4-2-2-2-3- تحلیل عاملی تأییدی مرتبه اول متغیر انگیزه گردشگر فیلم. 106

4-2-3- وضعیت متغیرهای پژوهش… 108

4-2-4- همبستگی متغیرهای پژوهش… 110

4-2-5- آزمون فرضیات پژوهش… 110

جمع‌بندی… 114

فصل پنجم.. 116

مقدمه. 117

5-1- جمع‌بندی یافته های تحقیق. 117

5-1-1- جمعیت شناختی. 117

5-1-2- نوع منبع اطلاعاتی گردشگران. 118

5-1-3- نوع فیلم مورد علاقه گردشگران. 118

5-1-4- انگیزه کلی گردشگران. 119

5-1-5- تأثیر سریال شهریار/تبریز در مه در تصویر ادراک‌شده و  انگیزه ی سفر گردشگران. 119

5-1-6- باور گردشگران نسبت به تأثیر فیلم در انگیزش نسبت به سفر. 120

5-2- بررسی سؤالات تحقیق. 121

5-2-1- معناداری تأثیر گردشگری فیلم بر انگیزه گردشگران. 121

5-2-2- معناداری تأثیر گردشگری فیلم بر تصویر ادراک‌شده از مقصد. 121

5-2-3- معناداری تأثیر تصویر ادراک‌شده بر انگیزه گردشگران. 121

5-2-4- معناداری تأثیر گردشگری فیلم و تصویر ادراک‌شده بر انگیزه گردشگران. 122

5-3- بحث و نتیجه گیری.. 123

5-4- پیشنهادات.. 125

5-5- محدودیت های پژوهش… 126

منابع. 127

ضمائم و پیوست ها. 138

 

پیوست 1: پرسشنامه.. 138

پیوست 2:. 141

فهرست جدول

3-1-گویه­های پرسشنامه……………………………………………………………………………………………………………….79

3-2-آزمون پایایی پرسشنامه………………………………………………………………………………………………………….82

4-1-توزیع فراوانی گردشگران بر اساس جنسیت…………………………………………………………………………..93

4-2- توزیع فراوانی گردشگران بر اساس سن…………………………………………………………………………………93

4-3- توزیع فراوانی گردشگران بر اساس مدرک تحصیلی……………………………………………………………..94

4-4- توزیع فراوانی اطلاعات گردشگران بر اساس منابع اطلاعاتی………………………………………………..95

4-5- توزیع فراوانی گردشگران بر اساس وضعیت تأهل…………………………………………………………………95

این مطلب را هم اگر خواستید بخوانید :

4-6- توزیع فراوانی گردشگران بر اساس نوع فیلم موردعلاقه………………………………………………………..96

4-7-میانگین انگیزه کلی گردشگران………………………………………………………………………………………………97

4-8-میانگین تأثیر سریال شهریار/تبریز در مه در تصویر ادراک‌شده و انگیزه سفر گردشگران…….97

4-9-توزیع فراوانی آرای گردشگران نسبت به تأثیر تماشای فیلم در انگیزش گردشگران…………….98

4-10- آزمون شاپیر و ویلکز……………………………………………………………………………………………………………99

4-11- آزمون KMO و بارتلت متغیرهای گردشگری فیلم، منابع طبیعی ، زیرساخت‌های عمومی، زیرساخت‌های گردشگری و محیط طبیعی و انگیزه گردشگر فیلم…………………………………………….102

4-12- نتایج آزمون میانگین یک جامعه برای متغیرهای پژوهش……………………………………………..110

4-13- میانگین،انحراف استاندار، همبستگی بین متغیرهای پژوهش………………………………………….111

4-14-میزان پیش‌بینی انگیزه گردشگر فیلم بر اساس گردشگری فیلم……………………………………..114

4-15-میزان پیش‌بینی ابعاد تصویر ذهنی بر اساس گردشگری فیلم…………………………………………114

4-16-میزان پیش‌بینی ابعاد انگیزه گردشگر بر اساس تصویر ذهنی………………………………………….114

4-17-میزان پیش‌بینی انگیزه گردشگر فیلم بر اساس ابعاد تصویر ذهنی و گردشگری فیلم … 114

 

فهرست شکل

-1-2مدل یکپارچه تصویر مقصد گردشگری بر رضایت و تصمیمات رفتاری………………………………….23

2-2-فرایند مدیریت تصویر……………………………………………………………………………………………………………..30

2-3–مدل شکل‌گیری تصویر مقصد بالگلو و مک کلیری……………………………………………………………..32

2-4-مدل شکل‌گیری تصویر مقصد بیرلی و مارتین………………………………………………………………………33

2-5-عوامل تأثیرگذار بر شکل‌گیری تصویر گردشگران از مقصد……………………………………………………35

2-6-ابعاد و ویژگی‌های مؤثر بر تصویر ادراکی………………………………………………………………………………..36

2-7-گونه شناسی عوامل انگیزشی………………………………………………………………………………………………….45

2-8-نقش فیلم به‌عنوان یک عامل مؤثر در انگیزش سفر به مقصد……………………………………………….49

2-9-انگیزه کششی و رانشی در گردشگری فیلم…………………………………………………………………………….56

2-10-چارچوب مفهومی گردشگری فیلم……………………………………………………………………………………….60

2-11-گردشگری فیلم و انواع دیگر گردشگری………………………………………………………………………………62

2-12-چارچوب نظری تحقیق…………………………………………………………………………………………………………74

3-1-نقشه تقسیمات استان آذربایجان شرقی به تفکیک شهرستان در سال 1390……………………..85

4-1-مدل اول اندازه‌گیری گردشگری فیلم در حالت تخمین استاندارد………………………………………103

4-2- اعداد معناداری ضرایب مدل اندازه‌گیری گردشگری فیلم………………………………………………….104

4-3- مدل اول اندازه‌گیری تصویر مقصد در حالت تخمین استاندارد…………………………………………105

4-4- اعداد معناداری ضرایب مدل اندازه‌گیری تصویر مقصد………………………………………………………106

4-5- مدل اول اندازه‌گیری انگیزه گردشگری فیلم در حالت تخمین استاندارد………………………….108

4-6- اعداد معناداری ضرایب مدل اندازه‌گیری انگیزه گردشگری فیلم……………………………………….109

4-7-مدل عملیاتی پژوهش…………………………………………………………………………………………………………..115

5-1- مدل عملیاتی پژوهش…………………………………………………………………………………………………………123

 

 

فصل اول

کلیات تحقیق

 

 

مقدمه

گردشگری فعالیتی است که غیر از مزایای اقتصادی و اشتغال­زایی، تأثیرات اجتماعی و فرهنگی بسیاری دارد. با توسعه­ی گردشگری می­توان باعث افزایش سطح رفاه زندگی اجتماعات بومی شد، اما جذب گردشگر نیازمند مکانیزم­های مختلفی است که یکی از آن‌ها استفاده از فیلم و سریال است. . با توجه به اینکه عوامل تهیه فیلم و سریال در ساخت فیلم­های خود از جاذبه­های طبیعی و اماکن تاریخی بهره می­برند، این رسانه در شناساندن آن‌ها و تصویر جاذبه­های گردشگری تأثیر شگرفی بر جای می­گذارد

گردشگری فیلم مبحث جدیدی در زمینه­ مطالعات گردشگری است. فیلم­ها بخش مهمی از فرهنگ عامه هستند و از سوی دیگر سینما رفتن و تماشای سریال­های تلویزیونی یکی از مهم‌ترین فعالیت­های فراغتی در سراسر دنیا است. از این رو سازمان­های متولی گردشگری مقاصد از فیلم به دلیل قابلیت­های گسترده آن در جذب مخاطب انبوه و توانایی شکل­دهی به افکار عمومی برای معرفی مناطق گردشگری استفاده می­ کنند. این نوع سفر با توجه به فیلم و سریال­های تلویزیونی، پدیده­ جدیدی در گردشگری با عنوان گردشگری فیلم به وجود آورده که هر روز علاقه به این نوع گردشگری افزایش می­یابد اما متأسفانه سینمای ایران و سازمان­های گردشگری تا اندازه­ زیادی به این موضوع بی­توجه بوده ­اند. لذا در این پژوهش سعی شده بر عوامل و فرایندهایی که از طریق آن‌ها فیلم­های سینمایی می­توانند موجب ترغیب و تحریک مخاطبین برای بازدید از مکان­های نمایش داده شده در فیلم­ها شوند و چگونگی تأثیر فیلم­ها بر تصویر ادراک‌شده‌ی گردشگران از مقصد گردشگری و در نهایت چگونگی تأثیر تصویر ادراک‌شده بر انگیزش گردشگران پرداخته شود.

1-1- تعریف موضوع و بیان مسئله

در امر بازاریابی مقصد گردشگری، جذب گردشگر نیازمند راهکارهای مختلفی است، یکی از آن‌ها استفاده از رسانه و به‌خصوص فیلم­ برای ترویج گردشگری و معرفی مقاصد گردشگری است. فیلم­ها یا سریال­های تلویزیونی به دلیل نمایش مقصدهای جذاب و دیدنی چه به لحاظ چشم­انداز طبیعی و چه به لحاظ نمایش جاذبه­های انسان­ساخت، می­توانند برای مخاطبان جالب باشند و آگاهی آن‌ها را نسبت به یک مقصد به‌خصوص افزایش دهند و تصویر مقصدی را تحت تأثیر قرار دهند. بنابراین، فیلم­ها یا سریال­های تلویزیونی به‌مثابه یک تبلیغ بین‌المللی برای مقصدها هستند که توسط میلیون­ها گردشگر بالقوه دیده می­شوند. با این حال، تنها در سال­های اخیر به این مسئله توجه زیادی شده است.

اگرچه هدف اصلی فیلم­ها و سریال­های تلویزیونی، ترفیع لوکیشن­های فیلم به عنوان یک مقصد گردشگری نیست اما مطالعات مختلف نشان می­دهد که مردم به لوکیشن­هایی که در سینما یا برنامه ­های تلویزیونی می­بینند جذب می­شوند (رایلی[1] و ون­دورن[2]، 1992)؛ امروزه به این پدیده نوین در گردشگری فرهنگی، گردشگری فیلم یا گردشگری القایی فیلم[3] می­گویند که شامل دیدار از یک مقصد یا جاذبه در نتیجه­ی نمایش آن مقصد بر روی پرده­ی سینما، DVD، تلویزیون یا ویدئو است (هادسون[4] و ریچیه[5]، ب2006).

با بررسی گذشته­ی سینما در ایران به قدمت صد ساله­ی آن پی می­بریم این در حالی است که تلویزیون تاریخی پنجاه ساله در ایران دارد. 247 سالن سینما (پرده) در کشور به فعالیت نمایش فیلم مشغول هستند و در حوزه­ تولید فیلم، ایران در سال 1392 در بین 15 کشور جهان قرار داشته است (وب­سایت انجمن سینماداران ایران، 1394). از این ‌رو مشخص است که ایران پتانسیل زیادی برای تولیدات سینمایی و تلویزیونی دارد. اما نکته قابل‌تأمل جایی است که بخشی عظیمی از هزینه­ های تولید فیلم برای تهیه و ساخت لوکیشن فیلم صرف می­شود، اما متأسفانه در ایران پس از اتمام فیلم‌برداری بسیاری از این لوکیشن­ها به حال خود رها می­شوند و یا تخریب می­شوند.این در حالی است که در بسیاری از کشورهای دنیا این لوکیشن­ها به‌خوبی برای جلب گردشگران و ایجاد شغل و درآمد استفاده می­شوند. در ادامه­ی این مطلب می­توان به دو شهرک سینمایی دفاع مقدس و شهرک سینمایی غزالی می­توان اشاره کرد که اولی زیرمجموعه ­ای از انجمن دفاع مقدس است و مسئول حفظ و نگهداری از این شهرک است و دیگری در دست سازمان صداوسیما قرار دارد که متولی اصلی برای حفظ و نگهداری آن است.

در این بررسی بر آن بودیم تا مروری کلی بر گردشگری فیلم و بررسی وضعیت آن در ایران و به‌خصوص استان آذربایجان شرقی بپردازیم. در ادامه سعی شد تا به بررسی تأثیر گردشگری فیلم بر تصویر ادراک‌شده از مقصد و در ادامه به تأثیر گردشگری فیلم بر انگیزش گردشگران پرداخته شود. سپس به تأثیر تصویر ادراک‌شده از مقصد در انگیزش گردشگران و در نهایت به تأثیر گردشگری فیلم و تصویر ادراک‌شده بر انگیزش گردشگران بررسی شد. در مرور مسائل فوق به بررسی انگیزه گردشگران از سفر به لوکیشن­های مرتبط با فیلم­ها، حضور عمدی یا تصادفی ایشان در مکان، تصویر ایجادشده نزد گردشگران پرداختیم.

1-2- اهمیت و ضرورت موضوع

مطابق برآورد مجمع جهانی اقتصاد[6] در سال 2013، ایران در رده­بندی کشورها در رتبه 98 جهان و 11 در خاورمیانه قرار گرفته است؛ لازم به ذکر است رتبه­ی ایران در جهان از لحاظ منابع فرهنگی 45 و منابع طبیعی 74 است که می­توان نتیجه گرفت سهم ایران در جلب گردشگران خارجی با توجه به وسعت، تاریخ و تمدن و جاذبه­های گردشگری در خور آن ناچیز است. از این رو، جلب گردشگر نیازمند تدابیر مختلف در حوزه­های سخت­افزاری (همچون تهیه امکانات رفاهی و زیرساخت­ها) و نرم­افزاری (مثل فراهم آوردن شرایط پذیرش گردشگر در کشور و آشنایی مردم در برخورد مناسب با گردشگران با توجه به تفاوت‌های فرهنگی موجود و معرفی مناسب جاذبه­های خود) است و یکی از بهترین ابزار بازاریابی مقصد استفاده از ابزاری به نام فیلم و سریال است که گردشگری فیلم را شکل می­دهد.

گردشگری فیلم موضوع نسبتاً جدیدی در زمینه­ مطالعات گردشگری است که تقاضای جهانی آن در حال افزایش است. دلیل این امر را می­توان در افزایش سفرهای بین ­المللی و رشد صنعت سرگرمی جستجو کرد. در سال­های اخیر تعداد افرادی که به سینما می­روند افزایش پیدا کرده است که اکران فیلم ارباب حلقه­ها[7] در 10.000 سالن سینما این موضوع را تأیید می­ کند، این در حالی است که تقریباً 30 سال قبل، فیلم آرواره­ها تنها در 465 سینما در آمریکا اکران شد. امروزه یک فیلم معمولی با توزیع جهانی و پس از نمایش به شکل DVD و در تلویزیون، می ­تواند بیش از 100 میلیون بیننده داشته باشد. به همین صورت، سریال­های تلویزیونی نیز می­توانند به شکل قابل‌توجهی بر جذابیت مقصدها اثرگذار باشند (اکانر[8]، 2010). از سوی دیگر، طبق بررسی که در سال 2004 صورت گرفت مشخص شد از هر 10 نفر در بریتانیا 8 نفر ایده­ی انتخاب مقصد تعطیلات خود را از فیلم­ها می­گیرند و از هر 5 نفر، یک نفر برای سفر به لوکیشن فیلم موردعلاقه خود برنامه ­ریزی می­ کند (هادسون و ریچیه، 2006).

پیرس[9] (2005، به نقل از برزگر، 1392) برای سنجش انگیزه سه دلیل اصلی برشمرده است: اول، تحلیل­گران تجاری می­توانند بر اساس مطالعات دقیق انگیزشی برآورد درستی از بازار ارائه دهند. دوم، انگیزه با فعالیت­های گردشگر و انتخاب مقصد مرتبط است و بنابراین برای بازاریابان و مدیران مقصد سودمند است. دلیل سوم برای سنجش انگیزه از دیدگاه جامعه­شناختی است که از این دیدگاه، بررسی انگیزه­ها می ­تواند باعث درک بهتر و بیشتر تجربه­ی سفر شود. دلیل دیگر برای درک بهتر انگیزه­ها، در ارتباط نزدیک آن‌ها با رضایت نهفته است. انگیزه­ها قبل از تجربه و رضایت بعد از آن‌ها ظاهر می­شود. همچنین شناسایی و اولویت­بندی انگیزه­ها، عاملی مهم برای درک فرایند تصمیم ­گیری دیدارکنندگان و همچنین درک احتمالی روندهای دیدارکنندگان در آینده است. اگر انگیزه­های گردشگر شناسایی شوند، سپس می­توان (در سایت فیلم) صحنه و بافت­های سودمند و قابل‌استفاده را برای تسهیل برآورده شدن این انگیزه­ها بهبود داد.

گرچه اثرات گردشگری فیلم می ­تواند بسیار پایا باشد و اثرات اقتصادی و اجتماعی بلندمدت و مهمی بر جای گذارد، بسیاری از سازمان­های گردشگری برای بهره ­برداری از مزایای گردشگری فیلم بسیار کند عمل کرده­اند. البته شاید یکی از دلایل آن عدم دانش، تحقیقات یا شواهد لازم برای توضیح پتانسیل­های گردشگری فیلم باشد. اگر انگیزه­ی گردشگری فیلم شناسایی شود، عناصر عملی برای فراهم شدن رضایت گردشگران در مقصد گردشگری فیلم مهیا و بهبود داده خواهد شد. دانستن این‌که چه چیزی گردشگر را برای دیدار از سایت فیلم ترغیب می­ کند و چگونه این دانش آژانس­های گردشگری را برای ترفیع سایت­های فیلم در منطقه­ی خود یاری می­رساند، از اهمیت زیادی برخوردار است.

با توجه به اینکه بسیاری از کشورهای دنیا از جمله انگلستان، اسکاتلند، استرالیا، نیوزیلند و… از فیلم و تلویزیون به عنوان ابزاری برای جلب و جذب گردشگر استفاده می­ کنند و نمونه­های بسیاری در این زمینه وجود دارد و در دهه­ی گذشته تحقیقات زیادی در این زمینه در کشورهای مختلف صورت گرفته؛ اما تاکنون پژوهش چندانی در ایران در این خصوص انجام نشده است. بنابراین با توجه به تولیدات زیاد سینمایی و تلویزیونی در کشور، باید دید آیا اصلاً تمایلی برای دیدار از لوکیشن­ها در میان افراد وجود دارد؛ گردشگری فیلم چه تأثیری بر انگیزش ایشان و تصویر مقصد دارد. پژوهش حاضر به دنبال پاسخگویی به این سؤالات است.

1-3- اهداف تحقیق

– بررسی تأثیر گردشگری فیلم بر انگیزه گردشگری

– بررسی تأثیر گردشگری فیلم بر تصویر ادراک‌شده از مقصد

– بررسی تأثیر تصویر ادراک‌شده بر انگیزه گردشگری

– بررسی تأثیر گردشگری فیلم و تصویر ادراک‌شده از مقصد بر انگیزه گردشگری

1-4- سؤالات تحقیق

– آیا تأثیر گردشگری فیلم بر انگیزه گردشگران مقصد آذربایجان شرقی معنادار است؟

– آیا تأثیر گردشگری فیلم بر تصویر ادراک‌شده از مقصد آذربایجان شرقی معنادار است؟

– آیا تأثیر تصویر ادراک‌شده از مقصد بر انگیزه گردشگران مقصد آذربایجان شرقی معنادار است؟

– آیا تأثیر گردشگری فیلم و تصویر ادراک‌شده از مقصد بر انگیزه گردشگران مقصد آذربایجان شرقی معنادار است؟

[1] Riley

[2] Van Doren