۲-۲۵- فرضیه‏های تحقیق

 

فرضیه‏های اصلی تحقیق به این صورت مطرح می‏شود

 

۱- بین پایگاه اجتماعی – اقتصادی خانواده با افت تحصیلی فرزندان رابطه معناداری وجود دارد.

 

۲- بین نابسامانی و مشکلات خانواده با افت تحصیلی فرزندان رابطه معناداری وجود دارد.

 

۳- بین نگرش فرد نسبت به آینده شغلی و افت تحصیلی دانش‏آموزان رابطه معناداری وجود دارد.

 

۴- بین سطح تحصیلات در خانواده و افت تحصیلی فرزندان رابطه معناداری وجود دارد.

 

 

 

 

 

نمودار

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

مدل کلی عوامل اجتماعی مؤثر بر افت تحصیلی

 

 

(مدل پیشنهادی نگارنده)

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

۲-۲۶- تعاریف نظری و عملیاتی مفاهیم:

 

 

تعریف نظری و عملیاتی پایگاه اجتماعی – اقتصادی[۱]

 

پایگاه اجتماعی[۲] جایی است که هر کس در ساخت اجتماعی اشغال می‏کند. وضع با مرتبتی است که شخص به طور ذهنی حفظ می‏کند یا سعی در نگاهداری آن در نظر دیگران دارد. (بیرو، ۱۳۷۰، ۳۸۰) به عبارت دیگر پایگاه اجتماعی، ارزش و اعتباری است که معاصران فرد برای او قائل می‏شوند و مانند نقش اجتماعی، هم دارای جنبه عینی است که برخی عناصر خارجی قابل مشاهده مانند میزان تحصیلات و وضعیت شغلی و حرفه‏ای و میزان دارایی، مشخصه آنند و هم جنبه ذهنی دارد که شامل تصور فرد درباره وضع و پایگاه اجتماعی خود است. (دارایایور، ۱۳۷۰، ۱۴۲)

 

 

 

 

سه روش اساسی برای سنجش پایگاه اجتماعی

 

سه روش اساسی برای سنجش پایگاه اجتماعی وجود دارد:

 

۱- روش اشتهادی (Reputational Method)

 

۲- روش ذهنی (Subjective Method)

 

۳- روش عینی (Objective Method)

 

(رفعت جاه، ۱۳۷۶، ۶۷)

 

در این تحقیق از روش عینی برای سنجش پایگاه اجتماعی والدین پاسخگویان استفاده شده است.

 

با بهره گرفتن از روش عینی برای سنجش پایگاه اجتماعی – اقتصادی خانواده طیفی طراحی شد. از آنجا که پایگاه اجتماعی خانواده بر اساس پایگاه سرپرست خانواده تعیین می‏شود. لذا جهت بررسی پایگاه اجتماعی – اقتصادی دانش آموزان از متغیرهای همچون میزان تحصیلات پدر، شغل و درآمد ماهانه پدر، نوع تملک منزل مسکونی و زیر بنای منزل مسکونی استفاده می‏شود. متغیرهای مذکور را می‏توان در جدول صفحه بعد نشان داد و امتیاز بندی کرد.

 

جدول شاخصها، تقسیم‏بندیها و امتیازات مربوط به مفهوم پایگاه اجتماعی – اقتصادی

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

مفهوم	تناقض	تقسیم بندی	امتیاز
پایکاه اجتماعی- اقتصادی	میزان تحصیلات پدر	فوق لیسانس و بالاتر     فوق دیپلم و لیسانس   سیکل و دیپلم   بی‏سواد و ابتدایی	۴     ۳   ۲   ۱
	شغل پدر	کارشناس مشاغل آازاد تجاری، استاد و امثال آن     کارمند، معلم، نظامی، کشاورز صاحب زمین و امثال آن   کارگر ساده، راننده،‏دست فروش، کسبه جزء و ….   بیکار و از کار افتاده یا فوت شده	۴     ۳   ۲   ۱
	درآمد ماهیانه پدر	بیش از ۳۰  هزار تومان     از ۲۱۰ تا ۳۰۰ هزار تومان   از ۱۰۱ تا ۲۰۰ هزار تومان   تا ۱۰۰ هزار تومان	۴     ۳   ۲   ۱
	نوع تملک منزل مسکونی	شخصی     سازمانی   اجاره‏ای   سرمایه‏داری	۴     ۳   ۲   ۱
	زیر بنای فعلی منزل مسکونی	بیش از ۱۵۰ متر     از ۱۰۱ تا ۱۵۰ متر   از ۷۱ تا ۱۰۰ متر   کمتر از ۷۰ متر	۴     ۳   ۲   ۱

 

 

 

تعریف نظری و عملیاتی انسجام خانوادگی

 

منظور از انسجام خانوادگی این است که والدین و فرزندان خانواده در کنار هم زندگی کرده و بین آنان اختلاف و درگیری نباشد. فضای عاطفی خانواده محبت آمیز بوده و افراد دارای کنش متقابل باشند. نبودن کنش متقابل و رابطه محبت آمیز بین اعضاء سبب تضعیف انسجام خانوادگی یا از بین رفتن آن می‏‏شود. بنابراین عدم انسجام و از هم گسیختگی آن را می‏توان تجزیه واحد خانواده و نقشهای اجتماعی آن دانست. زیرا در این صورت یک یا چند نفر از اغضای آن از عهده انجام تکالیف خود، آنطور که باید و شاید برنمی‏آیند، انواع گسیختگی خانواده بدین قرار است:

 

۱- خانواده تک والدی: حالتی است که واحد خانواده کامل نشده پدر (یا شوهر) در خانواده حضور ندارد و وظایف او توسط مادر انجام می‏گیرد.

 

۲- فسخ، جدایی، طلاق: که در این حالت خانواده به دلیل تصمیم به جدایی یکی از والدین تجربه می‏شود.

 

۳- خانواده دچار مشکلات عاطفی: خانواده‏ای است که اعضاء آن با هم زندگی می‏کنند اما دارای کنش متقابل نبوده و از حمایت احساس هم محرومند.

 

۴- عدم موفقیت غیر ارادی در اجرای نقشهای خانوادگی: در این حالت یکی از اعضای خانواده مبتلا به بیماری جسمی یا روانی طولانی مدت و مشکلات شبیه به آن است که در نتیجه موفق به انجام وظایف خود نیست.

 

(داریاپور، ۱۳۷۰، ۹۹)

 

جهت ساختن شاخص انسجام خانوادگی، با بهره‏گیری از منبع بالا، از متغیرهای همچون، زندگی با والدین، عدم وجود اختلافات میان والدین، رابطه صمیمانه فرزند (دانش آموز) با والدین و خواهران و برادران، نظرخواهی خانواده از فرزند (دانش آموز) درباره مسائل داخل خانواده، مناسب یا نامناسب بودن وضعیت منزل جهت درس خواندن، استفاده شده است که نحوه امتیاز بندی آنها به شرح جدول زیر آمده است:

 

جدول متغیرها و امتیازات مربوط به شاخص انسجام خانوادگی

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

مفهوم	شاخص	تقسیم بندی	امتیاز
انسجام خانوادگی	زندگی با والدین	با والدین (پدر و مادر)     با پدر یا مادر   با برادر یا خواهر بزرگتر   زندگی مجردی یا مستقل   با سایرین	۵     ۴   ۳   ۲   ۱
	اختلاف با پدر	اصلاً     به ندرت   گاهگاهی   اغلب   همیشه	۵     ۴   ۳   ۲   ۱
	اختلاف با مادر	اصلاً     به ندرت   گاهگاهی   اغلب   همیشه	۵     ۴   ۳   ۲   ۱
	اختلاف با برادر یا خواهر	اصلاً     به ندرت   گاهگاهی   اغلب   همیشه	۵     ۴   ۳   ۲   ۱
	رابطه صمیمانه و عاطفی با پدر	خیلی زیاد     زیاد   متوسط   کم   خیلی کم	۵     ۴   ۳   ۲   ۱
	رابطه صمیمانه و عاطفی با مادر	خیلی زیاد     زیاد   متوسط   کم   خیلی کم	۵     ۴   ۳   ۲   ۱
	رابطه صمیمانه و عاطفی با برادر و یا خواهر	خیلی زیاد     زیاد   متوسط   کم   خیلی کم	۵     ۴   ۳   ۲   ۱
	نظر خواهی و مشورت والدین از فرزندان درباره مسائل خانوادگی	خیلی زیاد     زیاد   متوسط   کم   خیلی کم	۵     ۴   ۳   ۲   ۱
	وضعیت منزل از جهت امکانات رفاهی برای درس خواندن	بسیار مناسب     مناسب   تقریبا مناسب   نامناسب   بسیارنامناسب	۵     ۴   ۳   ۲   ۱
	رابطه صمیمانه و عاطفی والدین (پدر و مادر)	خیلی زیاد     زیاد   متوسط   کم   خیلی کم	۵     ۴   ۳   ۲   ۱

 

 

 

 

 

 تعریف مفهومی نگرش

 

نگرش (attitude) بر گرفته از ریشه لاتین کلمه aptitude به معنی برازندگی و صلاحیت است و در اصطلاح نوعی کشش عاطفی درونی است که قادر به توجیه اعمال شخص باشد. این کشش چهار منبع دارد که شامل شناختی، عاطفی، ارزش‌گذاری، و رفتاری که با توجیه موضوع نگرش تاثیر هر منبع متفاوت می‌شود. (پورافکاری، ۱۳۸۲، ۱۳۴) ارونسون معتقد است نگرش، عبارتست از آن نوع عقیده‌ای که دارای دو جزء باشد.

 

الف) جزء ارزیابی کننده ب) جزء هیجانی لذا در مقایسه با عقاید نگرشها، خیلی به دشواری تغییر می‌کنند. (ارونسون، ترجمه شکرتن، ۱۳۶۹، ۹۷)

 

 

 

تعریف عملیاتی نگرش

 

منظور از نگرش در این پایان‌نامه تمایلی است که آزمودنی به یک یا چند شاخص نشان می‌دهد. بنابراین مثلاً کسب نمره ۵ در این نگرش‌سنج به معنی وجود نگرش یا تمایل و کسب نمره ۱ به معنی عدم وجود نگرش خاص در این زمینه است چند مورد از گویه‌های نگرش‌سنج که در این قسمت می‌توان استفاده کرد در پرسشنامه‌ای که برای مساله افت تحصیلی طراحی شده است. بیان شده و چگونگی محاسبات امتیازات آن بر اساس طیف کیلرت، کاملاً موافق، موافق، بی‌نظریه، مخالف، کاملاً مخالف گفته شده است.

 

 

 

 

 

فرضیه‌های اصلی و مکمل

 

چهار فرضیه کلی که به نظر نگارنده مهمتر تلقی می‌شد قبلاً گفته شده و بر اساس آن مدل افت تحصیلی بیان شده است و تا حد امکان با بهره گرفتن از منابع و پایان‌نامه‌های مختلف تعریف نظریه و عملیاتی شده است. و مهمترین شاخصهای آنها بیان شد. در این قسمت بر اساس مدل تحلیلی گفته شده سعی شده است ۹ فرضیه مکمل را که با مساله افت تحصیلی در رابطه است گفته شود و در مرحله آزمون قرار گرفته و درستی و صحت یا نادرستی آن مورد بررسی قرار گیرد.

 

۱- بین پایگاه اجتماعی – اقتصادی خانواده با افت تحصیلی فرزندان معناداری وجود دارد.

 

۲- هر چه سطح تحصیلات خانواده پایین تر باشد افت تحصیلی فرزندان بیشتر است.

 

۳- به نظر می‌رسد که بین نگرش فرد نسبت به آینده شغلی خود با افت تحصیلی دانش‌آموز ارتباط وجود دارد.

 

۴- هر چه گسیختگی روابط عاطفی در خانواده بیشتر باشد افت تحصیلی فرزندان بیشتر است.

 

۵- هر چه سطح تحصیلات خانواده بیشتر باشد عدم توجه کلی به فرزند کمتر است.

 

۶- بین امکانات تحصیلی فرزندان در خانواده و افت تحصیلی دانش‌آموزان رابطه معناداری وجود دارد.

 

۷- به نظر می‌رسد که بین عدم توجه کلی به فرزند در خانواده با افت تحصیلی دانش‌آموزان ارتباط وجود دارد.

 

۸- هر چه سطح تحصیلات پدر بیشتر باشد توجه و درگیری او در فرآیند تحصیل فرزندش بیشتر خواهد بود.

 

۹- بین کنترل درسی فرزندان از سوی والدین با افت تحصیلی دانش‌آموزان رابطه معناداری وجود دارد.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فصل سوم

 

روش‌شناسی تحقیق

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 روش و فنون تحقیق

 

روش ما در اینجا، روش پیمایشی (Survey) است «پیمایش (Survey) روشی در تحقیق اجتماعی است که فراتر از یک تکنیک خاص در گرد‌آوری اطلاعات است که علاوه بر فنون دیگر از قبیل مصاحبه ساختمند، ‌مشاهده عمدتاً در آن از پرسشنامه استفاده می‌شود» (خاکی، ۱۳۸۲، ۲۱۳)

 

 

 

۳-۱- جامعه آماری

 

جامعه آماری ما در این تحقیق، مجموع دانش‌آموزان پسر و دختر سال سوم متوسطه که در خرداد ماه یکهزار و سیصد و هشتاد و چهار دچار افت شده‌اند. یعنی مجموع دانش‌آموزانی که نتوانستند در خرداد ماه همان سال مدرک قبولی را دریافت کنند و نمرات یک یا چند درس آنها به حد نصاب (۱۰) نرسیده و در نتیجه معدل امتحان نهایی آنها کمتر از ده بوده است. با مراجعه به اداره آموزش و پرورش آمل و بررسی امتحانات آنها مشخص شد که مجموع دانش‌آموزانی که نتوانستند مدرک دیپلم بگیرند ۱۹۸۰ نفر بودند که از این طریق تعداد ۱۱۳۰ نفر پسر و ۷۵۰ نفر دختر بودند.

 

 

 

۳-۲- شیوه برآورد حجم نمونه

 

برآورد حجم نمونه از شیوه بر فاصله اطمینان  استفاده شد که فرمول آن به شرح زیر است.

 

در فرمول یاد شده

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

N= حجم جمعیت کل یا جامعه آماری	۱۹۸۰=N
d= دقّت احتمالی مطلوب یا نصف فاصله اطمینان	۹۶/۱=t
t= ضریب اطمینان ۹۵%	۷%=D
P= پیش برآورد نسبتی از جمعیت حائز صفت (افت  تحصیلی)	۵%=P
n= حجم نمونه	۵%=(P-1)
(p-1) احتمال عدم صفت	۲۵/۰=(P-1)P