ساعات کاری

تساوی حقوق

عدم تبعیض

عدالت جنسیتی

حمایت از مردم آسیب پذیر

سلامت و ایمنی انسان

سلامت جسمانی،روانی،اجتماعی

منابع بهداشتی

امنیت غذایی

تنوع فرهنگی

دانش بومی

حق حاکمیت مواد غذایی

۷-۱- تعریف واژگان کلیدی تحقیق :
۱-۷-۱- تعاریف مفهومی
زنجیره تأمین : زنجیره تأمین مجموعه سازمان هایی هستند که به سازمان های بالادست و پایین دست تقسیم شده اند و با یک محصول و یا خدمت و از طریق انجام فعالیت ها و فرآیندهای مختلف در پی ایجاد ارزش برای مشتری هستند(حسینی و همکاران، ۱۳۸۹: ۹۱).

توسعه پایدار^[۱۳] : توسعه ای را می توان پایدار دانست که ضمن تأمین نیازهای اساسی نسل حاضر، موجب به خطر افتادن توانایی نسل های آینده برای تأمین نیازهای اساسی نگردد(WCED,1987: ).
مدیریت زنجیره تأمین پایدار^[۱۴] : مدیریت زنجیره تأمین پایدار(SSCM)، مدیریت مواد خام و خدمات از تأمین کنندگان به تولید کننده یا از فراهم آورنده خدمت به مشتری و برگشت آن در جهت بهبود اثرات اجتماعی و محیطی می باشد(داکو و ناوکو، ۲۰۰۸).
زنجیره تأمین مواد غذایی^[۱۵]: زنجیره تأمین مواد غذایی (FSC) شبکه پیچیده ای از فعالیت ها است که شامل کشاورزی(تولید مواد غذایی اولیه)، پردازش، توزیع، خرده فروشی یا تهیه غذا و قرار گرفتن در دسترس مشتری می باشد(لازاریدسا^[۱۶]،۲۰۱۱).
حکمرانی خوب^[۱۷] : نظام سیاسی شرکت. حکمرانی خوب که به عنوان حقوق ذینفعان تعریف می شود، جدایی قدرت بین مدیریت و هیئت نظارت را فراهم می کند و تلاش می کند تا از مسئولیت رهبری در تمامی ابعاد سازمان مطمئن شود(فائو، ۲۰۱۲).
تمامیت زیست محیطی ^[۱۸]: برای حفاظت از تمامیت اکوسیستم زمین، استفاده از منابع طبیعی و تأثیرات زیست محیطی، فعالیت ها باید به طوری مدیریت شود که اثرات زیست محیطی منفی حداقل و اثرات مثبت پرورش داده شود(فائو، ۲۰۱۲).
انعطاف پذیری اقتصادی^[۱۹] : برای در نظر گرفتن پایداری از لحاظ اقتصادی، سازمان باید قادر به پرداخت همه بدهی های خود و ایجاد یک جریان نقدی مثبت و کافی برای پاداش به کارکنان و ذینفعان باشد. علاوه بر این، باید مکانیزم هایی ضربه گیر(پس انداز، دارایی) برای مقابله با تغییرات و شوک های خارج از کنترل(به عنوان مثال، رکود اقتصادی، آب و هوای مخرب) داشته باشد. اساساً، باید از لحاظ اقتصادی انعطاف پذیر باشد(فائو،۲۰۱۲).
رفاه اجتماعی^[۲۰] : پایداری اجتماعی، رضایت از نیازهای اساسی انسان و تأمین حق و آزادی برای برآوردن آرمان های فرد به منظور یک زندگی بهتر می باشد(WCED,1987)
۲-۷-۱- تعاریف عملیاتی
با توجه به چارچوب معرفی شده در این پژوهش، میزان پایداری زنجیره تأمین توسط چهار بعد مشخص می شود: حکمرانی خوب، تمامیت زیست محیطی، انعطاف پذیری اقتصادی و رفاه اجتماعی. تعاریف عملیاتی این ابعاد به شرح زیر است:
حکمرانی خوب : شامل معیار های ساختار حکمرانی^[۲۱]، پاسخگویی^[۲۲]، مشارکت^[۲۳]، حاکمیت قانون^[۲۴] و مدیریت جامع^[۲۵] می باشد. ساختار حکمرانی زیرمعیارهای اصول اخلاقی شرکت^[۲۶] و سعی و کوشش مقتضی^[۲۷] را پوشش می دهد. همچنین زیرمعیارهای معیار پاسخگویی شامل ممیزی های جامع^[۲۸] و مسئولیت پذیری^[۲۹]، معیار مشارکت شامل زیرمعیارهای گفتگو با ذینفعان^[۳۰]، روش های شکایت^[۳۱] و حل تعارض^[۳۲] می باشد. زیرمعیارهای تحت پوشش معیار حاکمیت قانون، تعهد به عدالت، مشروعیت و شفافیت^[۳۳]، درمان، احیاء و پیشگیری^[۳۴]، مسئولیت مشترک^[۳۵] و تخصیص منابع^[۳۶] است. همچنین معیار مدیریت جامع، زیرمعیارهای پایداری در مدیریت^[۳۷]، تولید گواهی شده^[۳۸] و حسابداری کامل هزینه^[۳۹] را شامل می شود.
تمامیت زیست محیطی : توسط معیارهای های جو^[۴۰]، آب شیرین^[۴۱]، خشکی^[۴۲]، تنوع زیستی ^[۴۳]، مواد و انرژی^[۴۴] و رفاه حیوانات^[۴۵] تعیین می شود. در SAFA زیرمعیارهای جو شامل ؛ گازهای گلخانه ای^[۴۶] و آلودگی هوا^[۴۷]، زیرمعیارهای آب شیرین شامل؛ کمیت^[۴۸] و کیفیت آب^[۴۹]، زیرمعیارهای خشکی شامل؛ مواد آلی^[۵۰]، ساختار فیزیکی^[۵۱]، کیفیت شیمیایی^[۵۲]، تخریب خشکی و بیابان زدایی^[۵۳]، زیرمعیارهای تنوع زیستی شامل؛ تنوع زیستگاه^[۵۴]، تمامیت اکوسیستم^[۵۵]، تنوع زیستی غیر اهلی^[۵۶]، تنوع زیستی کشاورزی^[۵۷] و گونه های تهدید شده^[۵۸] و زیرمعیارهای مواد و انرژی شامل ؛ منابع غیر قابل تجدیدناپذیر^[۵۹]، تأمین انرژی^[۶۰]، بهروه وری محیط زیست^[۶۱]، کاهش و دفع زباله^[۶۲] و زیرمعیارهای رفاه حیوانات شامل؛ رهایی از استرس^[۶۳] و شرایط مناسب گونه ها^[۶۴] می باشد.
انعطاف پذیری اقتصادی : سرمایه گذاری^[۶۵]، آسیب پذیری^[۶۶]، ایمنی محصول و کیفیت^[۶۷] و اقتصاد محلی^[۶۸]، تعیین کننده معیار انعطاف پذیری اقتصادی هستند. در SAFA، زیرمعیارهای سرمایه گذاری؛ سرمایه گذاری داخلی^[۶۹]، سرمایه گذاری در جامعه^[۷۰] و سرمایه گذاری بلند مدت^[۷۱]،زیرمعیارهای آسیب پذیری؛ ثبات عرضه^[۷۲]، ثبات تقاضا^[۷۳]، نقدینگی و بیمه^[۷۴]، استخدام^[۷۵] و ثبات تولید^[۷۶]، زیرمعیارهای ایمنی محصول و کیفیت؛ اطلاعات محصول^[۷۷]، قابلیت ردیابی^[۷۸]، ایمنی مواد غذایی^[۷۹]، زیرمعیارهای اقتصاد محلی؛ ایجاد ارزش^[۸۰] و تدارکات محلی^[۸۱] می باشد.
رفاه اجتماعی : این معیار با نگاه به دسته بندی های معیشت شایسته^[۸۲]، حقوق نیروی کار^[۸۳]، تساوی حقوق^[۸۴]، سلامت و ایمنی انسان^[۸۵] و تنوع فرهنگی^[۸۶] ارزیابی می شود. زیرمعیارهای تحت پوشش در این مؤلفه بدین صورت می باشد:

هر تحقیقی باید دارای حدود و دامنه­ مشخصی باشد تا پژوهشگر در همه مراحل تحقیق بر موضوع پژوهش تسلط کافی داشته باشد و بتواند نتایج حاصل از نمونه انتخابی را به جامعه تعمیم دهد. این تحقیق نیز مانند سایر تحقیق­ها دارای دامنه­های زیر می­باشد:
قلمرو موضوعی تحقیق: قلمرو موضوعی این تحقیق بررسی تأثیر انگیزه­ های مدیریت سود (انگیزه­ جلوگیری از زیان و یا کاهش سود)، بر چسبندگی هزینه­ها در شرکت­های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران است.
قلمرو زمانی پژوهش: قلمرو زمانی این تحقیق از ابتدای سال ۱۳۸۷ تا پایان ۱۳۹۱ است.
قلمرو مکانی پژوهش: این تحقیق شرکت­های سهامی عام پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران را دربر می­گیرد.
۱-۸٫ جامعه و نمونه آماری
با توجه به تعداد بسیار زیاد واحدهای اقتصادی و پراکندگی آن­ها در سراسر کشور و عدم دسترسی به صورت­های مالی حسابرسی شده تمامی آن­ها، شرکت­های جامعه­ آماری جهت آزمون فرضیه ­ها، شرکت­های موجود در بورس اوراق بهادار تهران می­باشد.
نمونه گیری به روش حذف سیستماتیک انجام شده است، به این صورت که شرکت­ها از بین جامعه­ آماری با توجه به شرایط زیر انتخاب شده ­اند:

• • از شرکت­های تولیدی باشند.

• • از سال ۱۳۸۷ تا ۱۳۹۱ در بورس حضور داشته باشند.

• • • طی سال­های ۱۳۸۷ تا ۱۳۹۱ اطلاعات مورد نیاز برای انجام این تحقیق را به طور کامل ارائه کرده باشد.

  

• • پایان سال مالی آن­ها ۲۹ اسفند باشد.

• • طی دوره­ تحقیق تغییر دوره مالی نداشته باشد.

• • شرکت بین سال­های ۱۳۸۷تا ۱۳۹۱ وقفه عملیاتی نداشته باشد.

• • برای هر مشاهده اطلاعات ۲ سال قبل از آن موجود باشد.

• • جزو بانک ها، موسسات مالی ( شرکت های سرمایه گذاری، واسطه گری مالی، شرکت های هلدینگ، بانک ها و لیزینگ ها) نباشند، زیرا افشاهای مالی در این گونه شرکت ها متفاوت است.

• • حسابرسی شده و غیرتلفیقی باشند.

با اعمال تمام محدودیت­های فوق، حجم نمونه بالغ بر ۱۳۸ شرکت گردید.
۱-۹٫ روش گردآوری داده ­ها و اطلاعات
برای تدوین مبانی نظری و مفاهیم اساسی موضوع پژوهش از کتب، مقالات فارسی و لاتین، رساله و پایان نامه استفاده شده است. برای جمع­آوری داده های لازم برای انجام پژوهش نیز، از سایت کدال و سایت بورس جهت دریافت صورت­های مالی و یادداشت­های همراه شرکت­های نمونه در طی سال­های مورد مطالعه، استفاده شده است.
۱-۱۰٫ روش­های آماری و آزمون فرضیه ­ها
در این مطالعه، تلفیقی از داده ­های سری زمانی و مقطع زمانی (داده ­های ترکیبی^۲۲) استفاده شده است و در مجموع ۶۹۰ مشاهده (سال-شرکت) آزمون شده است. زمانی که از داده ­های ترکیبی استفاده می_­­شود، به منظور تخمین مدل رگرسیون، از یکی از روش‌های اثرات مشترک، اثرات ثابت و اثرات تصادفی استفاده می‌شود. برای تشخیص روش تخمین مناسب باید آزمون­های مختلفی انجام داد. بدین ترتیب، که ابتدا برای گزینش بین اثرات مشترک و اثرات ثابت از آزمون چاو استفاده می‌شود. اگر P-Value به‌دست آمده کم‌تر از ۰۵/۰ باشد، اثر ثابت انتخاب می‌شود. به ‌طور موازی، جهت گزینش بین اثرات ثابت و اثرات تصادفی، از آزمون هاسمن استفاده می‌شود. اگر P-Value به‌دست آمده کم‌تر از ۰۵/۰ باشد اثر ثابت انتخاب می‌شود. هم‌چنین، به منظور بررسی پایایی متغیرهای پژوهش، یکی از روش­های آزمون ریشه واحد داده ­های تابلویی (ترکیبی) را مورد استفاده قرار می­گیرد. سپس با بهره گرفتن از روش تخمین مناسب به برآورد ضرایب مدل پرداخته و فرضیه ­ها را آزمون می­کنیم. همچنین، با توجه به ضریب تعیین تعدیل شده (Adjusted-R²) میزان تغییرات متغیر وابسته که توسط متغیرهای مستقل توضیح داده می­ شود، ارزیابی خواهد شد و از آماره­ی (t) برای بررسی صحت آزمون فرضیه ­های تحقیق و از آماره­ی فیشر (F) جهت بررسی کفایت مدل استفاده خواهد شد.
۱-۱۱٫ تعریف واژه ­ها واصطلاحات
چسبندگی هزینه^[۳]
چسبندگی هزینه­ها به این معناست که افزایش هزینه­ها در زمان افزایش فروش، بیشتر از کاهش هزینه­ها در زمان کاهش فروش، به همان مقدار است. برای مثال، اگر درآمد فروش ۱۵% درصد افزایش یابد، هزینه­ها ۱۰% افزایش می­یابد؛ اما اگر درآمد فروش معادل همان ۱۵% کاهش یابد، هزینه­ها ۹% کاهش می­یابد. در چنین وضعیتی هزینه­ های موردنظر چسبنده خواهند بود.
مطابق تئوری تصمیمات سنجیده، چسبندگی هزینه­ها نتیجه­ تصمیمات سنجیده­ی مدیران است. هنگامی که فروش کاهش می­یابد، برخی از مدیران، این کاهش را موقتی تصور کرده و انتظار بازگشت فروش به سطح قبلی را نزدیک دارند. بنابراین در تصمیمی سنجیده، منابع مربوط به فعالیت­های عملیاتی را در دوره­ های کاهش فروش حفظ می­ کنند؛ زیرا اگر منابع در پاسخ به کاهش فروش، حذف شده و در دوره­ های افزایش فروش، مجدد تحصیل شوند، هزینه­ های شرکت در بلندمدت افزایش می­یابد. با این تصمیم مدیر چسبندگی هزینه ایجاد می­ شود.
انگیزه­ های مدیریت سود^[۴]
بر مبنای تحقیقات انجام شده توسط برخی از پژوهشگران حوزه­ مدیریت سود (نظیر بلکویی، ۱۳۸۱) مهم­ترین محرک­های مدیران در دستکاری سود، قراردادهای بدهی، طرح­های پاداش، ساختار مالکیت و هزینه­ های سیاسی می­باشند. با توجه به هر یک از این فرضیه ­ها و پژوهش­های پیشین داخلی و خارجی (نظیر ابراهیمی و ابراهیمی، ۱۳۹۱) این انگیزه­ ها را می­توان نهایتاً به سه دسته تقسیم کرد:

1. 1. انگیزه­ های قراردادی: انگیزه­ قراردادی برای مدیریت سود زمانی رخ می­دهد که قراردادهای بین یک شرکت و سایر گروه­ ها به اعداد حسابداری اتکا کند.

1. 1. انگیزه­ های بازار^[۵]:در سال­های اخیر، تحقیقات مسیر خود را از تئوری اثباتی جدا نموده و مجدد به سمت انگیزه­ های بازار سرمایه روی آورده­اند. با توجه به این که گزارش­ها و سرمایه ­گذاران از سود و اجزای آن در فرایند ارزیابی سهام استفاده می­ کنند، مدیران ممکن است به منظور تأثیرگذاری بر قیمت سهام شرکت اقدام به مدیریت سود کنند.

1. 1. انگیزه­ های قانونی^[۶]: سومین انگیزه­ بالقوه­ی مدیران برای مدیریت سود، ارتقای اقدامات قانونی مساعد است. انگیزه­ های قانونی برای مدیریت سود زمانی رخ می­دهد که تصور می­ شود سود گزارش شده بر اقدامات قانون­گذاران یا مقامات دولتی تأثیر بگذارد. مدیران با دستکاری آخرین سطر صورت سود و زیان ممکن است بر اقدامات قانون­گذاران یا مقامات دولتی تأثیر بگذارد و بدین وسیله وارسی سیاسی و اثرات مقررات را حداقل کنند.

البته انگیزه مدیریت سود به دو دلیل فوق­الذکر تنها در زمان کاهش فروش ایجاد می­ شود.
۱-۱۲٫ ساختار کلی تحقیق
در این فصل به طور خلاصه موضوع تحقیق، اهمیت موضوع تحقیق، فرضیات، قلمرو تحقیق، چگونگی انجام تحقیق و تعاریف واژه ­ها و اصطلاحات بیان شده است. در فصل دوم با نگاهی به مباحث تئوریک مطرح شده در زمینه­ تحقیق و ابعاد آن، به طور اجمالی به تحقیقات مشابهی پرداخته شده که در ایران و خارج از ایران در زمینه­ موضوع تحقیق انجام شده است. در فصل سوم از تحقیق توضیحاتی راجع به روش تحقیق و مدل­های مورد استفاده در آزمون فرضیات ارائه شده است که اهم روش­های گردآوری اطلاعات و تجزیه و تحلیل محاسبات انجام شده را نشان می­دهد. در فصل چهارم داده ­ها و اطلاعات به دست آمده با بهره گرفتن از روش­ها و مدل­های آماری مناسب مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته و نتایج حاصله ارائه شده است. فصل پنجم نیز به خلاصه پایان نامه، نتیجه ­گیری و ارائه­ پیشنهادات اختصاص دارد.
فصل دوم
ادبیات تحقیق
مقدمه
آگاهی از رفتار هزینه برای حسابداران، محققین و تمام کسانی که با حوزه­ مدیریت در ارتباطند و تغییرات در هزینه­ها را برحسب تغییرات در درآمد ارزیابی می­ کنند، دارای اهمیت است. درک رفتار هزینه همچنین برای استفاده­کنندگان بیرونی (برای مثال تحلیلگران مالی) که تمایل به ارزیابی عملکرد شرکت دارند، حائز اهمیت است. فرایند معمول مورد استفاده­ی تحلیلگران مالی جهت ارزیابی این عملکرد می ­تواند شامل مقایسه­ اجزاء هزینه به عنوان درصدی از درآمد­های خالص فروش شرکت­ها یا یک شرکت در زمان­های متفاوت باشد. این تحلیل ممکن است نادرست باشد اگر که رفتار هزینه در ارتباط با کاهش یا افزایش درآمدها مدنظر قرار نگیرد و زمانی اصلاح می­ شود که تحلیلگر چگونگی تغییر هزینه­ها بر حسب درآمد را درک کند.
امروزه مسائل مرتبط با هزینه و رفتار آن بیشتر در حوزه­ حسابداری مدیریت مطرح می­ شود و مدیران به منظور تصمیم ­گیری در خصوص مسائلی چون برنامه­ ریزی و بودجه­بندی، قیمت­ گذاری محصولات، تعیین نقطه سربه­سر و سایر موارد مدیریتی، نیازمند درک و کسب اطلاعاتی در مورد رفتار هزینه­ها مخصوصاً نسبت به تغییرات سطح فعالیت و یا سطح فروش خواهند بود. در مدل رایج و سنتی رفتار هزینه­ها، که در ادبیات حسابداری به ‌طور عمومی پذیرفته شده است، به‌طورمعمول، تغییرات هزینه­ها نسبت به تغییرات در سطح فعالیت، متقارن در نظر گرفته می­شد. اما یکی از مباحثی که در طول دهه­ گذشته به سرعت در حسابداری مدیریت گسترش یافته، مربوط به عدم تقارن واکنش هزینه­ها به تغییرات سطح فعالیت در کوتاه­مدت می­باشد، این عدم تقارن در رفتار هزینه برای اولین بار توسط آندرسون و همکارانش^[۷] (۲۰۰۳) “چسبندگی هزینه­ها” نامیده شد. چسبندگی هزینه به این معنی است که نسبت کاهش هزینه­ها در هنگام کاهش سطح فروش کمتر از نسبت افزایش هزینه­ها در هنگام افزایش سطح فروش است. از آن زمان تا کنون این بحث توجه زیادی را به خود جلب کرده است.
طبق پژوهش­های گذشته، از مواردی که باعث ایجاد چسبندگی هزینه می­ شود، تصمیمات سنجیده­ی مدیران در مورد منابع و هزینه­ها در واکنش به محرک­های خارجی و داخلی است. به عنوان مثال، هنگامی که سطح تقاضا و متعاقباً سطح فروش شرکت کاهش می­یابد، منابع و هزینه­هایی در شرکت بلااستفاده می­ماند که مدیر باید در مورد حذف و یا نگهداری آن­ها تصمیم ­گیری کند. اگر هزینه­ نگهداری منابع مذکور کمتر از هزینه­ حذف و کسب مجدد این منابع، هنگام افزایش دوباره­ی سطح فروش، در بلندمدت برآورد شود، مدیر جهت افزایش ارزش شرکت در بلندمدت، تصمیم به نگهداری منابع می­گیرد. این تصمیم باعث می­ شود که چسبندگی هزینه ایجاد شود. و سود شرکت در کوتاه­مدت کاهش یابد.
در این تحقیق به دنبال بررسی این مسئله هستیم که اگر مدیران انگیزه­ای برای مدیریت سود و ارائه­ تصویر مناسبی از عملکرد واحد تجاری داشته باشند، آیا این مسئله می ­تواند بر تصمیم آن­ها درباره چگونگی تعدیل منابع و به تبع آن بر میزان چسبندگی هزینه­ها مؤثر باشد یا خیر؟ تقریباً تمام مباحثی که تاکنون در رابطه با موضوع چسبندگی هزینه مطرح شده، به مواردی اشاره داشته اند که باعث ایجاد چسبندگی هزینه می­ شود اما در این پژوهش هدف، بررسی تأثیر انگیزه­ های مدیریت سود بر کاهش چسبندگی هزینه خواهد بود.
۲-۱٫ مبانی نظری
مبانی نظری از مراحل اساسی موضوع پژوهش است. تا زمانی که مبانی نظری هر موضوع علمی مورد توجه و بررسی قرار نگیرد، فرایند پیشبرد تدریجی اهداف آن نیز دارای ابهام است.
در فصل اول کلیات پژوهش مطرح شد، بدین صورت که پس از بیان موضوع پژوهش که «بررسی تأثیر انگیزه­ های مدیریت سود بر چسبندگی هزینه در شرکت­های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران» است، اهمیت و اهداف پژوهش، فرضیه ­های پژوهش، محدودیت­های پژوهش، تعریف برخی از واژگان کلیدی و ساختار پژوهش مطرح شد. در این فصل ابتدا، به تشریح مبانی نظری مسأله پژوهش پرداخته می­ شود و سپس پیشینه پژوهش­های داخلی و خارجی موضوع بیان می­ شود.
۲-۱-۱٫ تحلیل رفتار هزینه­ها^[۸]
شاید کلمه­ای یافت نشود که به وسعت کلمه هزینه مورد استفاده قرار گرفته و در عین حال بیش­تر از هر کلمه و مفهوم دیگر دچار سوء تعبیر شده باشد. زمانی که منظور، قیمت یک خدمت به خصوص است مصرف­ کنندگان از عبارت هزینه­ های خدمت استفاده می­ کنند. تحلیل­گران خطی­مشی­ها، زمانی که مجموع مخارج خدمات بهداشتی- درمانی را مدنظر دارند از هزینه­ های خدمات بهداشتی ملی سخن می­گویند. تمام این لغزش­های کلامی اشتباه برانگیز بوده و درک معنی هزینه را آن­چنان که توسط حسابداران، اقتصاددانان و مدیران به کار برده می­ شود، دچار ابهام می­ کند. در حسابداری، اقتصاد و تصمیم ­گیری در سطح مدیریت، منظور از کلمه هزینه یک کالا یا خدمت، هزینه تولید آن است. هزینه­ های تولید یک خدمت لزوماً معادل بهای پرداخت شده توسط مصرف­ کنندگان (یا بیمه­ای که او را تحت پوشش قرار داده) نیست. هزینه، شامل مقداری از منابع محروم­مانده یا قربانی شده برای تحصیل اهدافی ویژه است؛ مانند دست­یابی به سرویس خوب، که به شکل واحد پولی بیان می­ شود. مدیران موفق تلاش زیادی برای کم­تر کردن هرچه بیش­تر هزینه­ها از قیمت فروش به خرج می­ دهند (پوررضا، ۱۳۸۰).

در سال ۱۹۱۶ میلادی آموزش علوم تحت تاثیر نظرات جان دیویی^[۲۱] قرار گرفت در این سالها دیوی کتاب دموکراسی و آموزش و پرورش را نوشت که از آثار تربیتی کلاسیک قرن بیستم شد و با دیدی پیشرو عمل گرایانه از آموزش و پرورش به عنوان نیروی بازسازی فردی و اجتماعی و میان مقتضیات فردی و اجتماعی توازن ایجاد کرد و آموزش علوم هم تحت تاثیر فلسفه پراگماتیسم قرار گرفت ( کانل،افشار ۱۳۶۸ ، ص ۳۱۹ ).
فعالیتهای آموزشی او از خصلتهای غریزی و نگرش های کودکان سرچشمه می گرفت و یادگیری فعال و کسب تجربه بر همه چیز تقدم داشت ( صفوی ۱۳۶۵ ، ص ۵۵ ) .
در سال ۱۹۲۰ میلادی « کرگ^[۲۲] » در تحقیق خود پیرامون آموزش علوم این هدف را داشته است که برنامه ی علوم کودکان را متحد الشکل سازد و بر اساس کلیت دادن به مفاهیم قرار دهد به گونه ای که خود مرز بین رشته های مختلف تحصیلی از بین برود ، این امر سبب ایجاد طرح مفهوم دار در آموزش علوم شد ، طرحی که امروز همچنان کاربرد دارد و شامل مکان ، زمان ، دگرگونی سازگاری بنیابین و تعادل می باشد . مجموعه کتابهای درسی در زمینه علوم در مدارس ابتدایی ، بر اساس این طرح توسعه کرگ و همکارانش تدوین شد که بسیاری از مدارس از آن استقبال کردند ( اسپادک ،نظری نژاد ۱۳۷۴ ، ص ۱۷۱ ) .
سال ۱۹۳۰ میلادی تدریس علوم در مدارس واقعی آغاز شد و سبب توسعه آموزش علوم و تبدیل آن به یک بخش کامل پویا و محتوایی برنامه های درسی علوم ، در مدارس ابتدایی گردید این حرکت در ابتدای امر با کندی صورت گرفت اما بعدها از استقبال و حمایت روز افزون کشورهای مختلف جهان بهره مند گردید .
در سال ۱۹۳۲ میلادی تحولی در آموزش علوم در دوره ابتدایی رخ داد . انجمن ملی بررسی تعلیم و تربیت ، سی یکمین کتاب سالانه خود را که منحصرا درباره تدریس علوم در مدارس بود منتشر کرد . پیشنهاد این کتاب برنامه پیوسته علوم از کودکستان تا کلاس دوازدهم بود ( ویکتور،نوقابی ودیگران ۱۳۷۴ ، ص ۱۴ ) .
به طور کلی در این سالها ، برنامه های علوم دچار تحولات اساسی قرار گرفت و اگرچه تدوین و تالیف کتابهای درسی بر اساس یافته های روان شناسی صورت می گرفت و به تفاوتهای فردی دانش آموزان توجه می شد و کوششهای زیادی در جهت برنامه های درسی فعال صورت گرفت ولی نتیجه این تلاشها آن چنانکه باید به بار نشست و وظیفه تحول برنامه های درسی علوم به دوره های بعد محول شد .
سیر تحولات برنامه های درسی علوم در فاصله سالهای ۱۹۱۶ تا ۱۹۵۰ میلادی دارای ویژگی های ذیل می باشد :
۱-۴-هدف از آموزش: از سویی به جنبه های تکنولوژی و عملی علوم و از سوی دیگر به آماده کردن دانش آموزان برای کارهای عملی و حل مسائل روزانه زندگی اهمیت داده می شد.

۲-۴- محتوای برنامه ها : برنامه های درسی کلا تغییر کرد و از دانشمندان علوم محض به معلمان سپرده شد و تدوین و تالیف کتابهای درسی بر اساس یافته های روان شناسی صورت گرفت و به تفاوتهای فردی و میزان استعداد دانش آموزان توجه می شد .
۳-۴-روش آموزش : روش سخنرانی اهمیت کمتری پیدا کرده بود و به تدریج فعالیتهای آزمایشگاهی بیشتر شد و در نتیجه بیشتر به کشف مطالب به وسیله دانش آموزان اهمیت داده شد .
۴-۴- شیوه ی ارزشیابی : اگرچه در شیوه ارزشیابی تحولاتی صورت گرفت و با توجه به جنبه های حیطه شناختی « فهم » ، درک ، ترکیب و قضاوت تنظیم می شد ولی در عمل ، ارزشیابی دانش آموزان تا حدود زیادی به میزان سنجش معلومات آنها توجه داشت(همان منبع،ص۱۷۹).

۵ ـ از ۱۹۵۰ تا ۱۹۸۰ میلادی

در سال ۱۹۵۰ میلادی ، برنامه های واقعی و قابل قبول علوم دبستانی کمتر به چشم می خورد و برنامه های عملی مدارس ابتدایی عمدتا شامل درسهایی بر مبنای گفتار معلم و خواندن دانش آموز بود که در آنها از کتاب درسی به عنوان وسیله ای برای یادگیری واقعیت ها و برخی از اصول علمی استفاده می شد حجم کارهای آزمایشگاهی سودمندی که در سطح ابتدایی ادامه می شد نیز بسیار محدود بود( جمعی از صاحب نظران و کارشناسان یونسکو ، ۱۳۶۵، ص ۷۸ .
در سال ۱۹۵۷ میلادی نقطه عطف تحول آموزش علوم بود که فرایند علوم اطلاعات اساسی پیدا کرد . در این سال روسها توانستند اولین سفینه فضایی خود به نام « اسپوتینگ^[۲۳] » را به فضا پرتاپ کنند این امر موجب شد آمریکاییها که خود را در این زمینه نسبت به روسها عقب مانده تر احساس می کردند در برنامه های عمومی آموزش علوم و روش تدریس آن تجدید نظر کنند و از همین جا است که حمایت بی دریغ سازمانهای دولتی و موسسات خصوصی از برنامه های وسیعی که به منظور توسعه و گسترش آموزش و فراگیری علوم در مدارس طرح ریزی شده بود شروع شد. چنان که در ایالت متحده آمریکا ، دانشگاه ها ابتکار عمل را در دست می گیرند . آنها با شگفتی تایید می کنند که کتابهای درسی علوم از ابتدای قرن تاکنون تغییرات اساسی نداشته است و بیان می کنند که علم به صورت مجموعه ای از واقعیات تغییر ناپذیر ارائه شده است و روحیه اکتشاف با همه لزوم خود وجود نداشته است میلاره- ژان ویال، شجاع رضوی ۱۳۷۱، ص۳۸۰). به همین منظور کنفرانس « ودرهول^[۲۴] » تشکیل گردید و نتیجه کنفرانس کتابی بود به عنوان « فرایند آموزش و پرورش » که به وسیله ی « برونر^[۲۵] » انتشار یافت که خطوط کل تحولات آموزش علوم و برنامه های درسی را در سالهای ۱۹۵۰ و ۱۹۶۰ میلادی روشن کرد و آنها عبارت بودند از :
الف ـ مرتبط بودن محتوا و هدفهای آموزش علوم بر حسب ساختار رشته ها و فرآیندهای آموزش علوم می باشد .
ب ـ روش آموزش بر اکتشاف و پژوهش در امر یادگیری تاکید می کند به این معنی که یادگیرنده باید در امر یادگیری به طور فعال شرکت داشته باشد.
ج ـ کتابهای درسی علوم نقش تسهیل کننده فرایند اکتشاف است(همان منبع،ص۳۸۴).
بدین ترتیب کنفرانس « ودزهول » تغییرات بنیادی در اهداف ، روش های تدریس و محتوای کتابهای درس علوم در آمریکا را به وجود آورد به تبع بسیاری از برنامه های جدید علوم در اروپا و سایر کشورهای دیگر مثل انگلستان طراحی و به اجرا گذاشته شد(همان منبع،ص۳۸۴).
به عنوان مثال :
پروژه هایی که برای آموزش علوم در کلاسهای دبیرستان طرح ریزی شده بود گسترش داده شد و این کار طبیعی بود زیرا تدریس جداگانه رشته های مختلف علوم از قبیل فیزیک ، شیمی ، و زیست شناسی برای اولین بار از دوره دبیرستان شروع می شود و همچنین به دلیل آن که عده ی زیادی از دانش آموزان تصمیم رفتن به کالج را دارند ، رشته تحصیلات فیزیک اولین طرح آموزش علوم در دوره ی دبیرستان بود « PSSe^[26]» طرح مقدماتی شیمی زنجیره ای « Cba^[27]» مطالعه ماده از جهت ساختمان شیمیایی « CHEM^[28]» دوره آموزشی علوم زیست شناسی « ^[۲۹]BSCS» طرح آموزش زمین شناسی « ^[۳۰]ESCP» طرح فیزیک هاروارد « ^[۳۱]HPP» طرح آموزش مفاهیم مهندسی « ^[۳۲]ECCP» به وجود آمد . ( ویکتور،نوقابی ودیگران ۱۳۷۴ ، ص ۱۵ و ۱۶ ) .
این نهضت نوآوری بسیار فعال باقی ماند چنان که هنوز هم در سال ۱۹۶۰ میلادی می توان از ۳۰۰ پروژه اصلاحی یاد کرد که نیمی از آنها در ایالت متحده آمریکا در دست اجرا است . در اروپای غربی سازماندهی این امر از راه تحقیقات تربیتی صورت می گیرد و کار اصلی سه موسسه ، ادامه توسعه تحقیقاتی در این زمینه می شود . این موسسات عبارتند از بنیاد « نوفلید^[۳۳] » موسسه موسوم به « اپین دکیل^[۳۴] » و « موسسه اینرپ^[۳۵]» ( بخش مربوط به علوم و محیط ) ، گذشته از آن که تعدادی از دانشگاهها مانند دانشگاه پاریس و دانشگاه ژنو به این تحقیقات ادامه می دهند ( میالاره ، ژان ویال،شجاع رضوی ۱۳۷۱ ، ص ۳۰۱) .
آنچه که این طرح ها به ما آموخته اند؟
الف ـ از لحاظ محتوا این طرحها به ما فهمانده اند چه مواد تازه ای باید به برنامه آموزش اضافی شود مانند فیزیولوژی و بوم شناسی در زیست شناسی و چه عناصری می تواند از برنامه حذف گردد ، آنها تلاش کرده اند به گونه ای عمل کنند که محتوای آموزش منعکس کننده ساختار رشته آموخته شده باشد و اصولا بر محور مفاهیمی که کسب آنها دارای اولویت است دور بزند نه آن که انبوهی از وقایع خوبی یا اتفاقی را مدنظر قرار دهند. ب ـ این طرحها در ضمن رعایت برخی از حدود را روشن ساخته اند که باید بین رشته های مختلف علمی تفاوت قائل شویم و بر روی منافع یک آموزش علمی مختلط تاکید شود .
ج ـ آموزش علمی نمی تواند با یادگیری یک محتوا محدود شود زیرا آموختن مفاهیم جدا از آموختن روش ها نیست .
د ـ این کاربرد آرمانها گویا از لحاظ راهنمایی معلمان به منظور روشن ساختن خط مشی تربیتی خود بسیار مفید است زیرا تفویض انعطاف بیشتری به برنامه را میسر می سازد (همان منبع ص،۳۰۲).
بدین ترتیب این طرح ها به ویژه سبب شده اند که کلا کانون توجه آموزشی تغییر کند به طوری که از این پس موضوع مهم در انسجام درس داده شده از سوی معلم نیست ، بلکه آموختن قبلی دانش آموز است و شولمن و تایمر^[۳۶] ویژگی برنامه های درسی علوم را در این دهه به این شرح برشمرده اند ، برنامه های درسی جدید علوم نسبت به برنامه های قبلی از لحاظ علمی به هنگام تر شده و در آنها از سادگی اولیه کتابهای قدیمی خبری نیست و با بهره گرفتن از روش های علمی علوم جمع آوری اطلاعات می شده است .
به طور کلی سیر تحولات برنامه های درس علوم در فاصله سالهای ۱۹۵۰ تا ۱۹۸۰ میلادی دارای ویژگی های ذیل می باشد(طالعی فرد۱۳۸۳،ص۲۷).
۱-۵-هدف از آموزش : شناخت محیط و سازش خلاق با آن و توجه به تعلیم و تربیت افراد از دوران کودکی به عنوان هدف آموزشی در نظر گرفته شد و به جنبه های مختلف رشد کودک توجه شد(همان منبع،ص۲۷).
۲-۵-محتوای برنامه ها : برنامه ریزان تلاش کردند که محتوای آموزش منعکس کننده ساختار رشته آموخته شده باشد و اصولا بر محور مفاهیمی که کسب آنها دارای اولویت است دور بزند ، نه آن که انبوهی از وقایع فرعی یا اتفاقی را مدنظر قرار دهند(همان منبع،ص۲۷).
۳-۵-روش آموزش : روش اکتشافی از اهمیت خاصی برخوردار بود ، زیرا باعث می شد یادگیرنده مواد آموزشی را با ساخت شناختی خود یکپارچه کند و بتواند آنچه را که آموخته است در موقعیت های جدید به کار برد و نقش معلم در این برنامه ها با نقش قبلی آنها متفاوت شده ، زیرا آنها باید علوم را به عنوان پژوهش و از طریق شیوه های اکتشافی تدریس کنند .
۴-۵-شیوه ارزشیابی :شیوه ارزشیابی های مرسوم و سنتی قبل که فقط میزان معلومات دانش آموزان را اندازه گیری می کرد منسوخ شد .
طراحی و تدوین برنامه های علوم ، با توجه به نظرات برونر ، پیاژه و شواب صورت گرفت(طالعی فرد،۱۳۸۳ص،۲۸).

۶ ـ از ۱۹۸۰ تا ۲۰۰۰ میلادی

در سالهای ۱۹۸۰ تا ۲۰۰۰ میلادی تغییر و تحولات جدیدی به تدریج در برنامه های درسی علوم به وجود آمد ، این برنامه ها تاکید بر تجربه مستقیم دانش آموز و درگیری او در امر یادگیری اساس برنامه علوم را تشکیل می داد . در این برنامه ها به علایق و قابلیت فراگیران توجه می شد و تلاش می شد دانش آموزان از طریق ارتباط بین معلومات گذشته و دانش جدید یادگیری آنها صورت بگیرد(همان منبع،ص۲۸).
به طور کلی سیر تحولات برنامه های درسی علوم در فاصله سالهای ۱۹۸۰ تا ۲۰۰۰ مسلادی دارای ویژگی های ذیل می باشند:
۱-۶-هدف از آموزش : هدف اصلی برنامه های درسی باید با سوادی علمی باشد ، منظور ازسواد علمی کسب مهارت های عقلانی و دانش ضروری برای اخذ تصمیمات معتبر باشد به عبارت دیگر هدف آموزش علوم باید برای پرورش آگاهی دانش آموزان فرصت مناسب را فراهم کرده و قضاوت اخلاقی و ارزشها را بر پایه محکم دانش علم و فنی بنیان نهد و در تصمیم گیری ها به داده ها و شواهد اهمیت دهد(همان منبع،ص۲۸).
۲-۶- محتوای برنامه های درسی : بخشی از برنامه های درسی علوم باید بر اساس مسائل جاری و نیازهای اجتماع باشد و بخشی از آنها باید بر اساس نیازهای شخصی باشد و دانش علمی و تکنولوژی روزهم در برنامه ها گنجانده شود(طالعی فرد۱۳۸۳،ص ۳۰).
۳-۶-روش آموزش : روش آموزش همان روش های فعال و خلاق می باشد که یاد گیرنده به طور فعال در عمل یادگیری درگیر می شود و عمل یادگیری در کنترل خود اوست ( Baldwin,1988 .p4 ) .
۴-۶- شیوه ارزشیابی : ارزشیابی های مرسوم سنتی کتبی منسوخ شد و جای خود را به ارزشهایی بسیار معتبر دیگر داده است که از آن میان می توان به ارزشیابی بر اساس مشاهده عملکرد دانش آموزان ـ گفتگو با او و تنظیم یک پرونده برای جمع آوری اطلاعات در مورد دانش آموز و قضاوت فردی اشاره کرد ( ری شل ،رستگار ۱۳۷۹ ، ص ۱۳۴ ) .

۷ ـ از سال ۲۰۰۰ میلادی تا کنون

عصر حاضر را به تعبیری عصر انفجار اطلاعات نامیده اند و توسعه روز افزون علم ارتباطات پیدایش رایانه ها ، ماهواره های مخابراتی و صحبت از دهکده جهانی و جامعه فرا صنعتی ، بازنگری عمیق در کم و کیف برنامه های درسی و شیوه های آموزش علوم را ضروری ساخته است و حجم گسترده اطلاعات آن چنان سریع پیش می رود که اگر جامعه ای غفلت کند ممکن است سالها عقب بماند . بدین ترتیب این فاصله به طور تصاعدی هر سال بیشتر خواهد شد (همان منبع ،ص ۱۳۵).
از این رو مشکل اساسی که فراروی دست اندرکاران تعلیم و تربیت به ویژه ، برنامه ریزان درسی علوم قرار دارد تصمیم گیری درباره آن است که اولا چه مطالب ، تجارب و فعالیتها و راهبردهای یاددهی ـ یادگیری را به عنوان محتوای برنامه های درسی در نظر بگیرند و ثانیا محتوای گزینش شده را تحت چه ضوابط و اصولی سازماندهی کنند تا بتوانند با انبوه گستردگی دانش بشر از یک سو و نیازهای فردی و اجتماعی انسانی کنونی از سوی دیگر ، دانش ها ف مهارت ها و نگرش های مورد نیاز را در ذهن و اندیشه فراگیران به وجود آورند . لذا امروزه توجه زیاد و بی سابقه ای نیست به علوم در دوره ابتدایی می شود و بیش از ده طرح دوره آموزش علوم دوره ی ابتدایی در دست اقدام وجود دارد که هر کدام در مراحل مختلفی از پیشرفت قرار دارند (طالعی فرد۱۳۸۳،ص۳۰).
از طرف دیگر شاهد هستیم که نظامهای آموزشی کشورهای پیشرفته جهان تلاش فراوانی کرده اند تا انسانهایی اندیشمند ، فکور ، آگاه نسبت به مسائل علمی ، معتقد به نظم و حاکمیت قدرت علمی بر جهان و . . . . تربیت نمایند.به طور خلاصه خصوصیات برنامه های درسی مطلوب علوم در این دوره را می توان چنین بیان کرد :

۱-۷- هدف از آموزش :

الف ) یادگیری مفاهیم علوم و طرح های ذهنی
ب ) آشنا شدن با عملیات کلیدی علم و عالم یعنی روند علمی .
ج ) کشب مهارت و تخصص در حال مشکلات و تفکر خلاق و انتقادی .
د ) پرورش برون دادهای رفتاری مطلوب از قبیل مهارت علمی ، نگرشها ، ارزش گذاری های عملی و علایق .
ه ) آموزش راه یادگیری به دانش آموزان .(همان منبع،ص ۳۰).

۲-۷-محتوای برنامه های درسی

الف ) برنامه های علوم ابتدایی عموما حاوی جدیدترین مفاهیم علوم هستند .
ب ) نقطه توجه اصلی در پیشرفت طرح و تکوین کلی برنامه ها توجه به طبیعت ، قابلیت ها و علایق کودک است .

این تحول زبانی درشعر نیما و شاعران بعد از نیما به وفور اتفاق افتاده است. شعر شاعران انقلاب اسلامی هم از این قاعده مستثنی نیست.
به نمونه‌های زیر توجه فرمایید:
«می‌خواستم/ شعری برای جنگ بگویم/ شعری برای شهر خودم دزفول/ دیدم که لفظ ناخوش«موشک» را باید به کار برد/ اما موشک/ زیبایی کلام مرا می‌کاست(امین‌پور، ۱۳۸۶، ۸ص).

«نامش حبیبه بود/ حبیبه خانوم/ با لهجه شمالی/ شاید رشتی/ و نام شوهرش/ از فامیل‌های دور عموجان بود….»(قزوه، ۱۳۸۷، ص۲۹۷).
تحول در زبان به موارد دیگر در شعر بعد از نیما به خصوص شعر انقلاب نیز به صورت گسترده، سرایت کرد؛ از جمله تحول اساسی در کاربرد واژگان و افعال، اصطلاحات سیاسی و اصطلاحات دستوری، ضمیرها، صفت وموصوف، قیدها، ترکیب‌ها و…
«جامه‌ی خاک به تن کردی و یادم آمد
از شب خون، شب آتش، شب سنگر، قیصر!»(قزوه، ۱۳۸۷، ص۲۴).
ترکیب‌های «شب خون»، «شب آتش» از جمله‌ی تحول در حوزه زبان در شعر انقلاب است.
«به پشت پنجره در انتظار پوسیدم
شبیه عکس، دچار حصار قاب شدم»(امیری اسفندقه، ۱۳۸۷، ص۱۶).
«دچار حصار قاب» در بیت فوق، عباراتی است که پس از تحول زبانی در شعر، به زبان شاعران راه یافته است.
غلامرضا کافی در مطلع غزلی می‌گوید:
«بوی مرد و غبار و سفر داشت بافه‌ی برفی یال‌هایش
مثل آشوب بوران شب بود تندر شیهه شیهه صدایش»(کافی، ۱۳۸۷، صص۶۷).
که ترکیبات و عبارات «بوی مرد و غبار و سفر»، «بافه‌ی برفی یال‌ها»و «آشوب بوران شب» هیچ کدام در غزل کلاسیک قبل از نیما یافت نمی‌شود و همه‌ی آنها مدیون تحولاتی است که در حوزه‌ی زبان دراین دوره اتفاق افتاده است.
محمد کاظم کاظمی، از پیش تازان عرصه‌ی تحول زبانی در شعر انقلاب اسلامی است؛ ابیاتی از وی را از نظر می‌گذرانیم:
«گفت مائیم زسر تا به شکم محو هدف
خنجری داریم بی‌تیغه و بی‌دسته به کف»(کاظمی، ۱۳۸۷، ص۶۱).
«هرکه را دیدیم یا جرأت نداشت
یا گرفتار زن و فرزند بود»(همان، ص۵۰).
«گفتید: لب ببند که با هم برادریم
من یوسفم، که است که با من برادر است(همان، ص۶۵).
در ابیات فوق می‌بینیم که زبان، هم از دست فخامت و سنگینی و استواری، رهایی یافته و هم آن چنان تحول پذیری را در خود هضم کرده است که گویی شعر کلاسیک نیست؛ اما شعر کلاسیک است.

۳-۳- دگردیسی شعر در حوزه‌ی فرم و ساختار

واژه‌ها، ترکیب‌ها و چگونگی در هم ریختن و به هم ریختن آن‌ ها، همه و همه در حوزه زبان می‌گنجند؛ اما همین‌ها نقش کلیدی خود را در «شکل» شعر ایفا می‌کنند.
«صاحب‌نظران نقد نو، امروز ساختار شکل را همچون قالب و ظرفی نمی‌پندارند که محتوا در آن ریخته شده باشد؛ بلکه آن را پدیده‌ای می‌دانند که همراه با روند پدید آمدن شعر، صورت می‌پذیرد و شکل می‌گیرد. به همین دلیل است که بررسی صورت شعر جدای از محتوا، بررسی شایسته‌ای به نظر نمی‌رسد»(حسن‌لی، ۱۳۸۳، ص۱۹۹).
اتفاقی که در هنگام نوشتن یا سرودن شعر در ذهن شاعر می‌افتد، به تناسبِ سطح توانِ هنری و فکری شاعر، متفاوت است؛ یعنی همان تحولی که شاعر در پرداخت مضمونی در سطح کلمات به وجود می‌آورد به همان قدر؛ در شکل شعر، مؤثر است.
«یکی از ابزارهای شایسته برای ساختارهای منسجم‌ شعر به ویژه در شعر امروز، بیان روایی و دراماتیک است شعرهای روایی معمولاً ساختاری منسجم‌تر از اشعار غیر روایی می‌یابند به بیانی دیگر انسجام ساختاری در سروده های روایی آسان‌تر پدید می‌آید»(همان، ص۲۱۲).
از جمله شگردهای تحول در حوزه شکل، فرم و ساختار تغییر در «شکل نوشتن» شعرها بر روی کاغذ و سپس تغییر در «شکل قرائت» آنها در مواجهه با مخاطب است. شاعران انقلاب بندها، پاره‌‌ها، سطرها، گاهی کلمات و حروف را تکه تکه می‌کنند و به تبع آن احساس شاعری هم تکه تکه می‌شود، حتی گاهی این اتفاق در غزل هم می‌افتد که در اصطلاح خود نامیده به آن «غزل فرم» می‌گویند؛ البته این تحول در ادبیاتِ کلاسیک به دلیل مساوی بودن مصرع‌ها، اتفاق نمی‌افتاد؛ اما امروزه در موج‌های شعری نو، رسمی تقریباً متداول است.
«شمایان
یاوه
یاوه
یاوه
بافتید زلف دخترکان نابالغ شعرتان را
و ما
کاوه
کاوه
کاوه
در ملتفای آتش و خون
دختران شمارا پاس داشتیم»(کافی، ۱۳۸۳، ص۲۱۸).
یا در شعری دیگر:
افتاد
آن سان که برگ
آن اتفاق زرد
می‌افتد

اهمیت و ضرورت انجام تحقیق
در این تحقیق مهم ترین مسأله عبارت است از:
موثرترین موانع جلب مشارکت صاحبان مشاغل آلاینده جهت انتقال به خارج شهر کدام است و چه راه حل های برای آن وجود دارد. بی توجهی در این امر و عوامل ناشی از آن به عنوان یکی از مهمترین آلاینده های محیط زیست به علت کمیت گوناگون مواد و توسعه بی رویه شهرها ، محدودیت های وضع شده برای خدمات عمومی در شهرها و عدم تکنولوژی مناسب موجب مشکلات ویژه ای شده است که مورد توجه سیاست گذاران ، برنا مه ریزان و مجریان قرار گرفته است.با وجود مشکلات زیست محیطی که در شهرها شاهد هستیم روشن است که مشاغل آلاینده سهم بسیار عمده ای در این مورد ایفا می‌نمایند که تهدید بسیار عمده ای بشمار می روند که از طریق ارائه آموزش‌های لازم به صاحبان این مشاغل بستر لازم برای خروج این مشاغل از شهرها و انتقال به فضای مناسب با توجه نوع فعالیت حائز اهمیت بسزایی می‌باشد.

اهداف تحقیق
بررسی موانع جلب مشارکت صاحبان مشاغل آلاینده در خروج از شهر.
اهداف کلی
بررسی شیوه ها و روش‌های جلب مشارکت مردمی در کاهش عوامل و عناصر آلاینده.
اهداف آرمانی
دست یابی به بهترین شیوه ای که بتوان از طریق آن صاحبان مشاغل آلاینده را مجاب به انتقال تجهیزات خویش به خارج از شهر نمود.
اهدف ویژه
۱- دستیابی به بهترین شیوه انتقال مشاغل آلاینده از شهر
۲- افزایش مشارکت صاحبان مشاغل آلاینده مبنی بر خروج آنها از سطح شهرو رفع آلودگی
۳- افزایش رفاه و آسایش شهروندان.
سوالات تحقیق
۱- آیا مشارکت مردم در کاهش آلاینده ها می‌تواند موثر باشد؟
۲- آیا بالا بردن سطح آگاهی صاحبان مشاغل آلاینده، امکان سهولت در خروج این مشاغل از شهر را حاصل می کند؟
۳- آیا روش‌های آموزشی مناسب به جهت افزایش آگاهی صاحبان مشاغل آلاینده می تواند راهکار مناسبی باشد؟
۴- آیا آموزش صاحبان مشاغل آلاینده در کاهش آلودگی زیست محیطی شهرها ، عملی است؟
۵- چه شیوه آموزشی مناسب برای صاحبان مشاغل آلاینده،می‌تواند اجرا شود؟
۶- چه اصولی در جلب مشارکت شهروندان و صاحبان مشاغل آلاینده برای خروج از شهر، می‌بایست مورد توجه قرار گیرد؟
فرضیات تحقیق
فرضیه اول: اتخاذ یک روش آموزشی مناسب به عنوان عامل کلیدی در جهت رفع موانعموجود به منظور جلب نظرصاحبان مشاغل آلاینده برای خروج از شهر، موثر است.
فرضیه دوم: آموزش‌ها و بالا بردن سطح آگاهی صاحبان مشاغل آلاینده، می‌تواند سبب رفع نسبی موانع موجود به منظورجلب مشارکت صاحبان مشاغل آلاینده برای خروج از شهر شود.
فرضیه سوم: ساماندهی مطلوب بخش های صنعت، خدماتی و .. عامل مهم و الزامی برای رفع موانع موجود برای جلب نظر صاحبان مشاغل آلاینده در خصوص انتقال این مشاغل به خارج شهر به منظور حفظ محیط زیست شهری، می باشد.
تعاریف واژه ها
مفهوم آموزش: آموزش فرآیندی است تأثیر گذار بر رفتار که تغییراتی را در دانش، نگرش‌ها، ارزش‌ها و مهارت‌های مورد نیاز در جهت ارتقاء یا نیل به هدف مورد نظر، در هر زمینه ای ایجاد می‌کند.آموزش توام با پرورش به آماده شدن فرد برای کسب الگوهای نوین رفتاری کمک می‌کند.آموزش عبارت است از تجاربی که باعث تحول در متعلم می‌گردد.
تعریف عملیاتی : مشاغل آلاینده، به مشاغلی اطلاق می‌گردد که باعث ایجاد آلودگی زیست محیطی از هرنوع( هوا،آب،خاکو غیره…)موجب می‌شوند.
مفهوم تکنولوژی آموزشی: دانش چگونگی ایجاد شرایطی برای توانایی تغییر در رفتارهای فردی و جمعی جوامع آموزشی به کمک امکانات موجود.آموزش موثرترین ابزار و شیوه افزایش آگاهی افراد در مواجه با مسائل و معضلات جامعه است(لاهیجانیان, ۱۳۹۰).
تعریف عملیاتی: برای تکنولوژی آموزشی سه بعد عملیاتی می‌توان در نظر گرفت:
الف) استفاده از رسانه ها و وسایل جدید در امر آموزش و یادگیری
ب) مجموعه روش‌ها و فنون ها که در طراحی، اجرا و ارزشیابی آموزشی به کار می‌رود.
ج) حل مسئله، که در این دیدگاه به طور کلی تکنولوژی آموزشی مجموعه روش‌ها و راهبردهایی است که با یک دیدگاه سیستمی به تجزیه و تحلیل و پیدا کردن و حل مشکل می‌پردازد(لاهیجانیان, ۱۳۹۰).
مفهوم جلب مشارکت: انجام یک فعالیت آگاهانه با بهره گرفتن از روش ها و فنون مختلف در رابطه با موضوع یا یک طیف خاص به منظور دخیل کردن این قشر در فعالیت، در این تحقیق به معنی مجاب نمودن صاحبان مشاغل آلاینده واقع در داخل شهر می‌باشد.
تعریف عملیاتی: اجرای برنامه تدوین شده، مراقبت‌ها و عملیات اجرایی به منظور ایجاد تغییر در دید نسبت به محیط زیست شهری،بهبود حس تعلق،دست یابی به رشد مناسب،حفظ و ایجاد انگیزه در صاحبان این مشاغل.
مشاغل مختلف
از دیدگاه علم اقتصاد، صنعت به عنوان یکی از اشکال سه گانه اصلی فعالیت اقتصادی، یعنی کشاورزی، صنایع و معادن و خدمات به صورت زیر تعریف می شود:
تعریف صنعت
نخستین نکته مهم در مورد مفاهیم، تعاریف و تقسیمات صنعت این است که ابعاد اساسی صنعت و فعالیت صنعتی به دو قلمروی درونی و بیرونی تقسیم می شود. که مشخصات هر یک به قرار زیر است:
الف- قلمروی درونی: شامل فرایند تولید؛ نوع تولیدات؛ سازمان تولید و غیره
ب- قلمروی بیرونی: شامل انعکاس کالبدی؛ اثرات زیست محیطی و غیره
بدیهی است، این دو قلمرو دارای ارتباطات متقابل است، ولی نکته مهم از نظر برنامه ریزی و طراحی شهری این است که روند مکان یابی و ساماندهی فعالیت های صنعتی، اصولاً خصلتی مکانی- فضایی دارد. از این نظر، مفاهیم و تعاریف عام مربوط به صنعت و خدمات، به طور مجرد و فارغ از مکان، جواب گوی نیازهای برنامه ریزی و مکان یابی نمی باشد و لازم است فعالیت های صنعتی و اثرات آن از نظر موقعیت مکانی و کارکرد آن در محیط شهری مورد شناسایی و طبقه بندی قرار گیرد(معتمدی،۱۳۷۴ ص۸۵).
از دیدگاه علم اقتصاد، صنعت به عنوان یکی از اشکال سه گانه اصلی فعالیت اقتصادی، یعنی کشاورزی، صنایع و معادن و خدمات به صورت زیر تعریف می شود(منش, ۱۳۷۳).
تعریف فعالیت های صنعتی
فعالیتهای صنعتی به کلیه تغییر و تبدیلات مکانیکی و شیمیایی مواد آلی و غیر آلی به وسیله نیروی کار و ماشین و یا انسان، به منظور کالاهای جدید در کارگاه ها و یا منازل، جهت فروش تمام یا بخشی از آن در بازار . اطلاق می شود. در این تعریف که مفهوم عام و رایج صنعت محسوب می شود، نتیجه نهایی فعالیت به صورت کالای جدید مورد نظر است و بنابراین شامل خدمات ( از جمله خدمات فنی و خدمات تعمیری که شباهت زیادی با فعالیت صنعتی دارد نمی شود. در حالی که امروزه به دلیل پیچیدگی و وسعت فزاینده فعالیت های اقتصادی، اشکال جدیدی از فعالیت اقتصادی رواج پیدا کرده که هم خصلت تولید کالایی و هم خصلت تولید خدماتی دارند. از جمله می توان به صنایع خدماتی، خدمات صنعتی، خدمات فنی؛ خدمات تعمیراتی و یا فعالیت های مربوط به انتقال و توزیع برق و گاز و آب اشاره کرد که نقش روزافزونی در حیات شهری پیدا کرده است(صالحی, ۱۳۸۶)
بنابراین، تعریف علمی و اقتصادی صنعت، اگرچه از نظر شناخت ماهیت فعالیت های اقتصادی و تفکیک کلی فرآیندهای تولیدی و خدماتی و طبقه بندی آنها بسیار مفید و کارآمد است، ولی از نظر برنامه ریزی و مدیریت و نیازهای مربوط به مکان یابی و ساماندهی صنایع و خدمات شهری چندان پاسخگو و کافی نیست و از این نظربه مفاهیم و تعاریف تکمیلی دیگر نیاز دارد.
تعاریف خدمات
بر اساس تعریف عمومی اقتصادی، فعالیت خدماتی، فعالیتی است که در خصوص ایجاد تسهیلات برای زندگی افراد و تسهیل فرایند تولید ( صنعتی و کشاورزی) صورت گرفته و کالای ملموس نیز تولید نمی کند. بر اساس این تعریف، طیف بسیار وسیع و متنوعی از فعالیت های انسانی، با اهداف مختلف و در قالب سازمانها و تشکلهای متفاوت، در زمره فعالیت های خدماتی قرار می گیرند. نکته بسیار مهم در مورد خدمات این است که نقش آن در حیات شهری روز به روز وسیعتر و پیچیده تر می شود. به طور کلی می توان طیف وسیع فعالیت های خدماتی را به سه گروه تقسیم کرد:
الف- خدمات زیر ساختی مبتنی بر تأسیسات و تجهیزات شهری
ب- خدمات رفاهی و اجتماعی مبتنی بر زیرساختهای اجتماعی
پ- خدماتی فنی- تعمیراتی مبتنی بر تولیدات صنعتی(تهران, ۱۳۶۷)
انواع صنوف
در قانون نظام صنفی ایران تعاریف و طبقه بندی دیگری از خدمات ارائه شده که اهداف خاصی را در مورد ساماندهی و مدیریت فعالیتهای شهری تعقیب می کند. به موجب این قانون، انواع صنف به چهار گروه زیر تقسیم شده است:
صنوف تولیدی
آن دسته از صنوفی که فعالیت و خلاقیت های آنها منجر به تغییر فیزیکی و یا شیمیایی مواد گشته و منحصراً تولیدات خود را مستقیم یا در غیر مستقیم در اختیار مصرف کننده قرار می دهند، صنف تولیدی نامیده می شود(زادبوم, ۱۳۷۰).
صنوف خدمات فنی
آن دسته از صنوفی که فعالیت آنها منجر به رفع عیب و نقص یا مرمت و نگهداری کالا می گردد، یا اشتغال به آن مستلزم داشتن صلاحیت فنی لازم می باشد، صنف خدمات فنی نامیده می شود(فرنهاد, ۱۳۸۱).
صنوف توزیعی
آن دسته از صنوفی که صرفاً نسبت به عرضه کالا از محل واردات یا تولیدات داخلی اقدام می نمایند، بدون آن که در تولید کالا یا تغییر دادن کیفیت آن نقش داشته باشند، صنف توزیع نامیده می شود.