مرگ دانایی و هوشیاری انسان را زیاد می‌کند. آن هنگام که مرگ به سراغ انسان می‌آید گرچه می‌تواند باعث رهایی از جهان حقه و نیرنگ شود اما مرگ خود بوسلمه جهان ابدی است. در حقیقت مرگ رهایی از بدتر و گرفتاری در چنگال بد است. «مرگ را شناخته بود؛ و دانایی ، اندوه آدمی ‌را افزون می‌کند. دیگر زمین را نمی‌بینی، دیگر صدای آدمیان را نمی‌شنوی و به چشمان پر از غصه تنگسیر که می‌خواند نگاه نمی‌کنی… مرگ می‌توانست همه چیز را از آدمی‌ بگیرد… بوسلمه جهان ابدی…. گویا همه را وا می‌دارد که برایش نی بزنند» (همان،۱۳۶۹ب:۳۶۹). دانایی نسبت به مرگ انسان را اندوهگین می‌کند و این زمان است که به سوی مرگ قدم برمی‌دارد هرچند که مرگ را گرامی نمی‌دارد اما برای رهایی از زندگی اسارت بار آن را می‌پذیرد. مرگ برای بردن انسان هیج اسباب نمی‌خواهد. به اعتقاد نویسنده، انسان از ابتدا در سوگ جان خود رنج می‌کشد. گویی که انسان از ابتدا می‌داند که روزی جان خود را از دست می‌دهد«مرگ در رسیده بود. حالا می‌دانست چرا شیفته آواز مرد تنگسیر شده بود. مرگ برای بردن آدمی ‌اسباب خود را فراهم می‌کند. با دلتنگی، ترانه‌ای و یا مهری فریب می‌دهد و گاهی بی‌هیچ خطا و نشانی می‌آید…از ابتداء…آدمیان در سوگ جان خود رنج می‌کشند» ( همان،۱۳۶۹ب:۳۶۹). در مقابل مرگ هیچ واکنشی جز تسلیم وجود ندارد و جز اندوه کاری دیگر از دست انسان برنمی‌آید. «مرگ که می‌آید تسلیم است و لبخندی گنگ که از سراندوهی بر لب آدمی ‌می‌نشیند… سردش شد در هر زمان که مرده باشد، فرقی نداشت، این صدای همیشه جهان است، در هر کجا که باشد…. روی زمین یا در عمق آبهای سبز» (همان،۱۳۶۹ب:۳۸۹) در هر حال مه‌جمال در نهایت باید زمین و زیبایی‌های آن را رها کند و دلباخته آواز مرد تنگسیر ‌شود که بوی مرگ از آن برمی‌خیزد.

نویسنده در کنیزو و اهل غرق چهره مرگ و مرگ خواهی را به خوبی نمایان می‌کند. گرچه نگاهی مرگ‌گریز دارد اما در مقابل مرگ راهی جز اجبار وجود ندارد در هر صورت مرگ که آمد باید آماده شد و حرکت کرد. این نوع نگاه در آخرین مجموعه روانی پور نیز به چشم می‌خورد. قهرمان داستان اگرچه سالهاست مرده است اما مرگ خود را باور نمی‌کند و در تقلای نوشتن تاریخ است «مأیوس نگاهش کرد و فهمید که باز آقای گلستانی آمده تا او را در مرگ خود هوشیار کند که بگوید: «تو اینجا هستی در عمق آبهای سبز مثل همه ما …. خیلی وقت است که اینجا هستی، باید باور کنی» (روانی‌پور،۱۰۵:۱۳۸۰).
۳-۲-۱۳-۳-تناقض‌های زندگی و زلالی مرگ:
روانی‌پور نه تنها به مرگ اشاره می‌کند بلکه به بیان تناقض‌های زندگی و مرگ می‌پردازد وجدالی که بین زندگی و مرگ قهرمانان داستانهایش وجود دارد اشاره می‌کند. نیلی در کولی‌کنارآتش وقتی پای مرگ و زندگی در میان می‌آید زندگی را انتخاب می‌کند و به دوبی می‌رود به اعتقاد او زندگی بهتر از مرگ در راه اهداف حزب است (ر.ک.روانی‌پور،۲۴۳:۱۳۸۸) در اهل غرق «مرگ، حتی اگر مرگ نابسامان مه‌جمال باشند، عادت زندگی را در دل آدمیان نمی‌کشد» (روانی‌پور،۱۳۶۹ب:۳۷۵). مه‌جمال در آخرین لحظه‌های مرگ هنوز دوستدار زمین و زندگی است و معتقد است اگر انسان بمیرد و در عمق خاک باشد باز تنش در خدمت زندگی و زندگان خواهد بود، گلهایی که بر سر قبرها می‌روید… گلهای که بر مزار فلک ناز روئیده بود.(ر.ک.همان،۱۳۶۹ب:۳۶۸). تلاش برای زنده ماندن در میان اکثر قهرمانان او وجود دارد. در جدال بین مرگ و زندگی، زندگی را برمیگزینند. به جز در مجموعه کنیزو که به دلیل شرایط اجتماعی خاص روانیپور مرگ را رهایی میداند در بقیه داستانها تمام تلاش او در جهت پیروزی بر مشکلات است.
۳-۲-۱۳-۴-اندیشه پس از مرگ
روانی‌پور نه تنها به مرگ که به جهان پس از مرگ نیز معتقد است. اگرچه مرگ و زندگی در تقابل هم قرار دارند و این شور و عشق به زندگی است که مرگ را تلخ می‌کند، اما مرگ پوچ و بیهوده نیست و دنیای پس از مرگ نیز وجود دارد. روانی‌پور در اهل غرق مدام از مردگانی سخن به میان می‌آورد که آرزوی بازگشت به زمین را دارند و برای آرزوی خود تلاش می‌کنند. در «زن فرودگاه فرانکفورت» نویسنده از زبان مادر‌بزرگ را‌وی بازگشت دوباره مردگان را بیان می‌کند«حال دوشنبه بود و قبرستان ترس نداشت. این که یک روز یا یک شب دریا پر از مرده شود و جزیره خالی از زندگی که سرانجام مرده‌ها دوباره برگردند سرخانه و زندگیشان هم مال حالا نبود، هنوز جزیزه پر از آدم زنده بود و او می‌توانست راحت بنویسد و کاری به خرافات مادربزرگ نداشته باشد» (روانی‌پور،۱۳۸۰: ۱۰۴-۹۹).
نویسنده نه تنها بازگشت دوباره مردگان و زندگی دوباره را در رابطه با مرگ بیان می‌کند و مرگ را پایان زندگی نمی‌داند بلکه به پاداش و ثواب اخروی نیز معتقد است:«گفت: کیپ کیپ بستم. خدا اجرت بده… خدا اجرت بده چیه؟ اگه راست می‌گی یکی از این ژاکت‌ها را بخر. من؟ پس کی؟ آخه….می‌خوام چکار؟ هیچی، فقط برای ثواب، برای اینکه اونجا حرفی برای گفتن داشته باشید.» (روانی‌پور،۱۳۶۹الف:۱۲۱-۱۲۰)
همچنین اعتقاد به فاتحه خواندن و برگزاری مراسم بعد از مرگ مرده از دیگر موضوعاتی است که نویسنده به آن توجه داشته است «در ذهن مردم آبادی اینکه مردی بدون مراسم به خاک سپرده شود نمی‌گنجید به زودی علمهای سیاه را درآورند و خانه زایر احمد حکیم فاتحه گذاشتند و نوحه خواندند» (روانی‌پور،۱۳۶۹ب: ۱۳۳-۱۳۲).
علاوه بر این بر سر مزار رفتن در شبهای جمعه از دیگر موارد مورد نظر نویسنده است «شبها مردان آبادی در اتاق پنج دری می‌نشستند و از مردانی می‌گفتند که معلوم نبود کی دوباره به جفره باز می‌گردند…. شبهای جمعه بر مزار آن مرده غریب، زنان آبادی می‌نشستند، فاتحه می‌خواندند و تا دلگیر نشود بر سر خاکش فانوس روشن می‌کردند» (همان،۱۳۶۹ب:۱۳۸). روانی‌پور در داستان کولی‌کنارآتش، کشتی شکستگان، سنگهای‌شیطان، طاووس‌های زرد نیز به این مسأله اشاره کرده است.
در«طاووس‌های زرد» روانی‌پور به مرگ و تلاش برای ماندن اشاره می‌کند. به اعتقاد او تنها خاک می‌تواند مرده را مجاب کند که دیگر نیست «باید خاکش می‌کردیم خالو، خاک مرده را مجاب می‌کند، قانع می‌کند که دیگر نیست که دیگر رفته است» (روانی‌پور،۱۳۶۹الف:۷۲)
۳-۲-۱۴-انسان شناسی
انسان اندیشه روانی‌پور، کسی است که دایماً در تلاش برای زندگی و آینده است. انسانی که در هیچ برهه زمانی متوقف نمی‌شود و سخت‌ترین مشکلات نمی‌تواند او را از پای درآورد. درد، رنج و حسرت بزرگترین ویژگی اوست. درد و رنجی که او تحمل می‌کند حتی کوه هم طاقت حمل آن را ندارد. بزرگترین رنج او رنج تردید است«وای اگر آدمیزاده‌ای دچار تردید شود. مانند کشتی بی‌لنگری هر لحظه به پهلو می‌غلتد و سرانجام تسلیم موجهای بلند و سایه‌دار می‌شود و در قعر آبهای گل‌آلود فرو می‌رود.» (روانی‌پور،۱۳۶۹ب:۱۳۶). حسرت و زیان و خسران همزاد آدمی است. «آدمی در گریز خود از جایی به جای دیگر تنها ثانیه‌ای آرامش می‌یابد و پس از آن دوباره رنج و درد، این دو همزاد قدیمی رهایت نمی‌کنند» (همان،۱۳۶۹ب:۳۰). اما او تسلیم درد و رنج نمی‌شود. الفبای وجود او جنب و جوش و تکاپو است. آدمی با تلاش زنده است پس می‌تواند با نیروی امید، درد و رنج خود را فراموش کند. امید که خاص انسان است. «صدای این انسان فناناپذیر است. زنگی که در نهاد آدمیان هر لحظه اخطار می‌کند، آغاز تلاش و امید را می‌رساند و بدین سان است که جهان هرگز تمام نمی‌شود. گاهی همه چیز را بر باد رفته می‌بینی، اما با قوسی که مرغ دریایی امید بر گردن خود می‌زند، دوباره همه چیز از سر می‌گیرد» (همان،۱۳۶۹ب:۳۲۱).
گذشت زمان در کنار امید و تلاش، انسان را از غصه و درد رهایی می‌دهد «زمان و فراموشی! آدمی چه آسان رنج و اندوه خود را فراموش می‌کند و بانده خیالش چه راحت از روی خاطرات تلخ می‌پرد و برجایی آشیان می‌کند که در هنگام کارزار و رنج آن را ندیده است» (همان،۱۳۶۹ب:۲۳۵). انسان با فراموش کردن سختی‌های زندگی می‌تواند زندگی دوباره را از سر گیرد زیرا جهان به واسطه حضور آدمی زیباست «آدمی در هنگامه درد و رنج با حذف تصاویر و لحظه‌های کوچک، از غم خود می‌کاهد و آن زمان که آرامش روی آورد تصاویر و لحظه‌ها بزرگ می‌شوند و حجت را بر آدمی تمام می‌کنند» (همان،۱۳۶۹ب:۲۳۵) حتی اگر سختی‌های زندگی لحظه‌ای آدمی را رها نکنند نباید نا‌امید گردد. او به عقل خود زنده است «آدمیزاد به عقل خود زنده است. شیطان حتی در مقابل عقل آدمی نیست می‌شود، عقل و تلاش بالهای سفید مرغ حیات…» (همان،۱۳۶۹ب:۴۷).
بزرگترین ویژگی انسان نیاز و کامجویی اوست. نیاز باعث می‌شود دل انسان تاریک شود«نیاز راه بر خلق و خوی آدمی می‌بندد. نان او را در چنبرۀ خود اسیر می‌کند» (همان،۱۳۶۹ب:۲۳). اما انسان نمی‌تواند از آن روی بگرداند. زیادخواهی ویژگی انسان است. در واقع تلاش انسان در زندگی در جهت برآورده کردن نیازهاست. روانی‌پور معتقد است آنچه که باعث درد و رنج انسان می‌شود همین نیاز است. اگر انسان خود را از تعلقات زندگی دور کند زندگی آرامی خواهد داشت. به همین دلیل او بارها از زندگی‌های اشرافی به بدی یاد می‌کند.
از دیگر ویژگی‌های که او برای انسان عنوان می‌کند،مهرجویی است «مهرجویی پیشه آدمی است، هرکس که باشد، حتی اگر همزاد مردگان آبهای خاکستری باشی….مهر‌طلبی….» (همان،۱۳۶۹ب:۳۶۸).کنجکاوی از دیگر ویژگی‌های انسان است. کنجکاوی میراث آدمیان است. انسان ذهن پیچیده دارد. مهر ورزیدن از ویژگی‌های اوست. دلش صاف و ساده است. نیاز به همدردی و عشق ورزیدن دارد.
۳-۳-اندیشه سیاسی:
یکی از مبانی مهم اندیشه روانی‌پور گرایش به سیاست است با اینکه جهان داستانی روانی‌پور، جهانی زنانه است اما از همان ابتدا نگاه سیاسی او نیز مشهود است.
روانی‌پور زنانه می‌نویسد اما زنان داستان‌های او گرایش سیاسی دارند و این نوع نگاه هم در «اهل‌غرق» که مربوط به فضایی روستایی و بومی است قابل ملاحظه است و هم در داستان‌هایی که در حوزه شهر نوشته شده است. در «دل‌فولاد» صریحاً به جوان قصه نویس توصیه می‌کند که به شخصیت‌هایش اندیشه سیاسی بدهد«من اگر بودم به هر کدام از این دختران پنجگانه اعتقاد سیاسی می‌دادم» (روانی‌پور،۶۹:۱۳۸۳). همانگونه که ملاحظه شد همین کار را هم انجام می‌دهد.
در تمام داستان‌های روانی‌پور ردپای سیاست وجود دارد. درکولی‌کنارآتش، آینه را از قبیله صفاری جدا می‌کند به شیراز می‌کشد و با مریم آشنا می‌کند و کم‌کم او را راهی تهران می‌کند و در تهران به بیان آشوب‌های سال ۵۹ می‌پردازد و تمام شخصیت‌ها را به نوعی با سیاست درگیر می‌کند در «زن فرودگاه فرانکفورت» که از داستان‌های دهه ۸۰- ۷۰ نویسنده است به بیان مسایل سیاسی جدیدتر می‌پردازد و به این ترتیب اکثر داستان‌های او رنگ سیاسی می‌گیرد.
در حقیقت حرکت سیاسی قهرمانان جلوه‌گر اندیشه‌های سیاسی خود روانی‌پور است و این مسیرها را نه قهرمان که خود روانی‌پور پیموده است. روانیپور در رمان کولی کنار آتش تقریباً به مسایل سیاسی می‌پردازد و جز دو فصل ابتدای کتاب که زندگی آینه و قانون غلط قافله است بقیه کتاب بیان مسایل سیاسی است.
این گرایش به سیاست ریشه در اقلیم جنوب دارد.
«کثرت نویسندگان و گرایش به سیاست، تنوع دیدگاه‌ها و تجربیات، بدیهی‌ترین امتیازی است که ادبیات جنوب از آن برخوردار است. طبیعی است که سیاست‌گرایی آنها، طیف‌های پرتنوعی را به نمایش بگذارد. سیاست در داستان جنوب، یک سیاست کاملاً جنوبی است، با رنگ مایه غلیظ اقلیمی ‌و در آمیخته با دریا، نفت، قاچاق، تبعید و مهاجرت» (شیری،۵۶:۱۳۸۴).
بارزترین مسائل سیاسی داستان‌های او حوادث سیاسی سال‌های ۱۳۳۲ به بعد و مسائل سیاسی حوزه جنوب است.
۳-۲-۱-یاغی (مبارزان با استعمارگران):
از مهمترین مسائل سیاسی داستان‌های اقلیمی روانی‌پور،مسأله یاغیان جنوب و مبارزات آنها با استعمارگران و نیروهای دولتی در دهه ۳۰ و ۴۰ است. عشق به یاغیان جنوب با خون هر جنوبی عجین است و این امتیاز را نمی‌توان از روانی‌پور سلب کرد. او نیز همچون دیگر جنوبی‌ها به یاغیان عشق می‌ورزد و شب‌های کودکیش را با قصه دلیری‌های رئیس علی دلواری و محمد تنگستانی گذرانده است. این یاغیان در حقیقت منجی مردم جنوب از دست خان‌های زورگو و حاکمان جبار ولایات بوده‌اند. یاغی بودن و در جبهه یاغیان قرار گرفتن، رشادت و دلیری هر جنوبی را یادآور می‌شود و این عشق به یاغی نه تنها در وجود مردان جنوب یافت می‌شود که زنان جنوب نیز مستثنی نیستند.
روانی‌پور عاشق یاغیان خطه جنوب و سرزمین مادریش است. در اهل‌غرق با وارد کردن زنی نترس چون «خیجو» به داستان، این عشق را به خوبی نشان می‌دهد«غائله را خیجو تمام کرد که مانند یاغیان و گردنکشان جهان دستهایش را به سوی آقای اشک تکان داد» (روانی‌پور،۱۳۶۹ب:۱۰۸). خیجو دختر زایر احمد حکیم عاشق برنو و جنگ است، زنی عاشق و سرکش و طغیانگر است. مه‌جمال را در صورتی شایسته ازدواج با خود می‌داند که یاغی باشد و سینه نااهلی را با برنو شکافته باشد. «اسیر مردی شدن، آنهم مردی چون مه‌جمال که نه یاغی بود و نه گردنکش و نه سینه نااهلی را با برنو سرخ کرده بود، در شأن او نبود.» (همان،۱۳۶۹ب:۹۲). او زنی نیست که در بند این باشد که رختخوابش گرم بماند. در نظر او روی زمین اگر با شرف قدم نزنی، دریا و فرشته‌های آسمان ترا نفرین می‌کنند. در واقع او دوست دارد مه‌جمال چون نیرو باشد«خیجو در رویاهای خود مه‌جمال را می‌دید که همچون نیرو دهان به دهان در قصه شبانه مردان تنگسیر تکرار می‌شود» (همان،۱۳۶۹ب:۲۹۴).
نه تنها خیجو بلکه دخترش مریم که بعدها یکی از شخصیت‌های رمان «کولی‌کنارآتش» روانی‌پور است نیز دارای اندیشه سیاسی است و روانی‌پور در اهل غرق مریم را دختر مه‌جمال و خیجو قرار می‌دهد تا بعدها بتواند عقاید سیاسی به او دهد و او را از فعالان حزب توده معرفی نماید.«مریم نیز از همان بچگی علاقه عجیبی به جعبه جادو دارد و حتی مه‌جمال دیده بود که با انگشتان کوچک و ناتوانش پیچ جعبه جادو را باز می‌کند» (همان،۱۳۶۹ب:۱۹۸).
روانی‌پور او را عاشق جعبه جادو بیان می‌کند، چون جعبه جادو منبع خبرهای راست و دروغ است و نشانی از پیشرفت و تمدن و انتقال اخبار است. جعبه جادو نمادی از گرایش سیاسی مریم است که بعدها روانی‌پور او را به صحنه‌های سیاسی وارد می‌کند.
روانی‌پور همچون دیگر نویسندگان جنوب، نتوانسته نسبت به تحولاتی که در جنوب آیینی او می‌گذرد بی‌تفاوت باشد و در جهان داستانی او هر آنچه که به سیاست جنوب مربوط می‌شود انعکاس پیدا کرده است. مهمترین مسأله‌ای که در داستان‌های جنوبی به چشم می‌خورد، مسأله نفت و حضور خارجیان در این مناطق و درگیری یاغیان با استعمارگران است. روانی‌پور در اهل غرق مشروح‍‍اً به این مسایل و مسایلی که به تبع این جریان اتفاق افتاده است اشاره می‌کند. کشف و پیدایش نفت در جنوب و حفاری چاه های نفت و رفت و آمد خارجیان به بهانه استخراج نفت در حقیقت چپاول این ثروت ملّی، چیزی نیست که، از دید هر انسان بینایی پنهان مانده باشد. روانی‌پور که خود در جنوب زندگی کرده است و از نزدیک با این مسایل روبه رو شده است ، در اهل غرق به حضور این خارجیان به عنوان دزدانی که در پی چپاول هستند اشاره می‌کند.
«و دزدان این زمانه با چه ترفندی آدمی‌ را خام می‌کنند؟ با قایقی که بزرگترین جادوگر جهان آن را چنان ساخته بود که به آسانی مثل باد از دریا به خشکی می‌آمد، به سراغت می‌آیند، به تو لبخند می‌زنند تا بار دیگر شبانه کارت را بسازند و دار و ندارت را به تاراج ببرند(روانی‌پور،۱۳۶۹ب:۱۳۰).روانی‌پور از زبان نوزادی که در شکم خیجو است مردان موبور را دزد خطاب می‌کند و با این اشاره مردم آبادی را آگاه می‌کند که حضور مردان موبور فقط برای دزدی است.
«ذهن مه‌جمال آشفته بود، مردان موبور را می‌شناخت، اما کلمات و تصاویر از ذهنش می‌گریختند و نمی‌دانست چگونه حرف دلش را به زایر بگوید، بگوید که آنها را جایی دور، دور از آبادی دیده است…. خیجو، شب هنگام، وقتی کنار زایر در اتاق پنج دری نشسته بود و مدینه غذا ظرف می‌کرد، صدایی شنید، صدای لرزان و کودکانه که فریاد می‌کشید: «دزد، دزد! » (همان،۱۳۶۹ب:۱۲۹).
روانی‌پور در اهل‌غرق تحوّلات و اوضاع سیاسی دهه سی و چهل را بیان می‌کند. در این سالها فعالیت گروه‌های سیاسی مخالف رژیم فراوان است و این گروه‌ها به شدت با استعمار مخالف هستند، همچنین در این سالها جریان ملی شدن صنعت نفت ذهن تمام مردم را پر کرده است و همه گروه‌ها برای ملّی کردن صنعت نفت تلاش می‌کنند.
«جهان مثل همیشه بود، آسمان آبی بود و زمین خاکی و صدای جعبه جادو در آسمان آبادی فریاد می‌کشید که اجنبی پرستان می‌خواهند همه چیز را به بیگانگان بفروشند….» (همان،۱۳۶۹ب:۱۹۷).
اما نگرانی مردم زمانی زیادتر می‌شود که در روستاهای اطراف نفت پیدا می‌شود و مردم آواره می‌شوند. مجبور می‌شوند که به شهرها مهاجرت کنند و یا در روستاهای اطراف سکنی گزینند به امید آنکه روزی نفت به پایان برسد و به خانه‌های خود بازگردند، صدای کشتی‌ها نفت‌کش در دریا زیاد می‌شود و زایر احمد نگران از اینکه در آبادی او نفت پیدا شود بارها خاک را امتحان می‌کند و مزه خاک را می‌چشد، از گوشه و کنار خبرهای خوشی نمی‌رسید. یک آبادی را نفت بلعیده بود و دولت مردم را مجبور کرده بود که خانه‌های خود را رها کنند و آواره شوند. به خاطر چاه های نفت که می‌گفتند مملکت را ثروتمند می‌کند، ترددها کنترل می‌شد بدتر از همه اینها حضور کارگران و از بین رفتن روستاها است (ر.ک. همان،۱۳۶۹ب: ۳۵۹-۳۳۴)
اینها مسائلی است که خون هر جنوبی را به جوش می‌آورد و مه‌جمال که با ورود ابراهیم پلنگ و مرتضی با شهر و اعتصاب و درگیری آشنا شده و به زندان افتاده بود از دست نیروهای دولتی فرار می‌کند و در ضمن آشنایی با یاغی‌ها و تعریف‌هایی که در قصه‌های شبانه مردان تنگسیر از آنان شنیده بود به یاغیان می‌پیوندد و اینجا آغاز مبارزه مه‌جمال قهرمان مورد علاقه روانی‌پور با نیروهای دولتی است «مه جمال در لوله‌هایی که قرار بود گاز را از کنگان به کشورهای خارجه ببرد، ایجاد حریق کرده بود» (همان،۱۳۶۹ب:۳۳۵). همین درگیری‌ها زدوبندهای‌ سیاسی و حضور نیروهای مختلف در منطقه جنوب و موقعیت سوق الجیشی جنوب به دلیل اینکه قلب اقتصاد مملکت با صادرات و واردات نفت و کثرت کارگران و فعالیت شبانه روزی آنان در این منطقه می‌تپد، دولت را وادار می‌کند تا به ایجاد پاسگاه‌ها و کنترل شدید منطقه دست بزند. منطقه جنوب در حوزه سیاست و اقتصاد چنان حساسیتی دارد که اگر حادثه‌ای در آن رخ بدهد پژواک آن مستقیماً به پایتخت منتقل می‌شود و بازتاب حوادث پایتخت برآن منطقه نیز تاثیر مستقیم دارد (ر.ک،شیری،۵۶:۱۳۸۴).
به دلیل همین تاثیر و تاثرات است که مردم منطقه نسبت به حضور نیروهای دولتی حساس می‌شوند و وجود این نیروها در منطقه و ظلمی‌که نسبت به مردم روا می‌دارند ؛همچنین بی‌بند و باری‌هایی که در منطقه به وجود می‌آید و فضای روستاها را ناامن می‌کند؛ مردم را آرزومند ظهور یک نجات بخش از میان خودشان می‌کند. یک یاغی سرکش و سوار بر اسب سفید یا خاکستری که با آمدن خود، امیدها را به خود معطوف می‌کند و مردم مستاصل شده را به جانب یک جامعه آرمانی نوید می‌دهد و این موضوع بسامد زیادی در ادبیات جنوب دارد.سرگذشت این نوع شورش‌گری‌ها در داستان‌های نویسندگانی که با محیط روستایی محشور بوده‌اند بیشتر جلوه‌گری یافته است (همان،۵۹:۱۳۸۴).
روانی‌پور نیز همچون نویسندگان این خطه از یاغیانی صحبت می‌کند که از نسل یاغیان جهان و فلک ناز هستند و علیه ظلم و ستم نیروهای دولتی در کوه‌ها و صحراها در کمین نشسته‌اند «یاغیان چشمانی سیاه و غریب دارند، با ترس و وحشت بیگانه‌اند، به زمین دل نمی‌بندند، جایی این چنین طولانی و دراز اتراق نمی‌کنند. یاغیان در نابسامانی زندگی خویش در گذرند از این دیار به آن دیار …. از این سامان به آن سامان» (روانی‌پور،۱۳۶۹الف:۹۳).
کوهها و درّه‌های جنوب به دلیل امن بودن جای مناسبی برای یاغیان بوده است و روانی‌پور از یاغیانی صحبت می‌کند که در کوههای فکسنو و دره دیزاشکن و کوههای ملگادو با نیروهای دولتی به زد و خورد می‌پردازند. برای یک یاغی جایی امن‌تر از این منطقه‌ها پیدا نمی‌شود، جایی که راحت بتواند بجنگد و کسی او را نشناسد. «سیاهی جنگل کنار و صدای وهم‌آلود شاخه‌ها که شاید دستی یاغی آن را کنار می‌زند تا برنوش را به سینه دوج میزان کند و بچکاند. عرقی که بر پشیمانی شوفر می‌نشیند و پا که از ترس بر گاز فشار می‌دهد و تنهایی و بی‌کسی که ناگهان به دلت چنگ می‌زند» (همان،۱۳۶۹الف:۶۹).
یاغیان هر وقت امنیه‌ها را می‌کشتند در پناه همین کوهها جای امنی پیدا می‌کردند، و دولتی‌ها جرأت نداشتند از جنگل رد شوند کوه‌ها و جنگل‌های کُنار بهترین محافظان یاغیان بوده است (ر.ک.همان،۱۳۶۹الف:۸۴). روانی‌پور از یاغیان و شورش‌گرانی سخن می‌گوید که شبهای مردم روستا با نام و یاد دلاوری‌های آنها می‌گذرد و جوانان در پای همین صحبت‌هاست که عاشق یاغیان می‌شوند و با آنان همراه می‌گردند. یاغیان جهان پیر نمی‌شوند و تنها مرگ می‌تواند چهره آنان را غریبه کند. «آخر الزمان بود، یاغیان جهان را می‌کشتند. زایر بالای سر مرده مانده بود. همان صورت گرد سیه چرده، همان چشمان درشت و مژه‌های بلند و همان موهای صاف که گاهی روی پیشانیش می‌افتاد. یاغیان جهان پیر نمی‌شوند، اما مرگ می‌تواند چهره آنان را غریبه کند» (روانی‌پور،۱۳۶۹ب:۲۲۱). در اعتقاد روانی پور یاغیان جهان چون عاشقان هستند و پیر نمی‌شوند «عاشقان جهان پیر نمی‌شوند …. عاشقان و یاغیان جهان…..» (همان،۱۳۶۹ب:۲۲۶).
یاغیان بوی آشنایی و مهربانی می‌دهند و مه‌جمال این بو را از مرد غریبه‌ای که با گلوله‌ای قلبش را سوراخ کرده بودند شنید. بویی که بیست سال در قصه‌های زایر شنیده بود. جوان رعنای قصه‌های زایر مرده بود.
اما در ذهن مه‌جمال قصه دیگری شکل می‌گیرد به نظر او قصه تمام شده بود تا قصه‌ای دیگر شکل گیرد و آغاز گردد قصه مه‌جمال و درگیری‌های او با نیروهای دولتی. (ر.ک.همان،۱۳۶۹ب:۲۲۶). مه جمال پای قصه شبانه مردان تنگسیر می‌نشست و داغ می‌شد، چیزی در دلش فریاد می‌کشید. مردگان آبهای خاکستری در سراسر جهان پراکنده بودند تا همزادشان در قعر آبهای سیاه و گل آلود از خواب مرگ خود برنخیزد (ر.ک.همان،۱۳۶۹ب:۲۶۶). در اعتقاد مه‌جمال گریزی از کشتن نیست، انگار قانون زمین همین است.
«اگر می‌خواهی محکم روی خاک خدا قدم برداری باید توان جنگیدن داشته باشی. به غیر از این باشد، تو را نی زنی عروسی خود می‌کند، بوسلمه در همه جا حیّ و حاضر است آه! بوسلمه دریاها…. چه ساده دل بودی تو، چه درستکار و نیک‌کردار بودی تو…. جهان اسیر بود. آدمیان در چنگال بوسلمه خشکیها می‌مردند» (همان،۱۳۶۹ب:۲۶۹).
مه‌جمال باید حرکت می‌کرد باید تلاش می‌کرد. تا نی زن عروسی حاکمان زورگو نباشد باید می‌جنگید «مه‌جمال در یکی از قصه‌های شبانه مردان تنگسیر نام نیرو را شنید، برقی که در چشمان آن تنگسیر پیر درخشید و لبخندی که بر لبان دیگران می‌نشست ، وقتی نام نیرو را شنیدند» (همان،۱۳۶۹ب:۲۶۷). مه‌جمال به دنبال نیرو بود تا خود نیرویی دیگر شود و منجی مردم جنوب از دست حاکمان ظالم و بوسلمه خشکی‌ها.
اما نیرو کیست؟ در اعتقاد مردم حاشیه خلیج فارس، گاهی نام این یاغی قدرتمند «نیرو» بوده است. یاغی همواره یاران و طرفداران بسیاری نیز با خود داشت و حتی اگر در جنگی کشته یا سربه نیست می‌شد، اسب سفید او با یال‌های پریشان خود در منطقه می‌گشت تا سواری دیگر پیدا شود و بر او سوار شود و نسل یاغیان همواره تداوم یابد.(ر.ک.شیری،۵۹:۱۳۸۴) در اعتقاد این مردم یاغیان از نسل یاغیانی چون فلک ناز بودند که قصه فلک ناز را روانی پور چنین بیان می‌کند «فلک ناز مردی است که یک روز غروب، تن زخمیش را به آبادی کشانده بود تا زایر از گیاهان زمین بر زخمش مرحمی‌ بگذارد و با طلوع آفتاب در هیبت مرغی دریایی پرواز کند» (روانیپور،۱۳۶۹ب:۲۵۱). قصه فلک ناز رنگ و بوم اقلیمی‌ به خود می‌گیرد و در ذهن مردم جفره مرغان دریایی از نسل فلک ناز هستند. «مرغان دریایی آبادی جفره که از نسل مرد یاغی بودند که روزگاری دور از این در سرزمین ملگادو زخمی‌شد، و تا نسل یاغیان جهان ادامه یابد خود را به جفره رساند و در هیبت مرغ دریایی در دریای جفره ماندگار شد و زاد و ولد غریب خود را آغاز کرد، نیمه شبی به دیوارهای تازه ساز پاسگاه حمله بردند» (همان،۱۳۶۹ب:۲۵۰).
مه‌جمال با نیرو و فلک‌ناز آشنا می‌شود «یک ماه پای صحبت‌های شبانه نیرو نشست. دلاوران تنگستان را شناخت و شیرمحمد را که سرانجام با قایقی به دریا زده بود . نیرو از رئیس علی گپ می‌زد و مردانی که جهان با حضور آنان زنده بود» (همان،۱۳۶۹ب:۲۹۲). مه‌جمال در دل به آنان عشق می‌ورزید و او که متعلق به سلسله‌ای از یاغیان بود که رئیس علی دلواری و شیرمحمد تنگستانی نیز از زمره آنان بودند به کوه و کمر زد تا چون نیاکان خود در راه هدفش به مبارزه برخیزد. مه‌جمال در اعتقاد پیرزنانی که بر سر راه او آب و غذا می‌گذاشتند «نشان پیغمبران دارد» و به هرجا که پا می‌گذارد موجب برکت و نعمت می‌شود.
«اگر خوشه‌های گندم قد می‌کشد، اگر نخلها، از بار رطب خم می‌شد ، اگر چشمه‌ها از آب می‌جوشید، برای همه روشن بود که مه‌جمال از آن نواحی گذشته است. مه‌جمال دست خدا بود، دست پر زور خدا که نمی‌گذاشت کسی با بازیاری تندی کند و دولتیان‌‌ و‌ سربازها و ژاندارم‌ها تمام دشتی و تنگستان را وجب به وجب دنبال او می‌گشتند. مه‌جمال رئیس علی بود که بی‌خود شایعه مرگش را در دشتستان و تنگستان رواج داده بودند تا دیگر کسی به هیچ آدمیزاده‌ای دخیل نبندد….. مه جمال فرزند شیرمحمد تنگستانی بود، مه‌جمال شیرمحمد را گرامی ‌می‌داشت و گاهی یقین می‌کرد فرزند شیرمحمد است» (همان،۱۳۶۹ب:۳۱۲).
روانی‌پور با عشق از یاغیان می‌نویسد و مه‌جمال را در حدّ یک منجی می‌برد اما نکته جالب پایان داستان و اعتقاد او به مبارزه است. مه‌جمال در پایان داستان از آنچه که خواننده انتظار دارد دور می‌شود اگرچه نابهنگام می‌میرد، ولی در شک و تردیدی عمیق داستان یاغیان به پایان می‌رسد به گونه‌ای که خواننده در سردرگمی ‌عمیقی قرار می‌گیرد. مه‌جمال راه را گم می‌کند و سرخورده از مبارزه، نیروهای خود را رها می‌کند و به سوی قلعه پیر حرکت می‌کند.
«مه جمال زخمی‌نبود، پریشان بود و پشیمان، خسته بود و دلزده… راهمان را گم کردهایم….. صدایش انگار به جهان، آویزان بود، صدای ناخدایی کشتی شکسته که ستاره راهنما را گم کرده است. در یأس غریب خود راهی برای گریز می‌جست اگرچه تفنگچی‌هایش هر کدام مه‌جمالی بودند که به جنگ و گریز ادامه می‌دادند اما او خسته به سوی ملگادو حرکت می‌کند و در قلعه پیر گرفتار سربازان سرگرد صنوبری می‌شود و کشته می‌گردد» (همان،۱۳۶۹ب:۳۳۹).
اگرچه در ذهن دوستداران او، او فقط زخمی‌ می‌شود و تا سالیان سال در سر راهش آب و آینه و قرآن می‌گذاشتند. مه‌جمال در پایان زندگی و آن زمان که گرفتار سربازان سرگرد صنوبری می‌شود، حقیقی را که به آن رسیده بر ملا می‌کند.
«حقیقت شاید آوازه مرد تنگسیر بود که مه جمال یک روز وقتی به ملگادو می‌رفت تا در قلعه پیر بیاساید شنید- حقیقت این بود که مرواریدی در کار نبود. و جهان در عمق آبهای سبز قرار داشت و آدمیان، اهل غرق بودند. و چقدر تلاش کرده بود که از عمق آبهای سبز به آبادی برسد. چه تقلایی تا روی زمین زندگی کند. ولی حقیقت در نهایت این است که، آدمی‌ حتی در عمق خاک تنش در خدمت زندگی و زندگان خواهد بود. گلهایی که بر سر قبر می‌روید.» (همان،۱۳۶۹ب:۳۶۹).
به اعتقاد روانی‌پور این سردرگمی ریشه در عشق دارد؛ عشق به زندگی و زنده ماندن. مه جمال در عمق آب‌های سبز تلاش می‌کند تا به زندگی بازگردد و مرگ را بوسلمه جهان ابدی می‌داند. در پایان داستان می‌بینم از جنگ دست می‌کشد از کشتن بیزار ‌می‌گردد. روانی‌پور روح لطیفی دارد. مخالف کشتن و نابودی و عاشق زندگی است به همین دلیل پایان داستان را به این صورت تمام میکند اگرچه مه‌جمال گرفتار می شود اما جسد او به دست سرگرد صنوبری نمی‌افتد چون او زنده است.
۳-۳-۲-حزب توده:
از دیگر مباحث سیاسی که حجم وسیعی از کارهای روانی‌پور را دربرمی‌گیرد، فعالیت‌های حزب توده و نیروهای چپ‌گرا و فعالیت‌های آنان در ایران و مخصوصاً در جنوب است. «تمرکز فعالیت این گروه ها بر محیط‌های کارگری و تبعید دسته جمعی بسیاری از مخالفان سیاسی به این مناطق و ارتباط مستقیم نویسندگان منطقه با گروه‌های سیاسی نیز در غلظت بخشی به فضای سیاسی منطقه نقش بسیار داشته است».(شیری،۵۶:۱۳۸۴)
روانی‌پور سالها در جنوب زندگی کرده است و از نزدیک با فعالیت این گروه‌ها در جنوب آشنا شده است از این رو یکی از بن مایه‌های داستانی او بررسی نقش این گروه‌ها در جریان انقلاب و نقش آنان در پیروزی انقلاب است. به نظر می‌رسد روانی‌پور مدتی را در بین گروه‌های چپ‌گرا به سر برده است و از فعالان این حزب بوده است. اگرچه در پایان نسبت به مبانی فکری و ایدئولوژی آنان دچار شک و تردید می‌شود. روانی‌پور در اهل غرق و کولی کنار آتش ، همچنین زن فرودگاه فرانکفورت به حضور نیروهای چپ‌گرا اشاره کرده است. آشنایی او با این گروه در اهل غرق صورت می‌گیرد. با ورود ابراهیم پلنگ و مرتضی به جفره، مردم جنوب با فعالیت‌های این گروه‌ها آشنا می‌شوند و جرقه‌های مبارزات سیاسی در ذهن آنان زده می‌شود.

۴-۶- جمع بندی فصل چهارم
بررسی پرسشنامه های توزیع شده در بین پرسنل شعب بانک انصار در قسمت غرب تهران نشان می دهد که سابقه خدمت پاسخگویان ۸/۷درصد ۱ تا ۵ سال، ۷/۱۵درصد ۶تا ۱۰ سال، ۹/۶۸ درصد۱۱ تا ۱۵ سال، ۸/۷ درصد بیش از ۱۵ سال سابقه کار دارند و همچنین ۴/۸۹ درصد پاسخگویان مرد و بقیه زن می باشند.
تجزیه تحلیل داده ها با بهره گرفتن از نرم افزار SPSS و آزمون کولموگروف – اسمیرنف بیانگر آن است که کلیه داده ها در هر ۵ فرضیه از توزیع نرمال پیروی می کنند. لذا می توان از آزمون پارامتری استفاده نمود. نتایج آزمون پیرسون بدست آمده عبارت است از:
عملکرد سازمان:۰٫۷۷۰
سودآوری:۰٫۵۴۰
کیفیت در ارائه خدمات:۰٫۳۶۱
نوآوری در ارائه خدمات:۰٫۲۴۴
فصل پنجم
استنتاج و نتیجه‌گیری
۵-۱- مقدمه
در این فصل با توجه به پیشینه مطالعاتی و نیز تجزیه و تحلیل آماری فرضیه ها و مدل تحلیلی این پژوهش مندرج در فصل چهارم، به بحث و نتیجه ­گیری می­پردازیم و پیشنهادهایی که از نتایج این پژوهش بر­گرفته شده است را برای سایر محققان مطرح خواهیم نمود.

۵-۲- بررسی یافته­های فرضیات پژوهش
بررسی فرضیات فرعی
۵-۲-۱ فرضیه اول : بین مدیریت دانش و نوآوری در ارائه خدمات بانک انصار رابطه مثبت و معناداری وجود دارد.
یافته های تحقیق بیان می دارد که با توجه به مقدار p-Value بدست آمده در بخش مدیریت دانش و نوآوری در بانک انصار غرب تهران ، که برابر ۰٫۰۰۰ است و کوچکتر از معیار تصمیم گیری ۰٫۰۵ است لذا فرض H₀ رد می شود یعنی فرض رابطه معنی داری بین مدیریت دانش و نوآوری در بانک انصار غرب تهران وجود ندارد، رد می گردد. همچنین رابطه بین مدیریت دانش و نوآوری در بانک انصار غرب تهران، یک رابطه مثبت و مستقیم است یعنی این دو متغیر به صورت همسو تغییر می کنند. مقدار این رابطه نیز با توجه به یافته های فصل ۴ برابر ۰٫۲۴۴ است. از طرفی با توجه به اینکه مقدار ضریب همبستگی پیرسون بین ۱+ و ۱- در نوسان است، هر چقدر ضرایب به اعداد ۱+ و ۱- نزدیک باشند نشان دهنده قوت این رابطه است. لذا رابطه بین مدیریت دانش و نوآوری در بانک انصار غرب تهران رابطه ای مثبت،مستقیم و ضعیف می باشد.
همانطور که نتایج تحقیقات یوسفی و دیگران (۱۳۹۰) با عنوان میزان تاثیر مدیریت دانش بر نوآوری در شرکت­های فناور مستقر در پارک علم و فناوری دانشگاه ارومیه نیز نتایج مشابه این تحقیق را داشته است. آنان در این تحقیق توصیفی- همبستگی، به­منظور جمع­آوری اطلاعات از پرسشنامه استفاده کردند. جامعه آماری این تحقیق کارکنان و مدیران ۳۲ شرکت دانش بنیان در پارک علم و فناوری دانشگاه ارومیه و ۲۲ واحد فناور و هسته علمی مستقر در مرکز رشد فناوری و ارتباطات دانشگاه ارومیه بود. روش نمونه گیری در این مطالعه روش دو مرحله­ ای خوشه­ای و طبقه ­بندی تصادفی بود. در این تحقیق ۱۷۰ پرسشنامه بین پاسخ ­دهندگان توزیع شد که از این بین ۱۵۰ پرسشنامه که بصورت کامل به سوالات پاسخ داده بودند، تجزیه و تحلیل شدند. در این مطالعه به منظور آزمون فرضیه ­ها از ضریب همبستگی پیرسون استفاده شد. نتایج آنان نشان داد که از نظر آماری بین مدیریت دانش و نوآوری محصول، نوآوری فرایند، نوآوری تدریجی و نوآوری بنیادی رابطه معناداری وجود دارد. از این­رو آنان بیان کردند که توجه بیشتر به مدیریت دانش باعث افزایش نوآوری در آن­ها می­ شود.
۵-۲-۲ فرضیه دوم : بین مدیریت دانش و کیفیت ارائه خدمات بانک انصار در سطح غرب شهر تهران رابطه مثبت و معناداری وجود دارد.
یافته های تحقیق بیان می دارد که با توجه به مقدار p-Value بدست آمده در بخش مدیریت دانش و کیفیت ارائه خدمات بانک انصار در سطح غرب شهر تهران، که برابر ۰٫۰۰۰ است و کوچکتر از معیار تصمیم گیری ۰٫۰۵ است لذا فرض H₀ رد می شود یعنی فرض رابطه معنی داری بین مدیریت دانش و کیفیت ارائه خدمات بانک انصار در سطح غرب شهر تهران وجود ندارد، رد می گردد. همچنین رابطه بین مدیریت دانش و کیفیت ارائه خدمات بانک انصار در سطح غرب شهر تهران یک رابطه مثبت و مستقیم است یعنی این دو متغیر به صورت همسو تغییر می کنند.
مقدار این رابطه نیز با توجه به یافته های فصل ۴ برابر ۰٫۳۶۱ است. از طرفی با توجه به اینکه مقدار ضریب همبستگی پیرسون بین ۱+ و ۱- در نوسان است، هر چقدر ضرایب به اعداد ۱+ و ۱- نزدیک باشند نشان دهنده قوت این رابطه است. لذا رابطه بین مشتری گرایی و حجم فروش رابطه ای مثبت، مستقیم و ضعیف می باشد.
۵-۲-۳ فرضیه سوم : بین مدیریت دانش و سودآوری بانک انصار در سطح غرب شهر تهران رابطه مثبت و معناداری وجود دارد.
یافته های تحقیق بیان می دارد که با توجه به مقدار p-Value بدست آمده در بخش مدیریت دانش و سودآوری بانک انصار در سطح غرب شهر تهران، که برابر ۰٫۰۰۰ است و کوچکتر از معیار تصمیم گیری ۰٫۰۵ است لذا فرض H₀ رد می شود یعنی فرض رابطه معنی داری بین مدیریت دانش و سودآوری بانک انصار در سطح غرب شهر تهران وجود ندارد، رد می گردد. همچنین رابطه بین مدیریت دانش و سودآوری بانک انصار در سطح غرب شهر تهران یک رابطه مثبت ومستقیم است.

 ۲-خود گردانی^[۸۳]: تعادل هیجانی را خود گردانی می نامند. گاهی از خود گردانی به معنای کنترل احساسات، عواطف و تکانش ها یاد می کنند. خودگردانی یک قابلیت زیر  بنایی است که در کنترل رفتارهای هیجانی نقش مهمی دارد و شامل خود کنترلی، وظیفه شناسی، قابل اعتماد بودن، انطباق پذیری و نو آوری است.
 ۳-انگیزش(خود انگیزی ): به معنای مولد، اثربخش و خلاق بودن در زمینه کاری است. انگیزش توانایی انرژی دادن به دیگران و هدایت رفتار آنان بر خلاف داشتن روحیه یی ضعیف را دارد. در انگیزش از هیجان ها به عنوان ابزاری برای رسیدن به اهدافی استفاده می شود. و شامل تعهد، رشدگرایی ،ابتکار و خوش بینی است.

 ۴- همدلی^[۸۴](آگاهی اجتماعی): توانایی همدردی کردن با احساسات دیگران و شناخت دیدگاه آن ها را همدلی می گویند. همدلی توانایی شناخت و نفوذ بر حالت هیجانی دیگران یا آگاهی نسبت به احساسات، نیازها و علایق دیگران است. همدلی به بیان دیگر وارد شدن به حریم احساس دیگران می باشد. و شامل شناخت و درک دیگران، بالندگی دیگران، خدمت مداری و هدایت تنوع است.
 ۵-مهارت های ارتباطی^[۸۵] یا اجتماعی: توانایی شناخت و همدلی با دیگران، برقرای ارتباط موثر، گوش دادن عمیق و پرسیدن سئوالات مهم، تشریک مساعی، مربیگری و مذاکره کردن از اجزای این مهارت محسوب می شود. به عبارت دیگر آگاهی و شناخت نسبت به هیجان ها و احساسات دیگران، مهارت گوش دادن به احساسات دیگران در زمانی که دیگران دچار هیجان و احساسات هستند و نیاز به گوش دادن حرف های آنان را در دارند. و شامل نفوذ گذاری، ارتباطات، مدیریت تضاد، رهبری، تسریع تغییر، پیوند سازی، تشریک سازی، مشارکت و ظرفیت های گروهی است.”

کارکرد های هوش هیجانی:

هر کودکی که به دنیا می آید دارای استعداد های خاصی برای حساسیت هیجانی ، حافظه هیجانی چردازش اطلاعات هیجانی و توان یادگیری هیجانی می باشد . این استعداد فطری به وسیله تجارب زندگی بخصوص از طریق مبادلاتی که حاوی پیامهای هیجانی هستند ، توسعه یافته و یا آسیب می بینند.
پیامهای هیجانی که کودک از والدین ، معلمان و همسالان خود دریافت میکند، ظرفیت های هیجانی او را تشکیل می دهند . واکنشهای هیجانی بین کودک و والدین نه تنها در پیشرفت توانایی های شناختی او تاثیر می گذارند، بلکه در تکامل بخشهایی از مغز که مربوط به هوشیاری هیجانی و تنظیم هیجانات می شود، نیز موثر است.
نتایج حاکی از آن است که افرادی که روابط هیجانی مثبتی را در کودکی تجربه می کنند ، در بزرگسالی رفتارهای هیجانی و مهارتهای اجتماعی سازگارتری را نشان می دهند. ( به نقل از جهانیان ۱۳۸۱)
در حقیقت قابلیت‌ها ی هیجانی که از نظر گلمن بر پایه هوش هیجانی هستند ، در بر گیرنده نوعی تجلی کفایت خود در مبادلات اجتماعی می باشندکه در مبادلات اجتماعی هیجانها را بر می انگیزند . کفایت خود در این جا بدین معنی است که فرد عقیده دارد وی دارای ظرفیت و مهارتهایی برای رسیدن به نتیجه مطلوب می باشد. آنچه نتیجه مطلوب است ،منعکس کننده ارزشهای فرهنگی واعتقادات است ، که این اعتقادات بوسیله “خود” تبدیل به معانی شخصی شده است. که ممکن است به اثر انگشت بی مانند هر فرد تشبیه نمود که برای تعاملات اجتماعی برانگیزنده هیجانها بکار می رود و در هر فرد متفاوت است.
مهارتهای قابلیت هیجانی مولفه هایی هستند که در زندگی اجتماعی آموخته می شوند و در رفتار افراد برای زندگی موفقتر بروز می کنند . این مهارتها شامل این مواردند:
آگاهی از حالات هیجانی خود که شامل این امکان نیز می گردد که فرد چندین نوع هیجان را تجربه می کند وقتی در سطوح رشد یافته تر ، آگاهی از اینکه ممکن است فرد از احساسات خود به علت پویایی نا خود آگاه یا عدم توجه انتخابی با خبر نباشد.
مهارت در درک وتشخیص هیجانهای دیگران بر اساس شواهد بیانی و موقعیتی که معنی هیجانی آنها تا حدودی از نظر فرهنگی مورد توافق باشد.
مهارت در کاربرد لغات و اصطلاحاتی که برای هیجانها در خرده فرهنگ موجود می باشد. و در سطوح پیشرفته تر ، مهارت در فراگرفتن متون فرهنگی که هیجان را با نقشهای اجتماعی پیوند می دهند.
ظرفیت برای همدلی و همدردی با تجارب هیجانی دیگران.
مهارت در درک این موضوع که حالت درونی هیجانی در فرد و دیگران ، لازم نیست با بیان و اظهار بیرونی آن مطابقت داشته باشد. و در سطح رشد یافته تر ، فهمیدن این موضوع که رفتار حاکی از بیان هیجانی فرد، ممکن است در دیگران اثر بگذرد و اینکه این موضوع را در روش های بیان خود به حساب آورد.
مهارت در مقابله سازگارانه با هیجانهای مختلف یا ناراحت کننده بوسیله کاربرد روش های خود تنظیمی (مانند سخت کوشی در مقابله استرس ) که شدت یا دوره چنین حالتهای هیجانی را بهبود می بخشد.
آگاهی از این موضوع که ساخت یا ماهیت ارتباطات توسط میزان خالص بودن بیان هیجانی و میزان دو جانبه بودن یا متقابل بودن ارتباط , تعیین میشود . بدین معنی که روابط صمیمانه ، رشد یافته تا حدی بوسیله اشتراک متقابل دو جانبه در هیجانهای اصیل ، معنی می شود.
ظرفیت خود کارآمدی هیجانی : بدین معنی که رویهم رفته فرد خود را به نحوی که میخواهد احساس کند ، احساس می نماید . با این بیان که فرد تجربه هیجانی خود را قبول دارد، خواه بی مانند باشد یا از نظر فرهنگی هماهنگ باشد.
(اکبر زاده ۱۳۸۳)
در نتیجه می توان گفت که بنا به نظر گلمن هوش هیجانی مشتمل بر شناخت احساسات خویشتن و استفاده از آن برای اتخاذ تصمیم های مناسب در زندگی است . توانایی اداره مطلوب خلق و خو، وضع روانی و کنترل تکانشها عاملی است که به هنگام شکست ناشی از دست نیافتن به هدف در شخص ایجاد انگیزه و امید می کند . مهارت اجتماعی و هم حسی نیز عواملی هستند که منجر به برقراری رابطه مثبت با مردم می شود. با نظر به این عولامل می توان گفت هوشبهر در بهترین حالت خود تنها ۲۰% از موفقیتهای زندگی است. ۸۰% از موفقیتها به عوامل دیگر وابسته است و سرنوشت افراد در بسیاری از موارد در گرو مهارتهایی است که هوش هیجانی را تشکیل می دهند. کارآمدی فرد در مسائل فردی و اجتماعی بطور قابل ملاحظه ای توسط تجربه های هیجانی و نحوه مواجهه و انطباق با رویداد ها تعیین میشود . بطور کلی توانشهای هیجانی، رفتار و پیامد های زندگی را پیش بینی میکنند ، لذا برای موفقیت در زندگی اهمیت دارند. هوش غیر شناختی ابعاد شخصی ، هیجانی و اجتماعی هوش را که اغلب بیشتر از جنبه های شناختی آن در عملکرد های روزانه موثرند ، مخاطب قرار می دهند . در حقیقت هوش غیر شناختی پیش بینی موفقیتهای فرد را میسر می کند و سنجش و اندازه گیری آن به منزله اندازه گیری توانایی های شخص برای سازگاری با شرایط زندگی وادامه حیات در جهان است.(گلمن / پارسا ۱۳۸۰)

هوش هیجانی و مولفه های آن از دیدگاه “بار-اون”

یکی دیگر از نظریه پردازان مدل ترکیبی هوش هیجانی “بار –اون ” است . هوش هیجانی به وسیله بار – اون این گونه تعریف شده است :” یک دسته از مهارت ها ، استعداد ها و توانایی های غیر شناختی که توانایی موفقیت فرد را در مقابله با فشار ها و اقتضاهای محیطی افزایش می دهد.” بنابر این هوش هیجانی یکی از عوامل مهم در تعیین موفقیت فرد است ( در زندگی و شغل و مستقیما” بهداشت روانی فرد در مقابله با اقتضاهای محیطی) از قبیل :آمادگی زیستی – پزشکی ، استعداد های هوش شناختی و واقعیت ها و محدودیت های محیطی در تعامل است.( بار -اون ۲۰۰۰)
بار –اون ۱۵ مولفه هوش هیجانی را در ۱۵ خرده مقیاس پرسش نامه هوش بهر هیجانی بار – اون معرفی کرده است . هوش هیجانی و مهارت های هیجانی طی زمان رشد می کنند ، طی زندگی تغییر می کنند و می توان با آموزش و برنامه های اصلاحی مانند تکنیک های درمانی آن را بهبود بخشید . (مایر ۲۰۰۳/نوری ۱۳۸۳)
۱۵عاملی که توسط بار- اون به عنوان عاملهای هوش هیجانی درنظر گرفته شده اند عبارتند از:
خود آگاهی هیجانی - احترام به خود- ابراز وجود^[۸۶]- خود شکوفایی^[۸۷] – استقلال^[۸۸] – همدلی – روابط بین فردی ^[۸۹]– مسئولیت اجتماعی ^[۹۰]– توانایی حل مسئله – آزمون واقعیت^[۹۱] – انعطاف پذیری^[۹۲] – تحمل استرس^[۹۳]- کنترل تکانه ^[۹۴]– شادکامی^[۹۵] و خوش بینی ^[۹۶]می باشد.( بار- اون ۱۹۹۷)
بار – آن مدلی از توانش های هیجانی را ارائه داده است که این مدل ۵ حیطه یا گستره از مهارت ها(توانایی ها) را در بر می گیرد:
مهارت های درون فردی : که خود آگاهی هیجانی (بازشناسی و فهم احساسات خود) جرات ( ابراز احساسات ، تفکر و دفاع از حقوق شخصی به شیوه ای سازنده ) خود تنظیمی ( آگاهی – فهم – پذیرش و احترام به خویشتن) شکوفایی ( تحقق بخشیدن به استعداد های بالقوه خویشتن ) و استقلال ( خود فرمانی – خود کنترلی در تفکر و عمل شخص و رهایی از وابستگی هیجانی) را در بر می گیرد.
مهارت های بین فردی: که شامل روابط بین فردی ( آگاهی و درک احساسات دیگران ) که با ایجاد و حفظ روابط رضایت بخش دو جانبه به صورت نزدیکی هیجانی ووابستگی مشخص می شود , تعهد اجتماعی (عضو موثر و سازنده گروه اجتماعی خود بودن و نشان دادن خود به عنوان یک شریک خوب ) و همدلی است.
سازگاری : شامل مساله گشایی ( تشخیص و تعریف مسائل – هم چنین ایجاد راه کارهای موثر ) آزمون واقعیت ( ارزیابی مطابقت میان آنچه به طور ذهنی و آنچه به طور عینی تجربه می شود) و انعطاف پذیری ( تنظیم هیجان – تفکر و رفتار به هنگام موقعیت و شرایط ) می باشد.
کنترل استرس: که توانایی تحمل استرس ( مقاومت در برابر وقایع نامطلوب وموقعیت های استرس زا ) ، کنترل تکانه ( ایستادگی در برابر تکانه یا انکار تکانه ) را شامل می شود.
خلق عمومی : که شامل شادی (احساس رضایت از زندگی ، شاد کردن خود و دیگران ) و خوش بینی ( نگاه به جنبه های روشن زندگی و حفظ نگرش مثبت حتی در مواجهه با ناملایمات ) را شامل می شود.( بار –اون ۱۹۹۷)

خرده مقیاس های هوش هیجانی بار – اون

خود آگاهی هیجانی : عبارتست از توان مندی های تشخیص و درک احساسات . این مولفه فقط شامل آگاهی از احساسات یک فرد و هیجانات وی نیست بلکه شامل توانایی تمیز دادن و تفاوت بین آنها جهت پی بردن به این امر است که شخص چه احساسی دارد و چرا این احساس در وی شکل گرفته است و هم چنین به منظور پی بردن به آن چیزی است که مسبب این احساسات است. مشکلات جدی در این حیطه در موقعیت های “آلکسی تایمی ” ( ناتوانی در بیان کلامی احساسات)یافت می شود.
ابراز وجود یا قاطعیت : ابراز وجود شامل توانایی بیان احساسات ، عقاید و افکار خود و دفاع از حقوق خود و روش غیر مخرب است. جسارت یا ابراز وجود دارای سه بعد است:
توانایی بیان احساسات ( مثل : قبول و ابراز خشم ، صمیمیت و احساس جنسی )
توانایی بیان آشکار عقاید وافکار ( مثل :توانایی بیان باورهای مخالف و اتخاذ موضعی مشخص حتی اگر به لحاظ عاطفی انجام آن دشوار و باعث از دست رفتن امتیازی شود.)
توانایی استادگی برای احقاق حقوق خود ( مثل : اجازه ندادن به دیگران که شما را اذیت کنند یا از شما امتیاز بگیرند.)
افراد قاطع ، کمرو نیستند بلکه می توانند احساساتشان را ( اغلب به طور مستقیم و بدون پرخاشگری و فحاشی ) ابراز کنند. ( بار-اون ۱۹۹۷)
احترام به خود : احترام به خود عبارتست از توانایی احترام گذاشتن به خود و پذیرش خود به عنوان فردی که اساسا” خوب است پذیرفتن خود یعنی توانایی پذیرش ابعاد مثبت ومنفی ومحدودیت ها و توانمندی های خود و در اصل قبول داشتن خود آن طور که هستیم می باشد . مولفه ها ی مفهومی هوش هیجانی با احساسات کلی امنیت ، نیروی درونی ، اعتماد به نفس و احساس کفایت همراه می باشد. اعتماد به نفس ( باور خود ) با هویت نسبتا” خوب رشد یافته ، ارتباط دارد .فردی که صاحب حرمت ذات است احساس عدم کفایت و حقارت نمی کند.
خود شکوفایی : توانمندی شناخت قابلیت های بالقوه خویش است. این جنبه از هوش هیجانی تبیینی است برای جستجوی غنا و معنا بخشیدن به زندگی، تلاشی است جهت شکوفا ساختن بالقوه خود. خود شکوفایی فرایندی مستمر و پویاست برای کسب بالاترین حد رشد توانایی ها، قابلیت ها و استعداد ها. این بعد به تلاش مصرانه جهت دارا بودن بهترین عملکرد وتلاش برای بهتر ساختن خود مربوط است. خود شکوفایی به احساس و توجه به خود وابسته است.
استقلال: عبارتست از توان مندی هدایت خود ، کنترل خود در تفکر ، و عمل و عدم وابستگی عاطفی . افراد مستقل افرادی هستند که در برنامه ریزی و تصمیم گیری ها ی مهم به خود اتکاء دارند و البته قبل از تصمیم گیری با دیگران نیز مشورت می کنند.(مشورت کردن با دیگران نشان وابستگی نیست) اساسا” استقلال توانایی رفتار خود مختار در مقابل نیاز به حفاظت و حمایت است . مستقل بودن به میزان اعتماد به نفس ، نیروی درونی و به تمایل در آوردن خواسته ها و تعهدات مبتنی است. بدون آنکه اسیر آنها شوند.
همدلی : شامل توانایی آگاهی ، درک و تقدیر از احساسات دیگران و حساس بودن به اینکه آنها چرا ، چگونه و چه چیزی را این گونه وبه این طریق حس مکنند. همدل شدن یعنی کسب توانایی یا شناخت هیجانات و عواطف دیگران . افراد همدل به تگرانی وعلائق دیگران توجه نشان می دهند.
روابط بین فردی : مهارت روابط بین فردی شامل داشتن توانایی رابطه برقرار کردن و حفظ ارتباطات متقابل است که صمیمیت متعادل از ویژگی های آن است. رضایت متقابل شامل تبادلات اجتماعی معنادار است که به صورت بالقوه رضایت بخش و لذات بخش است. این بعد از طرفی با ضرورت به دست آوردن روابط دوستانه با دیگران و از طرف دیگر ، توانایی احساس آرامش در این روابط و داشتن توقعات مثبت از چنین روابط مثبتی ، ارتباط دارد . به طور کلی این مهارت اجتماعی نیاز به داشتن حساسیت نسبت به دیگران ، تمایل به برقراری ارتباط و احساس رضایت از این روابط و محبت با دیگران است.
مسئولبت پذیری اجتماعی : مسئولیت پذیری اجتماعی عبارتست از نشان دادن خود به عنوان یک عضو سازنده و همکاری کننده در یک گروه اجتماعی . این توان مندی شامل مسئول بودن است حتی اگر شخص از این رابطه سود نبرد. چنین افرادی دارای وجدان اجتماعی و حساسیت بین فردی هستند و رفتارهایشان به صورت پذیرش مسئولیت های اجتماعی نمایان می شود . این مولفه به توانایی انجام دادن کارها برای دیگران یا با دیگران، پذیرش افراد ، عملکرد هم سو با وجدان ، مرتبط است. افرادی که این توانایی را ندارند ممکن است نگرش های ضد اجتماعی داشته باشند، موجب آزار و اذیت دیگران شوند و از دیگران سوء استفاده کنند.
حل مسئله : توانایی حل مسئله شامل شناسایی ، تعریف مشکل ، ایجاد و انجام راه حل های بالقوه موثر است. حل مسئله ماهیتا” چند مرحله است و شامل توانایی انجام این مراحل است:
الف) احساس وجود مشکل و احساس داشتن کفایت و انگیزه کافی برای مقابله موثر با آن .
ب) تعریف و تدوین مشکل تاحد امکان ( مثلا” روش مشکل گشایی گروهی)
ج) تصمیم گیری و انجام یکی از راه حلها( بررسی دلایل مورافقت ومخالفت هر راه حل و انتخاب بهترین مسیر برای عمل ) حل مساله با وظیفه شناسی ، تمایل به بکار گیری حد اکثر توان مقابله با مشکلات به جای اجتناب از آنها مرتبط است.
۱۰- واقعیت آزمایی: توانایی تطبیق بین آنچه که تجربه می شود و آنچه که به طور عینی وجود دارد ، می باشد . سنجش میزان انطباق بین آنچه فرد تجربه کرده و آنچه واقعا” وجود دارد . واقعیت آزمایی شامل : درک موقعیت فعلی ، تلاش برای فهم امور به طور صحیح و تجربه رویدادهاست بدون خیال بافی بیش از حد آن گونه که واقعا” هستند . یکی از جنبه های مهم این مولفه ، اندازه ای از شواهد واضح و روشن ادراکی در تلاش برای ارزیابی و سازگاری با موقعیت هاست به زبانی ساده واقعیت آزمایی توانایی درک صحیح از موقعیت جدید است.

با این وصف نظریه اینگلهارت در ابتدا مدلی است برای رابطه بین تمایلات نیازی با یکدیگر و هر یک در مقایسه با کل نظام و در دومین بخش مدلی است میان رابطه این تمایلات با اعیان اجتماعی و فرهنگی.

به عبارت دیگر اینگلهارت چگونگی روابط میان نیاز و تمایل در خرده نظام شخصیت (رابطه میان ارضاء نیاز و به وجود آمدن نیازهای جدید در سطحی بالاتر) را با فرضیه کمیابی توضیح می‌دهد و سپس نشان می‌دهد که این ارضاء نیازهای اولیه می‌تواند کل نظام شخصیت را دستخوش تغییر قرار داده (رابطه میان تمایلات نیازی با کل نظام) و سپس در قسمت‌های بعدی پژوهش خود به مدل کردن اثرات روابط میان تمایلات نیازی و نظام شخصیت با روابط میان تمایلات نیازی و اعیان اجتماعی و فرهنگی می‌پردازد. در واقع نشان میدهد که هنگامی که جزء نیازی شخصیت به گونهای (مانند ارضاء شدن یک نیاز) تغییر کرد چگونه کل شخصیت نیز تغییر میکند (توجه به نیازهای بالاتر و عالیتر) و این تغییر چه تاثیراتی بر روی رابطه میان سو‌گیری‌های نظام شخصیت کنشگر نسبت به اعیان اجتماعی و فرهنگی (نگرش) میگذارد.
حال نگاهی به کارهای انجام گرفته در راستای تطبیق این نظریه در ایران و همچنین مطالعات طولی(تحلیل ثانویه بر پیمایشهای ملی) میاندازیم.
۲-۴-فرضیات تحقیق
همانگونه که در بخش سوالات تحقیق بیان شد سوال اصلی را می‌توان تطبیق‌پذیری نظریه اینگلهارت بر روی ارزشها و نگرشهای ایرانیان عنوان نمود. و در واقع پرسش اساسی این است که آیا نظریه تحول فرهنگی اینگلهارت به صورت عام و شاخص‌سازی‌های مادی/فرامادی او به صورت خاص، قابلیت انطباق بر ارزشها و نگرشهای ایرانیان (هم به صورت مقطعی و هم در طی ۳۰ سال اخیر) را داراست؟ فرضیه اصلی این تحقیق نیز پاسخ مثبت به سوال فوق است؛ درواقع، این فرضیه (تطبیق پذیری نظریه اینگلهارت بر ارزشها و نگرشهای ایرانیان) فرضیه اساسی و کلی پژوهش حاضر به شمار میرود. فرضیه اصلی تحقیق را میتوان در قالب فرضیات خردتر مورد بررسی قرار داد. با توجه به سوال اصلی و شرایط اقتصادی- سیاسی ۳ دهه اخیر ایران و با عنایت به نظریه اینگلهارت و دو پژوهش پیمایش دکتر آزاد و تحلیلثانویه عبدی فرضیات زیر را عنوان میکنیم.
۱- شاخصهای مادی/ فرامادی در ایران نیز قابلیت تقسیمبندی افراد را داراست
۲- این شاخصها ارزشها و نگرشهای دیگر ایرانیان را نیز، همانگونه که اینگلهارت نشان میدهد، تحت تاثیر قرار میدهد
۲-۱- میان ارزشهای مذهبی و سنخهای ارزشی(شاخص مادی/فرامادی) در ایران همبستگی وجود دارد
۲-۲- میان ارزشهای جنسیتی و خانواده و سنخهای ارزشی در ایران همبستگی وجود دارد
۳- همانگونه که اینگلهارت بیان میکند بین شاخصهای امنیت سازنده و سنخهای ارزشی در کشورمان رابطهای وجود دارد
۴- در مورد لین سوال که آیا به صورت طولی نیز این نظریه قابلیت انطباق بر کشورمان را داراست؟ با توجه به وقوع یک انقلاب و جنگ و تغییرات اقتصادی- اجتماعی بسیار آیا میتوان تغییرات فرهنگی طی ۳۰ سال اخیر را با نظریه اینگلهارت توضیح داد و تبیین نمود. به دیگر معنا آیا تغییرات در رشد اقتصادی و احساس امنیت به تغییر در درصد سنخهای ارزشی میانجامد یا خیر؟ فرضیه ما بدین صورت قابل طرح است که انتظار میرود با پیدایش انقلاب و جنگ ۸ ساله ارزشهای مادی در دهه ۶۰ در مقایسه با ارزشهای حاکم بر دهه ۷۰ ارزشهای مسلطتری به شمار روند یا به عبارت سادهتر درصد مادیون در این دهه بیشتر باشد. مقایسه میان دهه های ۵۰ و ۴۰ با دهه ۶۰ کمی پیچیده است در این قسمت ما با نوعی تناقض مواجهیم. در دهه ۶۰ ازیک طرف ما با یک انقلاب و جنگ و مشکلات اقتصادی ناشی از آنها مواجهیم و از طرف دیگر با افزایش نسبی تولید ناخالص ملی (پیوست(جدول(۱): متوسط GDP در سه دهه اخیر). این تناقض قطعا در تحلیل ما و تطبیق نظریه بر این دو دهه تاثیر میگذارد.
۵- رصد فرامادیون در جامعه ایران نیز همانند کشورهای غربی نسبت مستقیم با سطح رفاه و پیشرفت کشورها دارد.
البته ممکن است این تطبیق‌پذیری در مراحلی با مشکل و بن بست‌هایی مواجه شود که محقق سعی کرده است با تعدیل نظریه و ایجاد ابتکارات تحلیلی و نظری از موانع مذکور گذر نماید. درواقع همانگونه که در زیر تیتر پایان‌نامه نیز ذکر شده است این تطبیق با نگاهی انتقادی انجام می‌شود و بدیهی است که در صورت مواجهه با مشکل راه های تعدیل آن هم به کار گرفته ‌شود
فصل سوم
روش شناسی تحقیق
۳-۱- روش تحقیق
روش‌ کلی ما در این پایان‌نامه استفاده از داده‌های موجود وتحلیل آنها است به این معنا که در این پایان‌نامه هیچ پیمایشی انجام نشده است و تحلیل‌ها تماماً بر مبنای داده‌های گردآوری شده دیگران می‌باشد. در واقع روش تحقیق ما تحلیل ثانویه است که این روش نیز به دو گونه انجام گرفته است. قبل از تشریح مفصل این دو روش، ضرورتها و مزیت‌های استفاده از این روشها را در چند بند خلاصه می‌کنیم:
مهمترین دلیل استفاده از این روش، موضوع و چارچوب نظری پایان‌نامه می‌باشد. انجام یک مطالعه طولی در یک پایان‌نامه راهی به جز استفاده از داده‌های موجود نمی‌یابد، زیرا مطالعات طولی آن هم مطالعات طولی نگرشها و ارزشهای کل یک جامعه جز با پشتوانه پیمایش‌های ملی گوناگون در بازه‌های زمانی مختلف نمی‌تواند انجام گیرد.
جدای از الزام منطقی مطالعات طولی نسبت به استفاده از “داده‌های موجود"، وسعت موضوع نیز ضرورتی دیگر را نمایان می‌سازد. عنوان پایان‌نامه تحول فرهنگی ایرانیان می‌باشد. وسعت جامعه مورد بررسی، امکان انجام یک پیمایش با بودجه فردی و در قالب یک پایان‌نامه کارشناسی ارشد را محال می کند. پیمایش‌های ملی انجام گرفته در کشور هر کدام با پشتوانه‌های مالی قابل ملاحظه و بکارگیری نیروی انسانی قابل توجه انجام گرفته است.
اما دلیل اصلی انتخاب روش تحلیل ثانویه و استفاده نکردن از روش های دیگر همچون تحلیل محتوا، مطالعات تاریخی و مقایسهای، رسیدن به هدف دیگر پایان‌نامه یعنی تطبیق انتقادی نظریه اینگلهارت بر ارزشها و نگرشهای ایرانیان است چراکه اصولاً روش اصلی اینگلهارت برای اثبات نظریه‌اش استفاده از پیمایش‌های سنجش ارزشها و نگرشها است. به عبارت سادهتر، روش پژوهش تحلیل ثانویه پیمایش‌های ملی انتخاب شده است به این دلیل که موضوع تطبیق نظریه اینگلهارت است و می‌بایست که روش کار تا حد ممکن به روش به کار گرفته توسط او نزدیک باشد.
اما انتخاب این روش جدای از ضرورتهای برشمرده شده مزیت‌هایی را نیز داراست. مهمترین آنها استفاده از یافته های پیمایش‌هایی است که با صرف بودجه و هزینه بالا انجام گرفتهاند. این تحلیل¬های ثانویه می‌تواند استفاده از منابعی تلقی شود که تنها سازمانهای دولتی توانایی فراهم آوردن آنها را دارا هستند، این در حالی است که این سازمانها معمولاً تنها به تولید داده های خام در مقیاس وسیع اکتفا میکنند و تحلیل و تبیین یافته های آنها به کارشناسان و صاحبنظران آکادمیک در آن حوزه واگذار میشود. انجام این تحلیل¬های ثانویه همچنین می‌تواند بر اعتبار این منابع خام و اهمیت آنها در مجموعه‌های آکادمیک بیفزایند چراکه اهمیت هر یافته علمی به تعداد ارجاعاتی است که طی زمان به آن می‌شود و این روش یکی از موثرترین روش های جلب اعتبار برای این پیمایش‌ها است.
مزیت دیگر، ترویج این روشها در میان دانشجویان است. زیرا همانگونه که بیان شد انجام پیمایش‌هایی با حجم نمونه وسیع فراتر از تحقیقات و پژوهشهای دانشجویی است، بنابراین یکی از بهترین روش های تحلیل برای این افراد می‌تواند استفاده از آمارهایی باشد که مراکز و سازمانهایی با پشتوانه‌های مالی و پرسنلی بالا انجام می‌دهند.
همانگونه که بیان شد استفاده از داده‌های موجود (تحلیل ثانویه) در این پایان‌نامه به دو صورت انجام پذیرفته است‎؛ در ادامه به توضیح این دو روش را خواهیم پرداخت داد.
۳-۱-۱- تحلیل ثانویه داده ها
اولین روش را روش تحلیل ثانویه داده ها می‌نامیم. به این معنا که از داده‌های چند پیمایش استفاده شده است و نیمی از تحلیل‌ها بر مبنای آن داده‌ها انجام گرفته است. در این قسمت از داده‌های پیمایش‌های انجام شده کمک گرفته شده است و بخشی از فرضیات پایان‌نامه با تحلیل آماری این داده‌ها توسط نرم‌افزار آماری spss بررسی شده است.
این پیمایش‌ها عبارتند از:
۱- پیمایش انجام گرفته توسط مؤسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی (دکتر آزاد) که در سال ۱۳۷۹ با عنوان «بخش تکمیلی ارزشهای جهانی» طراحی و انجام پذیرفته است. جامعه آماری این پیمایش کلیه مردان و زنان ۱۸ سال به بالای مناطق روستایی و شهری استانهای مختلف کشور است. شیوه نمونه‌گیری در این تحقیق به صورت خوشه‌ای چند مرحله‌ای بوده است. سؤالات در ۲۰۷ سؤال و ترجمه بخشی از سؤالات جهانی بوده است که مؤسسه اینگلهارت بر انجام آن پیمایش ها نظارت می‌کند.
۲- پیمایش‌های جهانی با سؤالات یکسان: این داده‌ها از پیمایش‌های انجام گرفته در سالهای ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۳ است که در ۲۸ کشور مختلف جهان با سؤالات یکسان انجام گرفته است و مؤسسه‌ای با مدیریت رونالد اینگلهارت بر تمام آنها نظارت داشته است. تمام داده‌های این پیمایشها (که داده های مربوط به پیمایش ۷۹ دکتر آزاد نیز در میان آنها موجود است) در یک فایل Spss و با حدود ۱۱۸ هزار نفر نمونه آماری در سایت این مؤسسه (worldvaluessurrey.org) قرار دارد و قابلیت Download این فایل برای تمام افراد مسیر می‌باشد. این داده‌ها به عنوان داده‌هایی قابل اعتماد در به ثمر رساندن آزمون بخشی از فرضیات این پایان‌نامه به ما کمک‌های بسیاری خواهند نمود.
۳-۱-۲- تحلیل ثانویه جداول
روش دیگر مورد استفاده روش تحلیل ثانویه جداول است.
در این روش که در واقع ناگزیر از انتخاب آن بوده‌ایم فعالیت اصلی یافتن سؤالات مشابه و مقایسه این سؤالات برای رسیدن به یک مطالعه طولی است. در تحقیق حاضر از ۴ پیمایش ملی جهت انجام یک تحلیل ثانویه و یک مطالعه طولی کمک گرفته شده است. این پیمایش‌ها عبارتند از:
پیمایش ملی سال ۱۳۵۳: اولین پیمایش و یا حداقل اولین پیمایشی که جداول آن در دسترس می‌باشد مربوط به پیمایش سال ۱۳۵۳ است که توسط اسدی در ۲۳ شهر و ۵۲ روستای کشور و با پشتیبانی مرکز سنجش افکار و تحقیقات اجتماعی سازمان رادیو و تلویزیون و به منظور تکمیل طرح آینده‌نگری این سازمان انجام گرفته است. پرسش‌نامه این پیمایش حاوی ۱۲۶ پرسش در زمینه‌های گوناگون (رادیو و تلویزیون، سینما، روزنامه، مجله، کتاب، منابع خبری، فراغت، مشخصات فردی، آموزش و پرورش، رضایت از زندگی، آرزوها و آرمانها، خانواده، مذهب، روابط اجتماعی، بهداشت و مالکیت) است.. نکته شاید قابل توجه در این پیمایش آن است که تحلیل اولیه داده‌ها با همکاری مرکز سنجش افکار فرانسه انجام پذیرفته است.
به دلیل اینکه داده‌های این پیمایش، روستاهای کشورمان را نیز در بر می‌گیرد در حالیکه در پیمایش‌های سال ۷۴، ۷۹ و ۸۲ تمرکزشان بر نقاط شهری است، داده‌های این پیمایش با بکارگیری روش های خاصی تصحیح شده است (البته آمار شهر و روستایی در این پیمایش مشخص است اما برای بدست آمدن این آمار در گروه سنی مورد نظر (۱۵-۲۴ ساله) نیاز به تصحیح داده‌های کلی داریم). برای انجام تصحیحات یاد شده برنامه‌ای با نرم‌افزار Matlab نوشته شده است و البته آشکار است که تصحیحات انجام شده همراه با تقریب است.
اسدی بیان می‌دارد که درصد روستاییان نسبت به شهریان در کل ۴۵ به ۵۵ است تقریب به کار گرفته در این روش به این گونه است که ما این نسبت (۴۵ به ۵۵) را در تمامی گروه‌های سنی نیز به همین شکل در نظر گرفتیم و نیز در گزاره‌ها نیز همین نسبت را اعمال کرده‌ایم. سپس با نوشتن معادلات هر گزاره و سپس اعمال این نکته که جمع گزاره‌ها نیز می‌بایست ۱۰۰ شود درصد شهری هر گزاره (برای هر گروه سنی) بدست آمد.
پیمایش دوم در سال ۱۳۷۴ توسط دکتر منوچهر محسنی تحت عنوان «طرح بررسی آگاهیها، نگرش‌ها و رفتارهای اجتماعی و فرهنگی در ایران» انجام گرفته است و شامل حوزه‌های مختلفی مانند فرهنگ، ارزشهای اجتماعی، باورداشتها، خانواده، ازدواج، رسانه‌های گروهی، گذراندن اوقات فراغت، روابط گروهی، رفاه اجتماعی و روانشناسی اجتماعی است. این پیمایش با نمونه معتبر ۳۵۴۰ در پنج استان (تهران، آذربایجان غربی، مازندران، کرمان و فارس ) و ۱۵ شهر انجام شده است. تعداد سولات این پیمایش ۵۶ سوال بوده است.
سومین پیمایش که در قسمت اول (تحلیل ثانویه) هم مورد استفاده قرار گرفته است پیمایش سال ۱۳۷۹ دکتر آزاد است که در قسمت قبل معرفی شد.
آخرین پیمایش ملی، موج دوم مجموعه ارزشها و نگرشهای ایرانیان است که ۳ سال پس از موج اول و در ۲۸ استان کشور با مدیریت محسن گودرزی انجام گرفته است و شامل بخشهای: ‹ارزشهای خانوادگی، رضایت از زندگی، نگرش نسبت به آینده، نگرشها و رفتارهای دینی، سیاست، هنجارهای اجتماعی، نگرشهای اقتصادی، اعتیاد، اعتماد اجتماعی، هویت ارزیابی اخلاقی، اوقات فراغت و کالاهای فرهنگی› است. (لازم به ذکر است که به دلایل گوناگون از جمله تفاوتهای آشکار نتایج و همچنین محدود بودن گویه ها از پیمایش ارزشها و نگرشهای ایرانیان، موج اول(۱۳۷۹) استفاده چندانی نشده است و تنها در موارد معدودی بنا به ضرورت به آن استناد داده شده است.
اما تحلیل ثانویه ما شامل دو قسمت است:
۱- مقایسه یک گروه سنی خاص
برای این بخش افراد ۱۵ تا ۲۵ ساله انتخاب شده است. دلایل انتخاب یک گروه سنی خاص و همچنین گروه سنی ۱۵ تا ۲۵ سال موارد زیر است:
الف) همانگونه که در بخشهای بعد خواهیم دید تقریبهای بسیاری برای مطالعه طولی در نظر گرفته شده است که انتخاب یک گروه سنی خاص میتواند با مشخصتر نمودن نمونه، این تقریبها را به گونهای تعدیل نماید و البته گروه سنی خاص در نظر گرفته شده درصد بسیار بالایی را در نمونه آماری این پیمایشها به خود اختصاص داده است (به طور مثال در پیمایش سال ۱۳۸۲ این درصد به ۸/۴۰ % نمونه آماری میرسد)
ب) با توجه به فرضیه اجتماعی شدن اینگلهارت هرچه سن نمونه ما به زمان شکلگیری شخصیت (بلوغ) نزدیکتر باشد بهتر میتواند تغییرات فرهنگی همان دوران را نشان دهد. به عبارت دیگر و طبق نظر اینگلهارت جوانان بهتر نشان دهنده وضعیت فرهنگی هر عصری میباشند و این موضوع در مورد ایران به علت تغییرات سریع و بسیار گسترده سیاسی، اقتصادی و اجتماعی طی ۳۰ سال اخیر الزام خود را بیشتر نشان میدهد. از طرفی اطلاعات ما درباره وضعیت اقتصادی کشور درباره سالهای قبل محدود است که این موضوع نیز دلیلی دیگر برای انتخاب افرادی است که دوران بلوغ نزدیکتری (نسبت به زمان حال) دارند.
۲- مقایسه یک نسل طی ۳۰ سال (۱۳۸۲-۱۳۵۳):
این مقایسه به منظور دریافت آثار چرخه زندگی انجام میگیرد. به این صورت که آیا تغییرات صورت گرفته در افراد به دلیل الزامات دوره های زندگی بوده است و یا واقعا تحولی شکل گرفته است. از طرفی دیگر این قسمت از تحقیق میتواند به سنجش اعتبار پیمایشهای فوق نیز بینجامد.
۳-۲- جامعه آماری:
جامعه آماری ما در این تحقیق در حالت کلی تمام ایرانیان بالای ۱۵ سال راشامل میشود اما با توجه به هر پیمایش شهرهای نمونه جداگانهای را میتوان در نظر گرفت
جامعه آماری در پیمایش ۵۳ شامل تمام ایرانیان ۱۵ سال به بالای است که نمونه ها از ۲۳ شهر و ۵۳ روستای کشور جمعآوری شده است.
جامعه آماری در سال ۷۴ تمام افراد ایرانی ۱۵ سال به بالا است ولی تنها استانهای تهران، آذربایجان غربی، مازندران، کرمان و فارس و ۱۵ شهر در این استانها به صورت تصادفی انتخاب شده است.
جامعه آماری ما در پیمایش ۷۹ شامل تمام افراد ۱۵ سال به بالای مناطق روستایی و شهری تمام کشور است که البته از تمام استانها به جز استانهای کردستان و سیستان و بلوچستان در این تحقیق نمونه جمعآوری شده است
جامعه آماری در پیمایش ۸۲ تمام افراد ۱۵ سال به بالای مناطق شهری کشور شامل ۲۸ مرکز استان است.
۳-۳- حجم نمونه:
حجم نمونه ذر پیمایشهای ذکز شده به این صورت است:
پیمایش ۵۳: تعداد نمونه معتبر این پیمایش، ۴۴۲۰ نفر است و نمونه‌گیری در آن خوشه‌ای بوده است
پیمایش ۷۴: در این پیمایش نمونه معتبر ۳۵۴۰ نفر بوده است. روش نمونهگیری در این تحقیق از دو مرحله تشکیل شده است۱) طبقهبندی(استانها به ۵ منطقه اقتصادی- فرهنگی تقسیم شدهاند و سپس در هر منطقه یک استان انتخاب شده است).۲مراکز استانها و ۲ شهر به صورت تصادفی در نظر گرفته شده است.

۲- مقاومت کم در برابر آتش: بتن پلی استایرنی به علت ضعف پلی استایرن در مقابل آتش دارای مقاومت آتش سوزی پایین می باشد.
۳- جمع شدگی و خزش بتن پلی استایرنی زیاد است، به طوری که معمولاً استانداردهای لازم را برآورده نمی کند. در این مورد نیز چنانچه از خاکستر بادی یا میکروسیلیس استفاده شود تا حدودی این خواص بهبود می یابد.
۲-۹٫ بتن با مقاومت بالا
در طی سال ها تعریف از بتن با مقاومت بالا به دلیل افزایش مقاومت بتن مورد استفاده کارگاهی تغییر یافته است. بتن با مقاومت بالا بتنی در نظر گرفته می شود که مقاومت آن به میزان قابل توجهی از بتن های معمولی بیشتر باشد. استاندارد۲۳ CSAA بتن با مقاومت بالا را بتنی با مقاومت فشاری بالاتر از MPa70 تعریف می کند[۲۲]. به دلیل ناآگاهی دست اندرکاران بتن در مورد خواص بتن با مقاومت بالا استفاده از این نوع بتن ها بسیار محدود است. باید توجه کرد که اجرای بتن با مقاومت بالا نیاز به دانش و مهارت فنی بالاتر نسبت به بتن های معمولی دارد. باید سعی کرد با تربیت نیروی فنی ماهر اجرای این بتن را متداول ساخت و از خواص مطلوب آن بهره برد. با بهره گرفتن از مواد افزودنی نظیر پوزولانها، روان کننده ها و … می توان به مقاومت دلخواه دست یافت.
۲-۹-۱٫ مزایای استفاده از بتن با مقاومت بالا
۱- کاهش ابعاد اعضای باربر
۲- کاهش نفوذپذیری
۳- افزایش مقاومت سایشی بتن
۴- افزایش مقاومت ضربه ای بتن
۵- افزایش مقاومت در برابر یخ زدن و آب شدن متوالی
۶- پایداری حجمی مطلوب
۷- کاهش ترک خوردگی بتن
۸- افزایش مقاومت در برابر آتش و حرارت
۹- سرعت اجرای بیشتر
۱۰- کاهش هزینه ساخت بتن
۱۱- کاهش خزش و افت بتن
۱۲- چسبندگی بهتر بتن با میلگرد
۱۳- افزایش مقاومت در برابر آب انداختن بتن
۱۴- افزایش مقاومت در برابر پدیده جداشدگی سنگدانه ها
۱۵- افزایش مقاومت در برابر خستگی
۱۶- با افزایش سطح مفید، مقداری صرفه اقتصادی وجود دارد.
۲-۹-۲٫ معایب استفاده از بتن با مقاومت بالا
۱- ضعف خاصیت شکل پذیری بتن با مقاومت بالا
۲- هر چند افزایش مقاومت فشاری بتن باعث بالاتر رفتن مقاومت کششی آن نیز می شود، ولی این مقاومت فزونی یافته نیز نمی تواند جایگزینی مطمئن برای آرماتور و یا دیگر تسلیح کننده های بتن شود. بویژه اگر این موضوع را در نظر بگیریم که نسبت مقاومت کششی به فشاری بتن های با مقاومت بالا در مقایسه با بتنهای معمولی تا حدود ۵۰ درصد کاهش می یابد.

۳- با افزایش مقاومت فشاری مشخصه بتن، معمولا میزان انحراف معیار مقاومت نمونه ها نیز بیشتر می شود و این موضوع فاصله مقاومت فشاری متوسطه لازم برای تهیه طرح اختلاط کارگاهی با مقاومت مشخصه طراحی را افزایش خواهد داد[۲۳].
۲-۹-۴٫ طرح اختلاط بتن با مقاومت بالا
اگر چه اغلب آیین نامه های بتن هنوز مقاومت بتن مورد استفاده در سازه ها را به ۶۰ مگاپاسکال محدود می کنند، اما آیین نامه های جدید اخیراً حدی بالاتر از ۱۰۵ مگاپاسکال را در نظر گرفته اند[۴۱].
جدول زیر نسبتهای اختلاط چهار نوع بتن با مقاومت ۵۶ روزه بین ۶۶ تا ۷۶ مگا پاسکال را نشان میدهد[۴۲].
جدول (۲-۲). طرح اختلاط بتن با مقاومت بالا بدون میکروسیلیس[۴۲]