– ساختمان قدیمی مسعود اصمعی :
این ساختمان در میدان چهار پادشاهان ٬ خیابان کاشف غربی ٬ کوچه عبدالله زاده واقع شده که از یک سو به محله قدیمی پرده سر و از سوی دیگر به مرکز محله گابنه منتهی می شود.این بنا در دو طبقه با زیربنایی حدود ۱۲۵ متر مربع و هر طبقه به صورت ذوزنقه ساخته شده است. مصالح به کار رفته در بنا از چوب٬ سفال و آجر می باشد. از نکات حائز اهمیت و جالب توجه آن چاه آبی است که از آن به عنوان یخچال استفاده می شود. بنا در دو طبقه و دارای پلانی خطی می باشد و ارتباط بین فضاهای مختلف بنا به دو گونه صورت می گیرد:
یکی از طریق بازشوهایی که بر روی یک محور قرار دارند و به شکل اتاق هایی تو در تو عمل می نمایند و دیگر از راه ایوان باریکی در ضلع شرقی بنا ٬ رو به حیاط. سبک واسلوب ساختمان دارای ویژگی های معماری سنتی گیلان است.تاریخ احداث بنا را می توان به دوره قاجار نسبت داد. ساختمان اصمعی در بهمن ماه ۱۳۸۳ با شماره ۱۱۱۵۱ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است. (عربانی ٬ ۱۳۸۷ ٬ ص ۱۷۱۰ )
– ساختمان قدیمی کیا موسوی اصمعی :
یکی از بناهای بازمانده در بافت قدیمی لاهیجان این ساختمان است که در خیابان کاشف غربی ٬ محله گابنه قرار دارد.مصالح به کار رفته در ساخت این بنا از آجر٬ چوب ٬ سنگ ٬ و ملاط و آهک می باشد. بام بنا سفالپوش است و از مصالحی چون خشت وچوب برای تزئینات در و پنجره استفاده شده است. ساختار فضایی این بنا تا حدودی متفاوت بانمونه های مجاورش می باشد.تزئینات زیبا و بدیع ساختمان ٬ همواره آنرا از یک بنای مسکونی معمولی هم عصر خود متمایز می سازد. گچبری ها و نقاشی ها و سایر تزئینات داخلی از ویژگی های اثر است. تنوع تزئینات بنا و شکل بازشو ها و ارسی ها منحصر به فرد است. این بنا در دوطبقه بر روی دیوارهای ضخیم و در جهت شرقی-غربی استقرار یافته است.نمای اصلی بنا به تبعیت از ویژگی های اقلیمی منطقه به سمت جنوب با تزئینات و تناسب جالب توجهی آراسته گشته است.با توجه به مجموعه شواهد و ویژگی های معماری بنا قدمت آنرا می توان به اواخر دوره قاجار و اوائل حکومت پهلوی نسبت داد. این اثر ارزشمند تحت شماره ۱۱۵۲ مورخ ۱۱/۷/۸۳ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است. (عربانی ٬ ۱۳۸۷ ٬ صص ۱۷۱۱-۱۷۱۰)

- حمام گلشن :
این حمام در مقابل بقعه چها پادشاهان و نزدیک مسجد جامع در محله میدان قرار دارد. حمام گلشن را می توان یکی از قدیمی ترین و زیبترین حمام های گیلان نام برد که هنوز هم کاربری خود را حفظ نموده است. گفته می شود به دستور سید حسن کیا والی بیه پیش لاهیجان در محله میدان ٬ این حمام احداث گردید. این حمام در زمان فتحعلی شاه قاجار مرمت و بازسازی شده است. این بنا علیرغم تعمیراتی که در زمان قاجاریه صورت گرفته می تواند متعلق به دوره قبل از صفویه باشد. ستون های سنگین و طاق های جناقی و سربینه و گرمخانه آن حکایت از قدمت بنا دارد.گنبدهای بزرگ بنا با ترکیب بسیار مناسبی بر ستون های سنگی یکپارچه استوار است که با روکش های طرح اسلیمی آهک بری شده فضایی دلپذیر را ایجاد نموده است. مصالح اصلی بنا از آجر و گل آهک و ساروج است. (قربانی ٬ ۱۳۷۵ ٬ صص ۲۳۶ - ۱۳۷ )
بخشی از این حمام با گسترش شهرسازی و لزوم احداث خیابان و میدان ٬ ویران شده است. بنای حمام پلان کثیرالاضلاع داشت و برای ساخت آن از آجرقرمز محلی ٬ ساروج و گل آهک استفاده شده است. در تعمیرات اخیر پس از زلزله گیلان برای استحکام بنا از مصالح جدید استفاده شد.در سنگ کاری شده امروزی حمام در کوچه ای در ضلع جنوب آن واقع شده است. با گذر از ورودی به رخت کن می رسیم.طول رخت کن حدود ۱۰ متر و در سمت راست آن ٬ اتاقکی در سطحی پایین تر واقع شده که به گرمخانه معروف است.در شمال رختکن ٬ صحن حمام با ده ستون قرار داردو وسیع ترین قسمت بنا به شمار می رود.
کف گرمابه با موزاییک و ازاره دیوارهای جانبی تا ارتفاع ۱۸۰ سانتیمتر کاشی کاری جدید شده است. گنبد میانی در حدود ۸ متر ارتفاع دارد و حباب هایی بر روی آن کار گذاشته شده است که نور داخل حمام را تامین می نماید.در فواصل طاق های جناقی و دیوارهای جانبی گنبدهای کوچکی به صورت کاسه برگردان به ارتفاع حدود ۳٫۵ متر٬ فضای فوقانی را مسقف می سازد.
در شمال شرقی صحن دو هشتی وجود دارد. اضلاع مقابل هشتی ها حدود ۴٫۵ متر و ارتفاع گنبد آنها ۵٫۵ متر است. در ضمن در دیوارهای هر ضلع طاق نمایی به چشم می خورد . کانال کوچک با شیاری ٬ آب مصرف شده دوش ها را به صحن حمام هدایت می کند.در جنوب هشتی دوم ٬ خزانه یا مخزن آب گرم قرار دارد.در قسمت های مختلف حمام ٬ معمار با بهره گرفتن از اسلوب های خاص و با انواع آجر چینی به مسقف کردن بنا همت گماشته است. گرمخانه یا فضای بالای صحن حمام در قسمت فوقانی ستون های هشت گانه میانی دارای کاربندی هشت ونیم هشت است. در بالای کاربندی ها گنبدی دیده می شود که فضای اصلی این قسمت را مسقف می سازد.این گنبد بزرگترین و بلندترین گنبد در بنای فعلی حمام است. سقف چهار هشتی که دو به دو در شمال غربی و جنوب غربی بنای حمام واقع شده ٬ گنبدی شکل است. خزانه یا مخزن آب گرم حمام نیز که بین هشتی ها قرار گرفته دارای گنبد با فیلپوش هایی در چها کنج است. (سیمای میراث فرهنگی ٬ ۱۳۸۰ ٬ صص ۱۴۳ - ۱۴۲ )
– آرامگاه چهار پادشاه (چهار اولیا ) :
این بقعه در محله میدان و نزدیک مسجد جامع و حمام گلشن واقه شده است. بنای اصلی بقعه به شکل مستطیل با چها اتاق و ایوان در جهت شمالی است. ایوانی به طول ۲۹٫۷۴ متر و پهنای ۵٫۳۳ متر است. عرض ایوان تا لبه بیرونی فیل پاها ۴ متر و قسمت زیر پره سه پشته ایوان ۱۳۳ سانتیمتر است. طاق ایوان لمبه کوبی با درزپوش پهن و پره ایوان بر دو شیر سر متکی است.سراسر بام اتاق ها و ایوان سفالی است و طاق ایوان بر ۶ فیلپای آجری استوار است. پایین و بالای فیلپاها مربع و میان آنها هشت ضلعی دو به دو برابر است. کاشی های به کار رفته در قسمت پایینی دیوار و فیلپاها اکثرا به دوره قاجار مربوط است. نمای دیوار شمالی با نقاشی های مذهبی پوشانیده شده بود که به مرور زمان و در تعمیرات قسمت های زیادی از آنها از بین رفته است.
بقعه چهار پادشاه مزار ۴ تن از بزرگان لاهیجان بدین ترتیب است:

1. 1. سید خورکیا متوفی سال ۶۴۷ ه .ق

1. 1. سید علی حسینی متوفی سال ۷۹۱ ه.ق

1. 1. سید رضا حسینی متوفی سال ۸۲۹ ه.ق

1. 1. سید رضی کیا متوفی به سال ۸۲۹ هوق

(قربانی ٬ ۱۳۷۵ ٬ صص ۲۰۹-۲۰۸ )
– بقعه میرشمس الدین :
این بقعه در باختر میانه لاهیجان و در محله اردوبازار جای گرفته است. سردر و بقعه ٬هر دو در دوره صفویان ساخته شده اند و روی صندوق بقعه ٬ تاریخ ۱۰۱۷ ه.ق به چشم می خورد. بنا بقعه دارای اتاق میانی آرامگاه با سقف گنبدی است که در پیرامون آن اتاق ها و ایوان قرار دارد. در بخش خاوری بقعه ایوانی با چهار فیلپای قطور دیده می شود. کاشیکاری ازاره ایوان و اتاق حرم مربوط به دوره قاجار است.پنجره های مشبک رنگارنگ و گوشواره های گچبری شده و کتیبه های نستعلیق گنبد از دیگر تزئینات بنا به شمار می آیند. (کشوردوست ٬ ۱۳۸۵ ٬ ص ۲۵۱ )
طول و عرض بقعه ۱۵٫۵*۱۵٫۵ متر است و در قسمت شرق بقعه ایوانی با چهار فیلپای قطور دیده می شود. کاشیکاری ازاره ایوان و اتاق حرم مربوط به عصر قاجار است . پنجره های مشبک رنگارنگ و گوشواره های گچبری شده و کتیبه های نستعلیق گنبد از دیگر تزئینات بنا هستند. اشعار گنبد در سال ۱۲۷۴ ه.ق نوشته شده و از شاعری به نام ” گلشن ” است. صندوق چوبی بقعه دارای کتیبه ای به خط نسخ و نوشته ” محمدبن داود کیا ” و واقف آن زنی به نام ” تی تی سلطان ” بود. تاریخ صندوق ۱۰۱۷ و ۱۰۱۸ هجری است. (سیمای میراث فرهنگی ٬ ۱۳۸۰ ٬ صص ۱۲۶-۱۲۴ )
– بقعه و مقبره شیخ زاهد گیلانی :
این بقعه در روستای شیخانور یا شیختنه بر در ۴ کیلومتری شرق لاهیجان در دامنه کوه و در میان مزارع سبز چای واقع شده است که مدفن شیخ تاج الدین ابراهیم ملقب به شیخ زاهد گیلانی از عرفا و دراویش بزرگ و از استادان شیخ صفی الدین اردبیلی است. شیخ زاهد در سال ۷۱۱ قمری دار فانی را وداع گفت و بعدها به سال ۸۹۲ قمری سلطان حیدر صفوی به سبب خوابی که دیده بود ٬ با معماران و نجارانی که از شهر شیروان با کشتی به گیلان منتقل شده بودند ٬ این بنا را ساخت و جسد شیخ را به آنجا منتقل کرد. (کیوانی ٬ ۱۳۹۰ ٬ ص ۷۴ )
این بنا دارای دو اتاق است که درشمال اتاق ها ایوان درازی باهفت فیلپا و در بخش خاوری حرم ایوانی با شش فیلپا و بخش جنوبی اتاق نیز ایوانی باشش فیلپا دیده می شود.ازاره دیوارهای ایوان ها تا بلندی ۱۱۵ سانتیمتر با کاشیکاری هفت رنگ دوره قاجار تزیین شده است. تاقچه هایی با طاق جناقی در بخش های گوناگون ایوان به چشم می خورد. از زیباترین بخش های بنا باید به گنبد هرمی و هشت ترک آن اشاره کرد که شیب تند آن برای گذر نمودن سریع آب ساخته شده است و روی حره را با کاشی کاری زرد ٬ آبی٬ سفید و سیاه با نقش های هندسی و گلدار پوشش داده اند. پیرامون گنبد را با سفال پوشانیده اند. (کشوردوست ٬ ۱۳۸۵ ٬ ص ۲۵۰ ) بقعه شیخ زاهد گیلانی ٬ متعلق به قرن نهم قمری بوده و دارای شماره ثبت ملی ۸۲۴ سازمان میراث فرهنگی و گردشگری کشور است.
– تفرجگاه جنگلی شیخ زاهد :
طرح تفرجگاه جنگلی شیخ زاهد در آبان ماه ۱۳۸۱ مورد تایید اداره جنگلداری و پارک های استان گیلان قرار گرفت. هدف از اجرای این طرح ایجاد محیط مناسب برای دوستداران طبیعت ٬ توسعه صنعت توریسم و جلوگیری از روند تجاوز و پیشروی اراضی مزروعی و باغ های چای اطراف عنوان شده است.پارک جنگلی شیخ زاهد در ۳ کیلومتری جاده لاهیجان –لنگرود واقع شده است و به طول ۳ کیلومتر ادامه پیدا می کند. مساحت مفید پیش بینی شده حدود ۵۰ هکتار می باشد ٬ که بر روی دامنه مشرف به جاده لاهیجان قرار دارد٬ روستای شیخانبر در کنار آن قرار دارد.در مورد جاذبه های توریستی تفرجگاه جنگلی شیخ زاهد در نشریه اداره جنگلکاری و پارک های استان گیلان چنین نوشته شده است:
” نقاط ارتفاعی با دید بالا و تنوع گونه گیاهی بالا چشم اندازی زیبا از شالیزارهای ضلع شمال جاده لاهیجان به لنگرود ٬ وجود باغات چای و آرامگاه تاریخی شیخ زاهد از جاذبه های گردشگری پارک بوده که امتیاز عرصه را بالا می برد. همچنین وجود استخر زیبا و کوه معروف به شیطان کوه در نزدیکی لاهیجان هر ساله مسافران زیادی را به این مناطق جلب می کند.”
چگونگی عملیات برای اجرای طرح این تفرجگاه بدین قرار است:

• • توسعه جاده خاکی موجود در ۳٫۸ کیلومتر

• • احداث جاده ۱٫۲ کیلومتر

• • خرید زمین برای احداث جاده ۱ هکتار

• • ساخت گذرگاه پلکانی ۶٫۷ کیلومتر

• • پاکتراشی طرفین گذرگاه ۶ هکتار

• • نصب حصارهای چوبی ۱۳٫۴ کیلومتر

• • احداث واحدهای خورگشتگاه ۲۰ واحد

هزینه کل طرح ۵۲۰۱۱۰۵۰۰۰ ریال برآورد شده است. (عربانی ٬ ۱۳۸۷ ٬ ص ۱۷۱۶ )
– بقعه میر شهید :
این بقعه از ماندگارهای دوره قاجار می باشد که در بخش خاوری لاهیجان جای گرفته است. این بنا از اتاقی چهارگوش و ایوان هایی در پیرامون با ستون های چوبی شکل گرفته است. بر روی اتاق حرم گنبدی کوتاه قرار دارد و بر کمربند این گنبد اشعاری از محتشم کاشانی نوشته شده است. ضریح بقعه چوبی ٬ گره چینی شده و مشبک است و نوشته ای از علی نقی فرزند آقا میرزا علی رضا به تاریخ ۱۲۰۶ ه.ق بر روی آن دیده می شود.بر بالای هر ورودی گچکاری های مشبکی ساخته شده است. بنا به نوشته رابینو ٬ سید احمد بن امام موسی کاظم معروف به آقا میر شهید از فیروزکوه به گیلان آمد و در جایگاهی که تالان مدفون است ٬ کشته شد. بنای نخستین بقعه امیرشهید در سدخ هشتم هجری قمری بر پا داشته اند و در سال های بعد مقبره ای بر جایگاه نخستین بنا نموده اند. (کشوردوست ٬ ۱۳۸۵ ٬ ص ۲۵۱ )
– بقعه آقا سید موسی بارکوسرا :
این بقعه در روستای بارکوسرا٬ یکی از ۳۰ آبادی دهستان شیرجوپشت از بخش رودبنه شهرستان لاهیجان می باشد. با توجه به معماری بنا و کاشی های کف ورودی ها و تاریخ های ذکر شده در کنار نقاشی ها می توان گفت که قدمت این بنا به دوره قاجاریه می رسد. بالای سر در ورودی جنوبی این عبارت نوشته شده است٬ ” تعمیرات این بقعه متبرکه که از بنیاد تا این مکان باعث و بانی آقا مشهدی علی اکبر کدخدا ولد مرحمت پناه آقا مشهدی جبار با مشهدی صفرعلی ولد مرحوم مشهدی نظر محمد ساکنان بارکوسرا عمل استاد آقاجان ولد مرحمت پناه استاد غلامحسین نقاش ساکن لاهیجان به تاریخ شهر محرم الحرام هذا السنه ۱۳۳۰ “. در این بقعه یک ضریح قدیمی چوبی با گره های زیبا به شکل ساده و به ابعاد ۱۹۳ در ۱۴۳ سانتیمت وجود دارد. بنا ٬ به عنوان زیارتگاه و مکان مذهبی بوده و از آن جهت انجام اعمال زیارتی و مذهبی استفاده می شود.از خصوصیات بارز آن می توان به سر ستون های نقشدار و شیرسرهای چند پشته ایوان و دامنه های اطراف و همچنین نقاشی های مذهبی بنا اشاره نمود و از دیگر خصوصیات بارز این بنا انجام مراسم علم بندی در روز سوم محرم و علم واچینی در عصر روز دهم همان ماه است.
انواع سر ستون ها ٬ سر شیرهای برش خورده و نقشدار٬ نقاشی های مذهبی به سبک قهوه خانه ای بر جدارهای داخلی و خارجی بنای بقعه و آیات قرآنی کتیبه های بالای دیوارها از عوامل تزیینی این بنا می باشند.این بقعه با شماره ۹۴۰۳ جز آثار ملی به ثبت رسیده است. (عربانی ٬ ۱۳۸۷ ٬ ص ۱۷۱۴ )
– بقعه پیر علی :
بنای اصلی این بقعه هشت ضلعی است و دارای ۴ درب در چهار طرف اصلی است که به ایوان ها باز می شود.سقف حرم از داخل کوتاه و آجری است و برجستگی گنبد بسیار کم است. در کمربند داخلی گنبد ابیاتی از هفت بند محتشم کاشانی نوشته شده است که تاریخ تحریر آن سال ۱۲۳۵ ه. ق است٬ ۴ ایوان در چهار جهت دارد و هر ایوان هفت ستون دارد و مجموع ستون ها بالغ بر ۲۸ عدد است و لبه بام یک پشته ٬ بام سفالی است. صندوق مزار ساده و چوبی است.
در شمال و غرب این بقعه حسینیه ای بوده است و در ضلع جنوبی آن تکیه ای قدیمی بوده است والان مسجدی تازه بنا در این محل ساخته اند. (قربانی ٬۱۳۷۵٬ صص ۲۲۹-۲۲۸ )
– بقعه آقا سید حسن شیرجو:
این بقعه واقع در روستای صیقل بنه از توابع دهستان شیرجوپشت در بخش رودبنه است.بنا دارای پلانی با ابعاد ۳٫۸۰* ۴٫۸۵ متر است که در هر چهار طرف آن ایوان هایی به شکل غلام گردشی ساخته شده است.در هر ضلع از ایوان ها شش ستون چهار سو با سر ستون های برش خورده و نقشدار به فواصل معین قرار گرفته که جملگی بار وارده سقف را به همراه دیوارهای بقعه تحمل می کنند. سقف ایوان های بقعه واشان کشی و روی آن با تخته پل کوبی شده و با چوب های مخصوص درزپوش گردیده است. دامنه بیرونی ایوان سه پشته و سقف بنا سفالپوش است. همچنین جهت ورود به ایوان بنا می بایست از پله هایی که در ضلع شرقی بنا تعبیه شده استفاده کرد. ضریح بقعه چوبی و قدیمی است که اخیرا روی آنرا با فلز پوشانده اند.
باتوجه به سبک وشیوه احداث بنای بقعه و نقاشی های مذهبی که در گذشته بر بدنه دیوارهای بنا ترسیم شده و نیز مقایسه این بنا با سایر بناها ی شهرستان لاهیجان می توان قدمت آنرا به دوره قاجار نسبت داد. این اثر ارزشمند در آبان ماه ۱۳۸۲ باشماره ۱۰۵۸۸ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است. (عربانی٬ ۱۳۸۷ ٬ ص ۱۷۱۵ )
– مناره مسجد شعربافان :

از مزایای این میراگرها می‌توان افزایش کارایی سازه در مقابل زلزله به سبب تمرکز خرابی به نقطه مشخصی از سازه اشاره کرد. این میراگرها تا حدی موجب افزایش سختی سازه می‌شوند به‌طوری‌که نسبت جابجایی‌ها را به ۳/۰ تا ۷/۰ سازه اصلی می‌رسانند. بر ظرفیت باربری سیستم تأثیری ندارد و اینکه بعد از زلزله به‌راحتی تعویض می‌شود. این میراگر تسلیمی ۵۰ تا ۸۰ درصد انرژی ورودی سازه را جذب می‌کند. از معایب این وسیله می‌توان به تغییر شکل دائمی بعد از زلزله اشاره کرد .
۲-۵-۵ میراگرهای آلیاژ فلزی با تغییر شکل حافظه‌ای
آلیاژها با تغییر شکل حافظه‌ای نوعی از آلیاژهای فلزی با خواص فوق الاستیک هستند. آن‌ ها می‌توانند کرنش‌های بیش از %۱۰ را تحمل کنند و هیچ تغییر شکل ماندگاری بعد از باربرداری نداشته باشند. اثر این مصالح اولین بار در سال ۱۹۳۰ مشاهده شد. محققین در سال ۱۹۶۲ در آزمایشگاه وابسته به نیروی دریایی این پدیده را در آلیاژهای نیکل-تیتانیم^[۵۷] (نیتی یا نیتیونول)^[۵۸] مشاهده کردند. این مواد از دو کریستال مختلف ساخته‌شده است که یکی ماده ترد و دیگری ماده نرم و یا ترکیب آن‌ ها می‌باشد که ماده ترد با افزایش دما سخت شده و ماده نرم با افزایش دما نرم می‌شود. ماده فلزی ترد به‌صورت سازه کریستالی چهارضلعی می‌باشد و ماده نرم به‌صورت سازه کریستالی مکعبی می‌باشد. به همین دلیل آلیاژها با تغییر شکل حافظه‌ای بر اساس دو کرنش و دمای داخلی تغییر می‌کند و به همین دلیل اغلب به آن مواد هوشمند گفته می‌شود.
به علت مشخصه‌ های به نسبت بالای میرایی آن، از آن به‌عنوان میراگر استفاده شود. این مواد می‌توانند هم به‌عنوان میراگر غیرفعال و هم به‌عنوان میراگرهای فعال استفاده شوند. این میراگرها را می‌توان بر اساس رفتار آن‌ ها به دسته‌ه ای زیر تقسیم کرد:
۱- آلیاژها با تغییر شکل حافظه‌ای ممکن است مانند فعال‌کننده عمل کنند.
۲- آلیاژها با تغییر شکل حافظه‌ای اثر به‌اصطلاح “اثر ماندگار شکل ” را نشان می‌دهند.
۳- آلیاژها با تغییر شکل حافظه‌ای اثر مافوق الاستیک را نشان می‌دهند.
۴- آلیاژها با تغییر شکل حافظه‌ای اثر میراگرهای تسلیمی را در حالت فلزی خالص نشان می‌دهند.
حالت‌های سوم و چهارم بیشتر به‌صورت میراگر استفاده می‌شوند، که در ادامه توضیحاتی در مورد آن ارائه می‌شود.
اگر دمای محیط به بیشتر از حالت فلز نرم برسد آلیاژها با تغییر شکل حافظه‌ای مانند فوق الاستیسیته رفتار می‌کند. فلز نرم و ضعیف تا زمانی که به حالت پلاستیک برسد تغییر شکل می‌دهد. سپس فلز نرم به فلز سخت تغییر شکل می‌دهد. زمانی که حالت فلز ترد به وجود آمد قسمت مسطح و پایدار تمام می‌شود و منحنی تنش و کرنش با شیب مشابه ناشی از مدول الاستیسیته کمتر فلز نرم نسبت به فلز سخت حرکت می‌کنند. در طی باربرداری ، فلز سخت به فلز نرم در شرایط پایدار تنش پایین‌تر تغییر خواهد کرد. سرانجام آلیاژها با تغییر شکل حافظه‌ای دوباره شامل ماده نرم خالص می‌شود. این ناحیه بسته توسط مسیر تنش و کرنش برابر اتلاف انرژی در هر سیکل است ( شکل(۲-۱۲)). بنابراین آلیاژها با تغییر شکل حافظه‌ای در حالت فوق الاستیک می‌توانند به‌عنوان میراگر استفاده شوند.

منحنی‌های تنش و کرنش و جزییات انتقال حرارت برای اصطلاحاً رفتار فوق الاستیک[۵۵]
اگر دمای محیط انتهای حالت فلز سخت و ابتدای حالت نرم بماند آلیاژها با تغییر شکل حافظه‌ای ممکن است مانند فلز ترد خالص عمل کرده و اگر دما ثابت باشد به‌صورت میراگر هیسترزیس عمل کنند(شکل(۲-۱۳)). اساساً، آلیاژها با تغییر شکل حافظه‌ای در حالت نرم نیز می‌توانند به‌عنوان میراگر هیسترزیس عمل کنند. هرچند، مزایای بیشتر میراگر هیسترزیس فلز ترد بیشتر از فلز نرم است:
۱- مدول الاستیسیته فلز ترد کمتر از فلز نرم است. بنابراین منحنی تنش و کرنش ناحیه بزرگی را برای تنش مشابه دربرمی گیرد که میرایی بالاتری را برای سازه‌های موردنظر نتیجه می‌دهد.
۲- به علت تغییر جهت مجدد متغیرهای ماده ترد ، ماده ترد می‌تواند تعداد بیشتری سیکل‌های تغییر شکل را نسبت به ماده نرم بدون گسیختگی برای انرژی جذب‌شده مشابه را تحمل کند.

منحنی‌های تنش و کرنش و جزییات انتقال انرژی برای حالت میرایی هیسترزیس فلز ترد[۵۵]
به خاطر حلقه‌های هیسترزیس بزرگ‌تر، آلیاژ با تغییر شکل حافظه‌ای در حالت فلز ترد می‌توانند به‌عنوان میراگرهای هیسترزیس رفتار می‌کنند(شکل (۲-۱۳)). میراگرهای غیرفعال آلیاژ با تغییر شکل حافظه‌ای معمولاً بر اساس همین اثر عمل می‌کنند. در شکل(۲-۱۴) مقایسه دو حالت هیسترزیس فلز ترد و حالت فوق الاستیک را می‌توان دید[۵۵].

حلقه‌های هیسترزیس برای میراگرهای آلیاژی با تغییر شکل حافظه‌ای a) رفتار فوق الاستیک SMA و b) میرایی هیسترزیس فلز ترد[۵۵]
۲-۶-۵ میراگرهای اصطکاکی
این نوع میراگر بر اساس مکانیزم اصطکاک بین اجسام صلب نسبت به یکدیگر عمل می‌کند. در حقیقت اصطکاک یک مکانیزم عالی اتلاف انرژی است و به‌صورت گسترده و موفقیت‌آمیزی در ترمزهای خودرو و اتلاف انرژی جنبشی به‌کاررفته است. مصالح گوناگونی برای سطوح لغزنده استفاده شدند. از آن‌ ها می‌توان به لایه‌های ترمز روی فولاد، فولاد روی فولاد، فولاد روی برنج، و در اتصالات پیچ شده لغزنده به ترکیب گرافیت با برنز روی فولاد ضدزنگ و دیگر آلیاژهای فلزی نام برد. انتخاب فلز پایه برای میراگر اصطکاکی بسیار مهم است. اغلب خوردگی می‌تواند ضریب اصطکاک فرض شده را برای عمر موردنظر وسیله کاهش دهد. در حقیقت، آلیاژ فولاد کم‌کربن زنگ‌زده و می‌پوسد و خواص سطح مشترک آن‌ ها در طی زمان تغییر می‌کند و از طرفی برنج و برنز در زمان تماس با آلیاژ کم‌کربن ، میزان خوردگی را افزایش می‌دهند. در مقایسه فولاد ضدزنگ در تماس با برنج خوردگی اضافی نگران‌کننده‌ای را نشان نداد و ازاین‌جهت این مواد برای استفاده در میراگرهای اصطکاکی مناسب هستند.
وسایل میرایی اصطکاکی کارایی بسیار خوبی دارند و پاسخ آن‌ ها از دامنه فرکانس و تعداد سیکل‌های بارگذاری مستقل است، بنابراین پتانسیل هزینه بسیار بالا را با هزینه به نسبت پایین به‌صورت توام دارند[۵۰]. این نوع میراگرها در دسته میراگرهای هستریزیس قرار می‌گیرند. انرژی با تغییر مکان و بار لغزش خود اتلاف می‌کنند.
میراگرهای اصطکاکی معمولاً حلقه‌های پایدار پسماند ایجاد می‌کنند. مدل هستریزیس ماکروسکوپیک میراگرهای اصطکاکی توسط ضریب ثابت کلمب می‌باشد، اما در حالت میکروسکوپی این حالت ممکن است اعتبار چندانی نداشته باشد، که بیشتر مربوط به حالت‌های جزئی مکانیکی بوده و از بحث این مجموعه خارج است. در شکل (۲-۱۵) مقایسه‌ای بین حلقه‌های هیسترزیس بین میرایی‌های مختلف را می‌توان دید.

حلقه‌های پسماند انواع میرایی‌ها[۵۰]
میراگرهای اصطکاکی نسبتاً ساده برای مدل‌سازی هستند. آن‌ ها می‌توانند مانند تاندوم یا فنر با سختی داخلی و نیروی تسلیم برای دادن بار لغزش مدل شوند. مدل‌ها معمولاً منحنی‌های کاملاً الاستوپلاستیک هستند، تا بتوانند رفتار میراگرهای اصطکاکی را نشان دهند. بنابراین هیچ فرضی در افزایش ظرفیت در هنگام لغزش نخواهیم داشت. میراگرهای اصطکاکی تا زمان لغزش سختی سازه را افزایش می‌دهند. اگر افزایش سختی برای سازه سودمند باشد، میراگر اصطکاکی قبل از لغزش برای سازه مفید خواهد بود. اصطکاک منبع اتلاف انرژی ارزان‌تری نسبت به سایر منابع است و این ساخت میراگرهای اصطکاکی را ارزان‌تر می‌سازد.
اما از طرف دیگر میراگرهای اصطکاکی اغلب در معرض هوا هستند و آن‌ ها ممکن است زنگ بزند یا خیس شوند و خواص لغزش آن‌ ها تغییر می‌کند. حرارت محیط نیز باید در نظر گرفته شود. بررسی‌ها دلایلی را برای تغییر در ضریب اصطکاک سکون و حرکت را برای تحریکات مختلف سرعت و نیروی نرمال نشان داده‌اند. فیلی اتراولت در سال ۲۰۰۰ بعضی روابط کلی برای ضریب اصطکاک را بیان کرد. سرعت‌های بالاتر به ضریب اصطکاک سکون بالاتر و ضریب اصطکاک حرکتی پایین‌تر می‌ انجامد. این تغییرات معمولاً در مدل‌سازی برای محاسبات ساده نادیده گرفته‌شده و خطای کمی را به و جود می‌آورد. از طرفی این میراگرها ممکن است در سازه بعد از زلزله یک تغییر شکل ثانویه ایجاد کند، که باید بعد از زلزله دوباره میراگرها را اصلاح کرد. در کل عملکرد میراگرهای اصطکاکی مانند میراگرهای تسلیمی است، اما به دلیل ارزانی میراگرهای اصطکاکی و پایداری بیشتر آن‌ ها نسبت به میراگرهای تسلیمی و همچنین نیاز کمتر آن‌ ها به تعویض بعد از زلزله، میراگرهای تسلیمی در حال جایگزین شدن با میراگرهای اصطکاکی هستند.
۲-۵-۷ میراگرهای ویسکوالاستیک
کاربرد میراگر ویسکوالاستیک در کنترل پاسخ لرزه‌ای سازه‌ها، ریشه در سال‌های اخیر دارد. هرچند در سال‌های قبل استفاده از این میراگرها تنها جهت مقابله با باد بوده است اما با پیشرفت‌هایی که در طول ۲۵ سال گذشته حاصل‌شده است، مشخص گردیده است که این میراگرها جهت مقاصد مقاوم‌سازی در برابر زلزله و در طراحی سازه‌های جدید نیز مناسب می‌باشند. این میراگرها به دلیل ساختمان کوپلیمری یا کریستالی خود و خواص ایزوتروپیکی که دارند در بارگذاری‌های مختلف ، از طریق تغییر شکل‌های برشی باعث اتلاف انرژی می‌شوند بطوریکه ظرفیت بالای اتلاف انرژی در فرکانس‌های مختلف را می‌توان از ویژگی‌های آن‌ ها دانست. مصالح ویسکوالاستیک به هنگام تغییر شکل‌های برشی بخشی از انرژی را ذخیره و بخشی را به‌صورت گرما مستهلک می‌کنند، این خاصیت را باید در طراحی سازه‌های مجهز به میراگر ویسکوالاستیک در نظر داشت.
ازجمله مزایای این میراگرها می‌توان به قابلیت اطمینان بالای آن و هزینه نسبتاً کم اشاره نمود و در مقابل حساسیت بالای آن به دما و ظرفیت پایین نیرویی به‌عنوان عمده‌ترین معایب آن بشمار می‌رود[۵۶].
میراگر ویسکوالاستیک[۵۶]
۲-۵-۷-۱ ساختار مواد ویسکوالاستیک
ماده‌ ویسکوالاستیک دارای ساختمان مولکولی پلیمری است و به‌عبارت‌دیگر مولکول‌های آن‌ ها به‌صورت زنجیروار به هم متصل می‌باشند. به علت وجود شبکه‌ مولکولی مذکور،‌ ماده ویسکوالاستیک در برابر تغییر شکل از خود مقاومت نشان می‌دهد که این مقاومت یکی از مشخصه‌ های ماده است و درواقع با به‌کارگیری این ماده در سازه، سختی سیستم سازه‌ای افزایش خواهد یافت. از طرف دیگر همزمان با اعمال تغییر شکل به این ماده، برحسب دما و فرکانس بارگذاری برخی از پیوندهای بین‌مولکولی شکسته شده و گرما تولید می‌شود، بنابراین در این میان مقداری انرژی صرف شکسته شدن پیوندها شده و تلف می‌شود. درواقع میرایی این مواد به علت شکسته شدن پیوند بین‌مولکولی می‌باشد. این مواد پس از بارداری باگذشت زمان مقاومت اولیه خود را بازمی‌یابند که مقدار این بازیافت بستگی به دمای ماده، فرکانس محرک و دامنه‌ کرنش دارد و به‌طور خلاصه با به‌کارگیری این مواد در سازه افزایش سختی و میرایی در سیستم سازه‌ای را خواهیم داشت. نصب این میراگرها تنها در بادبندها محدود
نمی‌گردد. بلکه در هر جای سازه که تغییر شکل‌های برشی به وجود آید می‌توان از این میراگر با تمهیدات خاصی استفاده نمود.
۲-۵-۷-۲ مشخصات دینامیکی میراگرهای ویسکوالاستیک
همانطور که عنوان شد به علت ساختمان خاص ماده ویسکوالاستیک خواص میراگر، وابسته به دما و فرکانس بارگذاری می‌باشد و این وابستگی، مدل نمودن این ماده را با پیچیدگی‌هایی همراه می‌کند.
با توجه به مطالب فوق، برای میراگر ویسکوالاستیک در دما و فرکانس معینی می‌توان سختی () و میرایی () را نسبت داد.با فرض جرم کوچک برای این میراگر می‌توان معادله این سیستم را مشابه سیستم یک درجه آزادی معمول در اثر بار سینوسی در دما و فرکانس مشخصی نوشت. در این صورت تغییر مکان پایدار این سیستم به‌صورت سینوسی خواهد بود. در صورت استفاده از کرنش که نسبت تغییر مکان میراگر به ضخامت لایه ویسکوالاستیک می‌باشد، می‌توان گفت که کرنش این سیستم نیز به‌صورت سینوسی خواهد بود[۵۷]:

سوختگی
صدمهای است که با قرار گرفتن در معرض حرارت، مواد شیمیایی، الکتریکی یا انرژی رادیواکتیو ایجاد میشود (۴۴-۳۸).
عوامل فردی
عواملی هستند که به مشخصات فردی و روانی یک فرد مربوط میشود که شامل ویژگیهای دموگرافیکی مجموعهای از حالات و مشخصات بخصوصی است که یک فرد را از افراد دیگر متمایز میکند (۴۵).
عوامل خانوادگی
شامل مشخصاتی است که خانواده را از سایر گروه های اجتماعی متمایز میسازد. خانواده از پیوستگی خونی، ازدواج و یا فرزند خواندگی ایجاد شده و اعضای آن با هم در یک خانه زندگی میکنند و با یکدیگر در ارتباط و تعامل بوده و هر یک از اعضای آن نقشهای اجتماعی، همسری، والدینی، پسر و دختر، برادر و خواهر را در آن بعهده میگیرند. همچنین خانواده دارای خصوصیات فرهنگی بوده که از فرهنگ جامعه تأثیر میپذیرد (۴۶).
عوامل محیطی
محیط فیزیکی فرد، خانهای است که در آن زندگی میکند و تسهیلات و تجهیزات مورد نیاز برای تأمین بهداشت جسمی و روانی و اجتماعی خود و خانواده را در آن فراهم میسازد، بطوریکه خانواده در آن رشد و تکامل یافته و از نظر جسمی، روانی و اجتماعی توانا میگردد (۴۷).

تعاریف عملی
سوختگی
تعریف عملی سوختگی همان تعریف نظری است که درصد آن به روش قانون ۹ و درجه آن بر حسب عمق بافتهای از بین رفته محاسبه میگردد.
عوامل فردی
در این پژوهش این عوامل عبارتند از مشخصات فردی: سن، جنس، ترتیب تولد، سابقه بیماری، سابقه سوختگی، ناحیه، درجه و درصد سوختگی، علت سوختگی، دریافت کمکهای اولیه قبل از پذیرش در بیمارستان، ساعت، روز، فصل حادثه، تعطیلی روز حادثه، مکانی از منزل که کودک بیشتر وقت خود را در آن سپری میکند میباشد.
عوامل خانوادگی
در این تحقیق منظور از عوامل خانوادگی، مشخصات خانواده شامل: سن والدین، سابقه بیماری، اعتیاد، میزان تحصیلات و شغل والدین، وضعیت والدین، نوع خانواده و تعداد اعضای خانواده، فردی که در زمان حادثه حضور داشت، محل سکونت، وضعیت مسکن، درآمد ماهانه، آگاهی والدین از روش های اتفای حریق میباشد.
عوامل محیطی
منظور خانهای است که کودک در آن زندگی میکند. شامل مواردی از قبیل: زیر بنای منزل، تعداد اتاق خواب، مکان حادثه، وجود آشپزخانه مجزا، مکان آشپزخانه و نوع آشپزخانه، مکان طبخ غذا، وسیله پخت و پز و گرمایشی، نوع سوخت، ارتفاع پریزها، قرارگیری درپوش بر روی پریزها، دسترسی کودک به وسایل آتشزا، گرمازا، مواد قابل اشتعال و مواد شیمیایی میباشد.
پیش فرضها

1. 1. سوختگی مهمترین علت صدمه در کودکان، مخصوصاً سنین ۶-۱ سال میباشد (۳۴).

1. 1. کودکان زیر ۵ سال کنجکاو هستند، اما قدرت تشخیص خطرات بالقوه را ندارند (۱، ۴، ۲۲،۳۲).

1. 1. یکی از رایجترین صدمات در محیط خانه سوختگی میباشد (۲۶).

1. 1. آسیبهای سوختگی یکی از علتهای مرگ و میر در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه میباشند (۴۸).

1. 1. عوامل مؤثر در وقوع حوادث شامل سن، جنس کودک، عوامل محیطی، سطح سواد والدین، بعد خانوار و وضعیت اجتماعی و اقتصادی خانواده میباشد (۲۸،۱۳).

1. 1. بین عوامل فردی، خانوادگی و محیطی با وقوع سوختگی ارتباط وجود دارد.

محدودیتهای پژوهش
از آنجایی که به خاطر آوردن برخی جزئیات وقوع حادثه مشکل میباشد، این امر میتواند نتایج پژوهش را تحت تأثیر قرار دهد و از کنترل پژوهشگر خارج میباشد. همچنین قضاوت پژوهشگر بر اساس پاسخهای والدین میباشد، زیرا حضور مستقیم محقق در محیط خانه امکان پذیر نبود.
فصل دوم
چهار چوب پژوهش
چهار چوب پژوهش حاضر پنداشتی است و بر اساس مفهوم یکپارچگی پوست استوار است. که در این راستا پوست، سوختگی و انواع آن، شدت و وسعت سوختگی، عوارض، مراحل درمان و عوامل مرتبط با سوختگی کودکان و چگونگی پیشگیری از بروز سوختگی مورد بحث قرار میگیرند.
سوختگی منجر به از بین رفتن انسجام و تخریب بافت پوست میگردد. پوست که به عنوان بزرگترین عضو بدن محسوب میشود، برای زندگی انسان ضروری است، سدی بین اعضای داخلی بدن و محیط خارج ایجاد کرده و در بسیاری از اعمال حیاتی شرکت دارد. پوست کودکان خردسال نسبت به بزرگسالان نازکتر میباشد به همین دلیل سوختگی سبب ایجاد صدمات عمیقتر و شدیدتری در پوست کودکان میگردد. (۳۸).
پوست از سه لایه تشکیل شده است: اپیدرم^[۱۳] یابشره، درم^[۱۴] یا جلد و هیپودرم^[۱۵] یا بافت زیر جلدی. اپیدرم بیرونی ترین لایه پوست است و دارای سلولهای زندهای است که به طور مداوم تقسیم میشوند و روی آنها از سلولهای مرده ای که از درم می آیند پوشیده میشود. سلولهای مرده دارای مقادیر زیادی کراتین^[۱۶] هستند که پروتئینی نامحلول و فیبروزی است و سد بیرونی پوست را تشکیل میدهد. این ماده خاصیت دفع عوامل بیماریزا را داشته و مانع اتلاف مایعات بدن میگردد. ملانوسیتها^[۱۷] سلولهای خاصی در اپیدرم هستند که رنگدانه ملانین^[۱۸] تولید کرده و رنگ پوست و مو را می سازند. دو نوع سلول دیگر در اپیدرم وجود دارند: مرکل^[۱۹] و لانگرهانس^[۲۰] (۴۹).
درم بزرگترین قسمت پوست را تشکیل داده و قدرت و ساختار آن را فراهم میسازد. درم شامل دو لایه است: پاپیلاری^[۲۱]و رتیکولار^[۲۲]. درم پاپیلاری مستقیماً در زیر اپیدرم قرار میگیرد و شامل سلولهای فیبروبلاست است که تولید کنندهی نوعی از کلاژن به عنوان جزئی از بافت پیوندی میباشد. لایه رتیکولار در زیر لایه پاپیلاری قرار دارد و تولید کننده کلاژن و الیاف انعطافپذیر است. همچنین درم دارای رگهای خونی و لنفی، اعصاب، غدد چربی و عرق و ریشه موها است. داخلی ترین لایه پوست، بافت زیر جلد یا هیپودرم میباشد و در اصل بافت چربی بوده که بین لایه های پوست و ماهیچهها و استخوانها قرار میگیرد. این لایه موجب قابلیت تحرکپذیری پوست، شکل گیری طرح بدن و عایق بندی میشود. بافت زیر جلدی و مقدار چربی موجود در آن از عوامل مهمی برای تنظیم درجه حرارت بدن هستند (۴۴).
پوست وظایف مهمی را بهعهده دارد. از جمله تولید ویتامین D و عملکرد پاسخ ایمنی، که بوسیلهی سلولهای لانگرهانس میباشد. همچنین پایانه گیرنده های عصبی در پوست، به بدن اجازه میدهند که به طور دایم و در هر لحظه وضعیت محیط پیرامون خود را تحت نظر داشته باشد. وظایف اولیهی گیرنده های عصبی عبارتند از: احساس گرما، درد، لمس ملایم و محکم. همچنین پوست از سه راه فیزیکی تابش، هدایت و جابهجایی باعث تنظیم درجه حرارت بدن میگردد. پوست ضخیمتر از یک میلیمتر نیست، اما حفاظتی بسیار مؤثر در مقابل هجوم باکتریها و دیگر مواد خارجی فراهم میآورد. استراتوم کورنئوم^[۲۳] که خارجیترین لایه اپیدرم است مؤثرترین مانع را برای اتلاف آب بدن و نفوذ عوامل محیطی مانند مواد شیمیایی، میکروبها، نیش حشرات و سایر صدمات، فراهم میآورد (۳۸). تخریب پوست میتواند منجر به افزایش اتلاف مایعات، عفونت، کاهش درجه حرارت و قدرت ایمنی، اسکار، تغییر در عملکرد، وضعیت ظاهری و تصویر ذهنی از بدن^[۲۴] گردد (۴۹).
از جمله عواملی که سبب از بین رفتن تمامیت پوست میگردد سوختگی میباشد. سوختگی آسیبی است که به علت قرار گرفتن در معرض حرارت، مواد شیمیایی، الکتریکی و یا انرژی تابشی ایجاد میشود. وسیعترین سوختگیها به علت تماس با عوامل حرارتی مانند: شعله آتش، سطوح گرم یا مایعات داغ و صدمات الکتریکی ایجاد می شوند (۴).
در ارتباط با سوختگیهای تماسی موکاریوزا (۲۰۰۹) مینویسد، سوختگیهای تماسی در اثر تماس با مواد، پلاستیک، شیشه یا زغال داغ رخ میدهند. و حدوداً ۶۰ % از موارد سوختگی را شامل میشود، اگر چه اندازهی سوختگیهای تماسی کوچک است، اما اغلب صدمات بسیارعمیقی را ایجاد میکنند. عمق سوختگی تعیین کنندهی دمای ماده در زمان حادثه میباشد. این نوع سوختگی اغلب در منزل و در دوره نوپایی، در ناحیه کف دست و انگشتان رخ میدهد (۴۴،۲۰). با وجود اینکه پوست کودکان نسبت به صدمه بسیار حساس است، ولی متأسفانه توانایی درک حرارت در کودکان کم سن کافی نیست آنها با گذاشتن دستهای خود روی هیزم، بخاری، اتو یا تنور دچار این نوع سوختگی میشوند. سوختگیهای کف دست حدود ۳-۲ هفته بهبود پیدا میکنند(۲۲).
عمق سوختگی با مایعات داغ، به درجه حرارت آب، ضخامت پوست و مدت زمان تماس بستگی دارد. بهطوریکه آب ۶۰ درجه سانتیگراد در عرض ۳ ثانیه موجب ایجاد همان عمق سوختگی میگردد، که آب ۶۹ درجه سانتیگراد در طی ۱ ثانیه تماس ایجاد میکند (۴۴). آب ۴۹ درجه سانتیگراد میتواند در مدت ۱۰ دقیقه سبب سوختگی با ضخامت کامل شود. بدین ترتیب میتوان با نصب یک تنظیم کننده حرارت روی آب گرمکن حرارت آب را بینc °۵۰-۴۰ حفظ کرد (۴).
سوختگی با مواد شیمیایی نادر و خوش خیم هستند، مگر سوختگیهایی که مری را گرفتار میکند؛ (۵۹) که معمولاً به دلیل تماس کودکان با اسید یا باز در اثر حوادث صنعتی، خوردن شویندهها، استفاده و نگهداری غلط از حلالهای غلیظ بوجود میآیند. مواد شیمیایی در اثر واکنش با بافت یا رقیق شدن با آب غیر فعال میشوند. سوختگیهای اسیدی نسبت به سوختگی با مواد قلیایی، بیشتر خود محدود شونده هستند. بهطوریکه پوست در اثر تماس با اسید بهصورت چرمی قهوهای رنگ میگردد، این وضعیت سدی غیر قابل نفوذ ایجاد میکند، که از نفوذ بیشتر اسید به درون بافت جلوگیری میکند. در حالیکه مواد قلیایی، با چربی پوست ترکیب شده و به موجب آن پوست صابونی شکل میگردد، در نتیجه تا زمانی که ترکیب آنها خنثی گردد پوست تخریب میشود (۴۴). به کمک کاغذ تست میتوان اسیدی یا بازی بودن ماده را تشخیص داد. خنثی کردن اسید با باز و یا برعکس ممنوع است، زیرا واکنش اسید با باز باعث ایجاد گرما و افزایش شدت سوختگی میشود. در این نوع سوختگی، پوست را باید به مدت ۲۰-۱۵ دقیقه شستشو داد (۴۹).
یکی دیگر از انواع سوختگیها، سوختگی الکتریکی میباشد. که بیشتر در خردسالان رخ میدهد و یک تهدید جدی برای کودکان محسوب میشود. زیرا کودکان به دلیل توانایی استفاده از اشیاء خیلی کوچک، قادر خواهند بود اجسامی مانند سنجاق سر، میخ، میل بافتی و ابزار دیگر را وارد پریز برق کنند. اغلب کودکان نوپا نیز سیمهای برق را وارد دهان خود میکنند، و از آنجایی که آب دهان یک هادی الکتریسیتهی بسیار خوب است، شانس سوختگی الکتریکی اطراف دهان افزایش مییابد (۲۲). همچنین تماس کودک با جریان برق بیشتر از ۴۰ ولت بالقوه خطرناک است و سبب بروز آریتمی قلبی بصورت فیبریلاسیون بطنی یا ایست قلبی میشود (۴۹،۱).
سوختگی از نظر عمق و وسعت بافت آسیبدیده طبقهبندی میشود. بهطوریکه اسملتزر^[۲۵] (۱۳۸۸) مینویسد عمق سوختگی بستگی به میزان حرارت و مدت زمان تماس با حرارت دارد (۳۸)، و برحسب عمق بافتهای از بین رفته، به انواع زیر تقسیم میشود:

• • سوختگی درجهی یک یا سطحی^[۲۶] که صدمه در سطح اپیدرم است و بسیار دردناک است و پوست قرمز میشود. آفتاب سوختگی و شعله کوچک باعث بروز این نوع سوختگی میگردد (۴۴). در سوختگی درجه یک سلولهای آسیبدیده در طی ۵-۴ روز پوسته ریزی بدون بر جا گذاشتن اسکار بهبود مییابد (۵۰ ).

• • سوختگی درجهی ۲ یا ضخامت نسبی^[۲۷]: که به دو دسته تقسیم میشود، الف – سوختگی سطحی درم؛ اپیدرم و لایه های فوقانی درم را در بر میگیرد و مشخصه آن تاولهایی است که حاصل تجمع مایع در پیوستگاه درم و اپیدرم میباشد. زخم این نوع سوختگی مرطوب، قرمز و تاولی است (۵۱). سوختگی درجهی دو سطحی بسیار دردناک است زیرا تعداد زیادی از پایانه های عصبی زنده باقیمانده بدون حفاظ در معرض هوا قرار میگیرند (۱). زخم سوختگی درجهی دو حدوداً ۱۴ روز، با برجا گذاشتن اسکار بهبود مییابد. این نوع زخم نسبت به تغییرات درجه حرارت، مواجهه با هوا و نور بسیار حساس میباشد (۵۰).

رویه های شکایات

تمرکز زدایی

آموزش گسترده

تیمهای خود گردان

تسهیم اطلاعات

تسهیم اطلاعات

گزینش و استخدام

کاهش در تفاوت مقام

آموزش گسترده مهارتها

مشارکت و توانمند سازی

ارزیابی نگرش

جبران خدمت مشروط

تسهیم اطلاعات

حقوق بالا

تیم های خود گردان

مشارکت مدیریت/ کارکنان

تفاوت موقعیت

مالکیت سهام

آموزش و توسعه مهارت

شدت در استخدام

آموزش کارکنان جدید

عدالت نمادین

ساعات آموزش

آموزش کارمندان قدیمی

بررسی پژوهش های انجام شده حکایت از آن دارد که کارکرد منابع انسانی در یک قرن گذشته به طور مستمر دگرگون شده و شکل ها و نقش های متفاوتی به خود گرفته است و انتظار می رود هم چنان به این دگرگونی ادامه می دهد. مفهوم سازی هایی هم چون شریک راهبردی ،مدافع کارکنان، یا متخصص امور اجرایی کمک می کنند تا کلیات این کارکرد را درک کنیم، ولی این واقعیت را تحت الشعاع قرار می دهند که اگر منابع انسانی در درک یکایک انسان ها برما نهاده شده است ، پیشرفت واقعی پیدا نکند، در این صورت وعده ها و تعهداتی که داده شده است تحقق پیدا نخواهد کرد(عباس پور،۱۳۸۱: ۱۰۵). در پژوهش کنونی با بررسی تحقیق ها و ادبیات گوناگون مدیریت منابع انسانی، شیوه هایی که با بیشترین تکرار و روایی برخوردار بوده اند جهت بررسی اثربخشی عملکرد فردی و سازمانی گزینش شدند که در فصل بعدی به طور مفصل بدان پرداخته خواهد شد.
مقوله عملکرد در سطح فردی و سازمانی در پژوهش های مختلف مورد استناد قرار گرفته است در سالهای اخیر رویکرد از سطح خرد به سطح کلان تغییر یافته است و در بعضی از پژوهش ها رویکرد چند سطحی در پیش گرفته شده است در پژوهش حاضر سطح فردی و سازمانی عملکرد مورد مداقه قرار گرفت.
فصـل سـوم

روش شـناسـی تحـقیـق

مقدمه:

برای اینکه نتایج حاصله از تحقیق معتبر باشد بایستی از یک روش مناسب در تحقیق استفاده شود، چرا که انتخاب روش نادرست منجر به نتیجه گیری‌های نادرست می‌شود. دست یابی به هدف‌های علمی یا شناخت علمی میسر نخواهد بود، مگر زمانی که با روش شناسی درست صورت پذیرد. تحقیق از حیث روش است که اعتبار می‌یابد نه موضوع تحقیق.

روش شیوه پیش رفتن به سوی یک هدف است، بنابراین، شرح دادن روش علمی عبارت است از شرح اصول اساسی که در هر کار تحقیقی به اجرا گذاشته می شود. روش ها صورت های خاصی از مشی علمی هستند، راه های مختلفی هستند که به این منظور طراحی شده اند تا بهتر با پدیده ها یا با موضوع تحقیق سازگار باشند. اما این سازگاری روش با موضوع تحقیق محقق را از التزام به اصول روش علمی معاف نمی کند.(کیوی و کامپنهود،۱۳۸۵: ۱۲)
در این بخش از تحقیق سعی شده است که به تفصیل گام های اجرا شده در فرایند پژوهش، به صورت متقن و علمی تببین شود.

۱-۳ : لزوم عین بودن مورد رهن
قانون مدنی در ماده ی ۷۷۴ مقرر می دارد:« مال مرهون باید عین معین باشد و رهن دین و منفعت باطل است».
یکی از نویسندگان در این خصوص می نویسد:« عین عبارت است از اشیاء مادی موجود در خارج و یا در ذمه (کلی در معین) بشرط اینکه وجود مستقل داشته باشد بنابراین پشم گوسفند تا وقتی که چیده نشده عین نیست بلکه منفعت است لکن گاهی شامل اینگونه منافع هم هست و در عقد رهن چنین است.رهن دادن دین (مال در ذمه) و منفعت غیر مادی طبق صریح ماده ۷۷۴ قانون مدنی باطل است پس رهن دادن منافع خانه که ملک مستأجر است باطل است». ایشان رهن حقوق را هم باطل می دانند و معتقدند که حق تحجیر و حق خیار را نمیتوان به رهن داد زیرا فقها به استناد آیه ی ۲۸۳ سوره بقره یعنی آیه « فرهان مقبوضه» عقیده دارند که رهینه باید قابل تسلم و قبض باشد، بدیهی است که حقوق از قبیل حق خیار قابل قبض نیستند( جعفری لنگرودی، ۱۳۷۸، ۱۰و۹).

قانون مدنی به پیروی از نظر مشهور فقها رهن منفعت را باطل دانسته است، در تأیید این نظر گفته شده است که:« چون منفعت به تدریج از عین حاصل می شود و ایجاد هر جزئی از آن با اتلاف جزء پیشین آن ملازمه دارد، هیچگاه نمی توان تمام آنرا به طلبکار تسلیم کرد، اگر دین مؤجل باشد، تا فرا رسیدن آن منافع نیز از بین می رود و فایده ای از وثیقه نهادن آن به بار نمی آید و هرگاه دین حال باشد، به همان اندازه که پرداخت دین به تاخیر می افتد، مورد رهن نیز تلف می شود و وثیقه برای طلبکار ایجاد نمی کند. در حالی که هدف از رهن این است که در صورت پرداخت نشدن طلب، از آن محل استیفا شود. وانگهی اگر قبض شرط صحت باشد، چگونه می تواند موجودی را که قبض و تلف آن همراه است، به قبض طلبکار داد».
دکتر کاتوزیان بعد از بیان این نظر آنرا مورد انتقاد قرار داده و بیان نمودند که:« این استدلال با همه ی شهرتی که میان نویسندگان دارد، مصون از انتقاد نمانده است؛ در رهن اعیان، لزومی ندارد که حق طلبکار از عین مال استیفا شود. به طور طبیعی، دین از محل فروش عین مرهون یا بدل آن پرداخته می شود و این کار در موردمنافع نیز قابل اجرا است،زیرا،چه مانعی دارد که منافع به دیگران یا مرتهن واگذار شود و بهای آن وثیقه ی طلب باقی بماند، قبض منفعت نیز با تسلیم عین به مرتهن امکان دارد، زیرا مقصود از رهن، استیلای شخص بر عین و در اختیار گرفتن صلاحیت انتفاع است که با تسلیم عین انجام می پذیرد، چنان که در اجاره نیز با تسلیم عین مورد اجاره، منافع نیز تسلیم شده محسوب است و بر همین مبنا موجر می تواند اجاره بهای تمام مدت را از مستأجر بگیرد. بنابراین حق این بود که نویسندگان قانون مدنی مجذوب نظر اکثریت قاطع نمی شدند و رهن منفعت را مجاز می شمردند(کاتوزیان، ۱۳۸۸، ۲/ ۲۶۰).
به نظر ما نیز رهن منافع را به این دلیل که قابل قبض و اقباض نیست؛ نمیتوان باطل دانست زیرا همانطور که در مباحث آتی بیان خواهد شد، نباید قبض را بطور مضیق تفسیر نمود و استیلای عرفی مرتهن بر مال مرهونه نیز برای صحت رهن کافیست . بنابر این، این امکان در مورد منافع نیز وجود داشته و دلیلی بر بطلان رهن آنها وجود ندارد. هر چند با وجود صراحت قانونگذار بیان هرگونه استدلالی ممکن است اجتهاد در مقابل نص محسوب شود.و لذا بهتر است همانطور که دکتر کاتوزیان بیان نمودند از نهادهای جانشین رهن استفاده شود. که ما در مباحث بعدی این نهادها را بیان میکنیم.
در مورد رهن دین نیز از آنجایی که با توجه به قانون مدنی رهن دین باطل است ایشان پیشنهاد می کنند ، می توان از نهاد معامله با حق استرداد به جای رهن استفاده نمود( همان، ۲۶۲).
۲-۳ : قابلیت تملک و فروش
از آنجایی که هدف از رهن این است که طلبکار بتواند در صورت لزوم مورد رهن را بفروشد و از محل آن طلب خود را استیفا نماید، بنابراین یکی از شرایط مال مورد رهن این است که قابلیت تملک و فروش داشته باشد به همین دلیل در قانون مدنی مقرر شده است:« هر مالی که قابل نقل و انتقال قانونی نیست نمی تواند مورد رهن واقع شود». (ماده ۷۷۳ قانون مدنی ) یا اینکه:«اگر شرط شده باشد که مرتهن حق فروش عین مرهونه را ندارد باطل است». (ماده ی ۷۷۸ ق.م) بنابراین مالی که به ملکیت در نیامده مانند زمین موات و آب مباح یا از ملکیت خارج شده است مانند وقف یا قابلیت تملک ندارد مانند اموال عمومی و راههایا منفعت عقلایی و مشروع ندارد مانند مواد مخدر نمی تواند موضوع رهن قرار گیرد، زیرا قابلیت تملک و فروش از سوی مرتهن را ندارد( همان).
ب : شرایط اختصاصی عقد رهن
۱- لزوم وجود دین سابق
همانطور که قبلاً اشاره کردیم، یکی از اوصاف عقد رهن تبعی بودن آن است بدین معنی که پیش از انعقاد عقد رهن باید دینی وجود داشته باشد تا برای تضمین آن مالی به وثیقه گذاشته شود، در خصوص لزوم وجود دین سابق میان فقهای امامیه اتفاق نظر وجود دارد. ایشان از این شرط عقد رهن با عنوان« دین ثابت در ذمه » تعبیر می کنند، بنابراین در حقوق ما رهن برای دینی که در زمان عقد وجود ندارد و از آن به دین آینده تعبیر می شود امکان ندارد.
این ویژگی عقد رهن از مواد ۷۷۱ و ۷۷۵ ق م قابل استفاده است، ماده ی ۷۷۱ قانون مدنی در تعریف عقد رهن مقرر می دارد:« رهن عقدی است که به موجب آن مدیون مالی را به وثیقه به دائن می دهد.» و ماده ۷۷۵ نیز در بیان شرایط حقی که برای آن رهن داده می شود مقرر داشته است:« برای هر مالی که در ذمه باشد ممکن است رهن داده شود ولو عقدی که موجب اشتغال ذمه است قابل فسخ باشد»، از این ماده دو شرط برای حقی که برای آن رهن داده می شود قابل استفاده است:
۱-حق باید جنبه ی مالی داشته باشد
۲- حق باید در ذمه باشد. بدین معنی که شخص باید در برابر دیگری مدیون باشد تابتوان برای ایجاد اطمینان در طلبکار مالی را به رهن او داد.
اهمیت شرط لزوم وجود دین سابق در عقد رهن وتأکید و اتفاقی که فقهای امامیه بر آن دارند، تحلیل مبانی نظر ایشان و پرداختن به متفرعات مرتبط با این موضوع را ایجاب می نماید. بنابراین ما در اینجا ابتدا دیدگاه فقهای امامیه و سپس دیدگاه فقهای اهل سنت و پس از آن حقوقدانان را بیان می کنیم.
۱-۱ : دیدگاه فقهای امامیه
از نظر فقهای امامیه عقد رهن در خارج محقق نمی شود مگر آنکه برای مرتهن چیزی بر ذمه ی راهن قرار گرفته باشد( خوانساری، ۱۴۰۵، ۳۴۶).
به عبارت دیگر رهن، وثیقه برای مال مرتهن است و وثیقه پیش از آنکه مالی از مرتهن، نزد راهن قرار گیرد متصور نیست؛ زیرا در غیر اینصورت، بر آن عنوان رهن صدق نکرده و عموم وفای به عقود این موضوع را در بر نمی گیرد؛ ظهور ادله بر این امر دلالت دارد.( نجفی، ۱۳۹۴، ۲۵/ ۱۴۳).
فقهای امامیه از دین موجود، تحت عنوان « دین ثابت در ذمه » تعبیر کرده اند( شیخ طوسی، ۱۴۱۷، ۲/ ۱۹۶- محقق حلی، ۱۴۰۵، ۱۶۱).
بدون تردید دین کامل، دینی است که بر ذمه ی مدیون بوجود آمده و قابل مطالبه باشد هر چند که قابل فسخ یا مؤجل به شمار آید. پس اگر خریدار مالی بابت ثمن به فروشنده، بدهکار باشد، دادن رهن برای آن درست است، اگر چه وجود خیار فسخ برای خریدار یا فروشنده، دین خریدار را متزلزل می کند ولی با وجود آن منافات ندارد. به بیان دیگر دینی که بر ذمه ی مدیون قرار می گیرد، رهن از آن جایز است اعم از آنکه ثبوت دین در ذمه ی مدیون بنحو قطعی باشد مثل دین خریدار به ثمن در بیع غیر قابل فسخ، یا به نحو متزلزل باشد. مثل عقود خیاری.
هم چنین دینی که برای آن رهن داده می شود، می تواند حال یا موجل باشد. بنابراین موجل بودن دین مدیون در وجود آن ایجاد تردید نمی کند، زیرا دین موجل، دینی است موجود و قابل مطالبه، جز آنکه استیفای آن منوط به انقضای اجل و مدت است( شهید ثانی، ۱۴۱۴، ۲۸- میرزای قمی، ۱۳۷۱، ۲/ ۴۳۲).
فقهای امامیه ضرورت وجود دین سابق را به کتاب و سنت مستند می دانند.( شیخ طوسی، ۱۴۱۷، ۲۲۳- علامه حلی، بی تا، ۲/ ۲۳). ایشان برای اثبات ادعای خود به قرآن کریم استناد می کنند و آیات ۲۸۲ و ۲۸۳ سوره ی بقره را مستند ادعای خود قرار می دهند( علامه حلی، بی تا، ۲۳).
در باب سنت نیز فقها به سیره ی رسول اکرم(ص) استناد می جویند که ایشان در ازای دریافت مقادیری جو برای خانواده خویش، زره خود را به رهن گذاشتند؛ استدلال این فقها به این صورت است که حضرت پس از اقدام به دریافت کالا و پس از آنکه دین بر ذمه شان مستقر گردید، رهینه را در اختیار مرتهن قرار دادند( الحر العاملی، ۱۴۱۴، ۸۱).
برخی فقها ضرورت وجود دین سابق را به نظر مشهور فقها نسبت داده اند( محقق سبزواری، بی تا، ۲۰/ ۲۵۰).
اکثر فقها این مسأله را به صراحت مطرح نکرده اند، ولی یکی از آن ها تصریح کرده است:« کافی نیست حصول سبب دین مادامی که ثابت نشود بر ذمه، مثل اینکه زخمی به کسی بزند و ممکن باشد که او را هلاک کند پس مادامی که نهایت حال آن معلوم نشده، دیه مستقر نشده است…»( میرزای قمی، ۱۳۷۱، ۴۳۲).
از تفسیری که فقها از شرط راجع به ثبوت دین در ذمه کرده اند، عدم کفایت ایجاد سبب برای صحت رهن قابل استفاده است.
چنانکه صاحب شرایع تصریح کرده اند: « اگر سبب وجوب دین حاصل شده باشد ولی خود دین در ذمه ثابت نشده باشد، رهن بر آن صحیح نیست مانند دیه قبل از استقرار جنایت، یعنی اگر جنایتی وارد شود ولی قبل از آنکه منتهی به حدی شود که موجب دیه است، رهن بر آن صحیح نیست، زیرا در این حال دیه به ذمه مستقر و ثابت نشده است و شارع برای آن در این حال، حکمی مترتب نکرده است».( محقق حلی، ۱۳۷۰، ۱و۲/ ۳۳۲).
برخی از فقها در توضیح آن نوشته اند:« نسبت به اقسام جنایات، حال مختلف است و اینکه در بعضی دیه متعلق به ذمه جانی است مثل شبه عمد و بعضی متعلق به عاقله است واز برای بعضی مدت در شرع قرار داده شده مثل دیه خطا که در سه سال می دهند و عاقله مختلف می شودچون معتبر در آن این است که هر کسی که یافت شود از عاقله در حین حلول اجل، متعلق به او می شود، پس قبل از حلول اجل معلوم نیست که کیست که دین در ذمه ی او تعلق گرفته که رهن از او گرفته شود»( میرزای قمی، ۱۳۷۱، ۴۳۳).
شهید ثانی در مسالک در این مورد نظر دیگری را ذکر کرده است که بموجب آن رهن برای جنایتی که موجب آن ایجاد شده، اگر چه جنایت هنوز مستقر نشده است، جایز است مثل قطع کردن چیزی که خود سبب دیه است [مثل قطع کردن زبان] زیرا نهایت این جنایت مرگ است و دیه ی مرگ هم دیه ی کامله است و بدون مرگ هم دیه ی آن عضو دیه ی کامله است، پس در اینجا هر چند جنایت مستقر نشده، لیکن موجب آن مستقر شده است که تمام دیه است، شهید ثانی بعد از این نظریه آنرا بعید ندانسته است( شهید ثانی، ۱۴۱۴، ۳۰).
یکی از فقهای معاصر، به رغم اجماع و حداقل، شهرتی که در بطلان رهن بر دین آینده میان فقهای امامیه وجود دارد، در مقام پاسخ به استدلال ایشان و ایراد خدشه بر مستندات آنها برآمده است؛ با این بیان که، هر چند آیات مورد استناد و تعدادی از نصوص به تقدم دین بر رهن اشعار دارد، اما این امر به معنی انحصار در این حالت نبوده و چنین نیست که بتواند اطلاق دیگر نصوص و نیز عموم آنچه را که بر نفوذ معاملات و صحت آنها دلالت دارد را مقید سازد.
به عقیده ی ایشان، حقیقت رهن، قرار دادن عین به عنوان وثیقه ای برای حق مرتهن است و این به معنی انتقال رهینه از ملک راهن نبوده و مرتهن صرفاً حق استیفای از آن را در صورت حلول سررسید و عدم ایفای تعهد دارا می باشد؛ این معنی پیش از ثبوت حق نیز متصور است، زیرا رهینه متعلق حق رهانه بوده و برای آن معنی دیگری متصور نیست، همچنان که حق رهانه نیز جز این نیست و هیچگاه محذور عقلی بر ثبوت این حق و تحقق این عقد پیش از ثبوت دین وجود ندارد. ایشان تنها مستند بطلان رهن دین پیش از ثبوت حق را اجماع فقهای امامیه و تسالم اصحاب بر آن می دانند( روحانی، ۱۴۱۳، ۱۵/ ۷۱).
همانطور که بیان شد فقها وجود سبب دین را برای صحت رهن کافی نمی دانند؛ از جمله مثالهایی که دلالت می کند که اکثر فقها وجودسبب دین را برای صحت رهن کافی نمی دانند عبارت از این است که به نظر قریب به اتفاق فقها، قرار دادن رهن برای تعهد جاعل پیش از انجام کار عامل در عقد جعاله صحیح نیست صاحب حدائق این نظر را به مشهور فقها نسبت داده است( بحرانی، ۱۴۰۵، ۲۵۳). این مثال در صورتی موید عدم کفایت وجود سبب برای صحت رهن می باشد که عقد جعاله را سبب دین بدانیم چنانکه گروهی از فقها آنرا پذیرفته اند»( شیخ طوسی، ۱۴۱۷، ۲و۳/ ۱۳۴). این گروه در عقد ضمان، برای صحت ضمان از جعل قبل از عمل عامل، به نیاز مردم به این ضمان و آیه ی« لمن جاء به حمل بعیر و انابه زعیم. ( سوره یوسف، آیه ۷۲). استناد می کنند. زیرا در این آیه، به کسی که جام گمشده ی ملک مصر را پیدا کند یک بار شتر طعام وعده داده می شود و رئیس انبار ضامن این تعهد از سوی ملک مصر می گردد.
همچنین گفته شده است که آنچه بعد از عقد لازم می شود و انجام آن در اختیار عامل باقی می ماند«عمل» مورد تراضی است وگرنه تعهد به مال بوجود می آید و در صورت انجام عمل باید بجای آورده شود، ضمان نیز از همین تعهد اخیر است و ارتباطی به عمل ندارد( کاتوزیان، ۱۳۷۶، ۴/ ۲۸۵). اما بنابراین که سبب دین را انجام عمل بدانیم نه عقد جعاله، چنانکه برخی از فقها معتقدند در این صورت موید مورد مزبور نخواهد بود، زیرا دراین صورت نه دین و نه سبب آن ایجاد نگردیده است.
در مقابل مشهور فقهای امامیه که رهن برای تعهد جاعل قبل از عمل را صحیح نمی دانند، علامه در تذکره، این رهن را در صورتی که عامل آغاز به کار کرده باشد نافذ دانسته است( به نقل از شهید ثانی، ۱۴۱۴، ۱۹۲).
علامه برای صحت آن اینگونه استدلال کرده است که با شروع عامل به عمل عقد جعاله که عقدی جایز است، منتهی به لزوم می شود و مانند ثمن در عقد بیع در مدت خیار، که با انقضای مدت، ثمن مستقر می شود.
شهید ثانی در مسالک در خصوص استدلال علامه در تذکره جواب داده است که، با شروع عامل به عمل، او مستحق چیزی نیست حتی اگر قسمت اعظم عمل را انجام داده باشد و قیاس آن به ثمن در مدت خیار، قیاس مع الفارق است، زیرا بیع خیاری هرگاه به حال خود رها شود یعنی فسخ نشود، مدت خیار منقضی شده و بیع لازم می شود و اصل هم عدم فسخ است، برعکس در جعاله اگر عامل، عمل را ترک کند و آنرا به اتمام نرساند مستحق هیچ چیزی نخواهد بود، زیرا تعهد او تعهد به نتیجه است و اصل هم عدم اتمام و اکمال عمل است.(شهید ثانی ، ۱۴۱۴، ۳۰).
به هر حال از نظر علامه در تذکره وجود سبب دین برای صحت رهن کافی است و لازم نیست دین بطور کامل ایجاد شده باشد.
بر اساس دیدگاه فقهی امام خمینی تا زمانی که خود دین به علتی همانند قرض، پیش خرید مال، خرید یا اجاره عین، و مانند آن در ذمه مستقر نشده، رهن گرفتن صحیح نیست و نمی توان گفت چون سبب دین بوجود آمده در آینده نیز خود دین محقق می شود از این لحاظ می توان پیشاپیش مالی را به رهن گرفت. امام خمینی در این مورد می نویسد:« صحیح نیست بخاطر دیه مقتول، مادامی که وی زنده است چیزی را به رهن گرفت هر چند یقین باشد که این جراحت منجر به مرگ وی خواهد شد»( امام خمینی، بی تا، ۹).
بعد از روشن شدن دیدگاه فقها در این مورد و با توجه به اینکه قانون مدنی در اکثر موارد محمول بر نظر مشهور فقهای امامیه است بنابراین به نظر می رسد از دیدگاه قانونگذار نیز وجود سبب دین برای صحت رهن کافی نبوده و خود دین باید ایجاد شده باشد.
۲-۱ : دیدگاه فقهای سایر مذاهب
در میان فقهای اهل سنت نیز در اینکه آیا در رهن لازم است دینی که برای آن رهن داده می شود قبل از رهن بر ذمه راهن ثابت باشد یا نه؟ اختلاف نظر وجود دارد، صاحب مفتاح الکرامه بعد از آنکه نقل می کند، در میان فقهای امامیه چنین رهنی صحیح نیست و بر عدم صحت آن در تذکره و جامع المقاصد ادعای اجماع شده است می نویسد:« ابوحنیفه و مالک با این نظر فقهای امامیه مخالف هستند و برخی از فقهای شافعیه نیز بین دو مورد قائل به تفصیل شده اند، بدین ترتیب که اگر چیزی را که قرض خواهد کرد، معین کند رهن صحیح است در غیر اینصورت رهن باطل است، ابوحنیفه برای صحت رهن استدلال کرده است که این هم وثیقه است بنابراین جایز است که عقد رهن موقوف بر حقی باشد که در آینده ایجاد خواهد شد چنانکه در ضمان از درک یا ثمن نیز چنین است»( حسینی عاملی، ۱۴۱۳، ۵/ ۱۳۳-۱۳۴).
بر خلاف صاحب مفتاح الکرامه، و هبه الزحیلی این دیدگاه را فقط به حنفیه نسبت داده است و معتقد است که در نزد شافعیه و حنابله رهن برای دینی که هنوز سبب آن ایجاد نشده است صحیح نمی باشد( الزحیلی، ۱۴۰۹، ۲۰۰).
۳-۱ : دیدگاه حقوقدانان
این مسأله در میان حقوقدانان نیز اختلافی است، اکثر حقوقدانان اعتقاد دارند که در رهن، دین باید در ذمه ی راهن ثابت باشد و رهن در برابر دینی که تنها سبب آن ایجاد شده باشد باطل است( عدل، ۱۳۳۱، ۳۵۱- صفایی، ۲/ ۳۴۲).
دکتر امامی برای موردی که سبب دین ایجاد شده ولی خود دین بر ذمه تعلق نگرفته و ممکن است بعداً محقق گردد به رهن از مال الجعاله قبل از انجام عمل مثال زده و نوشته اند که نمی توان رهن در مقابل آن قرار داد( امامی، ۱۳۴۰، ۲/ ۳۵۳).
یکی از حقوقدانان به رغم اینکه رهن را برای دینی که سبب آن ایجاد شده ولی خود دین بر ذمه تعلق نگرفته است را باطل دانسته است ولی در جای دیگر تصریح کرده است که، مطابق قانون مدنی تقدم دین بر عقد رهن شرط نیست و در توضیح آن نوشته اند:« این شرط [تقدم دین بر عقد رهن ] را عده ای از فقها بیان کرده اند و ظاهر مواد ۷۷۱ و ۷۷۵ ق.م هم همین است ولی از مواد ۲۴۱ و ۳۷۹ ق.م خلاف این نظر استفاده می شود پس در قانون مدنی تقدم دین بر عقد رهن شرط نیست(جعفری لنگرودی، ۱۳۷۸، ۷۴).
یکی از نویسندگان بر خلاف اعتقاد اکثر حقوقدانان، رهن برای دینی را که سبب آن ایجاد شده ولی خود دین بر ذمه تعلق نگرفته است را صحیح دانسته است. به نظر ایشان اگر پذیرفته شود که دین معلق وجود خارجی و موثر دارد و دینی را که سبب حقوقی آن بوجود آمده، در واقع معلق به تحقق شرایط ثبوت آن بر ذمه است، بنابراین، از نظر ایشان در حقوق کنونی نمی توان وجود دین معلق را به کلی نادیده گرفت و آثار ناشی از رابطه حقوقی را در این مرحله انکار کرد بنابراین وجود این دین ناتمام چنان محسوس و موثر است که به میراث می رسد و مورد انتقال قرار می گیرد، پس می تواند به وسیله ضمان یا رهن برای صاحب آن تضمین شود ( کاتوزیان، ۱۳۸۸، ۲۶۹).
به نظر میرسد، عقیده کسانی که لزوم وجود دین سابق را شرط صحت رهن میدانند، صحیح میباشد زیرا همانطور که گفتیم رهن بدین معنا است که، مدیون مالی را برای وثیقه به دائن میدهد و تا زمانی که دین وجود نداشته باشد و به صرف ایجاد سبب دین ، باعث مدیونیت فرد نمی شود. بنابر این تا زمانی که دین بر ذمه فرد مستقر نشده باشد قرار دادن رهن برای آن صحیح نیست.
۲- لزوم قبض مال مرهونه
واژه ی قبض در لغت عرب، به معنای اخذ آمده است، کما اینکه می گویند« قبض الشیء اخذه»( جوهری، ۱۴۰۷، ۳/ ۱۱).
مفهوم اصطلاحی این واژه از معنای لغوی آن دور نیفتاده است چه در مباحث مختلف فقهی، مثل قاعده ی مشهور« تلف مبیع قبل از قبض» شرطیت قبض در عقودی مانند هبه و بیع سلم هم چنین قبض مبیع و ثمن به وسیله ی مشتری و بایع، این واژه به طور کلی به معنای استیلا و سیطره بر مال معرفی شده است به گونه ای که قابض بتواند مانع هرگونه تصرف غیر در مال مقبوض شود( موسوی بجنوردی، ۱۴۰۹، ۲/ ۸۵). در قانون مدنی نیز لفظ قبض در ماده ی ۳۶۷ به همین مفهوم، مورد پذیرش قرار گرفته است.