1. 1. 1. در پژوهشی که علی حسین صالح زولیت و همکاران ( ۲۰۰۸) با عنوان ” اثر آمادگی اطلاعاتی مبتنی بر کاربر در پذیرش نوآوری ” انجام دادند هدف پژوهش تلاش برای معرفی یک روش جدید برای کاربر آمادگی اطلاعاتی مبتنی بر ( UIBR ) برای بررسی پذیرش نوآوری های بازاریابی، مانند بانکداری اینترنتی (IB) خدمات . ساختار UIBR شامل چهار بعد که آن را نفوذ قصد بزودی بالقوه به اتخاذ IB ارائه شده است. در این مطالعه به کارکمی روش که در آن روش نمونه گیری آسان و ۱۰۰۰ پرسشنامه برای بررسی به دارندگان حساب بانکی در یمن ارسال شد. یافته ها نشان می‌دهد که هر دو قصد و نگرش مثبت مربوط به تمام متغیرهای علاقه و به میزان قابل توجهی به تمام متغیرهای مورد بررسی مرتبط است .

      

   

1. 1. در تحقیقی که برندان لویت (۲۰۰۶) با عنوان ” تعریف شکاف دیجیتال نقش شاخص های آمادگی الکترونیکی” انجام داد، با هدف نشان دادن این که چگونه شاخص های آمادگی الکترونیکی ، به ویژه شاخص آمادگی شبکه ای ^[۴۱]، مشارکت در کار تعریف مشکلات سیاست تاثیر گذار است. این تحقیق انتقادی به بررسی شاخص آمادگی شبکه ای از نظر ارائه آن و مدل های زمینه ای آن است. آن را که در یک رویکرد به تجزیه و تحلیل سیاست متکی است ، مشاهده مشکلات سیاست های ساخته شده به عنوان اجتماعی در نظر گرفته است . نتیجه تحقیق : ابزارهای ارزیابی آمادگی نشان دهنده این است که چگونه کشورهای جهان آماده بهره برداری از پتانسیل های فن آوری اطلاعات و ارتباطات می‌باشند . با این حال آن ها بیشتر به طور فعال در ساخت مشکلات سیاست مشغول اند. ‌در مورد شاخص آمادگی شبکه ای ، مشکل از شکاف دیجیتالی بین‌المللی ، در یک حالت خاص تعریف شده است که امتیازات منافع خاص در حالی که در همان زمان قانونی شده گنجاندن آن در دستور کار سازمان های بین‌المللی به عنوان یک مشکل قابل توجه پایدار است .

1. در تحقیقی که مونر ابعد و همکاران (۲۰۱۱ ) با عنوان ” محدودیت های تجارت الکترونیکی در کشورهای در حال توسعه مورد اردن” انجام دادند، هدف روشن شدن وضعیت تجارت الکترونیکی در شرایط محدودیت ها، مشکلات و موانع پیش روی کاربرد و استفاده از تجارت الکترونیک در اردن می‌باشد . از روش توزیع پرسشنامه بین مشتریان تجارت الکترونیک دانشگاه ها. نتیجه حاصل از این تحقیق به شش محدودیت های اصلی تجارت الکترونیک : امنیت و اعتماد ، اینترنت تجربه، لذت بردن ، زبان، مسائل حقوقی و فن آوری پذیرش ( سهولت استفاده و مفید ) می‌رسد. نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که محدودیت های اصلی تجارت الکترونیکی که در اردن ظاهر می شود مربوط به محدودیت های غیر فنی است . دلیل این نتیجه را می توان به عدم آگاهی دانشجویان در ارتباط از مسائل فنی تجارت الکترونیک روبرو هستند، دانست.

فصل سوم

روش اجرای تحقیق

۳-۱ ) مقدمه

روش تحقیق را می توان به عنوان مجموعه ای از قواعد، ابزار ها و راه های معتبر و نظام یافته برای بررسی موقعیت ها، کشف مجهولات و دستیابی به راه حل مشکلات دانست. اتخاذ روش تحقیق علمی، تنها راه دستیابی به دستاوردهای قابل قبول و علمی است. (خاکی، ۱۳۸۲ ، ص ۲۰۱ ) به طور کلی یک تحقیق می‌تواند در ابتدا در پی طرح مشکل یا مساًله ای باشد. مشکل و مساًله و سئوالات زیادی را در ذهن محقق ایجاد می‌کند و در برخی مواقع موجب پیدایش فرضیاتی می شود. در این حالت پژوهش گر با جمع‌ آوری اطلاعات و آمار مورد نیاز و تجزیه و تحلیل آن ها به پاسخ سئوالات پژوهشی و تاًیید و یا رد فرضیه مطرح شده می پردازد. از جمله ویژگی­های مطالعه علمی که هدفش حقیقت یابی است؛ استفاده از یک روش تحقیق مناسب می‌باشد، و انتخاب روش تحقیق مناسب به هدف‌ها، ماهیت و موضوع مورد تحقیق و امکانات اجرایی بستگی دارد، و هدف از تحقیق، دسترسی دقیق و آسان به پاسخ پرسش‌های تحقیق است. بررسی و تحلیل نقادانه شیوه های خاص تطبیق عام تئوری در هر یک از فنون ویژه علمی، وظیفه شاخه ای از فلسفه علم است که «روش شناسی» خوانده می‌شود (خاکی،۱۳۸۴).

در این فصل ابتدا درباره روش تحقیق بحث شده است؛ و سپس توضیحاتی در خصوص جامعه و نمونه آماری و روش­جمع‌ آوری اطلاعات و ابزار جمع‌ آوری­اطلاعات و نحوه استخراج داده ها از پرسشنامه ارائه­گردیده است.
­در­پایان به تشریح روش‌های­آماری مورد استفاده جهت تجزیه و تحلیل­اطلاعات و سؤالات پرداخته­شده است.

۳-۲) روش تحقیق

این تحقیق بر اساس طرح تحقیق از نوع توصیفی و بر اساس هدف، از نوع کاربردی می‌باشد. اجرای تحقیق توصیفی می‌تواند برای شناخت بیشتر شرایط موجود یا یاری دادن به فرایند تصمیم گیری باشد. تحقیق توصیفی شامل جمع‌ آوری اطلاعات برای آزمون فرضیه یا پاسخ به سوالات مربوط به وضعیت فعلی موضوع مطالعه شود.. یک مطالعه ی توصیفی چگونگی وضع موجود را تعیین و گزارش می‌کند. ( خاکی، ۱۳۸۲، ۱۰۴) .
به عبارت بهتر مطالعه ی توصیفی برای تعیین و توصیف ویژگی های متغیر های یک موقعیت صورت می‌گیرد. از این رو هدف هر مطالعه ی توصیفی عبارت است از تشریح جنبه هایی از پدیده ی مورد نظر پژوهش گر با دیدگاهی فردی، سازمانی، صنعتی و نظایر آن. (سکاران، ۱۳۸۶، ۱۲۴-۱۲۳).

این تحقیق به بررسی میزان آمادگی الکترونیکی بانک ملی از دیدگاه خبرگان این حوزه می پردازد. در این تحقیق ابتدا با بررسی ادبیات تحقیق و بر اساس مسئله بیان شده، متغیرهای اصلی تحقیق شناسایی شده و فرضیه‌ها بر اساس چهارچوب نظری و مدل تحقیق شکل گرفتند. سپس داده های مورد نیاز برای سنجش گردآوری شده و اندازه گیری متغیرهای فوق به وسیله پرسشنامه و به صورت می‌دانی ‌از بانک ملی استان گیلان جمع‌ آوری شده، تبدیل به امتیازات مربوط شده و برای تجزیه و تحلیل با بهره گرفتن از نرم افزار SPSS19 آماده گردیدند. در ادامه با محاسبه مشخصه‌ های توصیفی متغیرها بررسی و در نهایت به آزمون فرضیه‌ها اقدام شد.

۳-۳ ) روش اجرای تحقیق

بر این اساس تحقیق حاضر از حیث هدف، کاربردی و از حیث اجرا، توصیفی- پیمایشی (غیرآزمایشی) است و به لحاظ جمع ­آوری داده ­ها می‌دانی به شمار می ­آید.

۳-۴ ) جامعه و نمونه آماری

۳-۴-۱)جامعه آماری و روش نمونه گیری

جامعه ­آماری عبارت است از کلیه عناصر و افرادی که در یک مقیاس جغرافیایی مشخص (جهانی یا منطقه ای) دارای یک یا چند صفت مشترک باشند. جمعیت یا جهان مجموعه کل موردهایی است که ‌تحقیق‌گر مایل است ‌در مورد آن­ها مطالعه و نتیجه ­گیری کند (ونوس و همکاران،۱۳۷۵). در پژوهش حاضر به بررسی میزان آمادگی الکترونیکی بانک ملی از دیدگاه خبرگان می پردازد و با عنایت ‌به این که خبرگان در این مدل افرادی هستند که اطلاعات کافی و لازم را در زمینه فعالیت های بانک در مسائل تجارت الکترونیک و در نهایت امر آمادگی الکترونیکی دارند، افرادی که در اداره انفورماتیک سرپرستی امور شعب بانک ملی مشغول به کار هستند و همچنین رؤسا و معاونین شعب درجه ۱ و درجه ۲ و درجه ۳ در شهر رشت در نظر گرفته شده اند، که در مجموع جامعه ۸۰ بوده و با روش غیر احتمالی در دسترس تعداد ۷۶ عدد پرسشنامه توزیع شد که از این بین ۶۸ پرسشنامه قابل استفاده بوده است .

۳-۴-۲) حجم نمونه

۱-۳- پرسش‌های تحقیق:

مطالعات اولیه و بررسی متون نظری موجود و مطالب ارائه شده در قسمت تشریح و بیان مسئله سؤالات متعددی را به ذهن متبادر می‌کند. در تحقیق حاضر به دنبال پاسخ به پرسش‌های زیر به عنوان سؤالات اصلی تحقیق هستیم:

با توجه به عنوان تحقیق و هدف محقق از انجام آن فرضیاتی به شرح زیر تدوین‌شده است:

1. 1. هر چه هزینه های غیرقابل‌پیش‌بینی بالاتر باشد؛ با اعلام سود سالیانه، دامنه قیمت پیشنهادی خرید و فروش سهام چه تغییری می‌کند؟

1. 1. هر چه هزینه های غیرقابل‌پیش‌بینی بالاتر باشد؛ با اعلام سود سالیانه، عمق بازار چه تغییری می‌کند؟

1. 1. هر چه اقلام تعهدی بالاتر باشد؛ با اعلام سود سالیانه، دامنه قیمت پیشنهادی خرید و فروش سهام چه تغییری می‌کند؟

1. 1. هر چه اقلام تعهدی بالاتر باشد؛ با اعلام سود سالیانه، عمق بازارچه تغییری می‌کند؟

1. 1. هر چه خطای پیش‌بینی سود بالاتر باشد؛ با اعلام سود سالیانه، دامنه قیمت پیشنهادی خرید و فروش سهام چه تغییری می‌کند؟

1. هر چه خطای پیش‌بینی سود بالاتر باشد؛ با اعلام سود سالیانه، عمق بازار چه تغییری می‌کند؟

۱-۴- اهداف پژوهش

۱-۴-۱- اهداف علمی تحقیق

با توجه به مطالب ارائه شده ‌در مورد عدم تقارن اطلاعاتی، عمق بازار و دامنه خرید و فروش سهام با توجه به اعلام سود، تحقیق حاضر به دنبال بررسی اهداف زیر به عنوان اهداف علمی تحقیق خواهد بود :

1. 1. تبیین تاثیرافزایش هزینه های غیرقابل‌پیش‌بینی در هنگام اعلام سود سالیانه، بردامنه قیمت پیشنهادی خرید و فروش سهام و عمق بازار.

1. 1. تبیین تاثیر افزایش اقلام تعهدی در هنگام اعلام سود سالیانه، بردامنه قیمت پیشنهادی خرید و فروش سهام و عمق بازار.

1. تبیین تاثیر خطای پیش‌بینی سود درهنگام اعلام سود سالیانه، بر دامنه قیمت پیشنهادی خرید و فروش سهام و عمق بازار.

۱-۵- اهداف کاربردی تحقیق

با ارزیابی تاثیر برخی ویژگی‌های گزارشگری مالی بر عدم تقارن اطلاعاتی شرکت‌های فعال در بورس اوراق بهادار تهران، فعالان در بورس، تحلیلگران مالی و سرمایه‌گذاران فعلی و بالقوه انواع شرکت‌های مورد بحث در گرفتن تصمیمات مالی مطمئن‌تر خواهند بود.

۱-۶- تبیین فرضیه ­های تحقیق

با توجه به عنوان تحقیق و هدف محقق از انجام آن فرضیاتی به شرح زیر تدوین‌شده است:

1. 1. هر چه هزینه های غیرقابل‌پیش‌بینی بالاتر باشد؛ با اعلام سود سالیانه، دامنه قیمت پیشنهادی خرید و فروش سهام، بیشتر می شود.

1. 1. هر چه هزینه های غیرقابل‌پیش‌بینی بالاتر باشد؛ با اعلام سود سالیانه، عمق بازار، کمتر می شود.

1. 1. هر چه اقلام تعهدی بالاتر باشد؛ با اعلام سود سالیانه، دامنه قیمت پیشنهادی خرید و فروش سهام، بیشتر می شود.

1. 1. هر چه اقلام تعهدی بالاتر باشد؛ با اعلام سود سالیانه، عمق بازار، کمتر می شود.

1. 1. هر چه خطای پیش‌بینی سود بالاتر باشد؛ با اعلام سود سالیانه، دامنه قیمت پیشنهادی خرید و فروش سهام، بیشتر می شود

1. هر چه خطای پیش‌بینی سود بالاتر باشد؛ با اعلام سود سالیانه، عمق بازار، کمتر می شود.

۱-۷- روش پژوهش

تحقیق حاضر جزء پژوهش‌های نیمه تجربی حسابداری می‌باشد؛ و روش تحقیق توصیفی و از نوع همبستگی است. توصیفی ‌به این دلیل که هدف آن توصیف کردن شرایط یا پدیده‌های مورد بررسی است و برای شناخت بیشتر شرایط موجود می‌باشد و همبستگی به دلیل اینکه در این تحقیق رابطه بین متغیرها مورد نظر است. تحقیق حاضر به بررسی روابط بین متغیرها پرداخته و در پی اثبات وجود این رابطه در شرایط کنونی ‌بر اساس داده های تاریخی می‌باشد. ‌بنابرین‏ میتوان آن را از نوع علی پس رویدادی طبقه‌بندی نمود. در اینگونه تحقیقات، محقق به بررسی علت و معلول (متغیر وابسته و متغیر مستقل) پس از وقوع می‌پردازد. در این تحقیقات بین متغیرها یک رابطه آماری وجود دارد که هدف بررسی این رابطه می‌باشد. این تحقیق به لحاظ هدف، کاربردی است.

۱-۸- قلمرو زمانی و مکانی تحقیق

برای انتخاب جامعه آماری به شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران رجوع گردیده است. زیرا، اطلاعات شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران توسط حسابداران رسمی، حسابرسی می‌شود، در نتیجه نسبت به اطلاعات سایر شرکت‌ها از قابلیت اتکاء بالاتری برخوردار است. دوره زمانی پژوهش، اطلاعات مالی مربوط به عملکرد سال‌های ۱۳۸۶ الی ۱۳۹۰ شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران به مدت ۵ سال می‌باشد.

۱-۸-۱- نمونه‌گیری و حجم نمونه

به منظور آزمون فرضیات تحقیق از داده های مالی طبقه‌بندی شده و حسابرسی شده شرکت‌های فعال پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران استفاده خواهد شد و جامعه آماری فوق با توجه به شرایط و ملاحظات ذیل محدودشده و نمونه آماری از آن استخراج می شود.

پایان سال مالی شرکت منتهی به پایان اسفند باشد.

در طول سال‌های ۱۳۸۶ تا ۱۳۹۰ در بازار بورس حضور داشته باشد.

شرکت در دوره مورد مطالعه تغییر سال مالی نداشته باشد.

نماد معاملاتی شرکت فعال و بیش از ۴ ماه در سال توقف نماد معاملاتی نداشته باشد.

اطلاعات مالی شرکت در دوره مورد مطالعه در دسترس باشد.

بر این اساس، دوره تحقیق شامل ۵ سال متوالی و از سال ۱۳۸۶ تا ۱۳۹۰ می‌باشد و روش نمونه‌گیری است.

۱-۹- روش و ابزار گردآوری اطلاعات

در این پژوهش برای گردآوری اطلاعات از روش کتابخانه ­ای استفاده شده است. مبانی نظری و پژوهش‌های انجام‌شده مورد استفاده قرارگرفته و همچنین مطالعات کتابخانه‌ای به منظور کشف متغیرها، عوامل مؤثر و ارائه فرضیه‌ها انجام گرفته است.

برای جمع ­آوری اطلاعات مورد نیاز از روش­های کتابخانه ­ای استفاده شده و ابزارهای جمع ­آوری اطلاعات عبارت‌اند از :

۱٫ مقالات خارجی و فارسی علمی پژوهشی منتشرشده در مجلات ISI و مجلات علمی پژوهشی.

۲٫ اطلاعات موجود در کتابخانه سازمان بورس اوراق بهادار تهران و سایت بورس اوراق بهادار تهران و گزارش‌های مالی شرکت‌های فعال.

۳٫ اطلاعات موجود در سایت‌های اینترنتی www. magiran. ir، www. rdis. ir، www. sid. ir، www. emeraldinsight. com، www. elsevier. com

۴٫ مراجعه به منابع علمی و رساله‌هایی که در این زمینه کار شده است.

۵٫ استفاده از بانک اطلاعاتی (تدبیر پرداز، ره آوردنوین، دناسهم. . . . ) جهت استخراج داده های تحقیق.

۱-۱۰- روش تجزیه و تحلیل اطلاعات

ابزارهای گردآوری اطلاعات در این پژوهش، بانک‌های اطلاعاتی، اطلاعات استخراج‌شده از گزارش‌شده مالی شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران و خصوصاًً منابع اینترنتی سازمان بورس اوراق بهادار تهران می‌باشد.

اطلاعات پس از جمع‌ آوری، پردازش‌شده و آنگاه توسط نرم‌افزارهای Excelو SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌گیرد.

مقایسه آموزش مجازی با آموزش سنتی :

عناصر مهم هر فرایند آموزشی عبارتند از:۱٫یاددهنده ۲٫یادگیرنده یا فراگیر ۳٫محتوای برنامه آموزشی ۴٫ محیط آموزشی

در هر یک از دو رویکرد آموزش مجازی و سنتی، نسبت به هر یک از این عناصر دیدگاه خاصی وجود دارد که تعیین کننده نوع روش ها و فنونی است که ما برای آموزش به کار می بریم. در اینجا به بررسی و مقایسه این دیدگاه ها در هر دو رویکرد می پردازیم:

• • در آموزش سنتی نگاه به آموزش و یادگیری،فردی است در حالی که در آموزش مجازی،نگاه اجتماعی است.

• • در آموزش سنتی،وظیفه یادگیرندگان حفظ مطالب و ذخیره سازی اطلاعات است،در حالی که در آموزش مجازی، وظیفه آنان مدیریت اطلاعات و تولید دانش است.

• • در آموزش سنتی محتوای تدریس، محدود و انتخابی است ،در حالی که در آموزش مجازی نامحدود و متنوع است.

• • در آموزش سنتی یادگیرندگان به طور کامل وابسته به معلم اند در حالی که در آموزش مجازی فعال و مستقل هستند.

• دستاورد های آموزش مجازی را با برآورد چهار شاخص عمده می آزمایند که شامل رضایت یادگیرندگان ،مهارت و رفتار یادگیرندگان،تغییر در دانش یادگیرندگان و تغییر عملکرد شغلی آنان و میزان بازگشت سرمایه می‌باشد.در حالی که شاخص هایی که دستاورد های آموزش سنتی را می آزمایند کمتر برای این مطالب اهمیت قائل هستند.(شعبانی نیا،۱۳۸۷)

انواع آموزش مجازی :

در یک تقسیم بندی کلان می توان آموزش مجازی را دردو سطح بیان داشت .

الف – آموزش مجازی به صورت online

به کلیه برنامه ها و فعالیت ها و خدمات آموزشی که ز طریق شبکه ( وب ) به صورت ( همیشه در دسترس ) یا روی خط بدون وقفه ارائه می‌گردد ،آموزش onlineیا روی خط گویند . به عبارت دیگر این آموزش به آن دسته آموزش های از راه دور ^[۳۷] گفته می شود که به وسیله مجموعه وسیعی از نرم افزار های کاربردی و روش های آموزشی مبتنی بر فناوری شامل آموزش رایانه ای ،‌وب ، اینترنت و همچنین مدرسه ، کلاس و دانشگاه مجازی ^[۳۸]ارائه شود.

ب – آموزش مجازی به صورت offline

بخشی از آموزش های مجازی که بدون استفاده از شبکه webو با تولید CDهای آموزشی انجام می‌گیرد را آموزش offlineگویند . از ویژگی های آموزش offline، آموزش خودکار یا خود آموز بدون ارتباط مستمر با معلم، محدودیت دسترسی به منابع آموزشی و عدم بهره مندی از امکاناتی هم چون چت کردن می‌باشد . (عبادی،۱۳۸۳)

به طور کلی نوع یادگیری را می توان به سه دسته تقسیم کرد:

۱- یادگیری شخصی :در این دسته فرد رشته مورد علاقه خود را انتخاب می‌کند و در محیط اطراف خود مخصوصاً اینترنت به دنبال اطلاعات مرتبط با آن می‌گردد و در آن زمینه تحقیق می‌کند، سپس سئوالات خود را از اساتید آن رشته به صورتoffline می پرسد.

۲- یاگیری جمعی :در این دسته شرایطی برای افراد مهیا می شود تا با یکدیگر و اساتید خود ارتباط برقرار کنند . از جمله این ابزار Forum و Chat و غیره است . در این روش معمولاً زمان شروع و خاتمه دوره آموزشی و امتحانات برای همه آن گروه یکسان است .

1. کلاس های مجازی : این روش مخصوصا برای برگزاری کلاس هایی که استاد مربوط به آن درس به تعداد کافی موجود نیست و امکان جابه جایی اساتید هم وجود ندارد ، مفید می‌باشد. (شعبانی نیا،۱۳۸۷)

در این کلاس ها اغلب یا همه اطلاعات از طریق وب سایت در دسترس می‌باشد.فعالیت ها به صورت مجازی انجام می‌گیرد و گروه ها به صورت الکترونیکی با هم ارتباط برقرار می‌کنند.در اینجا اینترنت برای ارائه اطلاعات و فعالیت های شخصی نه به عنوان یک ابزار مکمل،بلکه به عنوان یک ابزار اصلی استفاده می شود.(پوردر^[۳۹]،۲۰۰۴)

نقش تعامل درآموزش مجازی

تعریف وارزش تعامل در آموزش مجازی :

در فرهنگ عام ،‌این واژه برای توصیف هر چیز تفریحی از بازی های ویدئویی تاتفریحگاه های ایام تعطیلات، به کارمی رود . این مسئله بیان تعریف دقیق از واژه را مبهم تر می‌کند .

واگنر ( ۱۹۹۴) تعامل رااینگونه تعریف می‌کند: « تعامل وقایع دوسویه ای هستندکه حداقل به دو شی و به دو عمل نیاز دارد . تعامل زمانی اتفاق می افتد که این اشیا ء و وقایع به صورت متقابل یکدیگر را تحت تاثیر قرار دهند » .جان دیویی با ارائه مفهومی « عملی » از آموزش مبتنی بر فعالیت ،تجربه آموزشی را به عنوان « تعامل بین فرد و آنچه که در یک زمان معین محیط وی را تشکیل می‌دهد …» تشریح می‌کند .تعریف ارائه شده توسط دیویی، به نحو جالبی با تغییرات زمانی و مکانی که مشخصه آموزش مجازی است ، مطابقت می‌کند . وی در ادامه اهمیت تعامل با عوامل متعدد انسانی و غیرانسانی که محیط را تشکیل می‌دهند، مورد تأکید قرار می‌دهد . دیویی تعامل را عنصر اصلی فرایند آموزش دانسته و عقیده دارد این تعامل هنگامی روی می‌دهد که دانش آموزان در ارزش های شخصی، آن ها را در ساخت دانش خود جای می‌دهند .

انواع تعامل در آموزش مجازی

تعامل قادر است تا بسیاری از کارکردهای اساسی را در فرایند آموزش تحقق بخشد .به هر حال امروزه مشخص شده است که تعاملات انواع و اقسام متفاوتی داشته و بسیاری از عوامل (چه انسانی و چه غیر انسانی ) در آن ها دخیل هستند .

تعامل استاد با دانشجو:

تا به حال چیزهای زیادی ‌در مورد لزوم تعامل مناسب میان استاد و دانشجو به رشته تحریر درآمده است . اگر چه بیشتر پژوهش ها بر مطالعه رفتار در کلاس درس تأکید نموده اند ، اما تحقیقات صورت گرفته حضور تدریس ، شناختی و اجتماعی را به ساختار آموزش مجازی توسعه داده‌اند. این تحقیقات نشان می‌دهد که بسیاری از ویژگی های تعامل در ساختارهای آموزش مجازی را می توان هم تعریف نموده و هم اندازه گیری نمود، این ویژگی ها همچنین قادرند بازده های یادگیری را نیز تحت تاثیر قرار دهند.

تعامل دانشجو با دانشجو :

دانشجویانی که در نسل های نخستین آموزش از راه دور ^[۴۰](مثل مکاتبه ای ) مشغول به تحصیل بودند، از هیچ نوع یادگیری مشارکتی و جمعی بهره نمی بردند.

اما در ساختارهای آموزش مجازی ،می توان اینگونه تعامل را از طریق مجموعه ای از تکنولوژی های ارتباطی ، هم به صورت همزمان و هم به صورت غیر همزمان مورد حمایت قرار داد .

یاد گیری مجازی ^[۴۱]قادر است مطالعه مستقل ، که ویژگی عمده و مثبت نسل های ابتدایی آموزش از راه دور بوده است ، را توسعه داده و مجموعه ای از فعالیت های یادگیری همزمان و غیر همزمان را نیز فراهم آورد. طراحی میزان مناسبی از تعاملات ، بسیار مهم بوده و منوط به مجموعه ای از عوامل می‌باشد که بیشتر آن ها از انتظارات و ظرفیت دانشجویان، جهت تعامل نشأت گرفته اند . دیگر نمی توانیم آموزش از راه دور را به عنوان یک فرایند صرفاً فردی و یا صرفا مشارکتی، محسوب کنیم.

تعامل دانشجو با محتوی:

قسمت عمده ای از وقت دانشجویان در تمامی انواع آموزش و پرورش صرف تمامل با محتوای آموزشی می‌گردد در آموزش و پرورش سنتی و مبتنی بر کلاس درس ، این امر به معنای مطالعه متون و منابع کتابخانه ای بوده است. در ساختارهای آموزش مجازی، محتوی را می توان از طریق صفحات نمایش و یا کاغذ ارائه داد ، اما در این ساختارها ،محتوی غالبا همراه با مجموعه ای غنی از آموزش های مبتنی بر رایانه، شبیه سازی ها، ریزدنیاها و ابزارهای ارائه خلاق همراه است.

‌بنابرین‏ پایبندی صرف ‌به این نظریه ، راه را برای تحقق عدالت و جبران ضرر و حمایت از تولیدکننده دشوار خواهد کرد.

نظریات تضمین حق و تساوی حقوق شهروندان در برابر هزینه های عمومی و همچنین نظریه انتظارات مشروع نیز هر یک علاوه بر محاسنی که دارند لیکن معایبی نیز بر آن ها بار است ، ولی همان طور که بیان شد می‌توانند به عنوان مکمل مناسبی برای جبران ضررهای ناروایی شوند که به یاری نظریه ی تقصیر نمی توان آن ها را جبران کرد.

به طور خلاصه می توان گفت ، هیچ یک از نظریه های ابراز شده را نمی توان و نباید مبنای مسئولیت مدنی دولت قرار داد بلکه لازمۀ تحقق عدالت آن است که از مجموع مبانی ذکر شده استفادۀ مناسب در جهت برپایی عدالت در جامعه بهره برد.

در مجموع ، بهتر آن است که در مسئلۀ حاضر مبنای اصلی مسئولیت مدنی دولت را نظریۀ تقصیر قرار داده و در عین حال در مواردی که نمی توان از این نظریه برای جبران ضرر ناروایی که به تولیدکننده وارد شده است ، استفاده نمود ، از نظریات دیگر به عنوان مکمل جبران ضررزیان دیده بهره مند شد.

فصل سوم :

ارکان و قلمرو مسئولیت مدنی دولت

نسبت به واردات بی رویه کالا

مبحث اول – ارکان مسئولیت مدنی دولت

مسئولیت مدنی به طور کلی بر سه پایه استوار است : وجود ضرر ، فعل زیانبار و رابطۀ سببیت ، که در این مبحث به بررسی آن ها خواهیم پرداخت.

گفتار نخست–ضرر :

وجود ضرر، اولین و مهمترین رکن از ارکان مسئولیت مدنی به شمار می رود تا آنجا که می توان گفت وجود ضرر ، سنگ بنای تحقق مسئولیت مدنی است به نحوی که بدون وجود آن ، تصور ایجاد مسئولیت مدنی ، امکان پذیر نیست . در واقع فلسفه ی وجودی مسئولیت مدنی ، جبران ضرر ناروایی است که به شخص وارد شده است ‌بنابرین‏ چنانچه ضرری وجود نداشته باشد تحقق و وجود مسئولیت مدنی نیز سالبه به انتفاء موضوع خواهد بود. ماده یک قانون مسئولیت مدنی نیز ضرورت وجود ضرر را با این عبارت بیان می‌کند: « هرکس بدون مجوز قانونی عمداَ یا در نتیجه بی احتیاطی به جان یا سلامتی یا مال یا آزادی یا حیثیت یا شهرت تجارتی یا به هر حق دیگر که به موجب قانون برای افراد ایجاد گردیده لطمه ای وارد نماید که موجب ضرر مادی یا معنوی دیگری شود مسئول جبران خسارت ناشی از عمل خود می‌باشد. » ‌بنابرین‏ با توجه به اهمیت وجود ضرر ، باید به تعریف آن بپردازیم.

بند نخست – تعریف ضرر :

برای واژۀ ضرر در لغت عرب بر حسب اینکه در چه موردی استعمال شده است ، معانى مختلفی بیان گردیده است . از آن جمله تعریف ضرر است به: « نقصی که بر شی وارد

می شود » .^[۸۵]

هم چنین ضرر به : « عمل مکروه ، نسبت به یک شخص یا نقص در اعیان » نیز معنا شده است.^[۸۶]علاوه بر آن «صحاح اللغه» ضرر را به « خلاف نفع » و « قاموس اللغه» به «ضدّ نفع» معنا ‌کرده‌است .^[۸۷]

در زبان فارسی نیز ضرر به : « زیان ، نقصان ، گزند ، آسیب ، مقابل نفع » معنا شده است .^[۸۸]

در قرآن مجید واژۀ « ضر » بفتح و ضم (ض) هر دو به کار رفته است :ولى ضرّ بفتح (ض) پیوسته مقابل نفع آمده، مثل «لا یَمْلِکُ لَکُمْ ضَرًّا وَ لا نَفْعاً»^[۸۹] و همچنین «یَدْعُوا لَمَنْ ضَرُّهُ أَقْرَبُ مِنْ نَفْعِهِ»^[۹۰] بر خلاف ضرّ بضم (ض) که هیچوقت با نفع یکجا نیامده است مثل «یا أَیُّهَا الْعَزِیزُ مَسَّنا وَ أَهْلَنَا الضُّرُّ …»^[۹۱]

در اصطلاح عرفی هرجا نقصى در اموال ایجاد شود یا منفعت مسلمى از دست برود یا به سلامت و حیثیت شخص‌ لطمه‌اى وارد آید، مى‌گویند ضررى به بار آمده است. ^[۹۲]

بند دوم – اقسام ضرر :

ضرر را می توان به حسب متعلق آن به سه دسته تقسیم نمود ؛ مراد از متعلق ضرر ، آن چیزی است که موضوع کاستی یا نقصان قرار می‌گیرد . بر این اساس، متعلق ضرر ممکن است مال یا حقوق مالی باشد ، که از آن به ضرر مالی یا مادی تعبیر می شود ؛ یا ممکن است جسم باشد که ضرر جسمی یا بدنی خوانده می شود و یا متعلق ضرر ، عرض و آبرو است که از آن به عنوان ضرر معنوی یاد می شود. ^[۹۳]

مقصود از ضررمالی زیانی است که در نتیجه از بین رفتن اعیان اموال (مانند سوختن خانه و کشتن حیوان) یا کاهشارزش اموال (مانند احداث کارخانه ای که از بهای اموال مجاور بکاهد) و مالکیت معنوی (مانند صدمه رساندن به شهرت و نام تجارتی و علامت صنعتی) یا از بین رفتن منفعت و حق مشروع اشخاص به آنان می‌رسد.در مجموع می توان گفت: کاستن از دارایی شخص و پیشگیری از فزونی آن، به هر عنوان که باشد، اضرار به او است. به همین دلیل ، می توان آن را « زیان مربوط به دارایی » خواند.^[۹۴]

ضرر معنوی عبارت است از هر کاستی و نقصانی که بر حقوق غیرمالی و بعد غیر مادی یا معنوی شخص وارد می شود.^[۹۵] به عبارت دیگر می توان گفت مقصود از ضرر معنوی ، صدمه به منافع عاطفی و غیرمالی فرد است ، مانند احساس درد جسمی ورنجهای روحی، و یا از بین رفتن آبرو و حیثیت و آزادی و ایجاد شرمساری. ^[۹۶]

مقصود از ضرر جسمی نیز عبارت است از هر نوع کاستی و نقصانی که بر تمامیتجسمی شخص وارد می شود.^[۹۷]

بند سوم – شرایط ضرر قابل مطالبه :

بدیهی است که هر نوع کاستی و ضرری که بر زیان دیده وارد می شود ، را نمی توان قابل مطالبه دانسته و عامل ورود زیان را ملزم به جبران ضرر وارده نمود ‌بنابرین‏ برای اینکه زیان دیده بتواند خواستار جبران ضرر وارده گردد ، باید ضرر وارده خصوصیات و شرایطی داشته باشد که به بررسی آن خواهیم پرداخت :

الف – ضرر باید مسلم باشد

فلسفۀ وجودی مسئولیت مدنی جبران خسارت زیان‌دیده است، این هدف زمانی تحقق خواهد یافت که ابتدا به ساکن خسارتی به بار آمده باشد فلذا یکی از شروط مهم قابلیت مطالبۀ خسارت ، مسلم و حتمی بودن تحقق ضرر است.باید توجه داشت که منظور از تحقق ضرر این نیست که ضرر در زمان حال یا گذشته در عالم خارج تحقق یافته باشد بلکه هدف،آن است که از منظر عرف، در تحقق ضرر ، تردیدی وجود نداشته باشد ‌بنابرین‏ می‌تواند شامل ضرر آینده نیز گردد.به عبارت دیگر مسلم بودن در مقابل ضرر مشکوک و احتمالی قرار گرفته است و مقصود این است که ضرری که مشکوک و احتمالی باشد ، عرفاّ و عقلاّ قابلیت مطالبه ندارد.

‌به این نکته در ماده ۵ قانون مسئولیت مدنی نیز اشاره شده است و ضرر آینده را با حصول شرایطی قابل مطالبه دانسته است . در این ماده آمده است : « اگر در اثر آسیبی که به بدن یا سلامتی کسی وارد شده در بدن او نقصی پیدا شود یا قوه کار زیان دیده کم گردد و یا از بین برود و یا موجب افزایش مخارج زندگانی او بشود واردکننده زیان مسئول جبران کلیه خسارات مذبور است …»

ب- ضرر باید مستقیم باشد

1. 1. – درباره چگونگی و چرایی تأسیس نهاد نقابت بنگرید به: خالقی، دیوان نقابت، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، ۱۳۸۷٫ ص۹۱ به بعد. ↑

   

1. 1. بیهقی، لباب الانساب، ج۱،پیشین، ص ۲۱۵٫ ↑

1. 1. – حضرتی، دانش تاریخ و تاریخ نگاری اسلامی،پیشین، ص۲۶۰٫ ↑

1. 1. – النجاشی، رجال نجاشی،، تحقیق سید موسی شبیری زنجانی، قم، مؤسسه النشر الاسلامی ، ۱۴۱۸ ق ص ۴۳۴٫٫ ↑

1. 1. – ابن ‌تق‌تقی، الاصیلی فی انساب الطالبین،پیشین، ص ۳۷-۳۴٫ ↑

1. 1. – به عنوان نمونه بنگرید به: علوی، المجدی،پیشین، ص۱۳٫ ↑

1. 1. – ابن عنبه حسنی، عمده الطالب، قم، تنصاریان، ۱۴۱۷ق.ص۴۰۸-۴۰۷و۳۵۵٫ ↑

1. 1. – عطایی، مهاجران آل ابی طالب، ترجمه المنتقله الطالبیه، مشهد، بنیاد پژوهش های اسلامی، ۱۳۷۲ ص ۲۹۶٫ ↑

1. 1. – علوی، المجدی،پیشین، ص۱۵۷٫ ↑

1. 1. – همان. ↑

1. 1. – بنگرید به: خالقی، دیوان نقابت،پیشین، ص۷۷-۷۶٫ ↑

1. 1. – بنگرید: ابن ‌تق‌تقی، الاصیلی فی انساب الطالبیین،پیشین، ص۱۴٫ ↑

1. 1. حضرتی، دانش تاریخ و تاریخ نگاری اسلامی،پیشین، ص۲۶۰٫ ↑

1. 1. علوی، نجم الدین ابی الحسن علی بن محمد عمری ،المجدی،پیشین، ص۱۹۷٫ ↑

1. 1. مهرپور، حسین، نگرشی به وضعیت حقوقی و شرعی باروری مصنوعی. تهران: مجله تحقیقات حقوقی دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی،۱۳۷۶٫ ش ۱۹-۲۰٫، صص ۱۷۹-۱۸۰ ↑

1. 1. انسان، آیه۲ ↑

1. 1. طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن،ج۱۵٫ قم: مؤسسه‌ اسماعیلیان.۱۳۳۹ ، ص۲۲۹ ↑

1. 1. رضانیا معلم، رضا .وضعیت حقوقی کودک ناشی از انتقال جنین، روش‌‌های نوین تولید مثل انسانی از دیدگاه فقه و حقوق. مجموعه مقالات، پیشین، ص۳۲۲ ↑

1. 1. محقق داماد، مصطفی.میزگرد مسایل فقهی و حقوقی انتقال جنین، تهران: بولتن تولید مثل و نازایی پژوهشکده بیولوژی و بیوتکنولوژی و نازایی جهاد دانشگاهی، ش۵٫۱۳۷۶، ص۲ ↑

1. 1. مجادله، آیه۲ ↑

1. 1. مرقاتی، سید طه.حقوق کودکان در اهدای گامت، ‌اهدای گامت و جنین در درمان ناباروری.مجموعه مقالات، تهران: سمت و پژوهشکده ابن سینا.۱۳۸۴، ص ۲۴۵ ↑

1. 1. خویی، سید ابوالقاسم. منهاج‌الصالحین،ج۲٫ قم: نشر مدینه‌العلم.۱۴۱۰٫ ص۲۸۴ ↑

1. 1. احقاف، آیه ۱۵ ↑

1. 1. لقمان، آیه۱۴ ↑

1. 1. . نجفی، محمد حسن ، جواهر الکلام ،ج۴۱،، پیشین، ص۳۹۸ ↑

1. 1. دکتر غفاری، سخنرانی ارائه شده در نخستین سمپوزیوم مسائل فقهی و حقوقی انتقال جنین، دانشگاه تهران، ۱۵ بهمن ۱۳۷۷ ↑

1. 1. مومنون، آیات۱۲ و۱۴٫ ↑

1. 1. زمر، آیه ۱۶٫ ↑

1. 1. رعد، آیه۸ ↑

1. 1. . ابو زید، بکر بن عبدالله،طرق الانجاب فی الطب الحدیث و ‌حکم‌ها الشرعی، مجله مجمع الفقه الاسلامی.بی تا، ص ۴۳۶ ↑

1. 1. مرقاتی، سید طه.حقوق کودکان در اهدای گامت، ‌اهدای گامت و جنین در درمان ناباروری.مجموعه مقالات، پیشین، ص۲۴۷ ↑

1. 1. قربان‌نیا، ناصر.حکم تکلیفی و وضعی انتقال جنین. روش‌های نوین تولید مثل انسانی از دیدگاه فقه و حقوق.مجموعه مقالات، تهران: سمت وپژهشکده ابن سینا ۱۳۸۰، صص۳۶۹-۳۷۰٫ ↑

1. 1. موسوی خمینی، سید روح الله،تحریر الوسیله،ج ۲، قم: مؤسسه مطبوعاتی دار العلم.بی تا،، ص۶۲۳ ↑

1. 1. مهرپور، حسین،نگرشی به وضعیت حقوقی و شرعی باروری مصنوعی، پیشین، صص۱۸۴-۱۸۵ ↑

1. 1. دکتر غفاری،حسن، سخنرانی ارائه شده در نخستین سمپوزیوم مسائل فقهی و حقوقی انتقال جنین، دانشگاه تهران، ۱۵ بهمن ۱۳۷۷ ↑

1. 1. زمر، ۱۶٫ ↑

1. 1. رعد، آیه۸٫ ↑

1. 1. مومنون، آیات ۱۲-۱۴ ↑

1. 1. . رضانیا معلم، رضا .وضعیت حقوقی کودک ناشی از انتقال جنین، روش‌‌های نوین تولید مثل انسانی از دیدگاه فقه و حقوق. مجموعه مقالات، پیشین، ص۳۲۶ ↑

1. 1. شهیدی، مهدی. مجموعه مقالات، تهران: نشر حقوق‌دان.۱۳۷۵، ص۱۶۶ ↑

1. 1. فرقان، آیه۵۴٫ ↑

1. 1. همان، ص۲۱۸ ↑

1. 1. خویی، سید ابوالقاسم. منهاج‌الصالحین، ج۲، پیشین، ص۲۸۴ ↑

1. 1. چنان‌چه زنان پیامبر را نیز چون ازدواج با آن‌ ها مطلقاً ممنوع بوده است، امهات‌المومنین می‌نامیدند ↑

1. 1. . بطحایی گلپایگانی، سید هاشم، تحقیقی پیرامون تولد بدون مناکحت، روش‌‌های نوین تولید مثل انسانی از دیدگاه فقه و حقوق.مجموعه مقالات، تهران: سمت و پژوهشکده ابن سینا.۱۳۸۳، ص۳۷۹ ↑

1. 1. مصطفوی، حسن،التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج۱،تهران: مرکز نشر فرهنگ ، ص۱۲۴ ↑

1. 1. احقاف، آیه۱۵ ↑

1. 1. حج، آیه۲ ↑

1. 1. طلاق، آیه۴٫ ↑

1. 1. « و والد و ما ولد» بلد، آیه۳٫ ↑

1. 1. . قبله‌ای خویی، خلیل.بررسی احکام وضعی کودکان ناشی از اهدای گامت، اهدای گامت و جنین در درمان ناباروری.مجموعه مقالات، تهران: سمت و پژوهشکده ابن سینا.۱۳۸۴، ص۲۳۳ ↑

1. 1. مؤمنون، ۱۲-۱۴٫ ↑

1. 1. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن،ج۶، بیروت: دار الاحیاء التراث العربی.۱۳۷۹، ص۱۷۸ ↑

1. 1. انسان، ۲٫ ↑

1. 1. نجفی، محمد حسن ، جواهر الکلام ،ج۱۰، پیشین، ص۴۹۵ ↑

1. 1. کاتوزیان، ناصر، حقوق مدنی خانواده،ج ۲، تهران: شرکت سهامی انتشار.۱۳۷۸، ص۲۸ ↑

1. 1. نجفی، محمد حسن ، جواهر الکلام ، ج ۲۹، پیشین، ص۲۵۷٫ ↑

1. 1. بجنوردی، حسن،منتهی‌الاصول،ج۲، تهران: مؤسسه‌ تنظیم و نشر اسلامی تراث الامام الخمینی.۱۴۲۱، ص۲۵۷ ↑

1. 1. حلی، محمد بن حسن فخر المحققین ، ایضاح الفوائد،ج۳، قم: انتشارات علمیه.۱۳۸۷، ص۴۲ ↑

1. 1. . کاتوزیان، ناصر، حقوق مدنی خانواده ، ج۲، پیشین، ص۲۸ ↑

1. 1. همان، ص۲۸ ↑

1. 1. همان، ص۳۰ ↑

1. 1. البته در حدیثی از امام صادق(ع) بر نگاه و بوسیدن و لمس حرام، زنا اطلاق شده است. این اطلاق اولاً مجازی است و ثانیاًً از حیث جرم و گناه است، نه این‌که در الحاق ولد و مسأله نسب مؤثر باشد. ↑

1. 1. حلی، محمد بن حسن (فخرالمحققین)، ایضاح الفوائد،ج۲، پیشین، ، ص۵۲۶ ↑

1. 1. قبله‌ای، خلیل، بررسی احکام فقهی و حقوقی کودکان نامشروع، ‌فصل‌نامه دیدگاه‌های حقوقی دانشکده علوم قضائی و خدمات اداری، شماره ۱۴-۱۳٫۱۳۸۷ ص۱۱۶ ↑

1. 1. ایروانی و خلخالی، سید محمد، مباحث فقهی محقق خوئی(ره)؛ احکام الرضاع فی فقه الشیعه، قم: المنیر.۱۴۱۷، ص۷۷ ↑

1. 1. حر عاملی، محمد حسن، وسایل الشیعه الی تحصیل مسایل الشیعه،ج۷، قم: مؤسسه‌ آل البیت.، ص۲۲۱ ↑

1. 1. همان، صص۱۴ و۵۸۳ ↑

1. 1. حرّ عاملی، محمد حسن، وسایل الشیعه، ابواب النکاح المحرم.، پیشین، صص۱۴و۵۶۸ ↑