلاّدُ الفُرسان
یا دون کیشوت زمانک
إنک تُضحِکُنا …
تُبکینا …
یا دون کیشوت الثانی إنّک لُعبَه …
إنّک لُعبَه
و ثنٌ ذهبٌّی کان
سُقِطَت عنه الألوان
فتعری ، و الانسان
ماذا یبقی منه …
لومات بداخله الانسان ! ( اغانی افریقیا ، ص 291 )
فیتوری با نفرین کردن دون کیشوت دوم آرزو دارد او کور شود و علفهای سیاه زمین جـای پای
او را بپوشانند و سرش در گل دفن شود. او با لحنی کوبنده می گوید تو با شمشیری چوبی بازی می کنی و از این سکونت خجالت نکش زیرا شمشیرش مثل او تشنه است و اسبی نیرومند دارد و همان مرگ سرخ و جلاد سواران است. او دون کیشوت را بازیچه ای بیش نمی داند بتی طلایی که دیگر رنگ ندارد و اگر انسانیت در وجود انسان بمیرد از او چه خواهد ماند ؟
5 – 14 – درد و رنج و عذاب
با توجه به اوضاع آفریقا ، سودان و سایر مظلومان جهان ، سخن فیتوری همواره از درد و رنج و عذاب است ، او در قصیده ای تحت عنوان « لیلة السبّت الحزین » می گوید :
اللیلةُ الدُّموع … اللیلة الندم
ملیون زهرٍة تَسحَقها قدم
وجهُ قتیلٍ یَبتَسِم
شمسٌ تحیض دم
إختلط العذابُ بالسأمِ
القیدُ فی الشفاه …
و السّیاطُ فی الجباه
إحترقَت ستائُر الإله
حتی انائی الأزلی … شاه
انائی المقدسّ انحطم
یا لفظاعة الألم ( اغانی افریقیا ، ص 185 )
یعنی : شب اشک ، شب ندامت میلیونها گلی که زیـر پـاها لـگد مـال شـده اند ، چـهره کشتـه
شده ای که تبسم برلب دارد. عذابی که با دلتنگی آمیخته است ، در لبها غل و زنجیر است و کسی نمی تواند صحبت کند و بر پیشانی ها تازیانه می زنند ، همه اینها نهایت عذاب و شکنجه ای است که یک ملت به آن دچارند.
5 – 15 – مقابله با ظلم و ستم
فیتوری در قصیده ای تحت عنوان « حصاد شعب » می گوید :
و لقد قدرنا ، و غمَ بطشِ الأجنبیّ ، المستبِد
و لقد هدمنا ، کل ما فی الأمسِ من سجنٍ و قیدٍ
و لقد هزمنا ، کل ما فی الأرض ، من ضعفٍ و حقد
و لقد عقدنا فی طریقِ نضالِنا اکلیلَ ورد
یا شعَبنا … و خطاک اعصار …
و صوتُک صوتُ دعدٍ
وَ بیارِقُ الشهداءِ فوقَ ثراکَ من جدٍّ لجد
و الشمسُ حانیةٌ علیک ، تطلُّ فی تیهٍ و وجد
ترنو الیک … وأنت ثورةُ ثأئرین لخیرٍ قصد
لحیاةِ شعبٍ … و انتفاضةِ أمةٍ … و بناءِ مجد
و لتصبح الحریةُ الکبری
طریقَک دونَ حدّ
یا ملهِمَ الشعراء أروعُ شعر هم یومَ التحدیِّ

۱٫۴٫ معرفی محصول

در ابتدا باید بسته به ماهیت محصول، خصوصیات آن نظیر جنس، وزن، نوع، عناصر سازنده و غیره معرفی شود. موارد کاربرد محصول اعم از مصرفی کم­دوام یا مصرفی بادوام، واسطه­ای یا سرمایه­ای بودن و سایر تفکیک­ بندی ها هم باید تشریح گردد. ضمن این که معرفی محصولات اصلی و جانبی کالای تولید شده نیز ارائه می­ شود. یک نکته مهم در این قسمت شناسایی کیفیت محصولات تولیدی و سازگاری، تطبیق و نزدیکی آن با استانداردهای تعریف شده ملی یا جهانی است.

تعیین گروه­های مصرف ­کننده­ کالای تولیدی نیز در تبیین بهتر و بیشتر محصول نقش دارد. می­توان گروه­های مصرف کننده کالا را بر حسب سن، جنسیت، تحصیلات، آداب و رسوم، منطقه جغرافیایی، الگوهای مصرف و یا دهک­های درآمدی طبقه بندی نمود. علاوه بر این موارد برای شناخت و تحلیل جامع بازار یک محصول لازم است کالاهای جانشین و مکمل محصول تولیدی نیز مورد بررسی می­ شود.
پس از هدف­گذاری اولیه و معرفی کلی پروژه و تبیین ضرورت انجام آن و به دنبال معرفی محصول، در تدوین یک گزارش بازار جایگاه صنعت در مجموعه استراتژی­ها و سیاست­های کلان اقتصادی کشور و بررسی اولویت­ها، موانع و حمایت­های موجود در این عرصه را باید در نظر گرفت.

هنگام تدوین گزارش مطالعه بازار باید نوع صنعت و محصولات آن با توجه به انطباق آن محصولات با تقسیم بندی کالاهای مصرفی کم دوام، مصرفی بادوام و یا واسطه ای-سرمایه ای و با توجه به استراتژی توسعه ی صنعتی که ویژگی­های هر کدام از این حوزه ها را مشخص کرده است، مورد بررسی قرار گیرد.
توجه به ویژگی­های دیگر طرح، نظیر اندازه واحد صنعتی مرتبط با آن منطبق با تقسیم ­بندی صنایع بسیار کوچک، کوچک، متوسط، بزرگ یا بسیار بزرگ در تدوین این گزارش از اهمیت خاص برخوردار است زیرا نوع سیاست­های حمایتی متناسب با هر کدام از تقسیم بندی­های فوق در شکل گیری طرح و پروژه مورد نظر موثر می باشد.
نکته حائز اهمیت دیگر چگونگی ارتباط هر صنعت با سایر بخش­ها و سازمان­های اقتصادی و نحوه ی تعامل آنها با یکدیگر است. از این رو رجوع به برنامه ­های اقتصادی-اجتماعی به عنوان یکی دیگر از منابع تحلیل آینده صنعت در تدوین گزارش مطالعه بازار اهمیت پیدا می کند.

قوانینی چون قانون مالیات­ها، قانون کار، قانون سرمایه گذاری خارجی، قانون بانکداری اسلامی شوراهایی چون شورای پول و اعتبار، سازمان­هایی چون سازمان حمایت از مصرف کنندگان و تولیدکنندگان، موسسات استاندارد و تحقیقات صنعتی، بانک­ها و بیمه­ها، گمرکات و غیره همگی می توانند بر سلامت مسیری که باید یک واحد صنعتی به هنگام اجرای طرح­های خود طی کند اثر بگذارد.
علاوه بر این­ها، شناسایی سازمان بین ­المللی نظیر سازمان تجارت جهانی، توسعه­ صنعتی ملل متحد (یونیدو) سازمان بهداشت جهانی، سازمان کار بین ­المللی و یا پیمان­های تجاری و غیر تجاری متناسب با نوع صنعتی که گزارش مطالعه بازار به آن می پردازد، الزامی است.
ابزار بازاریابی مجموعه ­ای از متغیرهای قابل کنترل است که هر واحد صنعتی آنها را برای اعمال و اجرای واکنش مناسب و مورد انتظار در بازار هدف، با هم ترکیب می­ کنند ]۱[ . این ابزار عبارتند از محصول، قیمت، ارتقا و گسترش فروش در نهایت مکان و مجرای توزیع. ترکیب بهینه این چهار عامل با توجه به رفتار و عکس العمل­های متقابل مشتریان یا مصرف کنندگان نهایی از یک سو و رقبا از سوی دیگر از جمله مواردی است که باید در یک گزارش مطالعه بازار به آن توجه شود.
در یک گزارش امکان­سنجی بررسی های انجام شده باید به گونه ای باشد که علاوه بر قابل فروش بودن محصولات و فزونی درآمدها بر هزینه­ها موارد زیر را مد نظر قرار دهد :

تعریف عملیاتی عوامل اجتماعی : میزان نمره ای که آزمودنیها از سوالات ۱ تا ۵ پرسشنامه عوامل بازاریابی رابطه مند عباسی کسب می نمایند .

تعریف مفهومی تبادل اطلاعات : تبادل اطلاعات در اینجا شامل معرفی منظم و مداوم خدمات جدید سازمان به مشتریان کلیدی ، ملاقات های رسمی کارشناسان با مشتریان کلیدی و ارائه توصیه های مفید از جانب سازمان به مشتریان کلیدی به منظور کاهش هزینه مشتریان .

تعریف عملیاتی تبادل اطلاعات : میزان نمره ای که آزمودنیها از سوالات ۶ تا ۸ پرسشنامه عوامل بازاریابی رابطه مند عباسی کسب می نمایند .
تعریف مفهومی فعالیت های فروش : فعالیت های فروش شامل سه زیر مجموعه اعتماد ، کیفیت خدمات و کارکنان است . اعتماد مانند عمل کردن بانک به تعهداتش و حفظ اسرار مالی و تجاری مشتری. کیفیت خدمات مانند زیبایی وشکیل بودن شعبه ، سرعت در گشایش اعتبار مشتری کلیدی . کارکنان : کار راه انداز بودن کارکنان شعبه ، تخصص و مهارت فنی کارکنان شعبه.
تعریف عملیاتی فعالیت های فروش : میزان نمره ای که آزمودنیها از سوالات ۹ تا ۳۰ پرسشنامه عوامل بازاریابی رابطه مند عباسی کسب می نمایند .
تعریف مفهومی نظارت بر روابط: نظارت بر روابط در اینجا منظور این است که در سازمان یا بانک رویه مشخصی برای اعلات نارضایتی مشتری و جود داشته باشد یا اینکه بانک هوشمندانه بدون اینکه اقدام رسمی از سوی مشتریان کلیدی صورت گیرد مشکل را تشخیص می دهد و تلاش کند ان را رفع نمایند .
تعریف عملیاتی نظارت بر روابط : میزان نمره ای که آزمودنیها از سوالات ۳۱ تا ۳۵ پرسشنامه عوامل بازاریابی رابطه مند عباسی کسب می نمایند .
۹-۶-۱مشتری های بانک
امروزه همه بانکها و موسسات سعی و تلاش می کنند که سهم بیشتری را در بازار بدست آورند و رهبری بازار را در کنترل خود بگیرند. یکی از عواملی که به بانکها و موسسات در مسیر توسعه و موفقیت امور بانکی کمک می کند جذب و حفظ مشتری می باشد . مهمترین استراتژی های جذب مشتری بانک ها عبارتند از: ایجاد فرهنگ مشتری گرایی، توانمند سازی منابع انسانی، الگو قرار گرفتن روسا، شناخت مشتریان، شناخت رقبا، پیروی از استانداردهای جهانی ،استفاده از بازاریابی رابطه مند و مدیریت دانش و نهایتا موفق شدن در ارائه خدمت به مشتری، مستلزم داشتن تعهد کامل نسبت به مشتریان هستند. بانکها با فلسفه خدمت به مشتری و بهبود مستمر آن می توانند مشتریان خود را حفظ کنند. (رحمانی،۱۳۹۱،ص ۳۷)
کندی^[۸] (۲۰۰۲) معتقد است که مشتریان تامین کننده منافع مالی سازمان می باشند. لذا نه تنها شناخت نیازهای آشکار آنان، بلکه پیش بینی، تعیین و هدایت نیازهای پنهان مشتریان، طراحی و اجرای برنامه های ارائه خدمات در جهت رفع این نیازها برای جذب مشتری از ارکان اساسی هرگونه فعالیت در سازمان می باشد.
نیگل^[۹] (۲۰۰۶)اعتقاد به این دارد که، مشتری ازطریق کسب ارزش که همان تامین انتظاراتش و چه بسا بالاتر از انتظاراتش است، حس برنده شدن دارد و سازمان هم در کسب مشتری، و بالطبع اکتساب سود و درآمد و سهم بازار بیشتر برنده می شود.
ویلالوپ^[۱۰] (۲۰۰۰) معتقد است مشتری مهمترین بوده و اولویت بندی مشتریان بالاخص در سیستم بانکداری بسیار مهم می باشد و می توان نوع و درصد رابطه با آنها را مشخص نمودو همچنین عامل موثردر شناخت و برقراری روابط بلند مدت با مشتری، میزان ارزش افزوده ایجادی مشتری برای سازمان است، و سازمان روابط خود با مشتری را بر اساس این عامل تعریف می کند.
فصل دوم
ادبیات و پیشینه تحقیق
در این فصل به بررسی مبانی نظری متغیرها وهمچنین پیشینه تحقیقات ومقاله ها ی موجود در رابطه با موضوع تحقیق می پردازیم .
۱-۲ مبانی نظری
۱-۱-۲ مدیریت ارتباط با مشتری
مدیریت ارتباط با مشتریان بر گرفته از عبارت رایج ^[۱۱]در کشورهای توسعه یافته است. با بهره‌گیری از این سیستم ارتباط سازمان با مشتریان‌اش بهبود یافته و نیازهای آنها مورد بررسی و تجزیه و تحلیل دقیق‌تر و موثرتری قرار می‌گیرد. این سیستم در نخستین و ساده‌ترین شکل خود پایگاه داده جامع و یکپارچه‌ای از اطلاعات و داده‌های مرتبط با مشتریان سازمان است. سیستم مدیریت ارتباط با مشتریان ، در واقع نوعی استراتژی بازاریابی است که هدف آن صرفاً به بالابردن معاملات و سود دهی مقطعی محدود نمی‌گردد.  بلکه این سیستم تلاش می‌کند به دیدگاهی منحصر به فرد و یکپارچه از مشتری و یک راه حل مشتری مدارانه دست یابد که باعث بالا رفتن رضایت مشتری و افزایش سود شرکت در بلندمدت شود. مدیریت ارتباط با مشتریان به نوعی یک استراتژی کسب‌ وکار جهت افزایش سوددهی، درآمدزایی و رضایت مشتری است و بر اساس مبانی زیر طراحی می‌شود: