کشورهای فدرال بدلیل وضعیت خاصی که از نظر ساختار دولتی دارند می توانند به عنوان نمونه ای مناسب در تدوین قواعد مربوط به منابع مشترک گازی مدنظر قرار گیرند و راه را برای تدوین قوانین بین المللی مناسب در این زمینه هموار سازند؛ چرا که در هر ایالت قوانین داخلی مجزا وجود دارد و اگر در بین اراضی متعلق به دو شخص مختلف مخزنی مشترک یافت شود که در دو ایالت قرار دارند بحث ایجاد هماهنگی در قوانین داخلی ایالات پیش می آید که راه حل آن به نوبه خود می تواند قابل تعمیم به عرصه بین المللی باشد.

در این میان کشور آمریکا به دلیل سابقه ای که در کشف و بهره برداری از منابع نفتی و گازی دارد می تواند به عنوان یکی از کشورهای پیشگام در این عرصه دانست؛ چراکه این کشور در دهه ۵۰ تقریبا مجموعه تکامل یافته ای از قواعد برای مواجه با مسائل منابع نفت و گاز مشترک را دارا بود^[۶۳] و این در حالی است که در دهه ۶۰ میلادی به بعد این مسائل مورد توجه علمای حقوق بین الملل قرار گرفت.

گفتار دوم: قواعد متداول در نظام های داخلی و معایب و مزایای آن

بند اول: قاعده تبعیت و قاعده حیازت

در کشورهای غربی دو دیدگاه در مورد معادن از جمله گاز وجود دارد:
اصل تعلق معدن به دولت که به دنبال قانون ناپلئون ۱۸۸۰ در اروپا قبول عام یافت.
نظریه تبعیت که مالکیت منابع معدنی را از آن مالک زمین می دانست و ریشه آن به قاعده ای در حقوق رم باز می گردد.
پرفسور کریست آن را اصل “از بهشت تا دوزخ”^[۶۴] و برخی آن را “از فرش تا عرش” نامیده اند.^[۶۵] یعنی مالک زمین مالک فضای محاذی آن در زیر و بالای آن می باشد. اما این نظریه به دلیل ماهیت و طبیعت سیال منابعی چون گاز، نامناسب به نظر می رسد چون این منابع می توانند از نقطه ای به نقطه ای دیگر در حفره های رسوبی جابه جا شوند و یا به اصطلاح مهاجرت نمایند و در واقع این منابع موادی قارچ گونه اند(ریشه ندارند)، پس نمی توان مشخص نمود که گاز تولیدی در کدام نقطه زمین بوده است.
از همین رو و با توجه به این که این قاعده می توانست سبب دلسردی و محتاط عمل کردن مالکان حقوق معدنی شود، لذا دیری نپاید که قاعده حیازت جایگزین آن گشت^[۶۶] و به عنوان بخش جبران ناپذیر حقوق نفت و گاز آمریکا مورد پذیرش قرار گرفت.
این قاعده خود دو نظریه مالکیت مطلق^[۶۷] و عدم مالکیت^[۶۸] را به دنبال داشت که مالکیت مطلق با همان ایراد سیال بود منابع نفت و گاز همراه بود و عدم مالکیت هم نفت و گاز را در صورتی که حفاری در دهانه چاه قرار بگیرند در مالکیت قطعی صاحب زمین می دانست.
تصمیمات قضایی آن زمان متاثر از این دو دیدگاه متفاوت و غیرمسلم بود. چنانکه در قضیه westmoreland^[69] دادگاه بیان داشت که تملک ضرورتا متضمن مالکیت بر نفت زیر آن نیست و تا زمانی که نفت به زمین های دیگر نرفته است، تحت کنترل مالک زمین است و در مخزن مشترک نفت و گاز استحصالی مال کسی است که آن را تولید کند.
بدلیل اهمیت قاعده حیازت که از رویه متداول ایالات آمریکا است، در گفتاری جداگانه به آن می پردازیم.
تصمیماتی این چنین عملا حقوق حیازت را برقرار نمود.^[۷۰] روبرت هارودیک در تعریف قاعده حیازت بیان می دارد که:
“مالک زمین، مالک نفت و گازی است که از چاه های حفر شده در آن تولید می شود اگرچه ممکن است ثابت شود که بخشی از این نفت و گاز از اراضی مجاور نقل مکان کرده است.^[۷۱]
قاعده حیازت به عنوان یک قاعده حقوقی در عین حال که غیر عادی است، معمول می باشد و دادگاه ها در ابتدای ظهور آن گرایش زیادی به اجرای آن داشتند. اما باید به یاد داشت این حمایت ها بدان معنی نسیت که مالک می تواند برای حیازت از وسایل غیر عادی به منظور سوق گاز به سمت دهانه چاه خود استفاده کند.
دادگاه های آمریکا ۳ تفسیر متفاوت از مالکیت بر نفت و گاز را به کار برده اند که به قاعده حیازت اصلاح شد:
نظریه تگزاس:
که همان نظریه مالکیت مطلق را یادآور می شود، یعنی مستاجر مالک همه اموال زیر زمین به طور مطلق و بدون قید و شرط، از جمله نفت و گاز موجود در آن می گردد.^[۷۲]
نظریه پنسیلوانیا:
این نظریه مدعی است که مالکیت کاز و نفت به موجب قرارداد اجاره نفت و یا گاز طبیعی مطلق نیست و یک مالکیتی است مشروط بر اینکه نفت و گاز با لوله تا سطح زمین خارج شود و تحت تصرف قرار گیرد.
نظریه اوکلاهما:
که به موجب آن هیچ مالکیتی بر نفت و گاز درجا یا وضعیت طبیعی وجود ندارد و یک قرارداد تنها یک حق قراردادی برای استخراج است و هیچ حقی در زمین برقرار نمی کند.
نظریه اوکلاهما از این جهت بی نظیر است که بین حق نسبت به منابع هیدروکربنی(گاز) و حق نسبت به موفقیت در استخراج هیدروکربن، تمایز قائل می شود.^[۷۳]
در میان این ۳ دیدگاه، نظریه تگزاس از استنباط بیشتری برخوردار بود و نظریه اوکلاهما کمترین طرفدار در بین صاحب نظران این عرصه را داشته است. خصیصه بارز نظریه تگزاس و ثمره عملی آن اینست که نفت و گاز داخل مخزن از محدوده مالکیت مالکان اراضی روی آن خارج نیست یعنی به هیچ وجه نباید آن را جزء اموال مباح و مشترکات قابل تملک توسط هر کس دانست.

بند دوم: محدودیت های قاعده حیازت

قاعده حیازت با این توجیه که اعمال مکانیکی قاعده تبعیت جامعه را از منابع مهم انرژی محروم می سازد و قاعده حیازت برای تشویق و تحریک توسعه میادین نفت و گاز به منظور تامین منفعت اجتماعی مناسب است، توسط دادگاه های آمریکا توسعه و تکامل یافت اما بعدها همین فایده اجتماعی خود محدودیت هایی را در اعمال قاعده حیازت اعمال و ایجاد نمود. چنانکه اولین شواهد تعدیل آن در رویکرد ایالات کنتاکی و ایندیانا با وضع قوانین ایالتی دیده شد^[۷۴] و دادگاه ایندیانا در رایی ۴ شرط را برای درستی اعمال این قاعده بیان داشت^[۷۵]:
هر کس فقط نسبت به فوران طبیعی منبع حق دارد.
هر کس باید فقط از وسایل متعارف برای حیازت گاز استفاده کند.
هیچ کس نباید موجب ورود خسارت به مخزن مشترک شود.
هیج کس مجاز نیست مخزن مشترک را تخریب کند.
در جریان تحولات صورت گرفته در قاعده حیازت می توان محدودیت های آن را در دو دسته کلی جای داد:
حقوق مرتبط یا به هم پیوسته
قواعد موضوعه حفاظتی

الف: حقوق مرتبط یا به هم پیوسته

حقوق مرتبط بیان کننده این موضوع است که هر مالک معدنی در منبع مشترک اصولا دارای حقی نسبت به شانس عادلانه برای تولید گاز از ذخایر زیر زمینش متناسب با مقدار برداشت از کمیتی از ذخایر که در خود دارد، می باشد.
حقوق مرتبط در واقع هر فعالیت ناسازگار با هدف قاعده حیازت(یعنی تشویق و ترغیب توسعه منابع نفت و گاز به خاطر سودمندی عمومی آن) را از شمول حمایت قاعده حیازت خارج سازد..
این نظریه نخستین بار در دادگاه عالی تگزاس در قضیه Elliff v. Texan drilling مطرح شد و رای صادره در دادگاه با بیان این نظریه، دفاع خوانده در توسل به قاعده حیازت را رد نمود.

ب : قواعد موضوعه حفاظتی

نظریه حقوق مرتبط به تنهایی نمی تواند از اسراف مالی و اقتصادی که جزء ذات قاعده حیازت است جلوگیری نماید چراکه این نظریه حقوقی فردی در مقابل مالک دیگر که مسامحتا یا مسرفانه از قاعده حیازت استفاده می نماید اعطا می کند و حیازت کننده را مسئول می نماید.
با ظهور مشکلات اجرای بی قید و شرط قاعده حیازت و به منظور توسعه حقوق محافظت از نفت و گاز، دولت های ایالتی اقداماتی را با اعمال اقتدارات انتظامی آغاز نمودند، که قواعدی از جمله رعایت حریم یا فاصله برای حفره چاه، میزان استجصال در روز، هفته، ماه و سال از چاه های حفر شده از مجموعه قواعد انتظامی مطرح شده بود که سبب تعدیل شدن قاعده حیازت تا حد نظریه سهم عادلانه گردید.
از جمله موارد قضایی مطرح شده در این زمینه می توان به قضیه Wronski v. Sun Oil Co ^[۷۶]در سال ۱۹۷۹ را بیان نمود.
هدف اصلی قواعد حفاظتی جلوگیری از هدر رفتن مادی و اقتصادی منابع نفت و گاز است. در واقع حقوق حفاظت نفت و گاز فایده عمومی را در حفاظت و بهره برداری معقول می بیند و در پی پشتیبانی از حقوق مالکان مرتبط است. در واقع این قواعد در نظر دارند با برقراری نهاد سهمی عادلانه از نفت و گاز موجود در جهت حمایت از حقوق مرتبط مالکان گام بردارند.
یکی از قواعد حفاظت نفت و گاز قاعده چاه های فاصله ای یا حریم است که در پی حفظ تعادل بین منفعت عمومی و حقوق خصوصی است.^[۷۷] از آنجا که یکی از مشکلات اولیه قاعده حیازت که ناشی از حرص و آز و الزامات صرفا اقتصادی ناشی از تولید، حفر چاه های بسیار نزدیک در منطقه ی فرضی است، یک قدم مهم برای کنترل مشکل مذکور این است که چاه های حفر شده به قدر کافی و مقتضی از یکدیگر و حفظ خطوط مرزی فاصله داشته باشند.
مهمترین نکته در تعیین محل فاصله گذاری واحدها، محل تجمع و استقرار گاز یا نفت است که حفاری روی زمین آن انجام می شود. دفتر حفاظت همواره باید در تصویب طرح ها به توازن و تعادل بین هزینه و فایده بیاندیشد. قواعد تخمینی در بهترین حالت، قاعده اصلی فاصله گذاری به شمار می رود که بر آن است تا از استحصال از یک قطعه توسط دیگری جلوگیری نماید که در این قاعده نمی تواند کارساز باشد و از همین روست که بر قاعده فاصله گذاری چاه ها استثنائاتی وارد است که این استثنائات ممکن است به بهانه حمایت از حقوق مرتبط مالکان یا جلوگیری از هدر رفتن گاز باشد.^[۷۸] این استثنائات عبارتند از: قواعد مربوط به تنظیم تولید^[۷۹].
طبق این قواعد تولید مجاز یک نوع ضابطه تولید است. این قواعد تولید مجاز که گاها قواعد سهمیه بندی هم نامیده می شود ممکن است به صورت روزانه، هفتگی یا ماهیانه وضع محدودیت نماید.

نتیجه گیری

اهمیت منابع طبیعی و به ویژه منابع طبیعی مشترک بر هیچ کس پوشیده نیست. انسان نیز در طول تاریخ حیات خود و با آشنای روزافزون با منابع طبیعی که در اختیار او قرار دارد به فکر استفاده درست و بهینه از آنها بوده است. یکی از منابع طبیعی با ارزش روزافزون منابع مربوط به انرژی و بالاخص گاز هستند. منابع گازی که در محدوده مرزهای یک کشور قرار می گیرند، تحت حاکمیت مطلق دولت مذکور بوده و این دولت در بهره برداری و استخراج از این منابع از آزادی عمل کمی برخوردار است. اما آن هنگام که این منابع در محدوده و تقاطع مرز بین دو یا چند دولت قرار می گیرد، دیگر موضع از محدوده حاکمیت داخلی خارج شده و بدلیل مطرح شدن پدیده مرز، که یکی از عناصر اصلی بین اللمللی شدن یک موضوع است، دو یا چند دولت را درگیر موضوع می نماید.
مقصود از منبع، هر ظرف طبیعی است که در آن گاز یافت شود. در مورد به کارگیری وصف مشترک برای منابع گاز در حالت طبیعی مناقشه بسیار است. مبنا و منشأ اختلافات در موضوع منابع مشترک گاز، ناشی از طبیعت گاز است. این منابع برخلاف معادن جامد که به آسانی و براساس خطوط مرزی تعیین شده بین کشورها، قابل تقسیم می باشند، به دلیل سیال بودن، مهاجرت می کنند و شکل مخزن خود را می گیرند و با بهره برداری از آن توسط یک دولت ذی نفع در قلمرو سرزمینی خود، کل یا بخش قابل ملاحظه ای از مخزن که در سرزمین کشور مجاور قرار گرفته نیز بدون رضایت آن کشور مورد بهره برداری قرار می گیرد. پدیده اشتراک در مخازن گاز ممکن است، در محل تلاقی مرزهای خشکی، دریایی دو دولت یا بیشتر و یا مرزهای دریایی یک دولت و موقعیت بین المللی اعماق دریا دیده شود. البته باید این را در نظر داشت که منابع طبیعی مشترک و مرزهای بین المللی بر یکدیگر تاثیرگذار بوده و تاثیر می پذیرند.
در تنظیم حقوق بین الملل تا قبل از ۱۹۴۵ مطالعه متمرکزی بر روی منابع طبیعی و حقوق ناشی از آن صورت نگرفته بود و در باب مسئله منابع طبیعی و اعمال مالکیت یا حاکمیت مشترک بر آنها، علیرغم استقلال حقوق بین الملل از حقوق ملی، باز نمی توان از تاثیر حقوق ملی غافل بود. از این رو دو دیدگاه کلی یعنی قاعده تبعیت و قاعده حیازت در مورد بهره برداری از این منابع وجود دارد، البته قاعده حیازت تا حد بسیاری جایگزین قاعده تبعیت گشته است. روش های بهره برداری که در مورد منابع مشترک وجود دارد، عبارتنداز: آحادسازی، توسعه اشتراکی منابع مشترک، واگذاری بهره برداری به یک کشور و … .
در عرصه بین المللی نیز اقداماتی برای ارائه الگوی مناسب برای منابع مشترک صورت گرفته است اما تاکنون نتوانسته برای همه ی منابع طبیعی مشترک الگوی ثابت و مناسب ارائه نماید. در نظام های حقوقی داخلی قوانی متفاوتی در این زمینه وجود دارد.

الگوی بخشی فعلیت های انسان در فضا سه گوشه ای است که فاصله مکانی در نتیجه فضا و مکان با مسافت ها در نظام گیری فعالیت های انسانی نقش سازنده ای را بر عهده دارد(شعاع دسترسی)
جمعیت به گونه ای در درون یک دشت یکنواخت توزیع شده اندکه در ان به طور یکسان حمل و نقل به همه جهان به آسانی امکان پذیر است و همه از درامد یکسانی برخوردارندو مصرف کنندگان به کالاها و خدمات حداقل مسافت را طی میکنند. (مختاری،۱۳۸۵،ص۸۹)
توزیع فعالیت های انسانی از اصول سلسله مراتبی وتسلسل برخوردار می باشند.بنابراین تعدادی از مکانها مرکزی دارای کارکردهای بیشتری هستند که در سطح بالاتر نظام سلسله مراتب مرکزی قرار دارند.در حالیکه مکان های نیز وجود دارند که در سطوح پایین سلسله مراتب قرار دارند. (مختاری،۱۳۸۵،ص۹۰)

۲-۶-۳-تئوری جاذبه یا تئوری ویلیام رایلی
الگوی ریاضی که پیش بینی کننده کنش متقابل بین دو مکان است وتابعی از اندازه و فاصله جداکننده بین دو مکان می باشد و بر پایه قانون نیوتن است. در این الگوجاذبه رابطه مستقیمی با اندازه جمعیت ومکان و رابطه عکس با مجذور فاصله دارد.
اغلب روش های مورد استفاده در رابطه با مکان گزینی تاکید خاصی روی هزینه های مرتبط با حمل و نقل داشته که خود وابستگی بسیار زیادی به مسئله فاصله دارد به همین دلیل عامل فاصله از جمله اساسی ترین عوامل در مباحث مکان یابی و برنامه ریزی محسوب میشود.در تمام تئوری ها بر روی سه عامل جمعیت، شعاع دسترسی، و سلسله مراتب در انتظام بخشی به منظور خدمات رسانی اسان تر به ساکنان عنایت داشته اند. (دهقانیان،۱۳۸۵،ص۴۴)
مثلا ایجاد یک کودکستان و مهد کودک با واحد های تجاری خرد روزانه در کوی و مسجد و مدرسه ابتدایی در محله و مدرسه راهنمایی و مراکزبهداشتی در برزن و دبیرستان،درمانگاه و دندانپزشک در ناحیه و… نمونه ای از سلسله مراتب عناصر تشکیل دهنده می باشد(دهقانیان،۱۳۸۵،ص۴۳)
۲-۷- مدل های رایج در مکان یابی کاربریی ها
۲-۷-۱-فرایند تحلیل سلسله مراتب AHP
در ارزیابی هر موضوع ما نیاز به معیار های اندازه گیری با شاخص داریم انتخاب شاخص های مناسب امکان می دهد که مقایسه درستی بین جایگزین ها و التر ناتیو ها به عمل آوریم.اما وقتی که چند یا چندین شاخص برای ارزیابی در نظر گرفته می شود، کار ارزیابی پیچیده میشود و پیچیدگی کتر زمتنی بالا میگیرد که معیارهای چند یا چندین گانه با هم در تضاد و از جنس های مختلف باشند.در این هنگام کار ارزیابی و مقایسه از حالت ساده تحلیلی ساده که ذهن قادر به انجام ان است خارج می شود و به یک ابزار تحلیلی قوی نیاز خواهد بود.یکی از ابزارهای قدرتمند برای چنین وضعیت های مدل فرایند تحلیل سلسله مراتبی با AHP است.این روش با تحلیل وضعیت موجود کاربری ها به انتخاب مکان بهینه در شهر یا ناحیه می پردازد(مختاری،۱۳۸۵،ص۲۱)
روش کار به این صورت است که به منظور تعیین مکان بهینه یک فعالیت چند موقعیت یا چند معیار مورد ارزیابی قرار میگیرد و سپس مناسب ترین موقعیت با توجه به معیارهای انتخابی امتیاز کسب میکند که برای استقرار یک فعالیت مورد استفاده قرار میگیرد روال کار در مدلAHP به صورت زیر است:
مرحله اول) وزن دهی به سنجه ها:
در این مرحله به هر یک از سنجه های انتخابی وزنی داده می شود.
مرجله دوم ): وزن دادن به جایگزین ها:
سنجه ها در یک ماتریس قرار گرفته و به صورت زوجی مورد سنجش قرار میگیرد و وزن هر یک از انها در مقایسه با دیگری معلوم می شود سپس تمام سنجه ها با بهره گرفتن از روش نرمال کردن وزن می شوند.
مرحله سوم) ترکیب وزن ها:
در این مرحله با در دست داشتن وزن سنجه ها و امتیاز الترناتیو ها به وزن ترکیبی هر یک از سایت ها از طریق حاصل ضرب وزن سنجه ها با امتیاز الترناتیوها به دست می آید و سایت ها به ترتیب وزنی که به دست می اورند سطح بندی می شوند.
مرحله چهارم ) آزمایش سازگاری:
این مرحله تعیین سازگار ی ها می باشد که در نظر تحلیلگروجود دارد(مختاری،۱۳۸۵،ص۲۱)
۲- مدل تحلیل در فرایند GIS :
انتخاب مکان مناسب خدمات شهری نیاز به اطلاعات جزئی شهری در سطوح وسیع و همچنین عوامل مختلف طبیعی از قبیل اب و هوا،زلزله خیزی،بافت زمین و توپوگرافی و مسائل انسانی مثل راه های ارتباطی و دسترسی و مجاورت و جمع آوری،ترکیب و آنالیز آنها دارد که انجام چنین عملیاتی با بهره گرفتن از نرم افزارهای GIS عملی گشته و این نرم افزار علاوه بر سنجش تاثیرات عوامل مختلف بر روی هم و همچنین بر روی کاربری های خدمات شهری قادر به تحلیل موفقیت کاربری ها نسبت به شعاع دسترسی و آستانه های جمعیتی (عوامل مورد توجه در تئوری مکان مرکزی کریستالر…) می باشد.(دهقانیان،۱۳۸۵،ص۳۹)
۲-۷-۲-سیستم اطلاعات جغرافیایی(GIS)
بی گمان ظهور رایانه در عرصه حیات بشری تاثیر شگرفی بر فعالیت های آدمی گذاشته و امکان جمع اوری،ذخیره سازی،بازیابی، آزمایش و پردازش اطلاعات مکانی را به عنوان ابزاری جهت تصمیم گیری و برنامه ریزی فراهم اورده است.
پیش از بهره گیری از فن آوری رایانه اطلاعات جغرافیایی به روش سنتی در قالب اسناد و نقشه های کاغذی تهیه و نگهداری می شدند.بکارگیری این روش نه تنهامستلزم صرف زمان و هزینه قابل ملاحظه بود بلکه امکان تحلیل و برسی داده ها و حصول نتایج مورد نظر را همواره با دشواری مواجه ساخت. از آغاز دهه ۱۹۶۰سیستم اطلاعات جغرافیایی برای تهیه، نگهداری،تحلیل و نمایش نقشه ها و اطلاعات در نهاد های دولتی معرفی شد و توجه برنامه ریزان شهری،مهندسان،پردازش کنندگان اطلاعات،مدیران اجرایی و سیاست گزاران را به خود جلب نمود. سیستم اطلاعات جغرافیایی آخریت دستاورد پیشرفت فن اوری در زمینه مهندسی نرم افزار است و به مجموعه ویژه رایانه ای اطلاق می شود که قابلیت برقراری ارتباط بین اطلاعات حرفی عددی را داشته باشد به عبارتی برای ثبت اطلاعات در GIS عوارض فیزیکی به شکل نقطه،خط و سطوح از روی نقشه و اطلاعات توصیفی به صورت عددی و حرفی در داخل جدول مشخص می شوند(روابط عمومی مرکز اطلاعات جغرافیایی شهر تهران،۱۳۸۰،ص۱)
در واقع GIS مجموعه سازمان یافته ای از سخت افزار و نرم افزار کامپیوتری اطلاعات جغرافیایی و افراد متخصص است که به منطور کسب،ذخیره،به هنگام سازی،پردازش،تحلیل و ارائه و نمایش کلیه شکل های اطلاعات جغرافیایی،طراحی و ایجاد شده است بطوری که در این سیستم امکانات ذخیره، سامان دهی،بازیابی اطلاعات نقشه ای(گرافیکی،انجام عملیات فضایی و تحلیل مکانی عوارض جغرافیایی و روابط میان این عوارض وجود دارد. این سیستم باید قادر باشد تا اطلاعات مزبور را در زمینه های گوناگون و از منابع مختلف جمع اوری میگردد به هم دیگر مرتبط ساخته و انها را مورد تجزیه و تحلیل قرار دهد.سیستم اطلاعات جغرافیایی میبایستی همچنین قابلیت ارائه این اطلاعات را بر روی صفحه رایانه داشته باشد به گونه ای که بتوان اطلاعات مربوط به هر نقطه را در یک جدول مشاهده کرده و در صورت لزوم انها را مورد تجزیه و تحلیل قرار داد(نیک فوم،۱۳۷۹،ص۱۰)
۲-۷-۳- سیستم اطلاعات جغرافیایی ، قابلیت و کاربرد آن
سیستم اطلاعات جغرافیایی میتواند کاربردهای گوناگونی در امور شهر سازی،عمران،حمل و نقل و ترافیک،درآمد و نوسازی ، بهداشت ، مدیریت املاک ، پست وبرق و … داشته باشد.با بهره گیری از سیستم اطلاعات جغرافیایی طیف وسیعی از اطلاعات کلان شامل اطلاعات شهری ، منطقه ای یا محله ای به همراه جزئی ترین اطلاعات در حد بلوک و حتی ملک افراد ثبت ارزیابی و ارائه می شوند(روابط عمومی مرکز اطلاعات جغرافیایی شهر تهران،۱۳۷۹،ص۱۰)
این سیستم ابزاری قدرتمند برای کار با داده های مکانی می باشد.در سیستمgis یک نقشه واقعی تبدیل به یک نقشه رقمی (دیجیتالیزه) می شود.لذا از نظر فیزیکی حجم کمتری را نسبت به روش های سنتی(مانند نقشه های کاغذی)اشغال می کند.ویژگی بارز و با ارزشی که سیستم اطلاعات جغرافیایی را از دیگر سیستم های اطلاعاتی جدا می سازد،توانایی به کار گیری توام داده های مکانی (Spatial data) و توصیفی(Non Spatial data) است.
با بهره گرفتن از توانایی های کامپیوتر مقادیر بسیار عظیمی از داده ها را می توان با سرعت زیاد و هزینه نسبتا کم نگه داری و بازیابی نمود. در این سیستم امکان ورود انواع داده ها و اطلاعات در شکل ها و قالب های متفاوت وجود دارد مانند متن ها ، نقسه ها، تصاویر ماهواره ای و هوای، فیلم و… امکان انجام آنالیز پیچیده با مجموعه داده های مختلف مکانی،غیر مکانی بصورت توام مهمترین قابلیت gis می باشدکه نمی توان آن را با روش های دیگر مثل روش های آنالوگ انجام داد. سیستم اطلاعات جغرافیایی معمولا سیستم های تصویر متعددی را پشتیبانی میکنند و برنامه هایی برای تبدیل یک سیستم دیگر داردند.قدرت پردازش gis ما را قادر می سازد تا داده های جغرافیایی را به صورت کیفی تحلیل نماییم(روابط عمومی مرکز اطلاعات جغرافیایی شهر تهران،۱۳۷۹،ص۱۱)
تجزیه و تحلیل پیچیده می تواند تا رسیدن به یک جواب مطلوب پالایش شوندهمراهی ما با روش های سنتی بسیار گران و غیر ممکن بوده است. به هنگام نبودن نقشه ها در gis با سهولت و سرعت بسیار قابل توجهی صورت می پذیرد. از سوی دیگر ارائه خروجی های مختلف از لحاظ کیفیت، دقت، سهولت و تنوع از قابلیت های دیگر این سیستم می باشد که این خروجی ها به صورت نقشه ها،جدول و نمودار ها از مقادیر بصورت کاغذی یا به صورت نمایشی صفحه مانیتور ارائه گردند.
سیستم اطلاعات جغرافیایی در مطالعات مربوط به مکان یابی کاربری اراضی شهری کارایی گسترده ای دارد. این سیستم در زمینه مدیریت کاربری اراضی شهری کمک میکند تا در سریع ترین زمان ممکن مکان های مناسب جهت کاربری های مورد نیاز در سطح شهر پیدا شده و به معنای عام نقشه مکان یابی بهینه کاربری های شهری را به شهرسازان ارائه می دهد(نیک فوم،۱۳۷۹،ص۳)
چهار قابلیت اساسی سیستم اطلاعات جغرافیایی،ورود داده ها،مدیریت داده ها،پردازش و تجزیه داده ها و ارائه خروجی های مناسب روش سود مندی است که امکان درک ارتباطات فضایی بین عوارض نقشه را فراهم میسازد. سطح تحلیل در gis شامل سه مرحله جمع آوری اطلاعات،تجزیه و تحلیل اطلاعات براساس محاسبات آماری و ریاضی و در نهایت مدل سازی و پیش بینی روند تغیرات پدیده ها و پیشنهاد اقدامات لازم می باشد(همان منبع،۱۳۷۹،ص۴۵)
شاهکار برجسته gisدر امور شهرسازی و برنامه ریزی شهری توانایی ترکیب داده ها و بر روی گزینه های مختلف تصمیم گیری با نمایش سناریو های متفاوت حاصله از نتایج تصمیم گیری با بهره گرفتن از شبیه سازی می باشد.این قابلیت منجر به دخالت و مشارکت شهروندان در امور برنامه ریزی شهری گشته است.این قابلیت نتایج و پیامدهای مثبت و منفی هر کدام از گزینه های تصمیم گیری علاوه بر نمایش تصویری گزارشات متنی را بصورت ساده و قابل فهم برای عموم مردم را امکان پذیر می سازد.در زیر به مراحل مرفی جهان واقعی در محیطgis اشاره می کنیم(دهقانیان،۱۳۸۵،ص۳)
در ابتدا باید یک تصویر ویک دید و درک از جهان واقعی پیدا شود.به عبارت دیگر این که ما از مجموعه اطلاعات واقعی چه می خواهیم که به آن مدل جهان واقعی یاreal world mod گفته می شود.
ایجاد data model: مدل داده یا مدل جهان واقعی یا real world model را برای data base قابل درک و فهم می نماید،یا به عبارت ساده تر در این مرحله تعیین میگردد که عارضه با چه مشخصات،دقت ومقیاسی باشد تا قابل درک و فهم برای data base مدل گردد.
انتخاب data base : که با توجه به این عوامل صورت میگیرد:
الف) ایجاد و جمع آوری اطلاعات و کنترل آنها
ب)ساختار دهی اطلاعات.
ج)دخیره سازی اطلاعات
- به هنگام کردن و تبدیل فرمت اطلاعات.
- مدیریت داده ها.
-پردازش داده ها.
- بازیابی و نمایش.
- تجزیه و تحلیل و ترکیب اطلاعات.
Gis از داده های موجود در data base استفاده می کند. داده ها شامل موقعیتattribute و ارتباط بین عوارض می باشد به عنوان سیمای تقریبی از جهان واقعی در data base قرار می گیرند(دهقانیان،۱۳۸۵،ص۳)
۲-۸-سیستم ژئومورفیک
عبارت است از ساختمانی با اثر متقابل فرآیندها و شکل های زمین که به طور مجزا یا مشترک عمل کرده و مجموعه ای از واحدهای شکلی زمین را ایجاد می کنند(خیام،۱۳۷۹،ص۳۴)
مثال : یک حوضه زهکشی همراه باقله های بهم مرتبط ( خطوط تقسیم آب،تپه هاوشبکه زهکشی ومجراهای اصلی آبرفتی ) که حفظ چنین سیستمی به مقدار ورودی مواد،به سیستم جابجایی آن داخل سیستم وخروج مواد از داخل سیستم بستگی دارد.واگرمااین سیستم رابه ۳ بخش تقسیم کنیم بخش بالایی آن محل اولیه ی پیرایش مواد رسوبی است ، منطقه ی ۲ محل عبور یا حول مواد است و منطقه ۳ حوضه ی رسوبی یامنطقه ی ته نشست مواداست.(افتخاری،۱۳۸۷،ص۷)
۲-۹-مطالعات ژئومورفیک
مطالعات ژئومورفیک طیف وسیعی از دو نگرش اساسی را در بر می گیرد.
۱ –مطالعات تاریخی که میکوشد براساس نشانه های فرسایشی و رسوبی در سطح زمین به توالی حوادث تاریخی زمین پی ببرد مانند فعالیت های زمین ساختی ، سطح دریا و اوضاع اقلیمی .
۲ –مطالعات تجربی درزمینه فرآیندهای متداول معاصروبررسی رفتارموادتشکیل دهنده زمین که به طورمستقیم قابل مشاهده اندوژئومورفولوژیستها را در شناخت ثبات و تغییر شکل های زمین یاری می دهند.(محمودی،۱۳۸۷،ص۲۳)
۲-۱۰-پاسخ پیچیده و آستانه ها

با وجود داشتن چنین اطلاعات ساختارمندی می‏توانیم عبارت‏های اسمی هم‏مرجع یا به عبارت بهتر اشاره‏هایی که به یک موجودیت واحد در دنیای واقعی اشاره دارند را بهتر مورد بررسی قرار دهیم. در شکل ۴-۴ نیز اطلاعات تمام واژگان موجود در پیکره نمایش داده می‏شود.

۴-۳.تشخیص اشاره‏های هم‏مرجع
جهت استفاده از تکنیک‏های یادگیری بانظارت، به یک مجموعه آموزشی که حاوی اشاره‏های برچسب زده شده ‏باشد، نیاز است. این نمونه‏ها شامل جفت‏های (ویژگی، مقدار) می‏باشد که اطلاعات مورد نیاز موتور یادگیری را فراهم می‏کنند. مجموعه ویژگی‏های انتخاب شده، در موفقیت سیستم تشخیص مرجع مشترک، تاثیر چشم‏گیری دارند، یک مجموعه ویژگی ایده‏‏آل، مجموعه‏ای از ویژگی‏هاست که تا حدامکان حاوی اطلاعات مفید باشد و به بهینه ‏سازی ماشین یادگیر کمک کند.
۴-۳-۱. ویژگی‏ها
به طور کلی پیش از به کارگیری تکنیک‏های یادگیری ماشین در فرایند تشخیص مرجع مشترک، طیف گسترده‏ای از ویژگی‏های زبانی در این فرایند در نظر گرفته می‏شد. استخراج برخی از ویژگی‏ها مانند ویژگی‏های معنایی و ویژگی‏های دانش دامنه^[۲۱۴]، فرایند زمان‏بر و پرخطا هستند و به قدرت محاسباتی زیادی احتیاج دارند. پس از گسترش کاربرد تکنیک‏های یادگیری ماشین در تشخیص مرجع مشترک، ویژگی‏هایی که به دانش زبان‏شناسی زیادی نیاز داشتند، جای خود را به وبژگی‏های زبانی ساده و ویژگی‏های آماری دادند. در مورد زبان‏های غنی مانند انگلیسی، نتایج گزارش شده از روش‏های آماری به خوبی و در برخی موارد بهتر از نتایج بدست آمده از روش‏های زبان‏شناسی هستند.
ازآنجائیکه ابزارهای آماری زبان‏شناسی موجود در زبان پارسی بسیار محدود هستند، در این پایان‏ نامه تنها ویژگی‏هایی به کار رفته‏اند که با ابزارهای موجود و به سادگی قابل محاسبه می‏باشند. به عنوان نمونه نقش گرامری هر اشاره در تشخیص مراجع ضمایر و اسامی اشاره بسیار موثر است. اما محاسبه‏ی این ویژگی به یک تجزیه‏گر آماری نیاز دارد؛ زیرا یک تجزیه‏گر غیرآماری با وجود گرامر پرباری مانند گرامر زبان پارسی، تعداد زیادی درخت تجزیه به ازای هر جمله بدست می‏آورد، درنتیجه ممکن است به ازای هر عبارت اسمی، چندین نقش گرامری بدست آید که در این صورت ویژگی نقش گرامری کارایی چندانی نخواهد داشت. ویژگی‏های به کار رفته در این پایان‏ نامه، مطابق ویژگی‏های بکاررفته در [۱۰۵]، انتخاب شده‏اند، جدول۴-۳ فهرست ویژگی‏های به کار رفته را به همراه توصیف آنها برای هرجفت اشاره نشان می‏دهد.

۴-۳-۲. الگوریتم‏های یادگیری
مطالعات نظری انجام شده در زمینه یادگیری ماشین، بیانگر آن است که هیچ یک از الگوریتم‏های استقرائی عموماً بهتر از دیگری عمل نمی‏کند. بدین معنا که از کارائی هر یک از الگوریتم‏های استقرائی، بر روی توزیع یکنواخت، میانگین بگیریم، صفر خواهد شد. به منظور اینکه برای یک مسئله یادگیری زبان، یک یادگیر مناسب انتخاب کنیم( برای مثال می‏توان به [۶۹] مراجعه کرد). هرچقدر که عامل یادگیر، با خصوصیات آن حوزه خاص متناسب‏تر باشد، آنگاه مدل استنتاج شده توسط آن یادگیر، بهتر به داده‏های جدید آن حوزه تعمیم پیدا می‏کند. در زبان‏هایی مثل انگلیسی، عربی و چینی زمینه‏ی چنین مقایسه‏هایی با بوجود آمدن پیکره‏های تحقیقاتی فراگیری مانند MUC ، ACE و OntoNote که روش‏های متفاوتی بر روی آنها ارزیابی شده است، فراهم شده است.
پس از تعیین ویژگی‏ها، نوبت به تعیین نمونه‏های مثبت و منفی مورد نیاز برای الگوریتم یادگیری ماشین می‏رسد. نمونه‏های مثبت با جفت کردن اشاره‏های هم‏مرجع ایجاد می‏شود و نمونه‏های منفی به جفت‏هایی که باهم هم مرجع نیستند، اطلاق می‏گردد. تعداد نمونه‏های منفی در برابر نمونه‏های مثبت بسیار بیشتر خواهد ‏‏‏بود و همین امر موجب می‏شود که داده‏های آموزشی نامتوازن^[۲۱۵] شوند. بطوریکه به عنوان مثال داده‏های آموزشی حاصل از پیکره لوتوس، شامل ۱۸۰۴۸۳ نمونه منفی و ۲۴۵۲۴ نمونه مثبت می‏باشد، البته با ایجاد، برخی محدودیت‏ها تعداد نمونه‏های منفی تا ۱۱۱۴۹۲ کاهش پیدا کرد؛ به عنوان نمونه زمانیکه که هر دو اشاره، ضمیر یا شبه ضمیر باشند، آن‏ها را به عنوان جفت در نظر نمی‏گیریم. و یا در متون طولانی، محدودیت جفت‏گیری اشاره‏ها را تا دامنه ۱۰۰ واژه در نظر می‏گیریم. نهایتا حدودً ۱۸% نمونه‏های ایجاد شده، نمونه‏مثبت و حدود ۸۱% آنها، نمونه‏های منفی می‏باشد. نتایج حاصل از جفت‏های مثبت ومنفی که توسط سیستم لوتوس ایجاد شده‏است را در شکل ۴-۵ مشاهده می‏شود.

گستره مورد بررسى ازجنوب به ساحل خلیج فارس (بوشهر) ، از شمال به بخش هاى شمالى رشته کوه دنا (در شمال یاسوج)، از خاور به دشت شیراز وباختر به دشت بهبهان محدود شده و مرکزیت آن را دشت نورآباد در بر دارد ، از دیدگاه زمین شناختى، باگذر از بخش هاى شمال خاورى به جنوب باخترى محدوده، پهنه هاى رسوبى – ساختارى گوناگونى، گستره مورد پژوهش را شامل می­ شود، این پهنه ها بخش هائى از پهنه هاى ایران مرکزى ، سنندج – سیرجان و پهنه ساختارى زاگرس چین خورده – رانده را در بر می­گیرد . زاگرس چین خورده – رانده بیشترین گسترش محدوده را داراست ، که خود به زیر پهنه هاى زاگرس بلند ( زیر پهنه راندگى ها) و زیر پهنه چین خورده ساده، جدا شده است و زیر پهنه زاگرس چین خورده ساده نیز داراى تقسیمات کوچک ترى است که بخش هایى از پهنه فارس، فروافتادگى دزفول و پهنه ایذه، در محدوده ى مورد بررسى قرار دارد (۴۸).

۱-۱۱-۲- چینه نگاری ممسنی

پژوهش در ویژگى هاى دیرین جغرافیا (Paleogeography) گویاى گوناگونى در شرایط تشکیل رسوب و تفاوت در فاکتور هاى فیزیکى و شیمیایى اینگونه رسوبات مى­باشد. تغییرات سنگ شناسى سازندها و گاه گوناگونى آن در بخش هاى یک سازند، عاملى در افزایش نابهنجار، در گسترش واحد سنگى، و تفاوت در رفتار مکانیکى سازندها در برابر تنش هاى وارده، تعین کننده ویژگى هاى ریختارى هر منطقه مى­باشد. بنابراین آگاهى ازویژگى سنگ شناسى سازند ها ونهشته هاى کواترنرى در هر منطقه، بسیار مهم در فاکتورهاى ژئوتکنیکى و زمین شناسى مهندسى، و در شناخت الگوى حرکتى و شناخت روند تکوینى پهنه ها پر اهمیت است (۴۸).

برونزد سازندها در منطقه نورآباد، دربرگیرنده توالى سنگ نهشته هاى M-U Jurassic تا رسوبات جوان هلوسن است که در زیر تشریح گردیده است(۴۸):
سازند سورمه (M-U Jurassic)
محیط رسوبگیر ژوراسیک میانى و بالایى در گستره نورآباد ، دریایى کم ژرفا بوده که دربرگیرنده ستبرایى نزدیک به ۹۵۰ متر ازچینه هاى ضخیم تا توده اى سنگ آهکهاى دولومیتى، برنگ خاکسترى تاتیره بوده که دربخش هاى میانى آن ، همراه با لایه هاى نازک آهک رسى و دولومیت رسى و مارن مى­باشد.
سازند فهلیان (Neocomian)
همگام با شروع کرتاسه رسوبگذارى آهکهاى کم ژرفاى پلتى- االیتى سازند کربناته نئوکومین آغاز گردیده است. بخش پایینى آن شامل چینه هاى ستبر تا بسیار ستبر سنگ آهکهاى خاکسترى تا قهوه اى روشن مى­باشد و در بخش هاى میانى تا بالایى داراى لایه هایى با ستبراى نازک تا ستبر سنگ آهک هاى خاکسترى است.ضخامت این سازند نزدیک به ۳۵۰ متر است.
سازند گدوان( U. Neocomian-Aptian)
این واحد در بخش پایینى و بالایى خود در برگیرنده تناوب آهکهاى خاکسترى تاتیره و همچنین مارن و شیل هاى آمونیت دارى است که رنگ هوازده خاکسترى تا سبز و قهوه اى مى­باشد و بخش میانى آن از تناوب سنگ آهکهاى دریایى کم ژرفا برنگ خاکسترى است.ستبراى این واحد نزدیک به ۱۳۰ متر مى­باشد.
سازند داریان (Aptian)
این واحد با ستبرایى نزدیک به ۲۵۰ متر ازتناوب چینه هاى ستبرتا بسیارستبرسنگ آهک برنگ خکسترى روشن تا تیره است که آثار زیست قدیمى اربیتولینا درآن بوفور دیده مى­شود.
سازند کژدمى (Albian)
این واحد رسوبى در بخش پائینى خود داراى تناوبى از شیل هاى خاکسترى متمایل به سبز، همراه با آثار ترکیبات آهن به رنگ قرمز آغاز و با تناوب شیل هاى خاکسترى و سیاه Bitominous ادامه مى­یابد وبا شیل هاى تیره ومارن و میان لایه هاى آهکى خاتمه مى­یابد.
سازند سروک (Albian-cenomanian)
از دیدگاه سنگ شناسى این واحد در بخش پایینى با توالى سنگ آهک هاى رسى ریز دانه با ستبراى زیاد و میان لایه هاى نازک مارنى مى­باشد و با تناوب چینه هاى سنگ آهک بسیار ستبر ادامه مى-یابد، در بخش بالایى آن لایه هاى سنگ آهک همراه با ترکیبات آهن دار مى­باشد.
سازند گورپى (Santonian- Maastrichtian)
این واحد با ستبرایى نزدیک به ۳۰۰ مترازتناوب چینه هاى مارنى و شیل هاى خاکسترى متمایل به آبى همراه با میان لایه هاى آهکى و آهک رسى مى­باشد.
سازند پابده (Paleocene-Oligocene)
از دیدگاه سنگ شناسى این سازند در بر دارنده چینه هاى مارنى برنگ خاکسترى تا خاکسترى تیره و آبى، شیل و میان لایه هاى آهک رسى همراه گرهکهاى چرتى است.
سازند آسمارى (Oligocene-Miocene)
این واحد در بخش پایینى خود با تناوب لایه هاى بسیار ستبر از سنگ آهک و آهک رسى با میان لایه هاى نازک مارنى – شیلى آغاز و با چینه هاى سنگ آهک متوسط تا بسیار ستبر ادامه مى­یابد.
سازند گچساران (Miocene)
این واحد داراى تناوب چینه هاى مارنى و مارن هاى ژیپس دار ، گچ و میان لایه هاى نازک تا ضخیم آهک مارنى و آهک ماسه اى است و همچنین بصورت تصادفى لایه هاى ضخیم نمک (در نواحى کازرون) وجود دارد. ستبراى سازند گچساران بیش از ۱۰۰۰ متر است.
سازند میشان (Miocene)
این سازند داراى تناوبى از لایه هاى ستبر تا بسیار ستبر مارن برنگ خاکسترى گرائیده به سبز همراه با میان لایه هاى سنگ آهک پوسته اى (سرشار از پوسته صدف) نازک تا متوسط لایه برنگ خاکسترى متمایل به قهوه اى است.
سازند آغاجارى (Miocene-Pliocene)
از دیدگاه سنگ شناسى این سازند داراى تناوبى از لایه هاى متوسط تا بسیار ستبر، ماسه سنگ هاى کربناتى چرت دار، ماسه سنگ هاى متورق، فورش، مارن هایى برنگ هاى خاکسترى تا قرمز و سبز، میکرو کنگلومرا و آثارى از خرده هاى ژیپس و گچ و پوسته ى سنگواره ها برنگ سفید است. ستبراى این سازند بین ۱۰۰۰ تا ۱۳۰۰ متر مى­باشد.
سازند بختیارى (Pliocene-Quaternary)
این سازند ستبراى متفاوتى دارد، که بطور معمول، شامل تناوبى از لایه هاى متوسط تا ستبر کنگلومرایى همراه با لایه هاى ماسه سنگى است، که در بخش هاى پایینى سازند میان لایه هاى فورش و مارن نیز دیده مى­شود. لایه هاى کنگلومرایى این سازند شامل قطعات آهکى از سازندهاى قدیمى و چرت است. غالب اندازه ها در حد قلوه سنگ تا قطعه سنگ داراى گرد شدگى خوب تا عالى و کرویت خوب مى­باشد.
توالى سنگ شناسى برونزد هاى این سازند در جنوب باخترى دشت نورآباد، شامل لایه هاى کنگلومرایى سخت، ماسه سنگى و فورش است. میانگین اندازه قطعات، در حد قلوه سنگ مى­باشد و آثار قطعات چرتى و ماسه اى در کنار سیمان آهکى سخت قابل مشاهده است.

۱-۱۱-۳- رسوبات جوان گستره نورآباد

بیشتر حجم رسوبات جوان در مناطق پست و در دشت ها تجمع نموده است. رسوبات دشت نورآباد و فهلیان و دشت هاى همجوار آن در این منطقه، بطور غالب از رسوبات ریز دانه در حد ماسه، سیلت و رس تشکیل شده اند. رسوبات دشت نورآباد، در بخش هاى شمالى و شمال خاورى آن، با ریختارى هموار و با پستى و بلندى کمى و با شیب رو به باختر تا جنوب باختر است و در بخش هاى جنوب باخترى دشت، در جنوب باخترى رودخانه دروغ زن، با ریختارى ناهموار و تپه ماهورى از رسوبات ریز دانه تشکیل شده است و مناطق دامنه اى پیرامون این دشت ها از مخروط افکنه هاى دامنه اى، با گسترش بسیار کمى مى­باشند، در مسیر دره هاى منطقه، بویژه دره هاى بزرگ( دره بوان، دره هرایرز و دره هاى خاورى دشت فهلیان) رسوبات رودخانه اى و مخروط افکنه اى زیادى تشکیل شده اند. واحدهاى کواترنر موجود در منطقه نورآباد در بر دارنده واحدهاى Qc Qg, و Qap و Qsc و Qss می­باشد (۴۸).
Qc- نهشته هاى کنگلومرائى با سختى متوسط که پوشش کوهپایه اى کهن، پادگانه ها رابه تشکیل مى­دهند.
Qg- نهشته هاى کنگلومرائى با سختى کم تا بسیار ضعف، پوشش آبرفتى پادگانه هاى جوان را تشکیل می­ دهند.
Qscs – رسوبات دانه ریز در حد ماسه و سیلت، که حاشیه دشت ها را پوشش مى­دهند.
Qsc – رسوبات دانه ریز (در حد سیلت و رس) پوشش مناطق پست بویژه مرکز دشت ها را تشکیل مى­دهند.
Qap – رسوبات جوان آبرفتى بستر رودخانه ها و آبراهه ها، که در حال حاضر نیز در بستر آنها، تشکیل مى­شوند.

۱-۱۲- اهداف و ضرورت انجام پروژه

ساکنان بومی و غیر بومی به علل اجتماعی و اقتصادی و فرهنگی، از این پوشش گیاهی، آگاهانه یا از سر نا آگاهی، بهره برداری مفرط و نامسئولانه انجام داده اند. این رویه انهدام تدریجی مراتع، جنگلها و پوشش گیاهی را در پی داشته است و پیوسته عرصه های گیاهی ایران را کوچکتر و فقیرتر و وسعت بیابانها را بیشتر کرده است. بنابراین پوشش گیاهی موجود فعلی برای ایران اهمیت جدی بلکه حیاتی دارد و اکنون ضرورت حفاظت آن و کنترل بهره برداری معقول از آن بیش از هر زمان دیگر احساس می­ شود (۳۶).
مناطقی که به پوشش گیاهی آن صدمه بسیار شدید وارد شده است نه فقط باید مورد بررسی دقیق و برنامه ریزی شده قرار گیرد بلکه باید برای حفظ گونه های باقی مانده در آنها اقدام جدی چند جانبه به عمل آید. یعنی بازکاری گونه های قابل تکثیر، بررسی علل انهدام گونه های از دست رفته، جستجو و یافتن نمونه های نادر، حفاظت از ژنومهای در حال انقراض و استفاده از آنها در برنامه های اجرائی، ترمیم و بازسازی و توسعه پوشش گیاهی محیط (۳۶).
مهم ترین اهداف این مطالعه شناسایی و معرفی ترکیب فلوری منطقه می­باشد. از دیگر اهداف می­توان موارد زیر را نام برد:
- تهیه فهرستی از گونه های منطقه مورد مطالعه
- شناخت زیستگاه ها و ریز زیستگاه ها
- بررسی شرایط اکولوژیکی منطقه بر نحوه گسترش و پراکندگی گیاهان
- شناخت گونه های مهم و مورد توجه از نظر غذایی، دارویی، زینتی و غیره.
- بررسی تخریب های انسانی بر پوشش گیاهی منطقه و ارائه پیشنهاد برای جلوگیری از این تخریب ها و انقراض گیاهان در طی سال های آینده.
فصل دوم

مواد و روش ها

۲-۱- مطالعات صحرایی

جمع آوری گیاهان از بهمن ماه ۱۳۹۱ آغاز و اردیبهشت ماه ۱۳۹۳ پایان یافت. در این مدت سعی شد تا در فصل های مختلف به مناطق مورد مطالعه مراجعه و جمع آوری نمونه های گیاهی صورت گیرد. نمونه های گیاهی در ۱۳۳ ایستگاه جمع آوری و طول، عرض و ارتفاع هر ایستگاه با دستگاهGPS ثبت گردید. در این مطالعه تلاش شد تا گونه های گیاهی مناطق مختلف مورد بررسی با توجه به طیف تغییراتی که در شرایط اقلیمی ایجاد می­ شود، جمع آوری و یا گزارش شوند هر چند که سعی بر بررسی گونه ها بر اساس یک خط ترانسکت در عرض مناطق مورد مطالعه بود. نمونه برداری های انجام شده حاصل بیش از ۲۲ بار مراجعه به مناطق مورد مطالعه و ۲۲ نفر روز کار (۱۹/۱۱، ۲۶/۱۱، ۳/۱۲، ۱۰/۱۲، ۱۸/۱۲ در سال ۱۳۹۱ و ۲/۱، ۱۰/۱، ۲۰/۱، ۲۹/۱، ۱۲/۲، ۱۷/۲، ۲۵/۲، ۲۰/۴، ۳۰/۵، ۱۴/۶، ۱۶/۹، ۱۳/۱۰، ۹/۱۱ در سال۱۳۹۲ و ۲/۱، ۵/۱، ۱۵/۱، ۶/۳ در سال ۱۳۹۳) بوده است.

• روش تحقیق

۳-۱. مقدمه
در این فصل ابتدا به بررسی نظریه خرد جمعی بر اساس تعاریف کتاب سورویکی می‌پردازیم. در این راستای ابتدا شرایط چهارگانه جامعه خردمند را بررسی می‌کنیم و سپس به بررسی استثناها در این نظریه خواهیم پرداخت. پس از تشریح نظریه خرد جمعی، روش پیشنهادی اول این تحقیق را شرح می‌دهیم. این روش را ما با عنوان “خوشه‌بندی خردمند با بهره گرفتن از آستانه‌گیری” می‌شناسیم که در آن مطابق با ادبیات مطرح‌شده در خوشه‌بندی ترکیبی، ابتدا به بیان چهارچوب کلی آن ‌پرداخته و سپس برای شرایط چهارگانه خرد جمعی تعریفی متناسب و جدید ارائه می‌دهیم. آنگاه بر اساس این تعاریف الگوریتم پیشنهادی روش اول را بیان می‌کنیم. در این روش پس از تولید نتایج اولیه با بهره گرفتن از چهارچوب پیشنهادی غیرمتمرکز به آستانه‌گیری از نتایج به دست آمده از ارزیابی درجه استقلال الگوریتم‌ها و پراکندگی نتایج اولیه می‌پردازیم و در پایان بر اساس نتایج انتخاب‌شده (افرازهای خردمند) نتیجه نهایی را تولید می‌کنیم. در این روش دو الگوریتم پایه غیر هم نام کاملاً مستقل و درجه استقلال الگوریتم‌های هم نام بر اساس پارامترهای اساسی آن‌ ها محاسبه می‌شود.

در ادامه‌، روش پیشنهادی دوم این تحقیق بیان می‌شود. این روش که ما آن را با عنوان ” خوشه‌بندی خردمند مبتنی بر گراف استقلال الگوریتم “می‌شناسیم به بهبود دو بخش از روش اول می‌پردازد. این روش در ابتدا این ایده را بررسی می‌کند که الگوریتم‌های غیر هم نام کاملاً مستقل نیستند. در این راستای برای محاسبه درجه استقلال دو الگوریتم با بهره گرفتن از ایده تبدیل کد به گراف در تست نرم‌افزار به ارائه روشی با عنوان مدل‌سازی گراف استقلال الگوریتم می‌پردازیم. با مقایسه گراف‌های به دست آمده (درجه استقلال) در این روش می‌توان یک وزن برای احتمال صحت جواب‌های به دست آمده پیشنهاد داد. از این روی در این روش به جای ارزیابی و آستانه‌گیری از استقلال الگوریتم‌ها، آن‌ ها را به عنوان وزنی برای ترکیب نتایج در نظر می‌گیریم که این کار نیاز به تعیین آستانه برای استقلال را از بین می‌برد. در روش دوم پیشنهادی این تحقیق رابطه‌ای جدید بر اساس رابطه ۲-۵۶ برای ترکیب نتایج اولیه به صورت وزن‌دار با عنوان روش انباشت مدارک وزن‌دار یا ^[۱۵۲]WEAC معرفی می‌شود.
۳-۲. نظریه خرد جمعی
“فرانسیس گالتون” فیلسوف و دانشمند علم آمار از انگلستان بود که مفاهیم اصلی انحراف استاندارد و همبستگی را معرفی کرد. یک روز که او از نمایشگاه دام بازدید می‌کرد، به جایی رسید که در آن مسابقه‌ای ترتیب داده شده بود. یک گاو نر فربه انتخاب‌شده و در معرض دید عموم قرار گرفته بود. هر کس که تمایل شرکت در مسابقه را داشت باید شش پنس می‌پرداخت و ورقه‌ای مهرشده را تحویل می‌گرفت. در آن ورقه باید تخمین خود را از وزن گاو نر می‌نوشت. نزدیک‌ترین تخمین به واقعیت برنده مسابقه بود و جوایزی به صاحب آن تعلق می‌گرفت. مجموعاً ٧٨٧ نفر در مسابقه شرکت کردند تا شانس خود را بیازمایند. افراد از همه تیپ و طبقه‌ای آمده بودند. از قصاب گرفته که قاعدتاً باید بهترین و نزدیک‌ترین نظر را به واقعیت می‌داد تا کشاورز و مردم عامی بی تخصص. گالتون می‌خواست دریابد عقل جمعی مردم پلیموت چگونه قضاوت کرده است. بدون شک تصور او این بود که عدد مزبور فرسنگ‌ها از عدد واقعی فاصله خواهد داشت چرا که از دید وی افراد کم‌هوش و عقب‌مانده در آن جمع اکثریت قاطع را تشکیل می‌دادند. برخلاف نظر گالتون، متوسط نظرات جمعیت این بود که گاو نر ١١٩٧ پوند وزن‌دارد و وزن واقعی گاو که در روز مسابقه وزن‌کشی شد ١١٩٨ پوند بود. گالتون اشتباه می‌کرد. نظر جمع تقریباً به طور کامل با واقعیت تطابق داشت گالتون در مقاله‌ای که در مجله علمی “طبیعت” منتشر نمود نوشت نتایج نشان می‌دهد که قضاوت‌های جمعی و دموکراتیک از اعتبار بیشتری نسبت به آنچه که من انتظار داشتم برخوردارند [۴۴]. نظریه هیئت‌منصفه که اولین بار توسط کندورست بیان شد نیز این نتیجه گالتون را تأیید می‌کند. این نظریه در علوم سیاسی، احتمال نسبی درستی نظر گروهی از افراد (رأی اکثریت) را بررسی می‌کند. نظریه خرد جمعی که اولین بار توسط سورویکی در کتابی با همان عنوان انتشار یافته است، تأیید می‌کند که یک جمع می‌تواند مسئله را بهتر از اکثر اعضای گروه حل کند. مطابق تعریف این کتاب، یک جمعیت به هر گروهی از افراد اطلاق می‌شود که می‌توانند به طور جمعی تصمیمی بگیرند یا مسئله‌ای را حل کنند [۵۵].
۳-۲-۱. شرایط جامعه خردمند
خرد جمعی روشی نوین برای تصمیم‌گیری‌های اجتماعی می‌باشد. کارایی این روش نه تنها در نظریه بلکه در عمل نیز در مسایل مختلف اثبات شده است که پیش‌تر به آن اشاره شده است. این روش تأیید می‌کند که یک جمع می‌تواند مسئله را بهتر از اکثر اعضای گروه حل کند مطابق تعریف این خرد جمعی، یک جمعیت به هر گروهی از افراد اطلاق می‌شود که می‌توانند به طور جمعی تصمیمی بگیرند یا مسئله‌ای را حل کنند. مطابق تحقیقات مک‌کی، همه جمعیت‌ها (گروه‌ها) خردمند نیستند. یک مثال روشن از این قضیه بازار سهام است که جمعیت به سمت حباب بازار هدایت می‌شود. بنابراین ابتدا باید فهمید که تحت چه شرایطی خرد جمعی می‌تواند اثرگذار باشد [۴۴]. از این روی در این روش چهارچوبی جهت تعریف جامعه خردمند ارائه شده است. سورویکی چهار شرط اساسی زیر را برای تمایز جمعیت خردمند از یک جمعیت غیر عاقل پیشنهاد می‌دهد: [۵۵]

• تنوع (پراکندگی^[۱۵۳]) آراء

• استقلال^[۱۵۴]آرا‍ء

• عدم تمرکز^[۱۵۵]آراء

• روش ترکیب^[۱۵۶]مناسب

۳-۲-۱-۱. تعریف معیار پراکندگی
در خرد جمعی معیار تنوع یا پراکندگی به صورت زیر تعریف می‌شود:
“هر فرد باید به طور جداگانه اطلاعی از موضوع مورد نظر داشته باشد حتی اگر اطلاعات مزبور غلط و مخدوش باشد.” [۵۵]
یکی از دلایلی که سورویکی در خصوص چرایی کارکرد نظریه خرد جمعی مطرح می‌کند این است که نظر هر فرد دو عنصر را در درون خود دارد اطلاعات صحیح و غلط. اطلاعات صحیح (از آن رو که صحیح‌اند) هم جهت‌اند و بر روی یکدیگر انباشته می‌شوند اما خطاها در جهات مختلف و غیر همسو عمل می‌کنند لذا تمایل به حذف یکدیگر دارند. نتیجه این می‌شود که پس از جمع نظرات آنچه که می‌ماند اطلاعات صحیح است. از این روی معیار پراکندگی یکی از مهم‌ترین اصل‌ها در خرد جمعی است زیرا به طور مستقیم بر روی میزان هم جهت سازی آرای تأثیر دارد [۵۵].
۳-۲-۱-۲. تعریف معیار استقلال
استقلال یکی دیگر از اصل‌های خرد جمعی است. در صورت وابستگی افراد به گروه یا فرد خاصی اصل هم جهتی در آرای از بین می رود. به عبارت دیگر در صورت نبود استقلال مقدار انحراف معیار آرای جامعه آماری ما واقعی نخواهد بود و نظریه خرد جمعی در این‌گونه جوامع که ما آن را در با عنوان جامعه‌های دیکتاتوری می‌شناسیم درست عمل نمی‌کند. در خرد جمعی معیار استقلال به صورت زیر تعریف می‌شود:
“نظر افراد باید به طور مستقل و بدون تأثیر گرفتن از یک فرد یا گروه مشخص شکل گیرد.” [۵۵]
۳-۲-۱-۳. تعریف معیار عدم تمرکز
در خرد جمعی معیار عدم تمرکز به صورت زیر تعریف می‌شود:
” افراد باید توانایی شخصی سازی و نتیجه‌گیری مبتنی بر دانش محلی خود را داشته باشند.” [۵۵]
با توجه به مثال‌هایی که سورویکی در مورد عدم ‌تمرکز در آژانس اطلاعات مرکزی آمریکا (^[۱۵۷]CIA) یا سیستم‌عامل لینوکس ذکر می‌کند، باید گفت که این معیاری کیفی است. همچنین فاجعه شاتل کلمبیا یکی از مثال‌های مهمی است که در کتاب خرد جمعی در مورد مشکلات بالقوه تمرکز به آن اشاره شده است. سورویکی این مشکل را این‌گونه توجیه می‌کند، به علت بوروکراسی در مدیریت سلسله مراتبی ناسا این فاجعه کاملاً به آگاهی مهندسین سطح پایین (اجرایی) وابسته شده بود (امکان ردیابی آن در سطوح بالاتر وجود نداشت) وی همچنین اشاره می‌کند که چون تمامی مهندسان ناسا به صورت متمرکز برای این پروژه آموزش‌دیده بودند از این رو هیچ کس مشکل را درک نکرد که این منجر به آن فاجعه شد [۵۵].
۳-۲-۱-۴. روش ترکیب مناسب
یکی دیگر از اصل‌های بسیار مهم در خرد جمعی روش ترکیب مناسب می‌باشد. سورویکی آن را این‌گونه تعریف می‌کند:
“باید مکانیزمی وجود داشته باشد که بتوان توسط آن نظرات افراد را با یکدیگر ترکیب کرده و به یک نظر جمعی تبدیل نمود“ [۵۵]
آن چیز که در اینجا بدهی است آن است که روش ترکیب باید طوری انتخاب شود که متناسب با داده‌های ورودی (رأی افراد) باشد و خروجی مناسب را تولید کند (یک نظر واحد و کامل) و در ادغام داده‌های ورودی کمترین خطا را داشته باشد (به طور ایده‌آل صفر) و پاسخگوی انواع مسائل خرد جمعی باشد. از این روی نمی‌توان یک روش واحد برای ترکیب نتایج اولیه تمامی مسائل خرد جمعی پیدا کرد و باید متناسب باهر مسئله روشی را اتخاذ کرد برای مثال در مسئله فروشگاه دام که گالتون آن را با ایده ابتدایی خرد جمعی حل کرد مکانیزم ترکیب “میانگین” بود.
۳-۲-۲. اهمیت و رابطه استقلال و پراکندگی در خرد جمعی
در سال‌های نخستین قرن بیستم طبیعی دان آمریکائی “ویلیام بیب^[۱۵۸]” در حین مطالعات خود در جنگل‌های جزایر گویان با منظره عجیبی برخورد کرد. لشگر بزرگی از مورچه‌ها در پیرامون یک دایره بزرگ که محیطی در حدود ۴٠٠ متر داشت بی‌وقفه در حال حرکت بودند. آنان هر ۵/٢ ساعت یک‌بار به دور این دایره می‌گشتند. این گردش آن قدر ادامه یافت که پس از ٢ روز اکثر آن‌ ها جان خود را از دست دادند. آنچه که بیب مشاهده کرده بود بیولوژیست‌های امروزی آن را “دایره آسیاب^[۱۵۹]” می‌نامند. این دایره زمانی شکل می‌گیرد که گروهی از مورچگان از “جمع^[۱۶۰]” خود به دور می‌افتند. وقتی که چنین امری اتفاق می‌افتد آنان از یک قانون ساده پیروی می‌کنند. از مورچه جلوی خود تبعیت کن. این دایره زمانی می‌شکند که به طور تصادفی یکی از مورچه‌ها به دلیلی نامعلوم دایره را ترک می‌کند و مورچه بعدی به دنبال او به راه می‌افتد.
جانسون در کتاب خود بنام ظهور می‌گوید: “کلنی مورچگان معمولاً بسیار خوب کار می‌کند. هیچ کس گروه را ترک نمی‌کند، هیچ کس فرمان نمی‌دهد و هیچ کس اطاعت نمی‌کند. هیچ مورچه‌ای به تنهایی نمی‌داند چه می‌کند و هیچ نوع اطلاعاتی در اختیار ندارد اما جمع آن‌ ها غذا را پیدا می‌کند، ذخیره می‌کند، کارهای مربوط به جمع را به بهترین شکل انجام می‌دهد و تولیدمثل نیز می‌کند". اما همین اصل تبعیت کورکورانه، باعث مرگ آنان در دایره آسیاب می‌شود. یک مورچه هیچ استقلال رأیی ندارد و به همین دلیل هم زمانی که در دایره مرگ گرفتار می‌آید راه خلاصی به بیرون را نمی‌یابد [۳۶]. انسان‌ها اما به خلاف مورچگان می‌توانند مستقل فکر کرده و مستقل عمل کنند. مفهوم استقلال این است که به طور نسبی و به میزانی فرد قادر است مستقل از جمع عمل نماید. این تفاوت مهم و چشمگیری است که جمع ما را از مورچگان متمایز می‌کند.
استقلال به دو دلیل از اهمیت بسیاری در ارتقاء هوش جمعی برخوردار است. اول اینکه از تکرار یک نوع خطا جلوگیری می‌کند. خطای یک فرد بر قضاوت یک جمع یک تأثیر خردکننده ندارد، اما اگر همان خطا به طور سامانمند در تعداد زیادی از افراد جمع گسترش یابد آن وقت است که رأی جمع را به طور منفی تحت تأثیر قرار می‌دهد. دوم آن که افکار مستقل اطلاعات تازه و متنوع را وارد جمع می‌کند درحالی‌که اگر افکار مستقل نباشند همان نوع اطلاعات در جمع تکرار می‌شود و چیز تازه‌ای به خرد جمع اضافه نمی‌شود. بنابراین هوشمندترین گروه‌ها آن‌هایی هستند که افراد آن از تنوع بالا و استقلال رأی هرچه بیشتر برخوردار باشند. مفهوم مخالف آن این است که جمعی که افرادش به لحاظ فکری به هم نزدیک و نزدیک‌تر شوند از درجه هوش چندان بالایی برخوردار نیست.
آنچه که ما می‌خواهیم به عنوان یک اصل مهم از آن یاد کنیم این است که هر چقدر افراد یک جمع به یکدیگر نزدیک‌تر باشند و بتوانند با یکدیگر روابط فردی برقرار کنند تصمیم جمع از عقلانیت بیشتر به دور خواهد بود. هر چقدر ما به یکدیگر نزدیک‌تر باشیم باورهایمان به یکدیگر نزدیک شده و امکان تصحیح خطاهایمان کاهش می‌یابد. ممکن است به لحاظ فردی در اثر این هم نشینی خود به هوش و دانش بالاتری دست یابیم اما قطعاً جمع را به بی‌خردی و بلاهت نزدیک می‌کنیم.
۳-۲-۳. استثناءها در خرد جمعی
سه مسئله مجزایی که مشخص شده است که در آن‌ ها جمعیت‌ها ممکن است از تک‌تک اعضا هوشمندانه‌تر عمل کنند عبارت‌اند از: الف) مسئله سوزن در انبار کاه که بعضی از افراد جمعیت ممکن است جواب را بدانند درحالی‌که خیلی‌ها نمی‌دانند. ب) مسئله تخمین حالت که بعضی افراد جمعیت ممکن است با خوش‌شانسی جواب دقیق را بدهند (درحالی‌که خودشان از قبل از میزان دقت جوابشان آگاه نباشند)، اما گروه این‌طور نباشد. ج) مسئله پیشگویی که جواب هنوز باید کشف (آشکار) شود [۴۹, ۵۳]. برای مسئله پیشگویی، جواب کشف نشده هم می‌تواند ثابت باشد (به عنوان مثال پیشگویی برنده بعدی جایزه اسکار^[۱۶۱]، خود جواب را تغییر نمی‌دهد)، هم اینکه جواب می‌تواند شناور باشد یعنی عمل بعدی شما جواب را تغییر می‌دهد (مثل برگشت سرمایه‌گذاری شما که خود در جواب نهایی موثر است) [۳۲].
۳-۳. خوشه‌بندی خردمند با بهره گرفتن از آستانه‌گیری
شکل۳-۱. چهارچوب الگوریتم خوشه‌بندی خردمند با بهره گرفتن از آستانه‌گیری
شکل ۳-۱ چهارچوب الگوریتم خوشه‌بندی خردمند با بهره گرفتن از آستانه‌گیری را نشان می‌دهد. در این روش کل داده‌ به صورت مستقیم در اختیار تمام الگوریتم‌های پایه قرار می‌گیرد. روند اجرای الگوریتم بدین گونه است که ابتدا اولین الگوریتم پایه اجراشده و نتیجه آن پس از ارزیابی پراکندگی (باید توجه داشت چون اولین الگوریتم است هیچ الگوریتمی جهت ارزیابی درجه استقلال در بخش الگوریتم‌های انتخاب‌شده وجود ندارد و نتیجه ارزیابی استقلال کاملاً مستقل خواهد بود) به بخش الگوریتم‌های انتخاب‌شده که ما آن را با عنوان جامعه خردمند می‌شناسیم اضافه می‌شود. سپس نوبت الگوریتم بعدی است که پس از تولید نتیجه‌ی به ارزیابی درجه استقلال و میزان پراکندگی آن می‌پردازیم و در صورتی که نتایج ارزیابی‌ از میزان آستانه تعیین‌شده بیشتر باشد افراز تولیدشده به داخل جامعه خردمند اضافه خواهد شد. در این روش در صورت رد نتیجه به دست آمده در هر بخش فرایند ارزیابی نتیجه الگوریتم متوقف‌شده و به سراغ الگوریتم پایه بعدی خواهیم رفت. در این تحقیق بر خلاف روش‌های پیشین خوشه‌بندی ترکیبی، کل افراز به دست آمده از یک الگوریتم خوشه‌بندی پایه را در صورت داشتن شرایط لازم وارد مجمع می‌کنیم و این‌گونه اصالت جواب حفظ می‌شود. مهم‌ترین تفاوت این روش با روش‌های قبلی را می‌توان موارد زیر دانست:
اولین تفاوت این روش نحوه ارزیابی الگوریتم خوشه‌بندی است که در این روش پس از اجرای هر الگوریتم پایه، استقلال و پراکندگی آن نسبت به سایر الگوریتم‌های داخل مجمع محاسبه می‌شود و در صورت داشتن شرایط وارد مجمع می‌شود.
دوم اینکه در اینجا به طور غیرمتمرکز الگوریتم‌ها عمل می‌کنند و الگوریتمی که بدون کیفیت، پراکندگی و استقلال باشد قادر به ورود در مجمع نیست. لذا خطاهای غیر هم جهت به وجود آمده در این روش حذف‌شده، و آثار جواب‌های هم جهت در مجمع بر روی هم افزوده خواهند شد که این کاملاً منطبق بر اصول حاکم بر خرد جمعی می‌باشد.
سوم اینکه چون بعد از رسیدن جمعیت مجمع به تعداد مورد نظر ما، هیچ گزینش دیگری برای تولید جواب نهایی نیاز نیست کیفیت نتایج نهایی حفظ می‌شود.
ادعاهای مطرح‌شده در این بخش پس از توضیح روش کار الگوریتم به صورت کامل و واضح در بخش بررسی مکانیزم بازخورد مورد مطالعه قرار می‌گیرد. در ادامه به تشریح تعاریف چهارگانه خرد جمعی مطابق با ادبیات خوشه‌بندی ترکیبی خواهیم پرداخت.
۳-۳-۱. روش ارزیابی پراکندگی نتایج
در مورد پراکندگی آراء باید گفت چون ما در خوشه‌بندی ترکیبی با داده‌ها و نتایج خوشه‌بندی اولیه سر و کارداریم از واژه پراکندگی نتایج اولیه استفاده می‌کنیم و بر اساس این فرض و تعریف سورویکی از تنوع آراء آن را به صورت زیر بازنویسی می‌کنیم:
هر الگوریتم خوشه‌بندی پایه باید به طور جداگانه و بدون واسطه به داده‌های مسئله دسترسی داشته و آن را تحلیل و خوشه‌بندی کند حتی اگر نتایج آن غلط باشد.
در اینجا نتایج غلط موجب کشف عدم تنوع و جلوگیری از تکرار یک جواب خاص خواهد شد. ما در این تحقیق بر اساس معیار APMM (رابطه ۲-۲۹) معیاری جدید جهت سنجش پراکندگی نتیجه هر الگوریتم خوشه‌بندی پایه ارائه می‌دهیم. در این تحقیق برای محاسبه مقدار پراکندگی یک خوشه از AAPMM (رابطه ۲-۳۰) استفاده می‌کنیم چون این معیار هم از لحاظ پیچیدگی زمانی سریع‌تر از NMI می‌باشد و هم مشکل تقارن آن را ندارد. معیاری که این تحقیق جهت سنجش پراکندگی نتیجه افراز یک خوشه‌بندی پایه معرفی کرده است A3 نام دارد که میانگین وزن‌دار AAPMM می‌باشد که به شرح زیر است:
(۳-۱)