– سایر هزینه های احتمالی.
۲-۲-۸ -۲-۶ واگذاری وظایف و مسئولیت ها به افراد
پس از تفکیک و پیش بینی تمام امکانات و تجهیزات، ضروری است تا افرادی را مامور اجرای دوره آموزشی نمود. تعیین مدیر دوره و نیز سایر عوامل اجرایی برای ارائه هماهنگ و مناسب خدمات ضروری است. در صورت امکان باید افراد از وظایف و تکالیف خود در حین برگزاری دوره آگاه باشند و بر اساس شرح وظایف تعیین شده عمل نمایند.
۲-۲-۸-۲-۷ تهیه و تنظیم اطلاعیه برگزاری دوره و توزیع آن در سازمان
گاهی اوقات دوره های آموزشی که به خوبی برنامه ریزی شده اند، در جذب افراد برای شرکت در دوره موفق نمی شوند. دلیل این امر مطلع نکردن افراد، یا اقدام نکردن به موقع در این زمینه و نیز جالب و جذاب نبودن اطلاعیه های مربوط به دوره آموزشی است. برای تهیه و تنظیم اطلاعیه برگزاری دوره دست کم باید از افرادی که در زمینه تبلیغات تبحر دارند، استفاده شود. اطلاعیه دوره باید مشتمل بر موارد زیر باشد:
عنوان و چهارچوب دوره ؛
اهمیت و ضرورت دوره ؛
سازمان مجری دوره ؛
شرایط شرکت کنندگان ؛
زمان و مکان برگزاری دوره ؛
امتیازات حاصل از شرکت در دوره ؛
نحوه ثبت نام در دوره ؛
پس از انجام اقدامات مربوط به مرحله تهیه و تنظیم برنامه عمل، برنامه آموزش ضمن خدمت برای اجرا آماده است و باید براساس پیش بینی های انجام شده آن را به مرحله اجرا گذاشت.
۲-۲-۹ اجرای برنامه های آموزش ضمن خدمت
پس از نیازسنجی و تدوین برنامه های آموزشی، گام بعدی اجرای برنامه آموزش ضمن خدمت است. منظور از اجرای این برنامه عبارت است از فرایند به بوته عمل گذاشتن یک طرح یا برنامه معین ( فالن[۳۳] ، ۱۹۹۱ ). به اعتقاد برخی نحوه اجرای برنامه از فرایند تهیه و تدوین آن مهمتر است؛ زیرا از یک سو تا هنگامی که یک برنامه به مرحله اجرا در نیامده است، هنوز نتیجه معینی را برای سازمان و کارکنان به همراه ندارد و از سوی دیگر بهترین برنامه ها می تواند با اجرای نادرست، نتایج نامطلوبی را به همراه داشته باشد در حالی که یک برنامه ها می تواند با اجرای نادرست، نتایج نامطلوبی را به همراه داشته باشد در حالی که یک برنامه ناقص در صورت می تواند بسیار اثر بخش باشد (شوآرتز و دیگران[۳۴]، ۱۹۹۷، گروه مشاوران یونسکو[۳۵]، ۱۳۷۸).
نکته مهم دیگر آن است که در خصوص این امر که آیا مقوله اجرای برنامه آموزش ضمن خدمت در زمره وظایف برنامه ریزان آموزش ضمن خدمت است یا خیر، در بین متخصصان و صاحبنظران اتفاق نظر وجود دارد. برخی معتقدند که اجرای برنامه های مربوط بر عهده نهادهای مسئول تدوین برنامه آموزشی نیست و آنان فقط وظیفه تهیه و طراحی برنامه ها را بر عهده دارند و واحدها و دوایر اجرایی سازمان ها باید نسبت به اجرای دوره های آموزشی در سطح ادارات، شعب و استان ها اقدام نمایند. این اختلاف نظر در زمینه جدایی برنامه ریزی و اجرا در حیطه های وسیع تر نظیر برنامه ریزی آموزشی و حتی برنامه ریزی امور اداری نیز به چشم می خورد.
شاید ارتباط بین تهیه برنامه و اجرا به عوامل متعددی بستگی داشته باشد، برای مثال گستردگی سازمان، تخصصی بودن وظایف کارشناسان آموزش، منابع و امکانات در دسترس و بویژه نظام برنامه ریزی حاکم بر سازمان (از لحاظ تمرکز و عدم تمرکز). خواه وظیفه کارشناس آموزش ضمن خدمت معطوف به مرحله طراحی برنامه باشد، خواه اجرای برنامه های آموزشی آگاهی از شرایط و عوامل موثر بر اجرای موفقیت آمیز برنامه های آموزش ضمن خدمت اهمیت زیادی دارد. در صورتی که وظیفه کارشناسان آموزش فقط طراحی دوره های آموزشی باشد، آنان می توانند از طریق شناسایی متغیر های موجود در محیط اجرای برنامه ها، دوره های آموزشی را با دقت و انعطاف پذیری بیشتر طراحی کنند. در عین حال در صورتی که اجرای دوره های آموزشی یا نظارت بر اجرای دوره ها به منزله وظایف کارشناسان مورد توجه باشد، شناخت بیشتر مسائل اجرایی می تواند به موفقیت بیشتر دوره های آموزشی کمک نماید.
۲-۲-۱۰ ارزشیابی برنامه های آموزش ضمن خدمت
۲-۲-۱۰ -۱ جایگاه ارزشیابی در دوره های آموزش ضمن خدمت
یکی از مهم ترین سؤلات در حوزه آموزش ضمن خدمت این پرسش اساسی است که ارزشیابی از دوره های آموزش ضمن خدمت در فرایند برنامه ریزی دوره ها از چه جایگاهی برخوردار است و در چه مرحله ای باید انجام پذیرد. برای پاسخ به این سؤال بنیادی الگوها و دیدگاه های متعددی مطرح شده است که در یک جمع بندی کلی می توان آنها را در قالب الگوهای زیر طبقه بندی نمود. برداشت سنتی از جایگاه ارزشیابی در برنامه ریزی دوره های آموزشی در برداشت سنتی که هم اکنون در بسیاری از کشورهای جهان به تاریخ پیوسته است، ارزشیابی در پایان چرخه آموزش ضمن خدمت، یعنی بعد از تدوین و اجرای دوره های آموزشی اجرا می شود (ریواس[۳۶]، ۱۹۸۸، به نقل از فتحی و اجارگاه). در چنین وضعیتی هدف اصلی ارزشیابی عبارت بود از شناسایی تاثیر دوره های آموزشی بعد از پایان فرایند آموزش و برای دستیابی به چنین نتیجه ای بیشتر از طریق نظر سنجی و بررسی نظریات شرکت کنندگان اقدام می شد.
سنجش نیازها
ارزشیابی
تدوین برنامه آموزش ضمن خدمت
اجرای برنامه آموزشی
شکل ۲-۸: چرخه برداشت سنتی از جایگاه ارزشیابی
اگرچه از الگوی سنتی برای مدت مدیدی در دوره های آموزشی استفاده می شد، به دلایلی چند (که در ذیل به آنها اشاره می شود) اعتبار و مشروعیت علمی خود را از دست داد. این دلایل عبارت اند از:

• این الگو فقط به سنجش نظریات افراد شرکت کننده در خصوص اثر بخشی دوره های آموزشی محدود بود که از یک سو منابع اطلاعاتی دیگری چون مربیان، مجریان و برنامه ریزان را نادیده می گرفت و از سوی دیگر فقط در پایان دوره به مولفه ارزشیابی توجه داشت.
• در این برداشت برای ارزیابی میزان اثر بخشی طراحی برنامه، نحوه اجرا و به طور کلی عناصر متعدد برنامه های آموزش ضمن خدمت، ارزشیابی هیچ نقشه و طرح قبلی نداشت.
• در این برداشت، ارزشیابی قبل از شروع دوره فاقد ارتباط ملموس با ارزشیابی پایان دوره است؛ از این رو نمی توان بر مبنای آن در خصوص تغییرات ایجاد شده در افراد شرکت کننده قضاوتی به عمل آورد.

این محدودیت ها سبب شد تا الگوی جدید بتدریج در دوره های آموزشی از جایگاه ویژه ای برخوردار شود. با این همه متاسفانه در کشور ما هنوز برداشت سنتی، بر ارزشیابی از دوره های آموزشی ضمن خدمت حکم فرماست.
برداشت جدید از جایگاه ارزشیابی در برنامه ریزی دوره های آموزشی بر خلاف الگوی سنتی در برداشت جدید، ارزشیابی با کلیه عناصر و اجزاء برنامه های آموزش ضمن خدمت در هم تنیده می شود و بسان یک بستر آن را در بر می گیرد. شکل زیر، جایگاه ارزشیابی را در برنامه دوره های آموزشی به شکل پویا و جامع نشان می دهد. (همان منبع).
شناسایی نیازها
فرایند ارزشیابی و بازخورد تدوین برنامه آموزش ضمن خدمت
اجرای آموزش
ارزشیابی
شکل ۲-۹ : برداشت جدید جایگاه ارزشیابی
چرخه برنامه ریزی دوره های آموزش ضمن خدمت و جایگاه ارزشیابی در این چرخه در ((برداشت جدید))، (ریواس،۱۹۸۸، به نقل از فتحی و اجارگاه).
همین طور که از شکل فوق به وضوح درک می شود، ارزشیابی در برداشت جدید در هر یک از مراحل مختلف فرایند آموزش ضمن خدمت می تواند انجام پذیرد. ارزشیابی در مرحله سنجش نیازها ناظر بر تشخیص و تعیین اولویت های آموزشی بر اساس مسائل و دل مشغولی های واقعی است. ارزشیابی در مرحله تدوین و اجرای برنامه ناظر بر شناسایی انحرافات و سنجش میزان حرکت صحیح در مسیر از پیش تعیین شده است. (ارزشیابی تکوینی) و سرانجام ارزشیابی در پایان دوره ناظر بر تصریح و قضاوت در خصوص اثر بخشی و میزان توفیق دوره های آموزشی است (ارزشیابی پایانی) و ارزشیابی پیگیری مدتی پس از اتمام دوره برای سنجش نتایج واقعی برنامه در دستور کار قرار می گیرد.
۲-۲-۱۰ -۲ مفهوم ارزیابی آموزشی و سیر تحول آن
کرانباخ[۳۷] (۱۹۶۳) ارزشیابی را جمع آوری و کاربرد اطلاعات به منظور تصمیم گیری درباره یک برنامه آموزشی تعریف می نماید (کیامنش،۱۳۷۱).
کارکردهای مهم ارزشیابی از نظر آبزنز[۳۸] (۱۹۷۹) عبارتند از:
۱-تشخیص
۲-تجدید نظر در برنامه
۳-مقایسه کردن
۴- پیش بینی نیازهای آموزشی یا نیازسنجی
۵-تعیین میزان تحقق هدف ها (یارمحمدیان،۱۳۷۷)
دهه های قبل از ۱۹۵۰ میلادی به عنوان دوره آغازین ارزیابی آموزش منظور می شود. در این دوره برخی از کشور های صنعتی، به ویژه ایالات متحده آمریکا، به ساختن و استفاده از آزمون های روانی – آموزشی پرداختند. ای ازین آزمون ها بیشتر برای دسته بندی دانش آموزان و نیز تصمیم گیری درباره پذیرش داوطلبان برای ورود به مراکز آموزش عالی استفاده می شد. از این فرایند تحت عنوان اندازه گیری و ارزشیابی آموزشی یاد می شد. بنابراین در این دوره ، ارزیابی آموزشی با اندازه گیری های روانی – آموزشی مترادف بود.
دوره دوم ارزیابی مربوطه به ۱۹۶۰ میلادی است. در این دوره صاحبنظرانی چون پرووس[۳۹] (۱۹۶۹) و استیک[۴۰] (۱۹۷۰ ) ، به تعریف ارزیابی با توجه به تجربه های به دست آمده در دهه ۱۹۶۰ پرداختند (بولا[۴۱]، ۱۳۶۲ ) در این دوره، با توجه به تحولات به وجود آمده در نظام های آموزشی در کشور های صنعتی، استفاده از سازو کارهایی که بتوان فعالیت ها و برنامه های آموزشی را به طور سنجیده طراحی و اجرا کرد بیشتر محسوس شد . بر این اساس ، توصیف فعالیت ها و برنامه های آموزشی و مقایسه آنها با هدف های مورد نظر از جمله وبژگی های دوره دوم تحول ارزیابی منظور می شود.