تسلط داعش بر مناطق سنی نشین عراق در صورتی که تثبیت شود می تواند پیامدهای بسیار ناگواری برای این کشور در پی داشته باشد.

الف) مهمترین پیامد تسلط داعش بر مناطق سنی عراق را می توان حرکت جدی وسریع عراق به سوی تجزیه وتشکیل دولت شیعی در جنوب ، کردی در شمال وسنی در مرکز عراق بر شمرد. در حالی که کردهای عراق با در اختیار داشتن سه استان شمالی وایجاد ساختارهای سیاسی وامنیتی لازم وهمچنین تسلط بر مناطق مورد منازعه در تحولات اخیر عملاً به سوی استقلال پیش می روند ، جدایی مناطق سنی نشین وتسلط داعش بر آن ، عراق را به سه منطقه مجزا تبدیل می کند. که در عمل به معنای تقسیم وتجزیه این کشور خواهد بود.
ب) دومین پیامد مهم تسلط داعش را می توان وارد ساختن ضربه اساسی به روند سیاسی دمکراتیک و نظام سیاسی جدید و به نوعی نا کامی این روند بر شمرد . شکست روند سیاسی ونظام دمکراتیک به عنوان چارچوبی برای همکاری وهمگرایی جریان های سیاسی وگروه های قومی – فرقه ای عراق وفقدان بدیل مناسب ، باعث گسترش منازعات قومی – فرقه ای در عراق می شود . موضوعی که موجب رفتن عراق به سوی جنگ داخلی تمام عیار وطولانی مدت می شود . ونا امنی وبی ثباتی در این کشور را به شدت توسعه خواهد داد .
ج) پیامد سوم تسلط داعش ، گسترش افراط گرایی در عراق در میان گروه های مختلف از جمله سنی ها وشیعیان و تضعیف اساسی گروه ها ورویکرد های مذهبی وسیاسی معتدل ومیانه رو است که این به مفهوم توسعه تنش ودر گیری های بیشتر است .
د) بروز فاجعه انسانی وآوارگی بخش های مهمی از مردم عراق که هم اکنون نیز در حال وقوع است پیامد مهم دیگر تسلط داعش می باشد که به مرور ابعاد گسترده تری به خود خواهد گرفت.
وقوع جنگ منطقه ای با تشدید رقابت ها بر سر عراق وتهدید امنیت وثبات خاورمیانه وتغییر معادلات در بحران های منطقه ای بحران سوریه می شود.
تسلط داعش بر بخش های سنی نشین عراق بیشترین تهدیدات منطقه ای رابرای کشورهای همسایه ایجاد می کند. علی الخصوص اینکه داعش رویکرد بسیار رادیکال تری در قبال شیعیان و جمهوری اسلامی ایران در مقایسه با القاعده دارد . به گونه ای که ابوبکر بغدادی رهبر داعش از ایمن الظواهری رهبر القاعده به خاطر عدم انجام اقدام قاطعانه در برابر ایران انتقاد می کند . تسلط گروه افراط گرا و تروریستی داعش بر مناطق سنی نشین عراق باعث گسترش جدی فعالیت های این گروه در قبال اهداف ومراکز شیعی واز جمله هدف قرار دادن مراکز مذهبی و زیارتی شیعی وتوهین به اماکن ومقدسات شیعیان می شود واین موضوع برای ایران به عنوان پرچمدار شیعه در جهان خطری مذهبی و حیثیتی محسوب می شود.
و) پیامد دیگر تسلط داعش توقف و ناکامی روند سیاسی دمکراتیک در عراق است که ایران همواره از آن حمایت کرده است ونا کامی نظام سیاسی جدید به نوعی نا کامی ایران وسیاست های آن در عراق خواهد بود.
ه) یکی دیگر از پیامد تسلط داعش گسترش نا امنی ، افراط گرایی وتنش های مذهبی در عراق وسرایت آن به ایران است که تنش ها وتهدیدات جدی را داخل ایران به وجود خواهد آورد. همچنین تجزیه عراق در نتیجه تسلط داعش به عنوان تهدیدی برای تمامیت ارضی ایران ویکپارچگی سرزمینی آن محسوب می شود که در بلند مدت می تواند باعث تشدید روند های واگرایانه در کشور شود. پیشروی داعش در استان دیاله ورسیدن آن به حدود شصت کیلومتری مرزهای ایران به این گروه امکان می دهد تا فعالیت های تروریستی را با سهولت بیشتری به داخل ایران گسترش دهد ودر نتیجه این فعالیت امنیت کشور به خصوص در مناطق مرزی به شدت تهدید شود.
ز ) موضوع مهم دیگرآن است که تسلط داعش بر عراق وبی ثباتی این کشور منافع وسیاست های منطقه ای ایران از جمله در سوریه را نیز به شدت تهدید خواهد کرد و می تواند باعث نا کامی ایران برای موازنه سازی در برابر بازیگران رقیب خود در منطقه مانند عربستان سعودی شود .
ح) پیامد اقتصادی و تاثیر حضور داعش در عراق و سرزمین سوریه و تسلط این گروه بر منابع و ذخایر نفتی و گازی این دوکشور ضمن اینکه منبع تغذیه مالی و غلبه بر مشکلات و هزینه های جاری این گروه در بقا و جمع آوری و خرید اسلحه را پوشش خواهد داد . در بطن این ماجرا موجبات خدشه در بازار بین المللی نفت خواهد بود چرا که از جهتی با فروش نفت ارزان در بازارهای غیر رسمی باعث ازدیاد عرضه گردیده و قیمت نفت را با افت شدیدی مواجه خواهد کرد ، مانند آنچه که اکنون شاهد آن میباشیم و از طرفی ممکن است با ایجاد ناامنی در منطقه باعث بر هم خوردن امنیت انرژی و پایداری عرضه گردد که در این صورت با افزایش قیمت مواجه خواهیم بود (احمدی ، ۱۳۹۳)
.
برآیند فصل سوم
با توجه به این که دولت آمریکا هنوز استراتژی کاملی را برای مبارزه با داعش اعلام نکرده و به نوعی سر درگمی در برابر پیشروی های داعش و دیگر گروه های تروریستی در عراق و سوریه دچار شده باید اذعان کرد که این رفتار متناقض آمریکا ریشه در عملکرد گذشته ایالات متحده در رسیدن به اهداف ژئو پلیتیکی و تسلط بر منابع نفت و ایجاد امنیت انرژی در مسیر انتقال نفت به کشورهای توسعه یافته و صنعتی و در صدر آنها کشور آمریکا دارد . برخی از کشورهای منطقه نیز برای افزایش قدرت منطقه ای خود ، از تشکیل گروه های تروریستی و داعش حمایت می کنند . ائتلاف علیه داعش و مبارزه با آنها در سیاست خارجی آمریکا و کشورهای منطقه متناظر با تامین منافع ملی آنهاست و این امر در مورد کشورهای منطقه مانند عربستان و ترکیه نیز صادق است . با عنایت به اینکه سیاست تغییر رژیم و حکومت ها در خاورمیانه بهتر از ایجاد پایگاه های نظامی و حضور مستقیم نظامی جواب داده و منافع آمریکا را تامین کرده است ، از همین رو کشورهای ائتلاف به دنبال درگیر کردن آمریکا در جنگی هستند که پس از داعش و برچیده شدن این گروه تروریستی ، حکومت مطلوب خود را در عراق سر کار بیاورند .
با توجه به تشدید گام های عملیات مبارزه با داعش و شکل گیری ائتلاف جهانی بر عیله این گروهگ تروریستی و ورود روسیه و ایران در عرصه جنگ با داعش و اعلام احتمال حضور نیروی زمینی روسیه در مبارزه با داعش ، موضوع در واشنگتن نیز جدی تر شده و بحث بر استفاده از نیروهای زمینی گرایش پیدا کرده است ، ولی سیاست رسمی ایالات متحده همچنان عدم استفاده از نیروهای زمینی می باشد ، و مقامات دولتی آمریکا همواره اذعان نموده اند که از بین بردن کامل داعش امکان پذیر نبوده و این تفکر رادیکال تا ریشه کن شدن کامل ، ممکن است سی سال بطول بیانجامد . علیرغم کسب مجوز دولت آمریکا (اوباما) از کنگره برای مبارزه قطعی با داعش ، هنوز هیچ نیروی زمینی ، بجز مربیان و مشاوران نظامی در منطقه مستقر نشده اند و به آموزش مبارزان ارتش سوریه آزاد و آموزش ارتش و پلیس و قبایل عراق در چارچوب اهداف راهبردی ایالات متحده بسنده شده است . و به نظر نمی رسد که رهبری نظامی آمریکا در صدد استفاده از نیروهای زمینی برای تضعیف و نابودی داعش باشد و کاخ سفید همچنان مصرانه مخالف استفاده از نیروهای زمینی است .
دولت ایالات متحده هم اکنون با فشار بیشتر برای افزایش مداخله خود در عراق روبروست . لیکن مقامات آمریکایی به این نتیجه رسیده اند که ورود به یک جنگ دیگر منافع آنها را تامین نمی کند و هزینه های زیادی را برای آنها در پی خواهد داشت و به همین دلیل فعلا گزینه استفاده از نیروهای زمینی در دستور کار قرار ندارد.
سیاست گذاری علیه داعش به نحوه تعامل با ایران نیز بستگی دارد و در صورت اجماع بین المللی و مشارکت کشورهای منطقه و تامین منافع این بازیگران ممکن است غلبه بر داعش به دست آید اما پر واضح است که این امر به سختی حاصل خواهد شد . نگرانی اصلی آمریکا بابت افزایش نقش آفرینی منطقه ای ایران در صورت از بین رفتن داعش است و نگاه آمریکا به ائتلاف این است که بتواند ایران را پس از توافق هسته ای با خود همراه کرده و در بازی ائتلاف مبارزه با داعش ، به آن نزدیکتر شود ، امری که اخیرا نیز توسط وزیر امورخارجه آمریکا ((جان کری)) و پیش تر توسط اندیشکده های برتر آمریکایی همچون شورای روابط خارجی مطرح شده بود . استرتژی طولانی مدت دولت آمریکا علیه داعش ، می تواند به شانس دموکراتها در انتخابات ریاست جمهوری سال ۲۰۱۶ و همچنین انتخابات میان دوره ای کنگره آسیب برساند .
علیرغم جدی تلقی کردن تهدید داعش توسط مقامات نظامی آمریکایی ، آنها در مورد دست یابی به تفاهم در مورد اینکه کدام استراتژی برای مبارزه با داعش ، مناسب تر است قطعیت ندارند . و به نظر می رسد که با توجه به هزینه های محتمل جنگ زمینی این وظیفه به نیروهای محلی واگذار شده است که البته میتواند به تضعیف ارتش عراق و حتی جنگ های فرقه ای بیانجامد . علی ایحال به نظر می رسد که فعلا اولویت اصلی آمریکا مبارزه با داعش نیست و این اولویت در سیاست خاورمیانه ای دولت ایالات متحده بروشنی دیده می شود .
فهرست منابع فصل سوم
آقازاده ، سعید .(اول آذر، ۱۳۹۳) . همه چیز در باره گروه های تکفیری .بنیاد حفظ آثار ارزشهای دفاع مقدس .
احمدی ، علی اکبر. (۱۳۹۳) . خیزش داعش و بحران امنیتی عراق . مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی.
بای ، نادعلی . ( اول، مرداد،۱۳۹۴) .ارزیابی استراتژی اوباما در قبال داعش در عراق . http://Didgah.ir
داعش میراث سیاست غرب . (۱۳۹۳تیر ماه ) . دفتر مطالعات سیاسی مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی .
گزارش رسانه ها از طرح پیشنهادی کنگره آمریکا .(۱۳۹۴، ۱۴ اردیبشهت) . سایت جهان نیوز http://
www.gahannews.ir ..
نورانی ، سید مهدی .(۱۳۹۳) . داعش از کاشت تا برداشت . انتشارات مجد .قم .
فصل چهارم
شناخت وضعیت سرزمینی و
فرهنگی و قومی کشور عراق
جدول شماره ۷ اطلاعات اساسی کشور عراق در سال ۲۰۱۳