کاهش معنویت در جامعه

انسان در جهان مادی از آغاز آفرینش تا زمان مرگ، با طبیعت و بسیاری از عناصر مادی، ارتباط مستقیم دارد. از این رو، نسبت به جهان مادی، گونه‌ای انس و الفت پیدا می‌کند و در پرتو این ارتباط نزدیک، از لذت‌های مادی و طبیعی این جهان بهره‌مندمی‌شود تا جایی که به این حیات مادی و طبیعی، عشق و علاقه می‌ورزد. بسیاری از انسان‌ها بر اثر شدت علاقه، هدف اصلی از آفرینش این جهان و خویشتن را به فراموشی می‌سپارند و به هیچ  قیمتی حاضر نیستند ذره‌ای از این لذت‌های مادی را از دست بدهند .

بنابراین یکی دیگر از پیامدهای تجمل گرایی تأثیرات منفی در فضای معنوی جامعه می باشد. چرا که در بسیاری از مواقع زیاده خواهی، تجمل پرستی و مصرف گرایی باعث رواج خودخواهی، رشد روحیه فردگرایی و نادیده انگاشتن بسیاری از اصول اخلاقی خواهد شد.

تجمل گرایی سبب می گردد تا فرهنگ مادیت جایگزین معنویت شود، یعنی در دنیای تجمل گرایی آن چنان که انسان به وجود وسایلات غیرضروری و تجملی زندگی در این جهان بها و اعتبار می دهد، نیمی از آن را به فکر معنویت نیست و اصولا در چنین دنیایی همه چیز تجملی است و از عمق و معنای خاصی برخوردار نیست.

خداوند درباره این تجمل پرستان و دوستداران زیبایی‌های دنیوی می‌فرماید:  الَّذِینَ یَسْتَحِبُّونَ الْحَیَوهَ الدُّنْیَا عَلی الاَْخِرَهِ وَ یَصُدُّونَ عَن سَبِیلِ اللَّهِ وَ یَبْغُونهََا عِوَجًا  أُوْلَئکَ فی ضَلَالِ  بَعِید[1] ؛کسانی که [فریفته زخارف و زینت‌های دنیوی شده‌اند و] زندگی این دنیا را بر آخرت ترجیح می‌دهند و (مردم را) از راه خدا باز می‏دارند و می‏خواهند راه حق را منحرف سازند آنها در گمراهی دوری هستند!

خداوند درباره این مرحله فرموده  است: أُوْلَـئِکَ فِی ضَلاَلٍ بَعِیدٍ.

5-2-5 فاصله گرفتن از توده مردم

یکی از مهمترین اثرات تجمل گرایی, دور شدن از واقعیتهای اجتماعی است. قشر محروم جامعه همیشه در راستای رفع نیازمندیهای خود, اهتمام و توجه ثروتمندان جامعه را به خود دوست دارد. اما قشر مرفه و تجمل گرا در هر جامعه بواسطه حرص و طمع به تزیین و زیباسازی محیط زندگی خود, علاوه بر اینکه بر عطش روحی خود دامن می زنند, از درد دردمندان و نیاز نیازمندان جامعه خویش بیگانه می شوند و روابط و رفت وآمدهای خود را با قشر محروم و عیالوار محدود می کنند و بتدریج آنها را فراموش می کنند و اینکه در روایات و احکام اسلامی بر توجه و همنشینی با فقرا تاکید شده است, به جهت بیگانه نشدن از قشر محروم جامعه است.

سلمان فارسی(ره) می گوید: رسول خدا(ص) مرا به هفت چیز سفارش کرد بطوری که در هیچ حال آنها را رها نکنم… فقرا را دوست داشته باشم و به آنها نزدیک شوم.

لذت جویی لجام گسیخته و تجمل گرایی در زندگی، روحیه مسئولیت پذیری و عواطف انسانی را سخت تضعیف یا نابود می سازد و در نتیجه مترفان نه توجهی به محرومان و نیازمندان خواهند داشت و نه مشارکتی در کارهای خیر. شادمانی غرورآمیز آنان در زندگی دنیا به سبب رفاه زدگی و ثروت بی شمار که فکر و جانشان را در برگرفته است نمی گذارد تا غم و درد دیگران را به خود راه دهند و از روحیه همدردی به دیگران برخوردار نیستند. قرآن کریم در آیه 76 سوره قصص، با اشاره به شادمانی قارون همراه غرور وی به هنگام رفاه زدگی اش، چنین روحیه ای را مانع کمک قارون به هموطنان خویش و رفع نیازهای اقتصادی آنان می داند.

 ابراهیم/3.

شیخ حر عاملی، پیشین، ج6, ص309.

  انعام/44 ،  هود/9 و 10،  رعد/26)

ر.ک: جواد ایروانی، اخلاق اقتصادی از دیدگاه قرآن و حدیث، پیشین،   صص264-261