۳-۳- جامعه آماری
جامعه آماری عبارت است از مجموعه افراد یا واحدها که دارای حداقل یک صفت مشترک باشند که محقق می خواهد به تحقیق درباره آنها بپردازد(سرمد و دیگران، ۱۳۸۵).
جامعه آماری پژوهش حاضر، شامل سالمندان بالای ۶۰ سال شهر همدان هستند که در ورزش های همگانی و تفریحی به مشارکت می پردازند. تعداد افراد جامعه پژوهش نامعلوم هستند و تمامی سالمندان بالای ۶۰ سال شهر همدان را که در ورزش های همگانی و تفریحی شرکت می کنند را شامل می شود.
۳-۴- نمونه گیری و تعیین حجم نمونه
از آنجا که تعداد افراد جامعه در این پژوهش نامحدود بودند و تمامی سالمندان شرکت کننده در ورزش همگانی را شامل می شد، لذا برای تعیین حجم نمونه از فرمول کوکران برای جامعه های با تعداد نامعلوم استفاده شد.

با بهره گرفتن از فرمول کوکران برای جامعه های با تعداد نامعلوم ، تعداد نمونه های انتخاب شده ۳۸۴ نفر تعیین شد. در نمونه گیری از افراد نیز از روش در دسترس استفاده شد؛ به این صورت که با مراجعه به ایستگاه­ها و مراکز برگزاری این ورزش ها از ورزشکاران حاضر در آنجا مصاحبه به عمل می آمد و پرسشنامه ها توسط شخص پژوهشگر تکمیل می شدند.
۳-۵- ابزار گردآوری اطلاعات
در علوم انسانی و به خصوص در روش های توصیفی – همبستگی از پرسشنامه ها جهت جمع آوری داده ها و اطلاعات استفاده می شود؛ و در این تحقیق نیز با توجه به ماهیت از روش توصیفی – همبستگی
برای جمع آوری اطلاعات استفاده گردید.
پرسشنامه کیفیت زندگی
ابزار ارزیابی کیفیت زندگی، پرسشنامه های گوناگون است اما مک کلان و کیمبرلی^[۱۷۴] (۲۰۰۶)، در آمریکا پژوهشی را برای انتخاب بهترین پرسشنامه برای سالمندان انجام دادند، که یکی از ۳ پرسشنامه مناسب در این زمینه را پرسشنامه کیفیت زندگی سازمان جهانی بهداشت اعلام کردند که ما نیز در پژوهش خود آن را ابزار بررسی قرار دادیم.
در این پژوهش برای اندازه گیری ابعاد کیفیت زندگی، از فرم کوتاه شده و ۲۶ سوالی پرسشنامه کیفیت زندگی سازمان جهانی بهداشت (WHOQOL-BREF) استفاده شده است که این پرسشنامه در حداقل ۳۹ کشور جهان با فرهنگ های متفاوت مورد استفاده قرار گرفته است، و شامل دو بخش است :
بخش اول:
به اطلاعات زمینه ای و دموگرافیک اختصاص داردکه در برگیرنده سوالاتی مشتمل بر نام، نام خانوادگی، سن، جنس، و وضعیت تأهل و … می باشد.
بخش دوم:
در ارتباط با ارزیابی کیفیت زندگی و سوالات مرتبط با متغیرهای آن می باشد که دارای ۴ حیطه اصلی شامل: جسمانی، روانی، اجتماعی و محیطی و ۲۶ سوال مطرح شده در حیطه های فوق است و به علاوه دو سوال کلی در مورد خودارزیابی، کیفیت زندگی و سلامتی است.
پرسشنامه مشارکت در ورزش
برای سنجش مشارکت در ورزش نیز از پرسشنامه اصلاح شده مشارکت در ورزش پارسامهر، استفاده شد که دارای ۱۵ سوال بود، استفاده شد و میزان و کیفیت مشارکت افراد در ورزش های همگانی را می سنجد.
۳-۶- روایی و پایایی آزمون
از سال ۱۹۹۶ اعتبار و پایایی پرسشنامه کیفیت زندگی توسط سازمان بهداشت جهانی(۱۹۹۶) و در کشورها و فرهنگ های مختلف انجام شده است. همچنین اعتبار و پایایی پرسشنامه مشارکت در ورزش پارسامهر نیز در تحقیقات و پژوهش های قبلی انجام شده است.
۳-۶-۱- پایایی
در پایایی به این پرسش پاسخ داده می شود که آیا اندازه گیری مکرر در شرایط مشابه نتایج مشابهی به دست می دهد یا خیر؟ روش های مختلفی برای سنجش پایایی وجود دارد. در این پژوهش به منظور اندازه گیری پایایی پرسشنامه، از روش آلفای کرونباخ و نرم افزار SPSS.16 استفاده شده است. ضریب همبستگی آلفای کرونباخ، یک مقدار بین صفر و یک می باشد؛ در صورتی یک پرسشنامه پایاست که مقدار آلفای کرونباخ بزرگتر از مقدار ۷/۰ باشد و هرچه این مقدار به عدد ۱ نزدیک تر باشد، پرسشنامه از پایایی بالاتری برخوردار می باشد.
برای اطمینان بیشتر در این پژوهش ضریب پایایی پرسشنامه کیفیت زندگی از طریق آلفای کرونباخ محاسبه و برابر ۸۶/۰ به دست آمد.همچنین پایایی پرسشنامه مشارکت در ورزش نیز ۷۶/۰ به دست آمد.این ضرایب نشان می دهد پرسشنامه ها از شاخص های روان سنجی مطلوب برخوردار بوده اند.
۳-۶-۲- روایی
مفهوم روایی به این پرسش پاسخ می دهد که ابزار اندازه گیری تا چه حد خصیصه مورد نظر را می سنجد و به عبارتی دیگر آیا نتایج تحقیق پاسخگوی سوالات تحقیق هست؟ بدون آگاهی از اعتبار ابزار اندازه گیری نمی توان به داده های حاصل از آن اطمینان داشت. در بررسی روایی این پرسشنامه ها نیز از ۱۱ تن از اساتید و متخصصین روانشناسی، علوم تربیتی و تربیت بدنی پرسشنامه ها را ملاحظه و روایی صوری و محتوایی آن را تایید کرده اند.
۳-۷- روش جمع آوری داده ها
برای جمع آوری اطلاعات ابتدا منابع مربوط به ادبیات موضوع مورد بررسی قرار می گیرد. مطالعه منابع یک بخش عمده از روش علمی است که در کلیه پژوهش ها به کار برده می شود و چنین مطالعه ای مبنای بسیاری از تحقیقات در علوم انسانی است. با توجه به اینکه ابزار مورد استفاده در این تحقیق پرسشنامه کیفیت زندگی سازمان جهانی بهداشت (۱۹۹۶) و پرسشنامه اصلاح شده مشارکت در ورزش پارسامهر می باشد، به همین جهت برای جمع آوری داده ها باید به محل هایی که افراد جهت ورزش های همگانی به آنجا می رفتند، مراجعه و داده ها را همان جا جمع آوری می شدند؛ بدین صورت که پرسشنامه ها توسط محقق و به روش مصاحبه با نمونه های در دسترس تکمیل می شدند. همچنین از آن جهت که نمونه گیری معرف کامل و استانداردی برای جامعه سالمندان ورزشکار همدان باشد به تمامی مراکز سرای سالمندان نیز مراجعه و از سالمندان ورزشکار برای جواب به پرسشنامه ها استفاده شد.
۳-۸- شیوه تجزیه و تحلیل اطلاعات
برای تجزیه و تحلیل داده ها با بهره گرفتن از نرم افزار SPSS.16 در دو بخش آمار توصیفی و آمار استنباطی استفاده می شود؛ به منظور توصیف داده ها از شاخص های مرکزی و پراکندگی و برای تجزیه و تحلیل استنباطی یافته های پژوهش،برای تعیین میزان و شدت همبستگی از روش همبستگی پیرسون و رگرسیون تک متغیره استفاده شد.
فصل چهارم
تجزیه و تحلیل پژوهش
۴-۱- مقدمه
تجزیه و تحلیل داده ها فرآیندی چند مرحله ای است که طی آن داده هایی که از طریق بکارگیری ابزارهای جمع آوری در نمونه آماری فراهم آمده اند، خلاصه ، کدبندی و دسته بندی و در نهایت پردازش می شوند تا زمینه برقراری انواع تحلیل ها و ارتباط بین این داده ها به منظور آزمون فرضیه ها فراهم آید. در این فرایند داده ها هم از لحاظ مفهومی و هم از جنبه تجربی پالایش می شوند و تکنیک های گوناگون آماری نقش به سزایی در استنتاج ها و تعمیم ها به عهده دارند.
تجزیه و تحلیل داده ها برای بررسی صحت و سقم فرضیات برای هر نوع تحقیق از اهمیت خاصی برخوردار است. امروزه در بیشتر تحقیقاتی که مبتنی بر اطلاعات جمع آوری شده از موضوع مورد تحقیق می باشد، تجزیه و تحلیل اطلاعات از اصلی ترین و مهمترین بخش های تحقیق محسوب می شود. داده های خام با بهره گرفتن از فنون آماری مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرند و پس از پردازش به شکل اطلاعات در اختیار استفاده کنندگان قرار می گیرند.
همانگونه که در فصل سوم بیان گردید برای جمع آوری اطلاعات مورد نیاز این تحقیق از ابزار پرسشنامه استفاده شده است. جهت تجزیه و تحلیل داده های جمع آوری شده از هر دو روش آمار توصیفی و استنباطی استفاده شده است.
جهت توصیف متغیرهای تحقیق در قالب جدول و نمودار از آمار توصیفی جنسیت، سن، میزان تحصیلات، میزان مشارکت، میزان درآمد و وضعیت تأهل و همچنین توصیف کلی از وضعیت پاسخگویی پاسخ دهندگان به سوالات پرسشنامه با بهره گرفتن از نرم افزار Spss16 آورده شده است. در قسمت آمار استنباطی نیز، برای تحلیل داده ها جهت قضاوت در مورد فرضیات از آزمون همبستگی پیرسون و رگرسیون تک متغیره استفاده شده است.
۴-۲- نتایج توصیفی
در این قسمت بعد از گردآوری داده ها و اطلاعات با بهره گرفتن از آمار توصیفی که شامل شاخص های مرکزی وپراکندگی مانند فراوانی،درصد فراوانی،نموداروجداول می باشدبه توصیف نمونه پرداخته می شود.
۴-۲-۱- وضعیت جنسیت پاسخگویان
جدول ۴-۱ نشان دهنده توزیع فراوانی آزمودنی ها بر حسب جنسیت است.
جدول۴- ۱ توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب جنسیت

یکی از موثرین و جذاب ترین نقاط هرشهر، مناظر ورودی آن شهر بوده که تاثیر گذارترین خاطره ی هر شهر نیز نشات گرفته از آن می باشد. (ظاهری، ۱۳۸۰، ص۵). مبادی ورودی شهر نقش مهمی در ایجاد تصویری کلی از شهر در ذهن عابر ایفا می کند و معمولا زشتی و زیبایی شهر از دید تازه وارد می تواند تا حد زیادی تحت تاثیر ویژگی های کالبدی و کارکردی و زیباشناسی مبادی ورودی شهر قرار گیرد. از طرف دیگر مبادی ورودی شهر یکی از اصلی ترین اجزای ساختار کالبدی و فضایی شهر محسوب می شود که به لحاظ کارکردهای متعدد از اهمیت خاصی در برنامه ریزی شهری برخودار است. )قدمی، و دیگران، ۱۳۹۰).
عمدتا امتداد محور مبادی ورودی شهر با کانون های عمده ی کار و فعالیت و شبکه ی اصلی ارتباطی پیوند می خورد و نقشی مهم در سازمان یابی فضایی انواع کاربری های شهری ایفا می کند، این حوزه می تواند در جهت یابی گسترش کالبدی شهر و در نهایت در ساختار کالبدی آن نیز به عنوان یک متغیر اثر گذار نقش آفرینی کند. فضایی ورودی شهرهای قدیم ایران همانند بناها، فضایی با ماهیت انعطاف پذیر بود که می توانست همانند یک مفصل خود را با ویژگی های هر دو فضایی که به هم پیوند می یابند منطبق سازد. فضایی که شخص در آن می آموزد تا برای آزمودن تجربه های جدید آماده شود. (بحرینی، ۱۳۸۱، ص۱۷).

به دنبال تحولات مناسبات اقتصادی، اجتماعی، ارتباطی و تکنولوژیکی، ساختار کالبدی فضای شهر قدیم که به برج و باورهای پیرامون محدود می شد، در جهت انطباق با نقش ها و کنش های جدید دچار تغییرات بنیادین شد و با تخریب حصارهای پیرامون، نقش دروازه ها بویژه دروازه های اصلی به عنوان عنصری شاخص و هویت بخش شهر، در صورت مصون ماندن از روند تخریب ها، به عنوان یک یادمان تقلیل یافت و به جای آن مسیرهای مواصلاتی منتهی به شهر همراه با مجموعه کاربری های پراکنده و بدون انسجام پیرامون، فضای ورودی شهرها را شکل دادند. توسعه ی سریع و پر شتاب شهرها و اشغال بی رویه‎ی اراضی در فراسوی مرزهای آن موجب تحولات چشم گیری در سیمای حومه و حاشیه ی شهرها شده است. این نواحی با ساختار فضایی و کالبدی منفصل، پراکنده و بدون انسجام و فاقد هویت عموماً در حول و حوش مسیرهای ارتباطی شهرها شکل گرفته و نیروی حیاتی خود را از آن می گیرند. (شالین، ۱۳۷۲، ص۱۹). تجمع کاربری های ناسازگار و نامطلوب مانند تعمیرگاه های اتومبیل، انبارهای متروک، سطوح جمع آوری ماشین آلات و آهن قراضه و مابین آنها ساخت و سازهای کارگاهی و بناهای مسکونی پراکنده و فاقد ارزش که در گذشته به علت ارزانی قیمت زمین های خارج از محدوده و بی توجهی مسئولان مربوطه، در این مناطق احداث شده اند، آغاز شهر یا به عبارت دیگر حد و حدود مشخص کننده ی آن را بی ربط و بی معنا کرده است. (قریب، و دیگران، ۱۳۸۲، ص۲۷). در مسیر ورودی شهرها و در مدخل آن، جایی که شهر باید خود را به تازه واردین و بازدید کنندگان معرفی کند، نشانی از معماری و ساخت و سازهای هنرمندانه و فضاهای صمیمی و دل نشین به چشم نمی خورد. (منبع قبلی، ص۲۹).
در حالی که مبادی ورودی در کنار معرفی شهر خود تا حدودی باید دارای تشخص فضایی – کالبدی و یا ویژگی های ماندگار باشد. (قاضی زاده، ۱۳۷۸، ص۱۴). از طرف دیگر گسترش آشفته و ناهنجار کالبدی در مبادی ورودی شهرها بر میزان امنیت ترددها نیز تاثیر زیادی داشته است. مطابق آمار تصادفات جاده ای بیش از ۷۰ درصد تصادفات جاده ای کشور در محدوده ی ۳۰ کیلو متری و بیش از ۴۰ درصد تصادفات جاده ای در محدوده ی ۵ کیلومتری ابتدایی و انتهایی جاده ای بین شهری اتفاق می افتد. (افندی زاده و دیگران، ۱۳۸۵، ص۲۳۵). تحقیقات مربوطه نشان می دهد از اصلی ترین عوامل وقوع تصادفات در محدوده های ورودی شهرها افزایش ساخت و سازهای غیر مجاز در محدوده، افزایش تعداد کاربری های مختلف و افزایش تعداد دسترسی ها می باشد. (منبع قبلی).
۴-۲٫ محدودیت ها و امکانات توسعه کالبدی شهر بندرانزلی
موقعیت شهر بندرانزلی به صورت خطی و در حول محور جاده رشت – آستارا در طولی حدود ۱۵ کیلومتر به صورت شرقی – غربی در ساحل دریای خزر و با عرض متوسط ۵/۲ کیلومتر امتداد یافته است. محدودیت های توسعه شهر در شمال دریای خزر و در جنوب تالاب انزلی و اراضی پست و آبگیر هستند که هیچ گونه امکانی را برای توسعه در اختیار نمی گذارند. علاوه بر این بالا آمدن سطح آب دریا طی سال‎های گذشته نیز بخش عمده ای از شهر را تخریب یا مورد تهدید قرار داده است.
بر این اساس به نظر می رسد مناسب ترین اراضی برای توسعه شهر به منظور داشتن کدهای ارتفاعی امن(رقوم بالای ۲۴- متر) در امتداد شرقی یعنی امتداد مسیر جاده انزلی به رشت و در امتداد غربی یعنی حول جاده ارتباطی انزلی به رضوانشهر باشند. اما این امکان نیز به خاطر خطی شدن بیشتر بافت شهر که تبعات خاص خود را به همراه خواهد داشت و باعث بالا رفتن هزینه های زیر بنایی شهر می گردد قابل استفاده نمی باشد.
بنابراین مناسب ترین راه برای اسکان جمعیت و تامین فضاهای خدماتی مورد نیاز، استفاده از بافت های خالی شهر و اراضی خاکی موجود و افزایش معقول میزان تراکم های ساختمانی و جمعیتی در بافت های موجود می باشد. و بر اساس مصوبه شورای عالی شهرسازی و معماری ایران، تاسیسات زیر بنایی حیاتی شهر باید در اراضی استقرار یافته که ارتفاع آنها از سطح دریا ۲۴- تا ۲۲- متر می باشد. ماخذ: (سایت تخصصی ud.Sharnameh.ir).
نقشه ۴-۱ کاربری اراضی پیشنهادی طرح توسعه و عمران (جامع) شهر بندرانزلی
ماخذ: مهندسین مشاور نقش جهان – پارس بهار ۱۳۹۲، مقیاس ۱۰۰۰۰/۱
۴-۲-۱٫ محتوای اصلی یا اساس طرح جامع شهر بندرانزلی
ساخت شهر (توسعه) مبانی ایده تنظیم و طراحی الگوی توسعه فضایی – کالبدی شهر بندرانزلی عبارتند از:

• • ارتباط مناسب بین شریان اصلی شهری و کنارگذر به منظور انتقال بخش از ترافیک بین منطقه ای به آن.

• • انتقال بار ترافیکی بین شهری از درون شهر به کنار گذر در حال احداث جنوبی شهر.

• • استفاده از فرصت اراضی بایر و قابل باز یافت، اراضی سبز طبیعی، باغات و اراضی کشاورزی برای شکل دادن شبکه سبز در سطح شهر.

• • شکل گیری پهنه ویژه گردشگری – کمپینگ و تفرجی در دو سوی شهر و همچنین در حد فاصل بافت موجود شهر و تالاب انزلی. در این ساختار در محدوده مجموعه های گردشگری مبتنی بر اکوتوریسم در مقیاس ملی پیشنهاد شده است.

• • شکل گیری پهنه های عملکردی در بخش جنوبی شهر یا در نظر گرفتن کلیه مسایل زیست محیطی و کاربری ها. منبع:(طرح توسعه و عمران جامع شهرانزلی، مهندسین مشاور نقش جهان – پارس، ۱۳۹۱، ص۱۲).

۴-۲-۲٫ مشخصات ساختی و کالبدی شهر بندرانزلی
بندرانزلی به دلیل ویژگی های محیطی و قرار گرفتن در باریکه میان ساحل دریا و تالاب انزلی دارای فرم خطی و در بر گیرنده دو هسته ی اصلی است. صرف مدل این دو بخش خلیج انزلی و تاسیسات سازمان بنادر و دریانوردی در یک سمت و پارک ساحلی در سوی دیگر آن است. با توجه به ویژگی های الگوی شهرهای خطی الگوی ساختار شهر به صورت زیر پیشنهاد و ارائه شده است.
الف – استقرار عملکردهای سکونتی، فعالیتی، اداری و گردشگری پالایش یافته در طول محور اصلی در دو بخش شهر محدودیت توسعه به عنوان اندام اصلی شهر، که در انتها به کانون های منطقه ای ختم می شوند.
ب – استقرار کانون های اداری – تجاری در انزلی و غازیان به صورت های زیر:

1. 1. مجموعه فعالیت های بندری در مرکز شهر

1. 1. کانون های منطقه ای در جنوب اراضی زمین طیاره در غازیان.

1. 1. کانون های منطقه ای در بخش غربی در انزلی(کولیور).

پ – جزایر حد فاصل دو بخش پیش گفته و تالاب شامل محله های مسکونی و خدمات.
ت – ساحل طولانی (۱۶کیلومتر) با فعالیت های گردشگری و پذیرایی در شمال شهر.
ث – اراضی سبز پیوسته شامل باغ ها، شالیزارها و نیزارها و سطوح آبگیر تالاب در جنوب به همراه فعالیت‎های بزرگ مقیاس با حداقل سطح اشغال و بیشترین میزان سبزینگی. (منبع قبلی، ص۱۴)
۴-۲-۳٫ حوزه عملکردهای اصلی شهر بندرانزلی
۱ – استقرار عناصر و خدمات دروازه ای در ورودی های دو گانه شرقی و غربی شهر.
۲ – تقویت مسیرهای حرکتی با تعریض و گشایش محورهای طولی(شرقی – غربی) و جلوگیری از استقرار کاربری های جاذب و تولید کننده سفر.
۳ – تقویت مسیرهای حرکتی با احداث، تعریض و گشایش محورهای شمالی – جنوبی برای کاهش ازدحام در محورهای شرقی – غربی و تکمیل محورهای اخیر.
۴ – استقرار کانون فعالیتی فراشهری در قلب شهر، شامل فعالیت های درشت دانه نظیر عملکردهای بازرگانی، بندرگاهی، موسسات تحقیقاتی و پژوهشی و. . . .
۵ – استقرار کانون های اداری و خدماتی منطقه ای در دو بخش شهر در کنار محورهای ارتباطی
۶ – استقرار پهنه های سبز و باز(با عملکرد تفرجی و فیلتر محافظتی) به دو صورت شامل :
الف- تعریف مجموعه ای از فضاهای سبز و باز در درون شهر.
ب- تعریف پهنه سبز مکمل فضاهای سبز درون شهری شامل نوار سبز در بخش جنوبی شهر در شمال تالاب. با نقش حفاظت از تالاب در مقابل ساخت و سازها.
ج- انتقال فعالیت های نامتجانس شهری به خارج بافت مرکزی شهر و مکان یابی برای استقرار بازار میوه و تره بار، مصالح ساختمانی و مشاغل و صنوف کارگاهی. (منبع قبلی، ص۱۶).
۴-۲-۴٫ تحولات کالبدی و کارکردی شهر بندرانزلی
همانطوری که قبلا اشاره شد تحولات کالبدی و کارکردی محدوده مورد مطالعه از اواسط دهه ۶۰ زمین های که خالی و فاقد کاربری بوده، استقرار کاربری اراضی و کارکرد مسکونی و کارکرد تجاری شده، که با ساخت واحدهای تک واحدی با کاربری ریزدانه مسکونی منطقه کلویر دو توسط استانداری گیلان و اداره مسکن شهرسازی استان با تفکیک زمین در سال ۱۳۶۸، و همچنین ساخت و ساز واحدهای آپارتمانی کاربری درشت دانه مسکونی شرکت نفت در سال ۱۳۷۳، و پروژه احداث واحدهای آپارتمانی با پلاک های بزرگ مسکونی مهر در لایه سوم مسیر ورودی غرب انزلی از سال ۱۳۷۸، و اجرای ساخت مجتمع های مسکونی گل های بهشت توسط بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، حساب ۱۰۰ (امام ره) در سال ۱۳۸۲، و تعریض قسمتی از بلوار شهید پیشگاه هادیان در مسیر ورودی به عرض ۱۳ متری در سال ۱۳۸۳، و افتتاح بیمارستان درمانی و آموزشی شهید بهشتی انزلی در سال ۱۳۸۲واقع در پلاک بزرگ که قبلا قطعات فاقد کاربری بودند. و راه اندازی پایانه مسافربری غرب انزلی در فروردین ۱۳۹۲با کارکرد تجاری در پلاک بزرگ، و افتتاح جایگاه CNG شهرداری در سال ۱۳۹۰، و احداث پارک آذری (۱) در مسیر ورودی در سال ۱۳۹۲، و پارک عاشورا در بلوار امام رضا(ع) در سال ۱۳۹۳، و یکی از تحولات مهم محدوده مورد مطالعه پروژه احداث کنار گذر ورودی شرق به غرب بندرانزلی به طول ۱۵ کیلومتر و به عرض ۶/۲۵ متر است. موارد یاد شده در تحولات کالبدی و کارکردی مبادی ورودی غرب انزلی نقش موثری را ایفا می کنند. رجوع به نقشه (۴-۲).
نقشه ۴-۲: کاربری اراضی پیشنهادی طرح توسعه و عمران محدوده مورد مطالعه
ماخذ: مهندسین مشاور نقش جهان – پارس بهار۱۳۹۲، مقیاس ۱۰۰۰۰/۱

تصویر ۴- ۱ نماهای مسکونی گل های بهشت و آپارتمان های شرکت نفت در محدوده مورد مطالعه
ماخذ: نگارنده

تصویر ۴-۲ نمایی از پروژه کنارگذر شرق به غرب انزلی تصویر ۴-۳ نمایی از احداث واحدهای آپارتمانی مسکونی مهر

و حتی به کنایه و ایهام هر ورقش را گلستانی دانسته و خود را متابع و مشایع دیگری نشمرده.

حاصل‌الامر ترتیب کتابی بر هیژده باب است و بر چهارصد و بیست حکایت و دوهزار و صد و چهل بیت و مبالغی از حدیث و آیات و اخبار و آثار و حکمت. چون خواننده تأمل کند و بر تشبیهات غریب و تمثیلات عجیب تحسین و آفرین کند.
و حتی به کنایه و ایهام هر ورقش را گلستانی دانسته و خود را متابع و مشایع دیگری نشمرده.

(خوافی، ۱۳۴۵: ۱۰).
روضه‌ی خلد مجتمل بر مضامین و موضوعات مختلف مرتبط با زندگی است.
۳ـ۷ـ۲ـ کنزالحکمه
آنچه از وجود این کتاب تاکنون معلوم شده جز این نیست که خود مجد خوافی در طی باب عشق حکایت دوم می‌نویسد: «و تمامی این حکمت در رساله کنزالحکمه بیان کرده‌ایم».
۳ـ ۸ ـ برخی از ویژگی‌های سبکی روضه‌ی خلد
ـ پیش از پرداختن به حکایات هر باب را با حدیثی مرتبط و مناسب با عنوان و محتوای آن می‌آراید.
ـ متناسب با نوع مطلب از وزن و بحر خاصی استفاده می‌کند.
تشبیهات و توصیفات زیبا از افراد و مکان‌ها
ـ مجد خوافی با بهره‌وری از استعاره‌ها و تشبیه‌های زیبا و بدیع و نثری مسجّع، خواننده را به تحسین وامی‌دارد. برای نمونه، کنیز ماهرویی را چنین توصیف می‌کند «. . . در حسن لطف بی‌همتا، چنان‌که نرگس او به ساحری، خاک در دیده‌ی سامری زده و چهره او به دلبری آتش در نقش آذری (همان: ۲۷).

یکی دیگر از نمونه توصیفات زیبا و دل‌انگیز خوافی «آورده‌اند که صاحب عباد را منشی بو در غایت بلاغت، چنانکه عطارد در پیش وی انگشت شق کردی و زهره از رشک عبارت وی از ثریا با عرق، سحبان خطبه‌ی محامد وی گفتی، و جریر درّ مناقب وی سفتی، روایت روانش در آب حیات آتش، و ذهن درافشانش بر نور روز شب خوش» (همان: ۱۳۵).
ـ رسم مجد خوافی، گذاشتن عنوان «بیت»، «شعر»، «شعرالفارسیه»، «شعرالعربیه» برای ابیاتی است که در خلال نوشته‌هایش آورده می‌شوند.
ـ آمیختگی نثر و نظم
ـ رعایت ایجاز در جملات
در حکایت چهاردهم ـ حسن ایجاز را استفاده کرده است.

- تفریح و سرگرمی : گریز یا انحراف توجه از مشکلات، آسودن، کسب لذت درونی فرهنگی و زیبایی شناختی، تخلیه عواطف . ( مک‌کوئیل، ۱۳۸۲: ۱۱۲-۱۰۵)
نظریات حوزه ارتباطات
سیر تاریخی نظریه‌های مرتبط با میزان تاثیر رسانه‌ها
دانشمندان تلقی‌شان از اثر رسانه‌ها دائماً در حال تغییر بوده است . البته این تغییرات الزاماً در جهت مثبت و رو به جلو پیش‌نرفته است، بنابراین برخی برای نشان دادن چگونگی این تغییرات سه مقطع زمانی را بر می‌شمارند :

۱) دوره نظریات تاثیر قدرتمند رسانه‌ها
۲) دوره نظریات تاثیر محدود رسانه‌ها
۳) دوره نظریات مطرح شده درباره ظهور مجدد رسانه‌های قدرتمند ( مهرداد، ۱۳۸۱ : ۱۵۹-۱۵۶)
مرحله نخست که از اوایل قرن بیستم آغاز شد و تا اواخر سال ۱۹۳۰ ادامه ادامه داشت، دوره‌ای است که باور نظریه‌پردازان بر این بوده است که رسانه‌ها قادر به همه گونه تاثیرگذاری و ایجاد تغییر در جامعه هستند. (Bauer,1960,p.36)
هنگامی که برای اولین بار در بین سال‌های بین دو جنگ جهانی این سوال مطرح شد که رسانه چه تاثیری بر مخاطب دارد؟ فرض بر این بود که صورت موضوع، سوالی ساده است و جوابی ساده هم دارد، یعنی آن که رسانه‌ها اثر اقناعی و فراگیر دارند ؛ پیام‌های ساده قابل تعمق را به عموم مردم منتقل می‌کنند که از آن طریق ؛ مخاطبان بی‌واسطه و مستقیم و به صورت قابل پیش‌بینی به نحوی هم‌شکل و یکسان و چشمگیر تحت تاثیر قرار می‌گیرند. (Lowery,1983,p.113)
از آنجایی که پیام رسانه در برخی موارد با اصطلاحات فیزیکی توصف شده‌اند ( درست مثل اینکه گلوله‌ای از یک تفنگ خارج شود و نتیجه عمل، حتمی و پیش‌بینی شده است ) به همین دلیل این پیام‌ها را گاهی به نظریه گلوله‌ای تعبیر کرده‌اند و گاه آن را نظریه محرک-پاسخ مربوط به رفتار مخاطب خوانده‌اند. (کراسیل،۱۳۸۱ :۳۴۰)
نظریه محرک –پاسخ شروعی شد برای دو مکتب فکری جدید که اغلب با هم تداخل و هم‌پوشانی دارند. گروه اول معتقداند که تاثیر رسانه‌ها آن طور که فکر می‌شد، نیست و این تاثیرات بقدری جزئی است که می‌شود از آن‌ ها صرف‌نظر کرد. (Comber batch,1989,p.4) گروه دوم معتقداند که رسانه‌ها بیشتر در تثبیت عقاید و نگرش‌های مخاطبان و نه تغییر آن‌ ها مؤثرند.(کراسیل،۱۳۸۱: ۳۴۳-۳۴۲)
بدین ترتیب مرحله دوم بر اساس نتایج تحقیقاتی ایجاد شد که طی سال‌های ۱۹۳۰ تا ۱۹۶۰ انجام گرفت. در این سال‌ها متغیرهای جدیدی در تحلیل اثرگذاری رسانه‌ها وارد شد و نظریه‌پردازان را به این باور رساند که رسانه‌های همگانی به طور معمول برای اثرگذاری بر مخاطبان، علت لازم یا کافی بشمار نمی‌آیند بلکه تاثیرات آن‌ ها غیرمستقیم و از طریق سایر متغیرهای واسطه‌ای بر مخاطبان عمل می‌کند.(Berlson,1959,p.6)
مرحله سوم، ظهور مجدد نظریه رسانه‌های قدرتمند بود . این نظریه پس از حصول این نتایج تحقیقاتی بروز کرد که مبین تاثیرات غیرمستقیم رسانه‌ها بود و دلیل ظهور مجدد ان هم ورود تلویزیون به عرصه ارتباطات بود. دستگاهی که بیش از هر رسانه دیگر از قدرت، کشش و جذابیت برخوردار بود و تاثیرات مهمی بر زندگی اجتماعی و فردی انسان داشت. (Neumann,1973,p.60)
در این جا به توضیح دو نظریه استفاده و رضامندی و نظریه کاشت می‌پردازیم:
الف) نظریه استفاده و رضامندی
رویکرد “کاربردها و خشنودسازی” یا “استفاده و رضامندی"، یکی از مشهورترین نظریات ارتباط جمعی است. در این رویکردکه به مخاطبان رسانه‌ها پرداخته می‌شود، تأکید می‌شود که انگیزۀ مخاطبان در مصرف محصولات رسانه‌ای، رضامندی و ارضای برخی از نیازهای تجربه ‌شده آنان است؛ مصرف نیز به سمت و سوی این رضامندی جهت‌گیری شده است. (ریش زاده،۱۳۸۵: ۴۱۳)
این رویکرد ریشه در پژوهش‌های سال‌های ۱۹۴۰م در ایالات متحده آمریکا دارد. در این پژوهش‌ها به بررسی مسئله رضامندی‌ای که مخاطبان سریال‌های احساسی به دنبال آن بودند و کسب می‌کردند، پرداخته شده بود.
رویکرد استفاده و خشنودی اولین بار در مقاله‌ای از «الیهو کاتز» توصیف شد. در آن مقاله، کاتز به این ادعای «برنارد برلسون» که حوزه پژوهش ارتباطات به نظر مرده می‌آید، پاسخ داد و استدلال کرد که حوزه‌ای که مُشرف به موت است مطالعه ارتباط جمعی تحت عنوان متقاعدسازی است.
از جمله مطالعات اولیه‌ای که به خشنودی‌هایی که رسانه‌های جمعی برای مخاطبان فراهم می‌کنند، می‌پردازد، به مطالعات «لازارسفلد» و «استنتون» و «رایلی» می‌توان اشاره کرد.
«بلاملر» و «مک‌کوایل» نیز در سال ۱۹۶۹م در مطالعه‌ای راجع ‌به انتخابات سال ۱۹۶۴ انگلستان، از این رویکرد به عنوان راهبرد کلی پژوهش استفاده کردند. (دهقان،۱۳۸۶: ۴۲۰)
مخاطب و رسانه
این نظریه که به عنوان نظریه “روابط مخاطب و رسانه‌ها” نیز مشهور است به جای پیام، بر مخاطب تأکید می‌کند و بر خلاف نظر تأثیرات شدید رسانه، مصرف‌کنندۀ رسانه را به جای بیان رسانه، به عنوان نقطۀ آغاز فرض می‌کند. این رویکرد مخاطبان را افرادی فعال می‌داند که از مفهوم و محتوای رسانه‌ها استفاده می‌کنند؛ نه افرادی که منفعل و تحت تأثیر رسانه هستند؛ بنابراین رویکرد استفاده و رضامندی، بین پیام‌های رسانه و تأثیرات، رابطه‌ مستقیمی فرض نکرده (میربخش،۱۳۸۴: ۷۶۳)  و معتقد است مخاطب از میان مجاری ارتباطی و محتواهایی که به وی عرضه می‌شود، بر اساس نوعی ملاک، دست به انتخابی آگاهانه و انگیزه‌دار می‌زند.
لازم به ذکر است فعال انگاشته‌شدن مخاطب، در درجه اول بستگی به این دارد که مخاطب تا چه حد آگاهانه و با انگیزه دست به انتخاب می‌زند؛ البته به موضوعاتی مثل تأمل آگاهانه در رسانه و بهره‌برداری از آنچه رسانه به وی عرضه کرده است نیز مرتبط می‌باشد.( اجلالی، ۱۳۸۵: ۳۳۱)
در این رویکرد، برخلاف بیشتر پژوهش‌های ارتباطی قبل از خود که معطوف به آثار رسانه بر روی مخاطبان بوده‌اند، بر این سؤال که مردم چه کاری با رسانه‌ها می‌کنند، تمرکز شده و برخاستگاه و پویایی اجتماعی و روان‌شناختی نیازهای فردی تأکید می‌شود.( دهقان،۱۳۸۶: ۴۲۰) این نظریه با فاصله گرفتن از دیدگاه منفعل و ایستای زیر جلدی در خصوص تأثیرات رسانه‌ها، بر مخاطب فعال تأکید می‌کند. مخاطب فعال متشکل از افرادی است که فعالانه در جستجوی مجموعه‌هایی از رضامندی‌ها، از میان طیف برون‌داد رسانه‌ای گزینش ‌شده و استفاده ‌شده هستند.
مک‌کوایل در چارچوب همین نظریه، نیازهای مخاطب را که رسانه‌ها به شیوه‌های گوناگون سعی در فراهم کردن آنها برای رضامندی مخاطب دارند را از این قرار می‌داند: ۱-سرگرمی ۲- هویت شخصی ۳- نظارت ۴- روابط شخصی
میزان ابهام و مناسب دانستن موضوع به کار و زندگی فرد، تعیین کننده میزان تمایل فرد به رویارویی با وسایل ارتباط جمعی برای رفع نیازهای شناختی است. اساساً رویکرد افراد به رسانه‌ها به دلیل کسب دو پاداش است: پاداش آنی، اطلاع داشتن در مورد حوادث و رویداد‌های روز، پاداش آتی، خدمات مقوله‌های آموزش دراز مدت (نیاز به یافتن و جست‌وجوی آگهی‌ها، استفاده آموزشی)
مهم‌ترین انتقاده وارده به نظریه نیازجویی این است که تأثیر رسانه را بر ایجاد نیازها و تأمین آن‌ ها نادیده می‌گیرد.
ب) اثرهای کاشت فرهنگی
تحقیقات جرج گربنر به طور مستقیم درباره تلویزیون و دین نیست ولی چون تماشای تلویزیون و نگرش نسبت به دنیایی که تماشاگران در آن زندگی می‌کنند را مرکز توجه خود قرار داده است، می‌تواند برای هدف این پژوهش مناسب باشد. علاوه بر این رابطه تماشای زیاد با بعضی نگرش‌ها مثل نا امن دانستن محیط زندگی و تحقیر دنیا می‌تواند تحلیل تأثیر تلویزیون بر دین‌داری از جنبه منفی باشد.
استدلال گربنر این است که تلویزیون بازوی فرهنگی اصلی جامعه آمریکا و به معنایی عضو اصلی خانواده شده است. او می‌گوید : از نظر تماشاگران پر مصرف، تلویزیون دیگر عملا منابع اطلاعات، افکار و آگاهی‌ها را به انحصار در می‌آورد و یک کاسه می‌کند. اثر مواجهه با این پیام‌های مشابه، چیزی را تولید می‌کند که گربنر آن را کاشت می‌خواند.
با توجه به تحقیقات صورت گرفته در این زمینه در ایران می‌توان گفت که تلویزیون احتمالاً در تقویت و تضعیف ابعاد مختلف دین مؤثر است ولی این تأثیر مشروط به میزان تماشا و ویژگی‌های اجتماعی و نیازهای مخاطب است. (دهقان۱۳۸۶، ۱۵۰)
۱۰٫۲٫۲ جمع‌بندی مبانی نظری
در این تحقیق نظریات دین و رسانه اساس مبانی نظری را تشکیل می‌دهد.
همان طور که اشاره شد ، موضوع آثار رسانه‌ها در گسترش دین در میان اندیشمندان ، محل اختلاف نظر است. این عقیده وجود دارد که رسانه‌ها می‌توانند سبب گسترش دینداری در جامعه شوند و برخی نیز بر این باوراند که رسانه‌های نوین، ولو زمانی که به تولید و پخش برنامه‌های دینی روی می آورند، نتیجه‌ای جزعرفی شدن در جامعه بر جا نمی‌گذارد. ریشه این اختلاف نظر را می توان در حوزه فلسفه تکنولوژی و نگاه به عملکرد و آثار تکنولوژی‌ها در جامعه جست‌وجو کرد و دو دیدگاه متفاوت را برشمرد. نخستین دیدگاه، تکنولوژی را به منز له ابزار و وسیله می‌نگرد. این نگاه سنتی ابزارنگارانه در اندیشه‌های ارسطو ریشه دارد. در این نگاه، تکنولوژی و رسانه فی‌نفسه هیچ معنایی ندارد و دارای بار خنثی است . بنابراین می‌توان تکنولوژی و رسانه را متناسب با هدف‌های گوناگون به کار گرفت.این هدف می‌تواند گسترش دین باشد.
در جبهه منتقدان به نگاه ابزارگرایانه ، بیش از همه اندیشه‌های هایدگر مورد توجه قرار می‌گیرد. او با رد اندیشه ارسطو درباره تکنولوژی، فناوری را امری هستی‌شناختی می‌داند. هایدگر بر این باور است که اگر تکنولوژی را مسئله بی‌طرف و خنثی بدانیم، ماهیت آن را در نظر نگرفته‌ایم و تسلیم آن خواهیم شد. از این رو، تکنولوژی فقط وسیله نیست، بلکه نوعی انکشاف است. اندیشمندان رسانه‌ای هم‌چون مک‌لوهان که با نام «جبرگرایان رسانه‌ای» شناخته شده اند، در این جبهه قرار می‌گیرند.
اما رویکرد سوم یا هم‌گرا، بر لزوم هم‌گرایی ارتباطات سنتی و مدرن تاکید دارد . معنای هم‌گرایی ارتباطات سنتی و مدرن به این معنا است که مجاری نوین ارتباطی متکی به تکنولوژی، از مجاری ارتباط سنتی و بومی که در فرهنگ و جامعه ریشه دارد، جدا نشده اند و زیر ساخت‌های ارتباط سنتی، مکمل وسایل ارتباط جمعی و تکنولوژی نوین ارتباطی‌ می‌باشند.
در این تحقیق سعی شده تا هر سه نظریات دین و رسانه مورد سوال قرار گیرد تا بر اساس نظرات پاسخ‌گویان(استادان و روحانیان) مناسب‌ترین نظریه با توجه به اقتضائات جامعه ایران شناخته شود.
۱۱٫۲٫۲ سؤال‌های پژوهش
الف) سوال‌ اصلی:
جایگاه دین در رسانه تلویزیون از دیدگاه متخصصان ارتباطات و کارشناسان مسائل دینی چیست؟
الگوی مطلوب ساخت برنامه‌های دینی تلویزیونی از دیدگاه متخصصان ارتباطات و کارشناسان مسائل دینی دارای چه ویژگی‌هایی است؟
ب) سوال‌های فرعی :
۱- نکات مشترک میان متخصصان ارتباطات و کارشناسان مسائل دینی در مورد الگوی مطلوب ساخت برنامه‌های تلویزیونی کدامند؟
نکات افتراق میان متخصصان ارتباطات و کارشناسان مسائل دینی در مورد الگوی مطلوب ساخت برنامه‌های تلویزیونی کدامند؟
فصل ۳
روش شناسی تحقیق
مقدمه
یکی از مهمترین بخش‌های تحقیق علمی، روش‌شناسی و متد دستیابی به نتایج آن است. در این فصل، روش پژوهش و مراحل انجام آن، جامعه آماری، نحوه نمونه‌گیری و سایر بخش‌های مرتبط با روش مورد بررسی قرار می‌گیرد.
۱٫۳ روش پژوهش
محقق برای دستیابی به نقاط افتراق و اشتراک دیدگاه‌ها، نظرات و عقاید دو گروه آکادمیک و تجربی رسانه یعنی استادان و صاحب‌نظران ارتباطات و کارشناسان مسائل دینی با تجربه در ایران از روش “کیو” استفاده می کند.
روش‌شناسی کیو را ویلیام استیفنسن در دهه ۱۹۳۰ م ابداع کرد. او به منظور پاسخگویی به این پرسش که چه چیزهایی اشخاص را منحصر به فرد می‌سازد به این ابداع دست زد. (خوشگویان فرد، (۱۶ - ۳۴:۱۳۸۶
روش کیو، فنی است که پژوهش‌گر را قادر می‌سازد تا ادراکات و عقاید فردی را شناسایی و طبقه‌بندی کند و هم‌چنین به دسته‌بندی گروه‌های افراد بر اساس ادراکاتشان بپردازد. هدف این فن، آشکار ساختن الگوهای مختلف تفکر است، نه شمارش تعداد افرادی که تفکر‌های مختلفی دارند، این ویژگی روش کیو را به روش‌های کیفی نزدیک می‌کند زیرا از روش‌های آماری مانند تحلیل گروهی و تحلیل مؤلفه‌های اصلی برای دسته‌بندی افراد کمک می‌گیرد.

مقدمه:سالمونلاانتریکا سبب ایجاد سالمونلوزیس در انسان می شود. سالمونلا انتریکا سرووار انتریتیدیس، دومین سروتایپی می باشد که در سطح دنیا سبب ایجاد سالمونلوزیس می شود. تکنیک MLVA، یکی از روش های نوین ژنوتایپینگ جهت تمایز ایزوله های باکتریایی در همه گیری ها و یا تعیین قرابت فیلوژنتیکی این ایزوله ها می باشد. هدف از این پژوهش، ژنوتایپینگ سویه های سالمونلا انتریتیدیس جدا شده از نمونه های بالینی در تهران بر پایه ی روش MLVA.
مواد و روش ها: در این پژوهش، ۵۱ ایزوله ی سالمونلا انتریکا سرووار انتریتیدیس از نمونه های بالینی در طی سال های ۱۳۸۷ تا ۱۳۸۹ در تهران جدا شدند. ایزوله های سالمونلا انتریتیدیس با بهره گرفتن از تکنیک های بیوشیمیایی و سرولوژیکی تایید شدند. جهت انجام تکنیک MLVA، از هشت لوکوس VNTR استفاده شد.
نتایج: ۱۰ ژنوتایپ متفاوت MLVA، در این پزوهش شناسایی شد. با بهره گرفتن از روش MST، ۵۱ ایزوله ی سالمونلا انتریتیدیس در ۲ کلونال کمپلکس قرار گرفتند. همچنین با بهره گرفتن از تکنیک NJ، این ایزوله ها در دو کلاستر جای گرفتند.
بحث و نتیجه گیری: نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که تکنیک MLVA، یک روش قدرتمند و آسان می باشد و می توان از این تکنیک در اپیدمی ها ی ناشی از سالمونلا انتریتیدیس استفاده نمود.
کلمات کلیدی: سالمونلا، MLVA، VNTR

کلیات تحقیق

1. 1. بیان مسئله

سالمونلا^[۱] باسیل گرم منفی،واجدتاژک پری تریش وجزءخانواده­ی­انتروباکتریاسه­می­باشد.گروه سالمونلا شامل یک جنس منفرد به نام سالمونلا است. این جنس شامل ارگانیسم هایی است که قبلا تحت عنوان سالمونلا و آریزونا شناخته می شدند. وقتی سالمونلا ها از طریق مسیر خوراکی به انسان و حیوانات منتقل شوند، بیماریزا هستند. این باکتری از طریق حیوان و فروارده های حیوانی به انسان سرایت می کنند و موجب تب روده ای، مسمومیت های غذایی و گاستروانتریت در انسان می شوند(۷).
طبقه بندی سالمونلا در طی سالیان متمادی دچار تغییرات زیادی شده است. سالمونلا گروه بزرگی از باکتری های روده ای شامل تقریبا ۲۲۰۰ سروتایپ می باشد. بر مبنای مدل اخیر طبقه بندی CDC تنها یک گروه منفرد از سالمونلا وجود دارد که به هفت زیر گروه(۱،۲،،a3،b3،۴،۵،۶) طبقه بندی می شوند. طبقه بندی اخیر بر مبنای شباهت ژنتیکی ایزوله های سالمونلا) ۱۶S r RNA) است. سیستم های طبقه بندی قدیمی تر شامل ۱) طبقه بندی کافمن_وایت: که هر سروتایپ را به صورت یک گونه منفرد سالمونلا شناسایی می کند. ۲) سیستم ادواردز_اوینگ: که سالمونلاها را به سه گونه( سالمونلا کلراسوئیس، سالمونلا تایفی، سالمونلا انتریتیدیس) و صدها سروتایپ تقسیم بندی می کند. ۳) مدل هیبریداسیون DNA: که سالمونلا ها را به یک گونه به نام سالمونلا انتریتیدیس و زیر گونه های اریزونه^[۲]، بونگوری^[۳]، دی اریزونه^[۴]، انتریکا^[۵]، سالاما^[۶]،هاتنا^[۷]، تقسیم می نمایند که طبقه بندی CDC با کمی تغییر از همین طبقه بندی استفاده می کند (۴-۶).
روش های مختلفی برای جداسازی باکتری سالمونلا از نمونه های محیطی وجود دارند که شامل: روش های کشت سنتی و بیوشیمیایی، سرولوژی و مولکولی می باشد. در کشت سنتی از محیط های پیش انتخابی و اختصاصی نظیر S.S Agarو XLD Agar استفاده می شود. روش های سرولوژی براساس واکنش انتی بادی با انتی ژن تولیدی توسط باکتری می باشد.

استفاده از روش های سرولوژیک بدلیل تنوع گسترده خصوصیات آنتی ژنتیکی باکتریایی و نیاز به طیف گسترده و وسیعی از آنتی بادی ها و همچنین هزینه گزاف تولید و مصرف آن، به مرور جایگاه خود را از دست داده اند. تا کنون از روش های مولکولی متنوعی جهت ژنوتایپینگ گونه های مختلف سالمونلا استفاده شده است. به کارگیری این روش ها، اهمیت ویژه ای در پژوهش های اپیدمیولوژیکی دارد . با شروع عصر مولکولی دانشمندان رویکرد خود را از فنوتیپ به ژنوتیپ تغییر داده اند.
روش های مختلفی مثل Rep- PCR، RAPD- PCR، Ribotyping، PFGE، MLST و MLVA جهت ژنتوتایپینگ سویه های سالمونلا تا به حال مورد استفاده قرار گرفته است بطوریکه هریک ازاین­روش ها معایب و مزایایی دارند، که در این میان روش MLVA^[8] از روش هایی مولکولی جدید و نوینی جهت ژنوتایپینگ باکتریایی مطرح شده است و بر این اساس توسعه یافتهُ است(۷).
این روش با مزایایی که نسبت به تکنیک PFGE^[9] دارد روز به روز به اهمیت و محبوبیت آن افزوده می شود. بطوریکه در آینده جایگاه ویژه ای در بین اپیدمیولوژیست ها خواهد داشت. در تکنیک MLVA بطور خاص، توالی های تکراری پشت سر هم^[۱۰] مورد بررسی و ارزیابی قرار می گیرند و از نظر تعداد تکرار های VNTR^[11] با یکدیگر مقایسه می شوند. مجموعه ای از این تکرار ها بصورت دسته ای از اعداد که در اصطلاح پروفایل اللی^[۱۲] گفته می شود. برای هر سویه باکتری نمایش داده می شود و به عنوان یک کد اطلاعاتی برای آن سویه در نظر گرفته می شود. (۷)
MLVA دارای مزایای زیادی نسبت به PFGE می باشد. در MLVA تنها نیاز به دستگاه PCR است و این روش یک تکنیک PCR-bassed میباشد در حالیکه در PFGE نیاز به امکانات و تجهیزات مخصوص و پر هزینه است. در MLVA تنها داشتن DNA باکتری کافیست در حالیکه در PFGE نیاز به باکتری زنده است.هزینه MLVA به مراتب از PFGE کمتر است و بسیار سریع تر از آن انجام پذیر می باشد. و نکته بسیار مهم اینست که، داده های حاصل از MLVA از آنجایی که بصورت مجموعه ای از ارقام ذخیره می شود را می توان به راحتی در بانک های اطلاعاتی ذخیره نمود و با نتایج سایر پژوهشگران مقایسه نمود هر چند چنین چیزی در PFGE دیده نمی شود گرچه تلاش های مانند شبکه Plus Net در جهت حل این موضوع ایجاد شده است.به این ترتیب MLVA بعنوان یک تکنیک جایگزین PFGE برای کشور های در حال توسعه مطرح می باشد (۷).
هر گونه باکتریایی، توالی های VNTR مخصوص به خود را دارد که می توان با طراحی پرایمر برای آنها، الل مورد نظر را تکثیر داد و از نظر تعداد تکرار مورد بررسی قرار داد. در طرح حاضر سعی شده است ­با انتخاب توالی هایVNTR مناسب، یک روش جدید، کم هزینه، سریع برای ژنوتایپینگ سویه های سالمونلا انتریکا سرووار انتریتیدیس^[۱۳] بکار گرفته شود تا در آینده بتواند جایگزین روش های گرانقیمتی مانند PFGE شود و بتوان از آن در آزمایشگاه های تحقیقاتی که تنها تجهیز به دستگاه PCR باشند، استفاده نمود و بتواند به سرعت هر نوع اپیدمی را شناسایی کند و پژوهشگران بتوانند نتایج خود را با یکدیگر مقایسه نمایند(۷).
۱-۲- کلیات
۱-۲-۱، تاریخچه
دو دانشمند فرانسوی با نام های کومل^[۱۴] و لوئی^[۱۵] در اوایل قرن نوزدهم میلادی علائم کلینیکی تب تیفوئید را بررسی کردند. در سال ۱۸۲۳ میلادی برتونئو^[۱۶] به علت تورم غدد لنفاوی روده آن بیماری را به نام روده جوشان^[۱۷] نام گذاری نمود. کرهارد^[۱۸] در اپیدمی تیفوئید در فیلادلفیا ایالات متحده آمریکا در سال ۱۸۳۷ میلادی، تیفوس و حصبه را از متمایز کرد.در سال ۱۸۳۹ میلادی شونلین^[۱۹] تیفوس را به نام تیفوس اگژنتماتیکوس^[۲۰] و حصبه را تیفوس احشایی^[۲۱] نام گذاری نمود. در میان سال های ۱۸۴۹-۱۸۵۱ در انگلستان، جنر^[۲۲] با بهره گرفتن از علائم بیماری های تب دانه دار، حصبه را تشخیص داد و عامل آن را سالمونلا تایفی^[۲۳] نامید. اسم سالمونلا بر گرفته شده از دامپزشک آمریکایی به نام دکتر دانیال المر سالمون^[۲۴] می باشد که به پاس تحقیقات و زحمات گسترده این دانشمند نام گذاری شده است.هوپ^[۲۵] در سال ۱۸۸۶ از ادرار، فیفیر در سال ۱۸۸۵ از مدفوع، در سال ۱۸۸۸ ویلچور از خون سالمونلا را جدا نمودند.در سال ۱۸۹۶ سیکارد و ویدال آنتی بادی علیه سالمونلا را از خون جداسازی کردند (۲و۳) .
شکل ۱-۱: تصویر دکتر سالمون دامپزشک آمریکایی.
۱-۲-۲، باکتریولوژی سالمونلا
سالمونلا از اجزای خانواده انتروباکتریاسه می باشد که واجد تاژک پری تریش می باشد(۴) این باکتری از طریق حیوانات و محصولات حیوانی آلوده به این باکتری به انسان منتقل شده و سبب بیماری در انسان می شود(۴). سالیانه تخمین زده می شود ۱.۴ میلیون نفر در ایلات متحده آمریکا توسط سالمونلا بیمار می شوند(۸).
بیشتر سروتایپ های این باکتری برای انسان و اکثر حیوانات بیماریزا هستند. سالمونلا در دستگاه گوارش مهره داران یافت شده و بیماری های متعدد با علائم متفاوت را ایجاد می نماید(۹). یکی از علل مهم مسمومیت های غذایی در اروپا و ایالات متحده آمریکا، سالمونلا انتریکا سرووار انتریتیدیس می باشد. براورد شده است که ۹۳.۸ میلیون نفر سالانه در کل جهان به سالمونلا مبتلا می شوند که نتیجه آن ۱۵۵۰۰۰ مورد مرگ در سال می باشد.

شکل۱-۲: در شکل سمت چپ باکتری سالمونلا با تاژک پری تریش دیده می شود و در شکل سمت راست میزان شیوع باکتری سالمونلا در سطح جهان را نشان می دهد.
۱-۲-۳، تست ها و خواص بیوشیمیایی
این باکتری تست اندول و ONPG آن منفی بوده و لاکتوز را تخمیر نمی کند اما این باکتری متحرک بوده و تست سیترات و SH2 آن مثبت می باشد. واکنش آنتی بادی علیه آنتی ژن های Vi و H و O این باکتری مبنای سروتایپینگ سالنونلا است.
در حالیکه مبنای اصلی طبقه بندی سالمونلا سروتایپینگ آنتی ژن های سطحی می باشد اما اساس تفریق سروتایپ تایفی تست های بیوشیمیایی می باشد . سروتایپ تایفی از نظر تست های بیوشیمیایی به صورت خنثی می باشد. سروتایپ تایفی در همه تست های تولید گاز از گلوکز، موسینات،آرابینوز، سیمون سیترات، اورنی تین دکربوکسیلاز و مصرف استات منفی را بروز می دهد. سروتایپ تایفی مسئول تیفوئید بوده و سایر سروتایپ ها باعث انتریت و انتروکولیت می شود(۴, ۹, ۱۰).
ویژگی های بیوشیمیایی سالمونلا همان ویژگی های عمومی خانواده انتروباکتریاسه می باشد. تخمیر کربوهیدرات توسط سالمونلا همراه با تولید گاز و اسید می باشد. سالمونلا مانیتول، آرابینوز، گلوکز، دولسیتول، سوربیتول و مالتوز را تخمیر می کند اما سالیسین، آدنیتول، لاکتوز و ساکارز را تخمیر نمی کند ولی سالمونلا کلراسوئیس و تعدادی از سویه های سالمونلا تایفی، قادر به تخمیر آرابینوز نیستند. سالمونلا کلراسوئیس، سالمونلا پولروم، برخی از سویه های سالمونلا پاراتایفی و تقریبا تمام سویه های سالمونلا تایفی قادر به تخمیر دولسیتول نمی باشند. سالمونلا گالیناروم، برخی از سروتایپ های سالمونلا تایفی موریوم، سالمونلا تایفی و سالمونلا دابلین هنگام تخمیر کربوهیدرات، گاز ایجاد نمی کند. برخی از سویه ها قادر به تخمیر ساکارز، رافینوز و لاکتوز هستند، این ویژگی های غیر عادی بدلیل وجود پلاسمید است. اکثرا سالمونلا آریزونه واجد فعالیت بتاگالاکتوزیداز می باشد و لاکتوز را یا به سرعت و یا به آهستگی تخمیر می کند. بیشتر سویه هایی که قند های خاص را تخمیر میکنند، این عمل را با شدت بالا انجام می دهند و در آب پپتون دار در دمای ۳۷ درجه سانتی گراد و در مدت زمان ۶ تا ۱۰ ساعت، اسید تولید می کنند. ممکن است سویه های غیر تخمیر کننده در اثر چهش به تخمیر کننده تبدیل شوند و بعد از گذشت چند روز اسید ایجاد کنند و امکان دارد با سایر سالمونلا ها که تخمیر کننده هستند، اشتباه گرفته شوند. برخی از سویه ها دارای نقص در فرایند جذب قند هستند و اسید را در طول مدت ۱۰ الی ۲۰ ساعت ایجاد می کنند(۴).
۱-۲-۴، طبقه بندی سالمونلا
طبقه بندی سالمونلا بسیار دشوار است، به علت اینکه از گونه های متععدی تشکیل شده است. معمولا گونه های سالمونلا را بر اساس ویژگی های بیوشیمیایی، اپیدمیولوژی، میزبان و آنتی ژن های O، H و Vi طبقه بندی می شوند. برای اولین بار در سال ۱۹۲۹ میلادی طبقه بندی سالمونلا توسط کافمن صورت گرفت که توسط وایت این طبقه بندی تکمیل گردید. بر اساس این طبقه بندی، سروتایپ های سالمونلا در یک گونه منفرد قرار گرفت. طبقه بندی دیگری که وجود دارد،ادواردز-اوینگ^[۲۶] می باشد که سالمونلا را در سه گونه ی سالمونلا تایفی، سالمونلا کلراسوئیس و انتریتیدیس و صد ها سروتایپ طبقه بندی می کند(۴و۱۰).
طبقه بندی سومی که برای سالمونلا وجود دارد، بر اساس هیبریداسیون DNA^[27] می باشد. که بر اساس آن جنس سالمونلا شامل دو گونه ی سالمونلا بونگوری و سالمونلا انتریکا می باشد. در این طبقه بندی اکثر پاتوژن های انسان در گونه ی انتریکا جای گرفته اند.
سالمونلا انتریکا به شش زیر گونه تقسیم می شودکه شامل: سالمونلا انتریکا، سالمونلا سالاما، سالمونلا آریزونه، سالمونلا دی آریزونه، سالمونلا هونته و سالمونلا انتریتیدیس می باشد(۵).
جدول۱-۱، ویژگی های بیو شیمیایی سالمونلا