با این وصف نظریه اینگلهارت در ابتدا مدلی است برای رابطه بین تمایلات نیازی با یکدیگر و هر یک در مقایسه با کل نظام و در دومین بخش مدلی است میان رابطه این تمایلات با اعیان اجتماعی و فرهنگی.

به عبارت دیگر اینگلهارت چگونگی روابط میان نیاز و تمایل در خرده نظام شخصیت (رابطه میان ارضاء نیاز و به وجود آمدن نیازهای جدید در سطحی بالاتر) را با فرضیه کمیابی توضیح می‌دهد و سپس نشان می‌دهد که این ارضاء نیازهای اولیه می‌تواند کل نظام شخصیت را دستخوش تغییر قرار داده (رابطه میان تمایلات نیازی با کل نظام) و سپس در قسمت‌های بعدی پژوهش خود به مدل کردن اثرات روابط میان تمایلات نیازی و نظام شخصیت با روابط میان تمایلات نیازی و اعیان اجتماعی و فرهنگی می‌پردازد. در واقع نشان میدهد که هنگامی که جزء نیازی شخصیت به گونهای (مانند ارضاء شدن یک نیاز) تغییر کرد چگونه کل شخصیت نیز تغییر میکند (توجه به نیازهای بالاتر و عالیتر) و این تغییر چه تاثیراتی بر روی رابطه میان سو‌گیری‌های نظام شخصیت کنشگر نسبت به اعیان اجتماعی و فرهنگی (نگرش) میگذارد.
حال نگاهی به کارهای انجام گرفته در راستای تطبیق این نظریه در ایران و همچنین مطالعات طولی(تحلیل ثانویه بر پیمایشهای ملی) میاندازیم.
۲-۴-فرضیات تحقیق
همانگونه که در بخش سوالات تحقیق بیان شد سوال اصلی را می‌توان تطبیق‌پذیری نظریه اینگلهارت بر روی ارزشها و نگرشهای ایرانیان عنوان نمود. و در واقع پرسش اساسی این است که آیا نظریه تحول فرهنگی اینگلهارت به صورت عام و شاخص‌سازی‌های مادی/فرامادی او به صورت خاص، قابلیت انطباق بر ارزشها و نگرشهای ایرانیان (هم به صورت مقطعی و هم در طی ۳۰ سال اخیر) را داراست؟ فرضیه اصلی این تحقیق نیز پاسخ مثبت به سوال فوق است؛ درواقع، این فرضیه (تطبیق پذیری نظریه اینگلهارت بر ارزشها و نگرشهای ایرانیان) فرضیه اساسی و کلی پژوهش حاضر به شمار میرود. فرضیه اصلی تحقیق را میتوان در قالب فرضیات خردتر مورد بررسی قرار داد. با توجه به سوال اصلی و شرایط اقتصادی- سیاسی ۳ دهه اخیر ایران و با عنایت به نظریه اینگلهارت و دو پژوهش پیمایش دکتر آزاد و تحلیلثانویه عبدی فرضیات زیر را عنوان میکنیم.
۱- شاخصهای مادی/ فرامادی در ایران نیز قابلیت تقسیمبندی افراد را داراست
۲- این شاخصها ارزشها و نگرشهای دیگر ایرانیان را نیز، همانگونه که اینگلهارت نشان میدهد، تحت تاثیر قرار میدهد
۲-۱- میان ارزشهای مذهبی و سنخهای ارزشی(شاخص مادی/فرامادی) در ایران همبستگی وجود دارد
۲-۲- میان ارزشهای جنسیتی و خانواده و سنخهای ارزشی در ایران همبستگی وجود دارد
۳- همانگونه که اینگلهارت بیان میکند بین شاخصهای امنیت سازنده و سنخهای ارزشی در کشورمان رابطهای وجود دارد
۴- در مورد لین سوال که آیا به صورت طولی نیز این نظریه قابلیت انطباق بر کشورمان را داراست؟ با توجه به وقوع یک انقلاب و جنگ و تغییرات اقتصادی- اجتماعی بسیار آیا میتوان تغییرات فرهنگی طی ۳۰ سال اخیر را با نظریه اینگلهارت توضیح داد و تبیین نمود. به دیگر معنا آیا تغییرات در رشد اقتصادی و احساس امنیت به تغییر در درصد سنخهای ارزشی میانجامد یا خیر؟ فرضیه ما بدین صورت قابل طرح است که انتظار میرود با پیدایش انقلاب و جنگ ۸ ساله ارزشهای مادی در دهه ۶۰ در مقایسه با ارزشهای حاکم بر دهه ۷۰ ارزشهای مسلطتری به شمار روند یا به عبارت سادهتر درصد مادیون در این دهه بیشتر باشد. مقایسه میان دهه های ۵۰ و ۴۰ با دهه ۶۰ کمی پیچیده است در این قسمت ما با نوعی تناقض مواجهیم. در دهه ۶۰ ازیک طرف ما با یک انقلاب و جنگ و مشکلات اقتصادی ناشی از آنها مواجهیم و از طرف دیگر با افزایش نسبی تولید ناخالص ملی (پیوست(جدول(۱): متوسط GDP در سه دهه اخیر). این تناقض قطعا در تحلیل ما و تطبیق نظریه بر این دو دهه تاثیر میگذارد.
۵- رصد فرامادیون در جامعه ایران نیز همانند کشورهای غربی نسبت مستقیم با سطح رفاه و پیشرفت کشورها دارد.
البته ممکن است این تطبیق‌پذیری در مراحلی با مشکل و بن بست‌هایی مواجه شود که محقق سعی کرده است با تعدیل نظریه و ایجاد ابتکارات تحلیلی و نظری از موانع مذکور گذر نماید. درواقع همانگونه که در زیر تیتر پایان‌نامه نیز ذکر شده است این تطبیق با نگاهی انتقادی انجام می‌شود و بدیهی است که در صورت مواجهه با مشکل راه های تعدیل آن هم به کار گرفته ‌شود
فصل سوم
روش شناسی تحقیق
۳-۱- روش تحقیق
روش‌ کلی ما در این پایان‌نامه استفاده از داده‌های موجود وتحلیل آنها است به این معنا که در این پایان‌نامه هیچ پیمایشی انجام نشده است و تحلیل‌ها تماماً بر مبنای داده‌های گردآوری شده دیگران می‌باشد. در واقع روش تحقیق ما تحلیل ثانویه است که این روش نیز به دو گونه انجام گرفته است. قبل از تشریح مفصل این دو روش، ضرورتها و مزیت‌های استفاده از این روشها را در چند بند خلاصه می‌کنیم:
مهمترین دلیل استفاده از این روش، موضوع و چارچوب نظری پایان‌نامه می‌باشد. انجام یک مطالعه طولی در یک پایان‌نامه راهی به جز استفاده از داده‌های موجود نمی‌یابد، زیرا مطالعات طولی آن هم مطالعات طولی نگرشها و ارزشهای کل یک جامعه جز با پشتوانه پیمایش‌های ملی گوناگون در بازه‌های زمانی مختلف نمی‌تواند انجام گیرد.
جدای از الزام منطقی مطالعات طولی نسبت به استفاده از “داده‌های موجود"، وسعت موضوع نیز ضرورتی دیگر را نمایان می‌سازد. عنوان پایان‌نامه تحول فرهنگی ایرانیان می‌باشد. وسعت جامعه مورد بررسی، امکان انجام یک پیمایش با بودجه فردی و در قالب یک پایان‌نامه کارشناسی ارشد را محال می کند. پیمایش‌های ملی انجام گرفته در کشور هر کدام با پشتوانه‌های مالی قابل ملاحظه و بکارگیری نیروی انسانی قابل توجه انجام گرفته است.
اما دلیل اصلی انتخاب روش تحلیل ثانویه و استفاده نکردن از روش های دیگر همچون تحلیل محتوا، مطالعات تاریخی و مقایسهای، رسیدن به هدف دیگر پایان‌نامه یعنی تطبیق انتقادی نظریه اینگلهارت بر ارزشها و نگرشهای ایرانیان است چراکه اصولاً روش اصلی اینگلهارت برای اثبات نظریه‌اش استفاده از پیمایش‌های سنجش ارزشها و نگرشها است. به عبارت سادهتر، روش پژوهش تحلیل ثانویه پیمایش‌های ملی انتخاب شده است به این دلیل که موضوع تطبیق نظریه اینگلهارت است و می‌بایست که روش کار تا حد ممکن به روش به کار گرفته توسط او نزدیک باشد.
اما انتخاب این روش جدای از ضرورتهای برشمرده شده مزیت‌هایی را نیز داراست. مهمترین آنها استفاده از یافته های پیمایش‌هایی است که با صرف بودجه و هزینه بالا انجام گرفتهاند. این تحلیل¬های ثانویه می‌تواند استفاده از منابعی تلقی شود که تنها سازمانهای دولتی توانایی فراهم آوردن آنها را دارا هستند، این در حالی است که این سازمانها معمولاً تنها به تولید داده های خام در مقیاس وسیع اکتفا میکنند و تحلیل و تبیین یافته های آنها به کارشناسان و صاحبنظران آکادمیک در آن حوزه واگذار میشود. انجام این تحلیل¬های ثانویه همچنین می‌تواند بر اعتبار این منابع خام و اهمیت آنها در مجموعه‌های آکادمیک بیفزایند چراکه اهمیت هر یافته علمی به تعداد ارجاعاتی است که طی زمان به آن می‌شود و این روش یکی از موثرترین روش های جلب اعتبار برای این پیمایش‌ها است.
مزیت دیگر، ترویج این روشها در میان دانشجویان است. زیرا همانگونه که بیان شد انجام پیمایش‌هایی با حجم نمونه وسیع فراتر از تحقیقات و پژوهشهای دانشجویی است، بنابراین یکی از بهترین روش های تحلیل برای این افراد می‌تواند استفاده از آمارهایی باشد که مراکز و سازمانهایی با پشتوانه‌های مالی و پرسنلی بالا انجام می‌دهند.
همانگونه که بیان شد استفاده از داده‌های موجود (تحلیل ثانویه) در این پایان‌نامه به دو صورت انجام پذیرفته است‎؛ در ادامه به توضیح این دو روش را خواهیم پرداخت داد.
۳-۱-۱- تحلیل ثانویه داده ها
اولین روش را روش تحلیل ثانویه داده ها می‌نامیم. به این معنا که از داده‌های چند پیمایش استفاده شده است و نیمی از تحلیل‌ها بر مبنای آن داده‌ها انجام گرفته است. در این قسمت از داده‌های پیمایش‌های انجام شده کمک گرفته شده است و بخشی از فرضیات پایان‌نامه با تحلیل آماری این داده‌ها توسط نرم‌افزار آماری spss بررسی شده است.
این پیمایش‌ها عبارتند از:
۱- پیمایش انجام گرفته توسط مؤسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی (دکتر آزاد) که در سال ۱۳۷۹ با عنوان «بخش تکمیلی ارزشهای جهانی» طراحی و انجام پذیرفته است. جامعه آماری این پیمایش کلیه مردان و زنان ۱۸ سال به بالای مناطق روستایی و شهری استانهای مختلف کشور است. شیوه نمونه‌گیری در این تحقیق به صورت خوشه‌ای چند مرحله‌ای بوده است. سؤالات در ۲۰۷ سؤال و ترجمه بخشی از سؤالات جهانی بوده است که مؤسسه اینگلهارت بر انجام آن پیمایش ها نظارت می‌کند.
۲- پیمایش‌های جهانی با سؤالات یکسان: این داده‌ها از پیمایش‌های انجام گرفته در سالهای ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۳ است که در ۲۸ کشور مختلف جهان با سؤالات یکسان انجام گرفته است و مؤسسه‌ای با مدیریت رونالد اینگلهارت بر تمام آنها نظارت داشته است. تمام داده‌های این پیمایشها (که داده های مربوط به پیمایش ۷۹ دکتر آزاد نیز در میان آنها موجود است) در یک فایل Spss و با حدود ۱۱۸ هزار نفر نمونه آماری در سایت این مؤسسه (worldvaluessurrey.org) قرار دارد و قابلیت Download این فایل برای تمام افراد مسیر می‌باشد. این داده‌ها به عنوان داده‌هایی قابل اعتماد در به ثمر رساندن آزمون بخشی از فرضیات این پایان‌نامه به ما کمک‌های بسیاری خواهند نمود.
۳-۱-۲- تحلیل ثانویه جداول
روش دیگر مورد استفاده روش تحلیل ثانویه جداول است.
در این روش که در واقع ناگزیر از انتخاب آن بوده‌ایم فعالیت اصلی یافتن سؤالات مشابه و مقایسه این سؤالات برای رسیدن به یک مطالعه طولی است. در تحقیق حاضر از ۴ پیمایش ملی جهت انجام یک تحلیل ثانویه و یک مطالعه طولی کمک گرفته شده است. این پیمایش‌ها عبارتند از:
پیمایش ملی سال ۱۳۵۳: اولین پیمایش و یا حداقل اولین پیمایشی که جداول آن در دسترس می‌باشد مربوط به پیمایش سال ۱۳۵۳ است که توسط اسدی در ۲۳ شهر و ۵۲ روستای کشور و با پشتیبانی مرکز سنجش افکار و تحقیقات اجتماعی سازمان رادیو و تلویزیون و به منظور تکمیل طرح آینده‌نگری این سازمان انجام گرفته است. پرسش‌نامه این پیمایش حاوی ۱۲۶ پرسش در زمینه‌های گوناگون (رادیو و تلویزیون، سینما، روزنامه، مجله، کتاب، منابع خبری، فراغت، مشخصات فردی، آموزش و پرورش، رضایت از زندگی، آرزوها و آرمانها، خانواده، مذهب، روابط اجتماعی، بهداشت و مالکیت) است.. نکته شاید قابل توجه در این پیمایش آن است که تحلیل اولیه داده‌ها با همکاری مرکز سنجش افکار فرانسه انجام پذیرفته است.
به دلیل اینکه داده‌های این پیمایش، روستاهای کشورمان را نیز در بر می‌گیرد در حالیکه در پیمایش‌های سال ۷۴، ۷۹ و ۸۲ تمرکزشان بر نقاط شهری است، داده‌های این پیمایش با بکارگیری روش های خاصی تصحیح شده است (البته آمار شهر و روستایی در این پیمایش مشخص است اما برای بدست آمدن این آمار در گروه سنی مورد نظر (۱۵-۲۴ ساله) نیاز به تصحیح داده‌های کلی داریم). برای انجام تصحیحات یاد شده برنامه‌ای با نرم‌افزار Matlab نوشته شده است و البته آشکار است که تصحیحات انجام شده همراه با تقریب است.
اسدی بیان می‌دارد که درصد روستاییان نسبت به شهریان در کل ۴۵ به ۵۵ است تقریب به کار گرفته در این روش به این گونه است که ما این نسبت (۴۵ به ۵۵) را در تمامی گروه‌های سنی نیز به همین شکل در نظر گرفتیم و نیز در گزاره‌ها نیز همین نسبت را اعمال کرده‌ایم. سپس با نوشتن معادلات هر گزاره و سپس اعمال این نکته که جمع گزاره‌ها نیز می‌بایست ۱۰۰ شود درصد شهری هر گزاره (برای هر گروه سنی) بدست آمد.
پیمایش دوم در سال ۱۳۷۴ توسط دکتر منوچهر محسنی تحت عنوان «طرح بررسی آگاهیها، نگرش‌ها و رفتارهای اجتماعی و فرهنگی در ایران» انجام گرفته است و شامل حوزه‌های مختلفی مانند فرهنگ، ارزشهای اجتماعی، باورداشتها، خانواده، ازدواج، رسانه‌های گروهی، گذراندن اوقات فراغت، روابط گروهی، رفاه اجتماعی و روانشناسی اجتماعی است. این پیمایش با نمونه معتبر ۳۵۴۰ در پنج استان (تهران، آذربایجان غربی، مازندران، کرمان و فارس ) و ۱۵ شهر انجام شده است. تعداد سولات این پیمایش ۵۶ سوال بوده است.
سومین پیمایش که در قسمت اول (تحلیل ثانویه) هم مورد استفاده قرار گرفته است پیمایش سال ۱۳۷۹ دکتر آزاد است که در قسمت قبل معرفی شد.
آخرین پیمایش ملی، موج دوم مجموعه ارزشها و نگرشهای ایرانیان است که ۳ سال پس از موج اول و در ۲۸ استان کشور با مدیریت محسن گودرزی انجام گرفته است و شامل بخشهای: ‹ارزشهای خانوادگی، رضایت از زندگی، نگرش نسبت به آینده، نگرشها و رفتارهای دینی، سیاست، هنجارهای اجتماعی، نگرشهای اقتصادی، اعتیاد، اعتماد اجتماعی، هویت ارزیابی اخلاقی، اوقات فراغت و کالاهای فرهنگی› است. (لازم به ذکر است که به دلایل گوناگون از جمله تفاوتهای آشکار نتایج و همچنین محدود بودن گویه ها از پیمایش ارزشها و نگرشهای ایرانیان، موج اول(۱۳۷۹) استفاده چندانی نشده است و تنها در موارد معدودی بنا به ضرورت به آن استناد داده شده است.
اما تحلیل ثانویه ما شامل دو قسمت است:
۱- مقایسه یک گروه سنی خاص
برای این بخش افراد ۱۵ تا ۲۵ ساله انتخاب شده است. دلایل انتخاب یک گروه سنی خاص و همچنین گروه سنی ۱۵ تا ۲۵ سال موارد زیر است:
الف) همانگونه که در بخشهای بعد خواهیم دید تقریبهای بسیاری برای مطالعه طولی در نظر گرفته شده است که انتخاب یک گروه سنی خاص میتواند با مشخصتر نمودن نمونه، این تقریبها را به گونهای تعدیل نماید و البته گروه سنی خاص در نظر گرفته شده درصد بسیار بالایی را در نمونه آماری این پیمایشها به خود اختصاص داده است (به طور مثال در پیمایش سال ۱۳۸۲ این درصد به ۸/۴۰ % نمونه آماری میرسد)
ب) با توجه به فرضیه اجتماعی شدن اینگلهارت هرچه سن نمونه ما به زمان شکلگیری شخصیت (بلوغ) نزدیکتر باشد بهتر میتواند تغییرات فرهنگی همان دوران را نشان دهد. به عبارت دیگر و طبق نظر اینگلهارت جوانان بهتر نشان دهنده وضعیت فرهنگی هر عصری میباشند و این موضوع در مورد ایران به علت تغییرات سریع و بسیار گسترده سیاسی، اقتصادی و اجتماعی طی ۳۰ سال اخیر الزام خود را بیشتر نشان میدهد. از طرفی اطلاعات ما درباره وضعیت اقتصادی کشور درباره سالهای قبل محدود است که این موضوع نیز دلیلی دیگر برای انتخاب افرادی است که دوران بلوغ نزدیکتری (نسبت به زمان حال) دارند.
۲- مقایسه یک نسل طی ۳۰ سال (۱۳۸۲-۱۳۵۳):
این مقایسه به منظور دریافت آثار چرخه زندگی انجام میگیرد. به این صورت که آیا تغییرات صورت گرفته در افراد به دلیل الزامات دوره های زندگی بوده است و یا واقعا تحولی شکل گرفته است. از طرفی دیگر این قسمت از تحقیق میتواند به سنجش اعتبار پیمایشهای فوق نیز بینجامد.
۳-۲- جامعه آماری:
جامعه آماری ما در این تحقیق در حالت کلی تمام ایرانیان بالای ۱۵ سال راشامل میشود اما با توجه به هر پیمایش شهرهای نمونه جداگانهای را میتوان در نظر گرفت
جامعه آماری در پیمایش ۵۳ شامل تمام ایرانیان ۱۵ سال به بالای است که نمونه ها از ۲۳ شهر و ۵۳ روستای کشور جمعآوری شده است.
جامعه آماری در سال ۷۴ تمام افراد ایرانی ۱۵ سال به بالا است ولی تنها استانهای تهران، آذربایجان غربی، مازندران، کرمان و فارس و ۱۵ شهر در این استانها به صورت تصادفی انتخاب شده است.
جامعه آماری ما در پیمایش ۷۹ شامل تمام افراد ۱۵ سال به بالای مناطق روستایی و شهری تمام کشور است که البته از تمام استانها به جز استانهای کردستان و سیستان و بلوچستان در این تحقیق نمونه جمعآوری شده است
جامعه آماری در پیمایش ۸۲ تمام افراد ۱۵ سال به بالای مناطق شهری کشور شامل ۲۸ مرکز استان است.
۳-۳- حجم نمونه:
حجم نمونه ذر پیمایشهای ذکز شده به این صورت است:
پیمایش ۵۳: تعداد نمونه معتبر این پیمایش، ۴۴۲۰ نفر است و نمونه‌گیری در آن خوشه‌ای بوده است
پیمایش ۷۴: در این پیمایش نمونه معتبر ۳۵۴۰ نفر بوده است. روش نمونهگیری در این تحقیق از دو مرحله تشکیل شده است۱) طبقهبندی(استانها به ۵ منطقه اقتصادی- فرهنگی تقسیم شدهاند و سپس در هر منطقه یک استان انتخاب شده است).۲مراکز استانها و ۲ شهر به صورت تصادفی در نظر گرفته شده است.