نمودار ۳-۲ تغییرات دمای حداقل و حداکثر طی فصل رشد لوبیا در محل انجام آزمایش ۲۵
نمودار ۳-۳ تغییرات ساعات آفتابی طی فصل رشد لوبیا در محل انجام آزمایش ۲۶
نمودار ۴-۱ اثر مالچ بر تعداد غلاف سبز تشکیل شده در هر بوته لوبیا ۳۳
نمودار ۴-۲ اثر تاریخ کاشت بر تعداد دانه سبز تشکیل شده در هر بوته لوبیا ۳۷
نمودار ۴-۳ اثر تاریخ کاشت بر تعداد دانه خشک تشکیل شده در هر بوته لوبیا ۳۷
نمودار ۴-۴ اثر تاریخ کاشت بر تعداد گل تشکیل شده در هر بوته لوبیا ۳۷
نمودار ۴-۵ اثر تاریخ کاشت بر تعداد گره ریشه تشکیل شده در هربوته لوبیا ۴۰
نمودار ۴-۶ اثر مالچ بر تعداد گره ریشه تشکیل شده در هر بوته لوبیا………………………………….۴۰
نمودار ۴-۷ اثر متقابل تاریخ کاشت × مالچ بر تعداد گره ریشه تشکیل شده در هر بوته لوبیا ۴۰
نمودار ۴-۸ اثر مالچ بر درصد پوشش علف هرز در لوبیا ۴۲
نمودار ۴-۹ اثر متقابل تاریخ کاشت × مالچ بر درصد پوشش علف هرز در لوبیا ۴۲
نمودار ۴-۱۰ اثر تاریخ کاشت بر مقدار رطوبت نسبی خاک ۴۴
نمودار ۴-۱۱ اثر مالچ بر مقدار رطوبت نسبی خاک ۴۴
نمودار ۴-۱۲ اثر تاریخ کاشت بر عملکرد غلاف خشک گیاه لوبیا ۴۶
نمودار ۴-۱۳ اثر مالچ بر عملکرد غلاف خشک گیاه لوبیا ۴۶
نمودار ۴-۱۴ اثر تاریخ کاشت بر عملکرد دانه خشک گیاه لوبیا ۵۰
نمودار ۴-۱۵ اثر مالچ بر عملکرد دانه خشک گیاه لوبیا ۵۰
نمودار ۴-۱۶ اثر متقابل تاریخ کاشت × مالچ بر عملکرد دانه گیاه لوبیا ۵۰
نمودار ۴-۱۷ اثر تاریخ کاشت بر عملکرد بیولوژیک گیاه لوبیا ۵۲
نمودار ۴-۱۸ اثر متقابل تاریخ کاشت × مالچ بر عملکرد بیولوژیک گیاه لوبیا ۵۲
نمودار ۴-۱۹ اثر تاریخ کاشت بر شاخص برداشت گیاه لوبیا ۵۴
نمودار ۴-۲۰ اثر مالچ بر شاخص برداشت خشک گیاه لوبیا ۵۴
نمودار ۴-۲۱ اثر تاریخ کاشت بر درجه باردهی گیاه لوبیا ۵۶
نمودار ۴-۲۲ اثر متقابل تاریخ کاشت × مالچ بر درجه باردهی گیاه لوبیا ۵۶
اثر تاریخ کاشت و مالچ کاه و کلش بر رشد و عملکرد لوبیا محلی گیلان
چکیده
به منظور تعیین تاریخ کاشت مناسب و بررسی اثر کاربرد مالچ بر رشد و عملکرد لوبیا آزمایشی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی ۱۳۹۳ در مزرعه تحقیقاتی واقع در روستای حسن آباد کوچصفهان اجرا گردید. فاکتورهای آزمایش شامل تاریخ کاشت در سه سطح(۳، ۱۰ و ۱۷ اردیبهشت) و دو سطح استفاده از مالچ کاه و کلش و عدم استفاده از مالچ کاه و کلش بود. خصوصیات مورد بررسی عبارت بودند از: تعداد غلاف سبز، تعداد دانه سبز، تعداد دانه خشک، تعداد غلاف خشک، تعداد گل، تعداد گره های ریشه، درصد پوشش علف های هرز، رطوبت نسبی خاک، عملکرد غلاف خشک، عملکرد دانه خشک، عملکرد بیولوژیک، شاخص برداشت، درجه باردهی، وزن صد دانه، محتوای نسبی آب برگ. نتایج تجزیه واریانس نشان داد، اثر تاریخ کاشت برای تمام صفات به جز تعداد غلاف سبز و درصد علف هرز معنی دار بود. اثر مالچ نیز برای همه صفات به غیر از تعداد دانه سبز، تعداد گل، عملکرد بیولوژیک و درجه باردهی معنی دار بود. اثر متقابل تاریخ کاشت × مالچ برای صفات تعداد دانه خشک، تعداد گره ریشه، تعداد برگ، درصد علف هرز، عملکرد دانه خشک، عملکرد بیولوژیک و درجه باردهی معنی دار بود. مقایسه میانگین صفات مورد بررسی نشان داد تاریخ کاشت اول اثر بیشتری نسبت به سایر تاریخ های کاشت داشت. استفاده از مالچ کاه و کلش به طور مؤثری صفات مورد ارزیابی را افزایش داد. براساس نتایج به دست آمده تاریخ کاشت اول و استفاده از مالچ اثر بیشتری بر رشد و عملکرد لوبیا در این منطقه داشت.

کلمات کلیدی: تاریخ کاشت، عملکرد، لوبیا، مالچ
فصل اول
مقدمه
دو سوم ساکنین زمین با فقر غذایی و سوء تغذیه روبرو هستند. مهمترین نقص غذایی مربوط به کمبود پروتئین می باشد. در کشورهای عقب مانده و در حال توسعه به دلیل کمبود منابع پروتئین حیوانی و فقر اقتصادی، نیاز پروتئینی انسانها از منابع گیاهی به ویژه حبوبات تأمین می شود(نخزری مقدم و رمرودی، ۱۳۸۱). لوبیا یکی از قدیمی ترین منابع غذایی بشر است که به دلیل آسانی هضم، ارزش غذایی خوب و محتوای پروتئین بالا در بین حبوبات دارای اهمیت خاص است(لک و همکاران، ۱۳۸۸). افزایش تولید در کشاورزی عمدتاً یا از طریق افزایش سطح زیرکشت و یا افزایش عملکرد در واحد سطح انجام می گیرد. زمان کاشت یکی از مهمترین عوامل زراعی مؤثر بر روی عملکرد و دیگر خصوصیات هر گیاه زراعی است و مناسب ترین زمان کاشت برای هر گیاه زمانی است که خاک رطوبت مناسب و مطلوب و دمای لازم برای رشد بذر را دارا باشد(ثابتی و همکاران، ۱۳۹۲). دستیابی به عملکرد دانه زیاد در لوبیا از اهداف اصلی کشت این گیاه است که می تواند با تغییر عوامل ژنتیکی، محیطی و مدیریتی و برهمکنش آنها به دست آید. از میان عوامل مدیریتی، تاریخ کاشت عامل مهمی است که از راه تأثیر بر طول دوره رشد رویشی و زایشی و نسبت آنها، بر عملکرد کمی و کیفی لوبیا اثرمی گذارد کاشت به موقع لوبیا سبب می شود که زمان گلدهی با دمای مناسب برخورد کرده و در نتیجه غلاف و دانه ی بیشتری تشکیل شود. تاریخ کشت مناسب همچنین، سبب بهینه شدن طول دوره رشد و گسترش اندامهای رویشی شده و پتانسیل انتقال مواد فتوسنتزی به قسمتهای ذخیره ای از جمله دانه را افزایش می دهد. اما، تأخیر در کاشت در کنار کوتاه تر کردن طول دوره رشد رویشی سبب گل انگیزی زودتر از موعد گیاه می شود که به نوبه ی خود کاهش تجمع ماده خشک، کاهش تعداد غلاف و شاخه در بوته و در نهایت، کاهش عملکرد را در پی خواهد داشت(شفارودی و همکاران، ۱۳۹۱). خشکی عمده ترین تنش محیطی و مهمترین عامل محدود کننده تولید محصولات در سرتاسر جهان است. برای این منظور مالچ به عنوان محافظی برای گیاهان به کار می رود و آن ها را در برابر تغییر دمای شدید خاک و از دست رفتن آب زمین محافظت می کند. مالچ یکی از تکنیک های مدیریتی خوب است که می تواند محیط خاک را حفظ و باعث کاهش هجوم علف هرز گردد(خنک و همکاران، ۱۳۹۱). در این روش خاک بوسیله مواد زیستی(کاه و کلش، بقایای گیاهی، برگ درختان و غیره) یا مواد غیر زیستی نظیر پلاستیک پوشانده می شود که از طریق جلوگیری از خروج رطوبت خاک، کنترل علف های هرز و کاهش هدر رفت آب، جلوگیری از سله بستن خاک، جلوگیری از تابش نور خورشید و افزایش راندمان مصرف خاک باعث کاهش مصرف آب می شود(رجب لاریجانی و زرگر، ۱۳۹۱). همچنین به نزول دمای خاک، کاهش فرسایش اصلاح اراضی زیرکشت، ایجاد فشار بر جوانه زنی و عدم استقرار علف های هرز، تولید گیاهان زراعی با ارزش و با کیفیت و مدیریت حشرات کمک می نماید(کوچکی، ۱۳۸۳). در نتیجه استفاده از مالچ کاه و کلش باعث افزایش معنی داری بر روی عملکرد لوبیا و همچنین افزایش رطوبت و کاهش مصرف آب می شود و این گیاه به دلیل بومی بودن آن و همچنین سازگار بودن آن با خاک این منطقه(کوچصفهان) انتخاب شده است. به همین جهت، مطالعه حاضر به منظور بررسی اثر تاریخ کاشت و مالچ کاه و کلش بر رشد و عملکرد لوبیا محلی گیلان در کوچصفهان اجرا شد.
فصل دوم
بررسی منابع
۲-۱- مبدأ و تاریخچه لوبیا
منشا گونه های حبوبات بیش از یک نقطه در جهان است و در دنیای قدیم مناطقی مانند مدیترانه، آسیای مرکزی، آسیای صغیر، آفریقا، هندوستان و مناطق هند و چین را شامل می گردد. در دنیای جدید آمریکای مرکزی و جنوبی نیز مناطق مهمی هستند. اندونزی، استرالیا و آمریکای شمالی مناطق ثانویه منشا حبوبات به شمار می روند. مبدأ لوبیا معمولی احتمالا بخشهای حاره آمریکای جنوبی در مکزیک و گواتمالا است. لوبیا ۴ تا ۷ هزار سال قبل از میلاد در مکزیک و بین ۱ تا ۳ هزار سال قبل از میلاد توسط بومیان آمریکا کشت و کار می شده، که با کشف قاره آمریکا زراعت آن در دنیا گسترش پیدا کرده است(مجنون حسینی، ۱۳۸۷). اصل پیدایش لوبیا در آمریکا است که دانشمندان در اواخر قرن ۱۹ بر اساس مشاهدات بدست آمده از بقایای باستان شناسی ابتدا از پرو و پس از آن از جنوب غربی ایالات متحده به این نتیجه رسیدند(باقری، محمودی، قزلی، ۱۳۸۰؛ مارتینز^[۱]، ۲۰۰۳). در دنیا تا کنون چهل هزار ژرم پلاسم لوبیا جمع آوری شده که اکثر آنها به دو منطقه خشک و مرکز پیدایش آمریکای جنوبی و مرکزی تعلق دارند. در بین انواع گونه ها، لوبیا معمولی خشک و لوبیا سبز بیشترین توجه را به خود معطوف داشته اند. لوبیا سبز در قرن ۱۶ میلادی توسط اسپانیایی ها و پرتقالی ها به اروپا آورده شد و از آنجا به آفریقا و آسیا منتقل گردید(مجنون حسینی، ۱۳۸۷).
۲-۲- اهمیت اقتصادی لوبیا
مصرف جهانی حبوبات طی دوره ۱۹۹۰ تا ۲۰۰۷ با میانگین رشد سالانه ۴۱/۱ درصد، از ۳۲میلیون تن در سال ۱۹۹۰ به ۳۹ میلیون تن در سال ۲۰۰۷ رسیده است. کشورهای شبه قاره هند و در رأس آنها هند از جمله بزرگترین مصرف کنندگان حبوبات در جهان می باشند. هند با ۲۷ درصد مصرف جهانی، بزرگترین مصرف کننده حبوبات در جهان است. ۶۵ الی ۷۰ درصد کل تولید حبوبات در جهان به مصرف انسان می رسد و حدود ۲۵ درصد مورد مصرف دامی است که عمدتاً مربوط به کشورهای توسعه یافته در آمریکا، اروپا و استرالیا است(خوفی و انویه تکیه، ۱۳۸۸). توسعه کشت لوبیا در کشور بعنوان یک زراعت تابستانه تابع محدودیت مختلف اقلیمی واکولوژیکی است به طوری که تولید این محصول با حداقل مصرف نهاده هایی چون آب و کودهای فسفره می تواند ارزش اقتصادی این محصول را در مقایسه با سایر محصولات تابستانه حفظ نماید(مدنی و همکاران، ۱۳۸۴). برخی حبوبات در تجارت بین المللی افزون بر تولید روغن برای مصارف مختلف تغدیه انسان و دام استفاده می شوند. اهمیت آنها بعد از غلات است و در ایران پس از گندم و برنج قرار دارند. اراضی تحت کشت حبوبات برای تولید دانه خوراکی حدود ۱۰ درصد مساحت سطح زیر کشت غلات است و در بین حبوبات لوبیا از لحاظ سطح زیر کشت مقام دوم را دارا می باشد(مجنون حسینی، ۱۳۸۷). اگر چه پروتئین غذاهای حیوانی از لحاظ تعداد و میزان برخی اسیدهای آمینه ضروری برتر از پروتئین های گیاهی هستند ولی برخی حبوبات مانند لوبیا درصد پروتئین بیشتری نسبت به غذاهای حیوانی دارا می باشند(کوچکی، ۱۳۸۳). حبوبات به جای مصرف نیتروژن خاک، از نیتروژن جوی بهره برداری نموده و مصرف نهاده کودی را در سیستمهای کشت فشرده، اقتصادی تر می سازند(نخزری مقدم و رمرودی، ۱۳۸۱). در بازار داخلی تولید حبوبات در ایران طی دوره ۱۳۶۰ تا ۱۳۸۴ از ۲۹۰هزار تن به ۶۳۹ هزار تن افزایش پیدا کرده است. از کل تولید حبوبات در کشور، محصول نخود با سهم تولید ۵۲/۴۱ درصد در رتبه اول قرار دارد و محصول لوبیا با ۸۴/۳۳ درصد، عدس ۷/۱۷ درصد و سایر حبوبات ۹/۶ درصد در رتبه های بعدی قرار گرفته اند. بررسی روند تولید حبوبات در کشور نشان دهنده نوسانات تولید از سال ۱۳۷۰ به بعد به خصوص سال های ۱۳۷۲ تا ۸۱ است. بیشترین مقدار تولید مربوط به سال ۱۳۷۵ با ۷۰۴ هزار تن می باشد. هر چند در سال ها به علت افزایش صادرات و تقاضای داخلی میزان واردات رو به افزایش گذاشته ولی تأثیر قابل توجهی در تأمین تقاضای داخلی ندارد. در بازار صادراتی لوبیا با توجه به سهم نسبتاً بالای چهار کشور صادر کننده استرالیا، ترکیه، ایران و مکزیک در طول بیش از دو دهه، بازار دارای ساختار انحصار چند جانبه بسته بوده است. نسبت های تمرکز چهار کشور بزرگ از ۳/۶۵ درصد در سال ۱۹۸۰ به ۵/۷۳ درصد در سال ۲۰۰۴ تغییر پیدا کرده که این روند حاکی از گرایش بازار به سمت یک بازار انحصاری پایدار است. تولید جهانی لوبیا ۴۴/۳۱ درصد در سال ۲۰۰۷ گزارش شده است(خوفی و انویه تکیه، ۱۳۸۸). بر اساس گزارش آمار فائو تولید لوبیا در ایران ۲۲۴هزار تن در سال ۲۰۱۳ می باشد. در گزارشی عملکرد بذر لوبیا حدوداً ۱۲۰۰کیلوگرم در هکتار و عملکرد غلاف آن حدوداً ۲۵۰۰ کیلوگرم در هکتار بیان شده است بر این اساس قیمت یک هکتار بذر خشک لوبیا ۲۴۰ میلیون ریال و قیمت یک هکتار غلاف آن ۱۵۰ میلیون ریال در سال ۱۳۹۳می باشد.
۲-۳- سطح زیر کشت لوبیا در ایران و دنیا
بر اساس مطالعات و تحقیقات به عمل آمده توسط فائو، سطح زیر کشت و تولید حبوبات در جهان در دوره های زمانی ۲۵ ساله تا سال ۲۱۰۰ پیش بینی گردیده است. بر این اساس سطح زیر کشت حبوبات در فاصله سال های ۱۹۹۰ تا ۲۰۱۰ افزایش، در دوره ۲۰۱۰ تا ۲۰۵۰ ثابت و سپس دارای کاهش خواهد بود. پیش بینی روند جهانی حبوبات نیز حاکی از روند افزایشی تولید کشورهای در حال توسعه تا سال ۲۰۵۰ و سپس روند کاهشی طولی محصول طی ۵۰ سال بعدی ۲۰۵۰ تا ۲۱۰۰ می باشد(خوفی و انویه تکیه، ۱۳۸۸). لوبیا عضوی از خانواده حبوبات است و سطح زیر کشت این محصول در جهان حدود ۲۷ میلیون هکتار و متوسط عملکرد آن ۶۵۸ کیلوگرم در هکتار است(فاضلی و همکاران، ۱۳۹۰). بزرگترین تولیدکننده لوبیا در دنیا کشورهای هندوستان، آمریکا، برزیل و مکزیک هستند(مجنون حسینی، ۱۳۸۷). به نظر متخصصین علم زراعت، پتانسیل عملکرد این محصول تا مرز پنج تن در هکتار هم قابل افزایش است. بر اساس آمارهای موجود، اراضی زیر سطح کشت لوبیا در جهان، ۴۰ درصد مربوط به کشورهای آسیایی و حدود ۲۶/۲۱ درصد در ایران، بعد از دو محصول نخود ۴۶/۶۱ درصد و عدس ۲۴/۲۱ درصد قرار دارد. هم اکنون سطح زیر کشت این محصول در ایران حدود۱۱میلیون هکتار با تولیدی حدود ۲۲ میلیون تن می باشد(فاضلی و همکاران، ۱۳۹۰).
۲-۴- خصوصیات گیاه شناسی لوبیا
لوبیا با نام انگلیسی کامان بین^[۲] و نام علمی فاسئولوس ولگاریس^[۳] از راسته رزالس^[۴]، خانواده لگومینوز^[۵] زیر خانواده پاپیلیونیده^[۶] شاخه فاسئولیه^[۷] و جنس فاسئولوس^[۸] می باشد(مجنون حسینی، ۱۳۸۷). لوبیا گیاهی علفی و یکساله است. ریشه آن اغلب به صورت راست بوده و بسته به شرایط فیزیکی و رطوبت خاک می تواند تا اعماق زمین نفوذ کند. تعدادی ریشه ثانویه نیز از ریشه اصلی منشعب می شوند. در روی ریشه گرهک هایی تشکیل می گردد که در داخل آنها باکتری های ریزوبیوم(ریزوبیوم فازئولی)^[۹] قرار گرفته که با همیاری گیاه میزبان به تثبیت نیتروژن هوای اطراف ریشه در داخل گرهک ها می پردازند. در این همزیستی، گیاه میزبان(لوبیا) علاوه بر آنکه انرژی مورد نیاز باکتری ها را به صورت کربن تثبیت شده تأمین می نماید، انرژی لازم به منظور توسعه گرهک ها را نیز فراهم نموده و با مکانیزم های منحصر به فرد خود فرایند تثبیت را در برابر محیط اکسیداتیو حفاظت می نماید. باکتری های ریزوبیوم نیز با واکنش تسریعی آنزیم های نیتروژناز تولیدی خود را در تبدیل نیتروژن جوی به آمونیم به کار می برند. گرهک ها در قسمت مرکزی ریشه اصلی تشکیل می شوند، تعداد گرهک ها در هر گیاه لوبیا به کمتر از ۱۰۰ عدد در گیاهان بالغ و سالم می رسد. گرهک های فعال صورتی یا قرمز رنگ بوده و در اواسط فصل نمو و رشد گیاهان بر روی ریشه ها غالب می شوند. رشد ریشه با نزدیک شدن بلوغ در گیاه متوقف نگردیده و تا زمان رسیدگی محصول، ریشه ها به رشد طولی خود ادامه می دهند. ریشه اصلی و ریشه های فرعی در عمق نسبتاً یکسانی قرار می گیرند. به عبارت دیگر ریشه های فرعی کاملاٌ توسعه می یابند. لوبیا سیستم ریشه ای کم عمقی دارد و بنابراین به آبیاری مکرر واکنش نشان می دهد. سیستم ریشه ای راست باعث استوار نگه داشتن این گیاه علفی یکساله در خاک می شود.
ساقه در لوبیای معمولی ساقه بند بند، باریک و زاویه دار می باشد و گونه های مختلف از نظر شکل بوته، طول و غلاف و تعداد دانه در غلاف و اندازه دانه ها با هم متفاوت می باشند. دو فرم اصلی رشد و نمو در گیاه لوبیا معمولی وجود دارد، فرم رشد محدود(ایستاده یا بوته ای) و فرم رشد نامحدود(رونده یاخزنده). در فرم رشد محدود، که شاخه گل دهنده(خوشه) در امتداد محور اصلی ساقه یا ساقه های فرعی قرار دارد، رشد رویشی بوته محدود بوده و در هنگام گل دهی متوقف می شود. در انواع رشد محدود لوبیا طول ساقه ۴۰ تا ۶۰ سانتیمتر(پاکوتاه) و دارای شاخه و برگ زیادی هستند. در این فرم رویشی با شکفتن گل ها، که از پایین به بالای ساقه آزاد شده رشد بوته متوقف شده، رسیدن همزمان و برداشت مکانیکی محصول امکان پذیر می شود. در فرم رشد نامحدود که شاخه گل دهنده در امتداد محور برگ ها ظاهر شده، رشد رویشی، گلدهی و غلاف دهی بطور همزمان یا متناوب تا هنگامی که دما و رطوبت مناسب رشد وجود داشته باشد ادامه می یابد. واریته های رشد نامحدود لوبیا ساقه طویلی داشته و گاهی ارتفاع بوته به ۵/۱ تا ۲ متر می رسد که به قیم یا حامل احتیاج دارد. ساقه اصلی در این لوبیا تا مراحل نهایی رشد گیاه قابل تشخیص بوده و شاخه ها در تمام طول ساقه تشکیل می شوند .
برگهای لوبیا سه برگچه ای با دمبرگ مشترک و بلند هستند که به صورت متناوب روی ساقه می رویند. برگ ها تخم مرغی شکل و کوچک بوده و غالبا در کنار هر برگچه یک عدد گوشوارک وجود دارد. دو برگ اولیه لوبیا ساده و سایر برگها مرکب و سه برگچه ای هستند. برگچه ها کرک دار، پهن و در انتها به یک رأس باریک ختم می شوند.
گل آذین لوبیا بصورت خوشه ای از جوانه های جانبی کنار برگ ها به وجود می آیند و در هر خوشه ۲ تا ۸ گل در امتداد دمگل مشترک تشکیل می شود. گلبرگ ها به رنگ های مختلف سفید، آبی، قرمز، ارغوانی، صورتی، بنفش، زرد دیده می شوند. بزرگترین گلبرگ آن درفش نام دارد و به هنگام شکوفایی به صورت ایستاده قرار می گیرد. دو گلبرگ جانبی کوچکتر را که کم و بیش موازی یکدیگر هستند، بال می نامند. در بخش پایینی هم دو گلبرگ با نزدیک شدن به یکدیگر ساختمانی را به وجود آورده اند که ناو نام گرفته است. همه گلبرگ ها(۵ عدد) در انتها به یکدیگر و یا به کاسبرگ چسبیده اند. کاسبرگ ها به طور معمول ۵ عدد، به رنگ سبز در قسمت تحتانی گل قرار دارند که در انتها به یک لوله باریک تبدیل می شوند. درون هر گل ۱۰ پرچم وجود داردکه تشکیل لوله ای در حول مادگی می دهند، یعنی ۹ عدد پرچم ها به یکدیگر متصل شده اند و یکی آزاد است. به این وضعیت ساختمانی پرچم ها دیادلفوس می گویند. در اکثر لوبیا ها این حالت اول بیشتر مشاهده می شود. مادگی یک برچه شامل یک تخمدان با دو ردیف تخمک است که پس از باروری مجموعاٌ غلاف و دانه ها را به وجود می آورند. گل لوبیا خودگشن است(مجنون حسینی، ۱۳۸۷). بر اثر تلقیح، گل و از نمو دیواره خارجی تخمدان میوه، لوبیا که به صورت نیام یا غلاف می باشد به وجود می آید. میوه غلافی یک برچه ای است. پس از بارور شدن تخمک ها بذرها در داخل غلاف رشد می کنند. غلاف دو دیواره داخلی و خارجی داشته و از حاشیه به هم متصل هستند. هنگام رسیدن میوه دو دیواره غلاف بطور یکسان خشک نمی شوند و همین امر سبب می شود که غلاف ها شکفته شوند و بذر یا بذر های داخل آنها بیرون ریخته شوند. غلاف های لوبیا معمولی به صورت کشیده و حاوی یک یا چند دانه به شکل قلوه ای هستند. در هر غلاف تعداد ۴ تا ۱۲ عدد لوبیا موجود است، دانه لوبیا در خاک ازنظر جوانه زنی برون خاکی یا اپی جیل^[۱۰] می باشد. یعنی در موقع خارج شدن جوانه از خاک، ابتدا محور زیر لپه کمی خمیده شده و سپس با حالت قائم از خاک بیرون آمده و لپه ها با این حرکت فنر مانند محور زیر لپه به بالای سطح خاک فرستاده می شوند(مجنون حسینی، ۱۳۸۷؛ بادیون^[۱۱]، ۲۰۰۱)
رشد و نمو لوبیا به ۲ مرحله رویشی و زایشی تقسیم می شود. مراحل رشد رویشی(V)^[12] بر اساس تعداد گره بر روی ساقه اصلی، شامل گره برگ اولیه است در حالی که مراحل رشد زایشی®^[13] علاوه بر گره ها بر اساس خصوصیات غلاف و دانه نیز می باشد(کوچکی، ۱۳۸۳). دوره رشد رویشی در لوبیا ها ۷۵ تا ۱۲۰ روز به طول می انجامد که از سبز شدن گیاهچه، تشکیل برگ های حقیقی، تشکیل ساقه و جوانه های جانبی رویشی تشکیل شده است. در طول دوره تمایز اندام های زایشی، برگ های حقیقی بیشتری تشکیل می شوند، ساقه های جانبی تولید شاخه های زاینده می کنند و بالاخره غنچه ها و گل ها تشکیل خواهند شد. این دوره بین ۲ تا ۴ هفته در زودرس ترین ارقام لوبیا به طول می انجامد، در حالی که ارقام دیررس ممکن است به ۲ تا ۵/۲ ماه برسد(مجنون حسینی، ۱۳۸۷). براین اساس مراحل رشد رویشی و زایشی در جداول(۲-۱) (۲-۲) به صورت زیر است(لبارون^[۱۴]، ۱۹۷۹).
جدول۲-۱- مراحل رشد رویشی لوبیا