جدول (4-5)  توزیع سوالات پرسشنامه  ابعاد ساختاری………………………………………… 125

جدول (4-6 ) توزیع سوالات متغیر فرهنگ سازمانی بخش اول……………………………….. 128

جدول (4-7) توزیع سوالات متغیر فرهنگ سازمانی بخش دوم……………………………….. 129

جدول (4-8)  توزیع سوالات متغیر فرهنگ سازمانی بخش سوم………………………………. 130

جدول (4-9) توزیع سوالات متغیر فرهنگ سازمانی بخش سوم……………………………….. 131

جدول (4-10) توزیع سوالات متغیر فرهنگ سازمانی بخش سوم……………………………… 132

جدول (4-11) توزیع سوالات متغیر فرهنگ سازمانی بخش سوم……………………………… 133

جدول (4-12)  توزیع سوالات متغیر فرهنگ سازمانی بخش چهارم………………………….. 134

جدول (4-13) بررسی وضعیت شاخص­های فرهنگ سازمانی…………………………………. 135

جدول (4-14) بررسی نرمال بودن توزیع متغیرها……………………………………………….. 139

جدول (4-15) آزمون همبستگی پیرسون  بین فرهنگ سازمانی و ابعاد ساختاری……………. 141

جدول (4-16) آزمون همبستگی پیرسون  بین ویژگی فرهنگی جمع­گرایی/فردگرایی و ابعاد       ساختاری        142

جدول (4-17)  آزمون همبستگی اسپیرمن  بین ویژگی فرهنگی مردگرایی/زن­گرایی و ابعاد      ساختاری         143

جدول (4-18) آزمون همبستگی پیرسون  بین ویژگی فرهنگی اجتناب از عدم اطمینان/عدم         اطمینان و ابعاد ساختاری…………………………………………………………………………………………………………………. 144

جدول (4-19) آزمون همبستگی پیرسون  بین ویژگی فرهنگی فاصله قدرت بالا/فاصله قدرت         پایین و ابعاد ساختاری…………………………………………………………………………………………………………………. 146

جدول (4-20) آزمون همبستگی پیرسون  بین ویژگی فرهنگی کوتاه­مدت­نگری/بلندمدت­نگری              و ابعاد ساختاری  147

عنوان                                                                                                                     صفحه

نمودار (4-1) بررسی توزیع فراوانی متغیر جنسیت……………………………………………. 120

نمودار (4-2)  بررسی توزیع فراوانی متغیر سن…………………………………………………. 121

نمودار (4-3 ) بررسی توزیع فراوانی متغیر سابقه خدمت……………………………………… 123

نمودار (4-4)  بررسی توزیع فراوانی متغیرتحصیلات………………………………………… 124

عنوان                                                                                                                     صفحه

شکل (1-1) مدل مفهومی تحقیق……………………………………………………………………….. 12

شکل (2-1) الگوی جامعه­پذیری……………………………………………………………………….. 42

شکل (2-2) انواع فرهنگ سازمانی از نظر دیل و کندی…………………………………………… 43

این مطلب را هم اگر خواستید بخوانید :

شکل (2-3) انواع فرهنگ از نظر دنیل دنیسون…………………………………………………….. 55

شکل (2-4) تعامل ابعاد ساختاری و محتوایی سازمان……………………………………………… 64

شکل (2-5) نظریه چندلر…………………………………………………………………………………. 72

شکل(2-6) بخش های اصلی سازمان از نظر مینتزبرگ…………………………………………….. 81

شکل(3-1) گام­های اصلی تحقیق………………………………………………………………………. 106

چکیده :

این پژوهش در ارتباط با موضوع بررسی ارتباط فرهنگ سازمانی و ابعاد ساختاری سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران با تاکید بر مدل فرهنگ سازمانی هافستد و به روش توصیفی – پیمایشی انجام پذیرفته است. در این راستا با توجه به مولفه­های مدل هافستد 5 فرضیه فرعی و 1 فرضیه اصلی طراحی شد. جامعه آماری این پژوهش را کلیه کارکنان شاغل در سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران که بر اساس الگوی مصوب سازمان 35933 نفر می باشند، تشکیل داده­اند. در تحقیق حاضر جامعه مورد بررسی را به دو بخش شهر تهران و مراکز استان­ها تقسیم کردیم. برای تعیین حجم نمونه نیز از فرمول حجم جامعه محدود کوکران استفاده شد و حجم نمونه در تهران 377 نفر و در مراکز استان­ها 363 نفر تعیین گردید. نحوه نمونه گیری در این پژوهش به دو صورت طبقه­ای ساده (در تهران) و خوشه­ای (در مراکز استانها) بوده است. داده ­های پژوهش به وسیله پرسشنامه­های استاندارد  فرهنگ سازمانی و ساختار سازمانی جمع­آوری شدند و در انتها با بهره گرفتن از نرم افزار SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. نتایج نشان می­دهد که ویژگی­های فرهنگی جمع گرایی، مرد گرایی، اجتناب از عدم اطمینان، فاصله قدرت زیاد و گرایش به بلندمدت­نگری در سازمان حاکم است و تمامی این ویژگی­ها به جز گرایش به بلندمدت­نگری بر ابعاد ساختاری سازمان صداوسیما اثر گذار هستند .

کلمات کلیدی: فرهنگ سازمانی، ابعاد ساختاری، مدل فرهنگ سازمانی هافستد، جمع­گرایی در مقابل فردگرایی ، مردگرایی در مقابل زن­گرایی، رسمیت، تمرکز، پیچیدگی

مقدمه

توجه به فرهنگ در سطح سازمان و جامعه ملی و حتی بین ­المللی موضوع غریبی نیست، اما ارزش و اهمیت آن در چند دهه اخیر بیشتر آشکار شده است و اندیشمندان بسیاری به پژوهش در زمینه فرهنگ پرداخته­اند. در محدوده علم مدیریت و سازمان نیز متفکران بسیاری در پی یافتن تعریفی جامع برای فرهنگ سازمانی و تبیین ارتباط آن با ساختار سازمانی هستند(ممی زاده ،1373، 74)

سازمان­ها فراگیرترین پدیده در زندگی اجتماعی بشر امروزی هستند، که برای دستیابی به اهداف و مقاصد خود نیازمند الگوهای تعاملی می­باشند؛ یکی از مهمترین این الگوها، که ارتباط اعضای سازمان را با یکدیگر مشخص می­نماید ساختار سازمان است؛ این الگو که حاصل فراگرد سازماندهی و طراحی سازمان است تعیین­کننده روابط رسمی گزارش­گیری در سازمان می­باشد و نشان­دهنده سطوحی است که در سلسله مراتب اداری وجود دارد و حیطه کنترل مدیران را مشخص می­ کند. (اعرابی، 1379، 15).

ساختار سازمان تحت تأثیر عوامل متعددی قرار دارد که در متون مدیریتی از آنها تحت عنوان عوامل محتوایی یاد شده است و بی­تردید یکی از مهمترین مولفه­های محتوایی تأثیرگذار بر ساختار سازمان فرهنگ سازمانی می­باشد؛ اندیشمند حوزه رفتار سازمانی ادگار شاین فرهنگ سازمانی را اینگونه تعریف کرده است: فرهنگ سازمانی سیستمی است متشکل از ارزش­ها (چه چیزی مهم است و چه چیزی مهم نیست) و عقاید (چطور افراد عمل می­ کنند و چطور عمل نمی­ کنند) که در تعامل متقابل با نیروی انسانی و ساختار سازمانی بوده و در نتیجه هنجارهای رفتاری را در سازمان بنا می­نهد. (کاظمی،1377،23)

با توجه به اهمیت فرهنگ سازمانی و ساختار سازمانی و نقش مهمی که این دو متغیر در نحوه ارائه خدمات سازمان و تحقق اهداف سازمانی دارند، این تحقیق بر آن است که جنبه های مختلف فرهنگ و ساختار سازمانی سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران را مورد تجربه و تحلیل قرار داده و رابطه بین فرهنگ سازمانی و ابعاد ساختاری را در این سازمان مورد آزمون قرار دهد.

1-1- بیان مسأله

سازمان­ها مجموعه­هایی متشکل از منابع انسانی، مادی و مالی هستند که به طور هماهنگ برای نیل به اهداف مشخصی فعالیت می­ کنند (ممی زاده،1373، 75) به عبارت دیگر فرهنگ تک­تک افراد تشکیل­دهنده سازمان، نقش بسیار مهمی در شکل­دهی فرهنگ یک سازمان بازی می­ کند چرا که نیروهای انسانی شاغل در سازمان محیط­های سازمانی را شکل می­دهند. محیط، نوع و نحوه اتخاذ و اجرای راهبردها، خط­مشی­ها، قوانین و روش­ها را در سازمان تعریف می­ کند و لذا به طور غیرمستقیم نیروی مهم و موثری در شکل دادن به فرهنگ سازمان است.(حقیقی،1380)

یکی از مشکلات اساسی بر سر راه کارایی و اثربخشی سازمان­ها، مسائل ساختاری است. ساختار سازمانی متغیر تعیین­کننده در سازمان­هاست که به عنوان چارچوبی از پیچیدگی وظایف، میزان رسمیت قوانین و مقررات و تمرکز در امتیازات و الگوی روابط رسمی که لازمه تحقق وظایف و اهداف سیستم است (میرسپاسی ،1376) تعریف شده است. ساختارهای موجود در اکثر سازمان­های ایرانی به­طور سنتی طراحی شده ­اند، این ساختارها با وظایف فعلی و شرایط محیطی آنها سازگاری ندارند و بعضاً به ابعاد انسانی و انگیزشی نیروی کار نیز توجهی ندارند که سازمان صدا و سیما نیز از این قاعده مستثنی نیست. مطالعه رابطه بین ابعاد ساختاری سازمان با عوامل تأثیرگذار بر آن همواره مورد توجه پژوهشگران علم سازمان و مدیریت بوده است.

در مطالعات سازمان، از ابعاد ساختار با عنوان عوامل ساختاری مشتمل بر رسمی بودن، تخصصی بودن، داشتن استاندارد، سلسله مراتب اختیار، پیچیدگی، متمرکز بودن، حرفه­ای بودن و نسبت­های پرسنلی (دفت[1]، 1377،28) یاد شده؛ و از عوامل تأثیرگذار بر ساختار سازمانی با عنوان عوامل محتوایی شامل اندازه، تکنولوژی، محیط، اهداف و استراتژی و فرهنگ‌ سازمان (دفت، 1377،28) نام برده شده است.

همانگونه که مطرح شد فرهنگ سازمان یکی از عوامل اثر گذار بر ساختار سازمانی می باشد.

فرهنگ سازمانی موضوعی است که به تازگی در دانش مدیریت و در قلمرو رفتار سازمانی راه یافته است. به دنبال نظریات و تحقیقات جدید در مدیریت، فرهنگ سازمانی دارای اهمیت روزافزونی شده و یکی از مباحث اصلی و کانونی مدیریت را تشکیل داده است. جمعیت‌شناسان، جامعه‌شناسان و اخیراً روان‌شناسان و حتی اقتصاددانان توجه خاصی به این مبحث نو و مهم در مدیریت مبذول داشته و در شناسایی نقش و اهمیت آن نظریه‌ها و تحقیقات زیادی را به‌وجود آورده و در حل مسائل و مشکلات مدیریت به کار گرفته‌اند. با بررسی که توسط گروهی از اندیشمندان علم مدیریت به عمل آمده فرهنگ سازمانی به‌عنوان یکی از مؤثرترین عوامل پیشرفت و توسعه کشورها شناخته شده است. به‌طوری‌که بسیاری از پژوهشگران معتقدند که موفقیت کشور ژاپن در صنعت و مدیریت یکی از علل مهم توجه آنها به فرهنگ سازمانی است.

فرهنگ سازمانی به‌عنوان مجموعه‌ای از باورها و ارزشهای مشترک بر رفتار و اندیشۀ اعضای سازمان اثر می‌گذارد و می‌توان نقطه شروعی برای حرکت و پویایی و یا مانعی در راه پیشرفت به شمار آید. فرهنگ سازمانی از اساسی‌ترین زمینه‌های تغییر و تحول در سازمان است نظر به اینکه برنامه‌های جدید تحول بیشتر به تحول بنیادی سازمانی نگاه می‌کند از این‌رو هدف این برنامه‌ها تغییر و تحول فرهنگ سازمان به‌ عنوان زیربنا به بستر تحول است.(رابینز،1376)

در تقسیم‌بندی ابعاد ساختاری تعدادی از دانشمندان علم سازمان و مدیریت (رابینز ، 1379،22) بر سه بعد مهمتر یعنی پیچیدگی، رسمیت و تمرکز تأکید دارند.

از نظر محقق ساختار سازمانی صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران ساختاری بسیار فربه است که با وجود رشد بی­اندازه آن هنوز دارای کاستی­ها و نواقصی می­باشد که این امر موجب کاهش اثر بخشی و ضعف در