دانشگاه آزاد اسلامی

واحد دامغان

دانشکده علوم پایه

 پایان نامه برای دریافت درجه کارشناسی ارشد «M.Sc.»

گرایش میکروبیولوژی

 عنوان:

بررسی مقاومت نسبت به نالیدیکسیک اسید و مطالعه مولکولی آن در

سویه های شیگلا جدا شده از موارد بالینی در تهران

استاد راهنما:

دکتررضا رنجبر

 استاد مشاور:

دکتر مجید مقبلی

 
تکه هایی از متن به عنوان نمونه :
فهرست مطالب
عنوان     صفحه
چکیده ۱
فصل اول:کلـیات تحقیق
۱- مقدمه ۲
۱-۱ بیان مسئله ۲
۱-۲ کلیات ۴
۱-۲-۱ باکتریولوژی شیگلا. ۴
۱-۲-۲ طبقه بندی شیگلا. ۴
۱-۲-۳ فاکتورهای ویرولانس شیگلا. ۵
۱-۲-۴ توصیف علائم بیماری ناشی از عفونت با شیگلا. ۶
۱-۲-۵ اپیدمیولوژی. ۷
۱-۲-۶ تشخیص آزمایشگاهی. ۸
۱-۲-۶-۱ کشت ۸
۱-۲-۶-۲ تست های بیوشیمیایی. ۹
۱-۲-۶-۳ روش های مولکولی(PCR ) 10
۱-۲-۷ کنترل و پیشگیری. ۱۰
۱-۲-۷-۱ بهداشت فردی. ۱۰
۱-۲-۷-۲   واکسن ها ۱۰
۱-۲-۸ درمان. ۱۱
۱-۲-۸-۱   مقاومت دارویی و اهمیت آن در شیگلا. ۱۲
۱-۲-۸-۲ تاریخچه استفاده از کینولون ها و فلوروکینولون ها به عنوان آنتی بیوتیک ۱۳
۱-۲-۸-۳ کاربرد فلوروکینولون ها در درمان عفونت های انسانی. ۱۴
۱-۲-۸-۴ مکانیسم عمل کینولون ها ۱۶
۱-۲-۸-۴-۱ آنزیم DNA جیراز ۱۶
۱-۲-۸-۴-۱-۱ نقش آنزیم DNA جیراز سلول های باکتریایی. ۱۷
۱-۲-۸-۵   مقاومت به فلوروکینولون ها ۱۷
۱-۲-۸-۵-۱ موتاسیون در ژن های شیگلا. ۱۸
۱-۲-۸-۵-۲ تغییرات در توپوایزومراز IV 18
۱-۲-۸-۵-۳ مقاومت وابسته به پلاسمید. ۱۹
۱-۲-۸-۵-۴ کاهش جذب و تغییرات در افلوکس پمپ ها ۲۰
۱-۲-۸-۵-۵ تغییرات در غشاء خارجی. ۲۰
۱-۲-۹ عوارض فلوروکینولون ها ۲۰
۱-۳ اهداف تحقیق. ۲۱
۱-۳-۱ هدف کلی تحقیق. ۲۱
۱-۳-۲ اهداف جزئی تحقیق. ۲۱
۱-۳-۳ هدف کاربردی. ۲۱
۱-۳-۴ فرضیات ۲۲
۳-۶ تعاریف واژه ها ۲۲
فصل دوم: مروری بر تحقیقات انجام شده
۲-۱ مروری بر تحقیقات انجام شده ۲۳
فصل سوم:مواد وروش ها
۳-۱- دستگاه‌ها، تجهیزات و مواد مورد استفاده ۲۶
۳- ۱- ۱- فهرست وسایل به کار گیری شده ۲۶
۳- ۱- ۲- فهرست مواد به کار گیری شده ۲۷
۳- ۱- ۳- ترکیبات و محلول های مورد نیاز و فرمول ساخت ۲۷
۳-۲- روش مطالعه و اجرای طرح. ۲۸
۳- ۲- ۱- نوع مطالعه ۲۸
۳- ۲- ۲- جامعه مورد مطالعه ۲۸
۳- ۲ – ۳- تعداد نمونه های مورد استفاده ۲۸
۳-۲–۴- روش تجزیه و تحلیل داده ها ۲۸
۳- ۲- ۵- ملاحظات اخلاقی. ۲۹
۳- ۲- ۶- مشکلات و محدودیت ها ۲۹
۳- ۲ – ۷- جمع آوری اطلاعات بیماران. ۲۹
۳- ۳- انجام امور باکتریولوژیک ۲۹
۳- ۳ – ۱-کشت، جداسازی و تعیین هویت باکتریها ۲۹
۳- ۳ – ۲-بررسی حساسیت آنتی بیوتیکی. ۳۰
۳- ۳ – ۳- روش تعیین حساسیت باکتری ها نسبت به آنتی بیوتیک ۳۰
۳- ۳ -۳- ۱-تهیه ی محیط کشت ۳۰
۳- ۳ -۳- ۲-تهیه ی سوسپانسیون میکروبی. ۳۰
۳- ۳ -۳- ۳-مرحله دیسک گذاری. ۳۱
۳- ۴- انجام آزمایشات مولکولی. ۳۱
۳- ۴ – ۱- استخراجDNA باکتری. ۳۱
۳- ۴ – ۱- ۱-کشت ۳۱
۳- ۴ – ۱- ۲- جداسازی رسوب باکتری. ۳۱
۳- ۴ – ۱- ۳- نگه داری DNA استخراج شده ۳۲
۳- ۴ – ۱- ۴- اندازه گیری مقدار DNA استخراج شده ۳۳
۳- ۴ – ۲- پرایمر های مورد استفاده جهت شناسایی ژنهای gyrA. 33
۳ -۴-۲–۱- طراحی و سنتز پرایمر و بررسی کیفیت پرایمر ها ۳۳
۳-۴-۳- PCR 34
۳-۴-۳-۱-گرادیانت دمایی جهت بدست آوردن دمای اتصال. ۳۴
۳-۴–۳-۱- بررسی جهش ای احتمالی بر روی ژن gyrA با استفاده ازPCR-RFLP پرایمر (L وD) 38
۳-۴–۴- الکتروفورز ۳۹
۳-۴-۴–۱- الکتروفورز محصول PCR 39
۳-۴-۴–۲- رنگ آمیزی ژل و عکس برداری. ۳۹
۳-۴-۵- ترادف یابی. ۴۰
فصل چهارم:نتایج تحقیق
۴- ۱- نتایج کشت جداسازی و تعیین هویت باکتری ها و اطلاعات مربوط به بیماران. ۴۱
۴-۲- فراوانی بیماران بر اساس سن و سال و جنس. ۴۲
۴-۳- نتایج مربوط به توزیع سرو گروه های شیگلا. ۴۳
۴-۴- نتایج مربوط به حساسیت آنتی بیوتیکی. ۴۴
۴-۵- نتایج آزمون PCR برای شناسایی ژنgyrA در سویه های مقاوم نسبت به نالیدیکسیک اسید. ۴۶
۴-۶- انجام آزمون روی سایر ایزوله ها توسط Primer L. 48
۴-۷- بررسی جهش های احتمالی بر روی ژن gyrA با بهره گرفتن از PCR-RFLP. 52
۴-۸- انجام آزمون روی سایر ایزوله ها توسط Primer D 57
۴-۹- بررسی جهش های احتمالی بر روی ژن gyrA با بهره گرفتن از PCR-RFLP. 61
۴ – ۱۰- نتایج مربوط به بررسی وجود ژنهای qnrA، qnrB، qnrS در نمونه های بالینی شیگلا. ۶۵
۴ – ۱۱- نتایج تعین توالی. ۶۸
فصل پنجم:بحث و نتیجه گیری
۵-۱ بحث و نتیجه‌گیری. ۷۴
منابع فارسی و لاتین. ۸۲
چکیده
شیگلوزیس بطور شایعی مربوط به کودکان بوده به طوری که در اغلب موارد عفونت را کودکان کمتر از پانزده سال سن تشکیل می دهند. فلوروکینولون­ها بطور موفقیّت آمیزی برای درمان شیگلوزیس، از جمله عفونت­های ناشی از سویه­های با مقاومت چند گانه آنتی بیوتیکی استفاده می­گردند. اما به مرور زمان سویه های مقاوم آنتی بیوتیکی به وجود آمده است، اهمیّت این موضوع به این دلیل است که مصرف بی رویه و غیر منطقی آنتی بیوتیک بدون توجه به الگو های مقاومتی می تواند باعث ظهور سویه هایی شود که حتی به درمان های جدید نیز مقاومت داشته باشند و ظهور سویه های جدید مقاوم به نالیدیکسیک اسید روشن کننده این واقعیّت می باشد. بنابراین بررسی مولکولی این نوع مقاومت ها بسیار حائز اهمیّت خواهد بود. گزارشات در خصوص بروز سویه­های شیگلا مقاوم به فلوروکینولون­ ها محدود است. لذا مطالعه حاضر با هدف بررسی فراوانی موتاسیون­های ژن gyrA ژن­های و وجود qnr در سویه­های شیگلا های جدا شده از بیماران مبتلا به شیگلوز در تهران انجام گردید. در مجموع ۷۳ سویه شیگلا جدا شده از موارد بالینی در این مطالعه مورد بررسی قرار گرفت. سویه­های شیگلا با بهره گرفتن از روش­های استاندارد میکروبیولوژیک جداسازی و تعیین هویت گردیدند. تست حساسیت آنتی بیوتیکی و غربالگری سویه­های شیگلا مقاوم به فلوروکینولون­ها مطابق با دستورالعمل­های استاندارد CLSI انجام پذیرفت. حضور ژن­­های qnr از جمله qnrA، qnrB و qnrS توسط تکنیک PCR با بهره گرفتن از پرایمر­های اختصاصی مورد بررسی قرار گرفت. همچنین تکثیر از لوکوس ژنتیکی ناحیه مقاومت کینولونی ژن gyrA با بهره گرفتن از PCR انجام پذیرفت. سپس موتاسیون­های ژن gyrA توسط تکنیکRFLP و با بهره گرفتن از آنزیم محدود الاثر HinfI تعیین گردید. تمام آمپلیکون­های مربوط به نمونه­های موتانت مشخص شده توسط هضم آنزیمی با ترادف یابی مورد تایید قرار گرفت. نتایج مربوط به حساسیت آنتی بیوتیکی بر روی ۷۳ نمونه بالینی شیگلا نشان داد که ۲/۹۷ درصد از ایزوله ها حداقل به یکی از ۱۸ آنتی بیوتیک مقاومت نشان می دهند و بیشترین میزان مقاومت به آنتی بیوتیک ها به ترتیب تری متوپریم+سولفامتوکسازول (۵/ ۹۴ درصد) و بعد از آن استرپتومایسین (۲/۹۳ درصد) و تتراسایکلین (۲/۹۳ درصد) بود. همچنین هیچ ایزوله ای به آنتی بیوتیک سیپروفلوکسازین و سفتی زوکسیم مقاومت نشان نداد. ۲۳ (۶/۳۱ درصد) ایزوله مقاومت به نالیدیکسیک اسید را نشان دادند. همچنین تمامی نمونه های موتانت پس از PCR با بهره گرفتن از پرایمر DgyrA و سپس بدنبال انجام هضم آنزیمی الگوی باندی ۲۳۴و۲۷۷ جفت بازی را نشان داده و همین نمونه ها در مورد پرایمر LgyrA الگوی باندی۳۱۵ و۳۳۳ را به نمایش گذاشتند. نمونه های نرمال حاصل از تکثیر پرایمر DgyrA نیز پس از انجام RFLP قطعات۹۹و۱۷۸و۲۳۴جفت بازی را نشان داده و همین نمونه ها در مورد پرایمر LgyrA قطعات۹۹و۲۳۴و۳۱۵ جفت باز را نمایش دادند. تمامی نتایج با Sequencing تایید گردید. در خوانش کامل اولیه از موتانت های واجد موتاسیون در ژن gyrA، تغیر نقطه ای در کدون۸۳ نشان داده شد که حاصل جایگزینی یک نوکلئوتید به نوکلئوتید دیگر بوده است. نتیجه این تغیر، جایگزینی اسید آمینه سرین به لوسین بود. در خوانش کامل دومین موتانت های واجد موتاسیون در ژن gyrA، تغیر نقطه ای در کدون۸۳ نشان داده شد که حاصل جایگزینی یک نوکلئوتید به نوکلئوتید دیگر بوده است. از میان دو نمونه موتانت شیگلا ۱ نمونه (۵۰درصد) به سروتایپ شیگلا فلکسنری و ۱ نمونه (۵۰درصد) به سروتایپ شیگلا سونئی تعلق داشت. از میان ۲۳ سویه مقاوم شیگلا مقاوم به نالیدیکسیک اسید، ۴ نمونه واجد ژن qnrS بودند.
مطالعه حاضر، برای اولین بار به صورت جامع، مکانیسم مولکولی مقاومت به نالیدیکسیک اسید در سویه­های شیگلا در تهران را مشخص نمود.
واژه­های کلیدی: موتاسیون­های gyrA، نالیدیکسیک اسید، ژن qnr، شیگلا
۱- مقدمه
۱-۱ بیان مسئله
شیگلا یکی از اعضای خانواده بزرگ باکتریهای روده ای یعنی انتروباکتریاسه می باشد. بیش از چهل سروتایپ مختلف از این باکتری در چهار گونه یا سروگروه اصلی شامل: سروگروهA ( شیگلا دیسانتریه)، سروگروه B (شیگلا فلکسنری)، سروگروه C (شیگلا بوئیدی) و سروگروه D (شیگلا سونئی) شناسایی شده اند. بیماری شیگلوز (دیسانتری یا اسهال خونی باسیلی) یک گاستروانتریت ناشی از آلودگی با گونه های باکتریایی جنس شیگلا می باشد ; ۲۰۰۳) Ranjbar et al). شیگلوز همراه با درد های شدید شکمی، درد، تب، مدفوع خونی و موکوسی شناخته می شود. در میان ۵۰ سروتایپ شیگلا دیسانتری تیپ ۱ به شدت بیماری زا می باشد(et al; 2005 Niyogi).
دیسانتری باسیلی بطور شایعی مربوط به کودکان بوده به طوری که هفتاد درصد از موارد عفونت را کودکان کمتر از پانزده سال سن تشکیل می دهند. شیگلوز از طریق دهانی – مدفوعی انتقال می یابد. این بیماری در ابتدا از طریق دستان آلوده افراد و به میزان کمتر از طریق آب یا غذای آلوده منتقل می شودRanjbar et al; 2008)).
سالانه ۵ میلیون مورد مرگ و میر ناشی از گاستروانتریت در کشورهای در حال توسعه رخ می دهد که دست کم ده درصد این موارد به دلیل دیسانتری ناشی از شیگلا است (Koorosh et al; 2003). اغلب موارد شیگلوز در سنین پس از شیر خوارگی به خصوص در سن نوپایی دیده می شودMache et al; 1997)). اثر منفی عفونت شیگلایی بر رشد و نمو و سوء تغذیه کودکان در مطالعات مختلف نشان داده شده است. شیوع عفونت شیگلایی در میان عوامل ایجادکننده گاستروانتریت های حاد بر اساس مطالعات انجام شده در تهران ۱ تا ۲ در صد می باشد. به نظر می رسد، تنوع فراوانی الگو های ژنتیکی موجود در یک گونه شیگلا مانند: شیگلا سونئی در یک کشور باعث بروز الگوها ی متنوع مقاومت به آنتی بیوتیک شده است. الگوی متنوع مقاومت به آنتی بیوتیک در نقاط مختلف جغرافیایی همواره انتخاب یک داروی مناسب برای شیگلا را مشکل کرده است و به همین علّت، انجام مطالعات مقاومت دارویی ضروری است. با توجه به افزایش مقاومت به آنتی بیوتیک های مختلف در سال های اخیر در نقاط مختلف دنیا، انتخاب بیماران که کاندیدهای درمان آنتی بیوتیکی هستند از اهمیّت بالایی برخورداراست (Peirano et al; 2006).
پاتولوژی پیچیده سندرم اسهال خونی بازتابی از وجود ترکیبات متنوع ژنتیکی کنترل کننده بیماری زایی این ارگانیسم است. مهمترین عامل بیماری زا در این باکتری اگزو توکسین آن می باشد، که به دو زیر واحد A وB با سمیّت بسیار بالا تقسیم می شود که یک مولکول هگزامری با وزن مولکولی حدود ۷۰ کیلو دالتون است که با اتصال به رسپتور های سطحی سلول هدف باعث اپوپتوزیس و مرگ سلول خواهد شد. این توکسین را شیگلا دیسانتری نوع ۱ تولید می کند و توکسینی مشابه آن را اشرشیا کولی تولید می کند به نام های ۱stx و۲stx   که تا ۹۸ درصد تشابه دارند. حساسیت سلول های اندوتلیال کلیه انسان به stx در مقایسه با ۱stx تا ۱۰۰۰ برابر بیشتر است به همین دلیل عامل اصلی بیماری خون ادراری HUS معرفی گردیده است. سمیّت و قدرت ایمنی زایی شیگا توکسین stx بسیار بالا می باشد به شکلی که حدود ۲۸ نانو گرم از آن باعث مرگ یک موش می شود و همچنین به دلیل داشتن قدرت آنتی ژنی بالا دارای پتانسیل ایجاد پاسخ ایمنی و تولید آنتی بادی علیه توکسین در بدن بیمار می شود. زیر واحد stxBبا ۶۹ اسید آمینه و زیر واحد stxAبا حدود ۲۹۴ اسید آمینه با وزن مولکولی در حدود ۳۲ کیلو دالتون متصل است. رسپتور زیر واحد B به رسپتور سطحیGb3 متصل شده و تشکیل یک کمپلکس را می دهد (Goguen et al; 2003).
افزایش مقاومت نسبت به اکثر آنتی بیوتیک های رایج به یک نگرانی بزرگ در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه تبدیل شده است. کینولون ها ازجمله نالیدیکسیک اسید به عنوان داروی خط اول در درمان عفونت های ناشی از شیگلا مورد استفاده قرار می گیرد، اما متأسفانه در برخی از مطالعات مقاومت به این آنتی بیوتیک گزارش شده است. برای مثال در ایران نتایج مطالعات نشان داده است در سال های ۲۰۰۱ تا ۲۰۰۳ ، میزان مقاومت به این آنتی بیوتیک ۱۳ درصد بوده و این میزان در سال های ۲۰۰۴ تا ۲۰۰۶ به ۲۵ درصد افزایش یافته است. نالیدیکسیک اسید به دلیل مقرون به صرفه بودن از مناسب ترین آنتی بیوتیک ها به شمار می آید. کینولون ها و فلوروکینولون ها ترکیباتی هستند که هدف آنها DNA جیراز و توپوایزومراز IV می باشد و با ایجاد کمپلکس دارو سبب جلوگیری از سنتز اسید نوکلئیک می شوند. با توجه به افزایش مقاومت و انجام نگرفتن مطالعات جامع مولکولی بر روی سویه های مقاوم نسبت به نالیدیکسیک اسید، بر آن شدیم به مطالعه شیوع موتاسیون ها بر روی ژنgyrA و بررسی وجود ژنهای qnr در سویه های سویه های مقاوم نسبت به نالیدیکسیک اسید شیگلا جدا شده در تهران بپردازیم.
۱-۲ کلیات
۱-۲-۱ باکتریولوژی شیگلا
شیگلا متعلق به خانواده انتروباکتریاسه می باشد. این باکتری غیر متحرک و بدون کپسول می باشد. ۴ گونه شیگلا وجود دارد که بر اساس خصوصیات بیوشیمیایی مختلف طبقه بندی می شوند. زیر

دانشگاه آزاد اسلامی واحد دامغان

پایان نامه جهت دریافت دانشنامه کارشناسی ارشد(M-Sc)

مهندسی تولیدات گیاهی – تولید محصولات باغی

عنوان:

مطالعه­ ی بعضی صفات زراعی و فیزیولوژیک و واکنش ارقام گلرنگ تحت شرایط تنش خشکی و مصرف کننده­ رشد سایکوسل

استاد راهنما :

دکتر جعفر مسعود سینکی

اساتید مشاور:

دکتر بابک پاساری

 
تکه هایی از متن به عنوان نمونه :
    عنوان                                                                                                                                    صفحه
چکیده۱
فصل اول۲
مقدمه.۳
۱-۱ هدف تحقیق:۷
۱-۲ ضرورت تحقیق:.۷
۲- کلیات.۸
۱-۲ گیاه شناسی۸
۱-۳ زیستگاه۱۰
۱-۴ ارقام.۱۱
۱-۴-۱ مشخصات ژنوتیپ های گلرنگ پاییزه و بهاره۱۱
۱-۵ طول فصل رشد۱۱
۱-۶ نیاز اکولوژیکی.۱۱
۱۰-۷ کشت۱۱
۱-۸ بیماری و آفات.۱۲
۱-۹ مراقبت و نگهداری۱۲
۱-۱۰ کود۱۲
۱-۱۱ برداشت محصول.۱۲
۱-۱۲ترکیب شیمیایی.۱۳
۱-۱۳ موارد مصرف و خواص طبی.۱۳
۱-۱۴-۱ مصارف دیگر گلرنگ۱۳
فصل دوم.۱۴
بررسی منابع۱۴
۲-۱ تعریف تنش.۱۵
۲-۱-۱ تنش فیزیولوژیکی.۱۶
۲-۱-۲عوامل تنش زا.۱۶
۲-۱-۳ اثرات مهم سازگاری و نا سازگاری عوامل تنش زا.۱۷
۲-۱-۴ مقاومت به تنش.۱۷
۲-۱-۵ تنش خشکی۱۸
۲-۲ نقش آب بر گیاه. ۲۰
۲-۳ مشخصات و خصوصیات مناطق خشک و نیمه خشک.۲۱
۲-۴ خشکسالی.۲۲
۲-۵ سایکوسل۲۳
۲-۵-۱ تعریف سایکوسل۲۳
۲-۵-۲ بیوسنتز.۲۴
۲-۶ اثر تنش خشکی بر صفات مرفولوژیک۲۴
۲-۶-۱ ارتفاع۲۴
۲-۶-۲ اثر تنش خشکی بر عملکرد و اجزای عملکرد.۲۵
۲-۶-۲-۱ تعداد غوزه در بوته، تعداد دانع در طبق۲۶
۲-۶-۲-۲ اثر تنش خشکی بر وزن هزار دانه.۲۸
۲-۷ اثر تنش خشکی بر محتوای نسبی آب برگ.۳۱
۲-۸ اثر تنش خشکی بر غلظت رنگیزه های گیاهی .۳۳
۲-۹ اثر تنش خشکی بر غلظت پرولین۳۵
۲-۱۰ اثر سایکوسل بر صفات.۳۶
فصل سوم۴۰
مواد و روش ها۴۰
۳-۱ محل انجام تحقیق۵۰
۳-۲ مشخصات طرح.۵۰
۳-۳ مشخصات رقم مورد آزمایش۵۱
۳-۴ نمونه گیری زمین و آب آبیاری۵۱
۳-۵ آماده سازی زمین.۵۲
۳-۶ عملیات داشت.۵۲
۳-۷ مبارزه با علف هرز.۵۳
۳-۸ اعمال تیمار.۵۳
۳-۸-۱ اعمال تیمارهای کودی.۵۳
۳-۸-۲ اعمال تیمار های تنش قطع آب۵۳
۳-۹ برداشت.۵۴
۳-۹-۱ نحوه نمونه برداری و اندازه گیری.۵۴
۳-۱۰ سنجش صفات فیزیولوژیک و مورفولوژیک۵۴
۳-۱۰-۱ ارتفاع بوته.۵۴
۳-۱۰-۲ تعداد غوزه۵۴
۳-۱۰-۳ تعداد دانه در غوزه.۵۴
۳-۱۰-۴ تعداد شاخه فرعی در بوته.۵۴
۳-۱۰-۵ وزن هزار دانه۵۵
۳-۱۰-۶ محتوی رطوبت نسبی۵۵
۳-۱۰-۷ سنجش رنگریزه ها ۵۵
۳-۱۰-۸ تعیین روغن۵۶
۳-۱۰-۹ سنجش پرولین۵۷
۳-۱۰-۱۰ سنجش فعالیت آنزیم.۵۷
۳-۱۱ تجزیه داده ها ۵۷
۳-۱۱ تجزیه داده ها۵۸
فصل چهارم.۵۹
نتایج و بحث۵۹
۴-۱ محتوی نسبی آب برگ۶۰
۴-۲ درصد روغن۶۳
۴-۳ اسیدآمینه پرولین۶۶
۴-۴ آنزیم.۶۹
۴-۵ تعداد غوزه.۷۴
۴-۶ تعداد دانه.۷۸
۴-۷ تعداد شاخه جانبی.۸۲
۴-۸. وزن هزار دانه۸۶
۴-۹ ارتفاع نهایی.۸۸
۴-۱۰رنگیزه ها.۹۱
۴-۱۰- ۱کلروفیلa .91
۴-۱۰-۲ کلروفیلb .94
۴-۱۰-۳ کلروفیل کل.۹۸
۴-۱۰-۴ کارتنوئید۱۰۰
۴-۱۰-۵ غلظت رنگیزه های گیاهی. ۱۰۳
۴-۱۱ نتیجه گیری ۱۰۵
۴-۱۲ پیشنهادات.۱۰۶

• چکیده

میزان و نوع اسید­های چرب غیر اشباع اهمیت بسزایی در کیفیت تغذیه‌ای روغن­های خوراکی دارند، روغن گلرنگ با بیش از ۸۰% اسید چرب غیر اشباع بسیار مورد توجه قرار گرفته است. کمبود نزولات جوی در کشور ایران در مقایسه با میانگین جهانی از عوامل اصلی محدودکننده عملکرد گیاهان می­باشد. به منظور بررسی برخی خواص فیزیولوژیک و مورفولوژیک گیاه گلرنگ تحت تنش­خشکی و محلول­پاشی سایکوسل در ارقام مختلف این گیاه آزمایشی با طرح پایه بلوک­های کامل تصادفی به صورت اسپیلت اسپیلت پلات در سه تکراردر سال ۹۱-۹۰ در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه آزاد دامغان انجام ­شد. در این آزمایش کرت اصلی سه تیمار آبیاری (شاهد، تنش در ابتدای گلدهی، تنش در ابتدای دانه­بندی)، کرت فرعی دو رقم گلرنگ (محلی اصفهان، پدیده )، و کرت فرعی-فرعی تیمار محلول­پاشی سایکوسل (بدون محلول­پاشی، محلول­پاشی) در نظر گرفته شد. نتایج نشان داد تنش در ابتدای گلدهی در مقایسه با تنش در ابتدای دانه_بندی دارای تاثیر منفی بیشتری بر صفات مورد هندازگیری بوده است.طبق نتایج در بین تیمارهای بیشترین محتوی رطوبت نسبی، درصد روغن دانه، فعالیت آنزیم پری کارتامین دکربوکسیلاز، ارتفاع گیاه، تعداد غوزه، تعداد دانه، شاخه جانبی، وزن هزار دانه، رنگیزه­های گیاهی در تیمار شاهد (آبیاری کامل) بدست آمد، اما بیشترین مقدار پرولین مربوط به تیمار تحت تنش خشکی در ابتدای گلدهی بود و سایر صفات با افزایش شدت تنش خشکی کاهش پیدا کردند. در بین ارقام برای افزایش سایر خصوصیات رقم پدیده به عنوان مناسب­ترین رقم شناخته شد ولی درصد روغن در رقم محلی­اصفهان دارای میانگین بیشتری بود. در تیمارهای محلول­پاشی سایکوسل ، همه صفات به غیر از ارتفاع گیاه را افزایش پیدا کرد و سایکوسل به عنوان تیمار محلول­پاشی مناسبی معرفی شد. بر اساس نتایج بدست آمده در این آزمایش می­توان بیان کرد، هر چند با کاهش میزان آب مصرفی و به تبع آن بروز تنش خشکی از عملکرد گیاه گلرنگ کاسته می­شود، اما با مصرف برخی از تنظیم کننده­های رشد گیاهی، بخصوص محلول­پاشی سایکوسل در بالاترین سطح تنش، می­توان تا حدی از بروز اثرات سوء تنش خشکی بر عملکرد این گیاه کاست، لذا با توجه به این که بیشتر مناطق ایران از کم_آبی رنج می_برند، استفاده از هورمون گیاهی سایکوسل پیشنهاد می­گردد، همچنین رقم پدیده نسبت به رقم محلی اصفهان مقاومت بیشتری به شرایط تنش از خود نشان داد در نتیجه رقم پدیده به عنوان بهترین رقم از جهت افزایش عملکرد گلرنگ در شرایط تنش خشکی پیشنهاد می­گردد
کلمات کلیدی: تنش خشکی، محلول­پاشی سایکوسل، گلرنگ، خصوصیات مورفولوژیک، خصوصیات فیزیولوژیک
۱- مقدمه:
افزایش روز افزون جمعیت و نیاز به عملکرد گیاهان­زراعی به منظور تأمین مواد­غذایی از­جمله برنامه ­های وسیع و دامنه­داری است که پژوهشگران را برآن داشته که در این زمینه پژوهش­های جدیدی را دنبال نمایند این بدان­معنی است که تولید غذا باید دائماً افزایش یابد به طوری که از کمبود­های غذایی در بسیاری از نقاط جهان جلوگیری شود (زار عیان، ۱۳۸۰).
بخش عمده­ی مساحت ایران از نظر اقلیمی جزء مناطق خشک ونیمه­خشک محسوب می­گردد. از خصوصیات این مناطق تبخیر زیاد و نزولات اندک و پراکنده است. رشد و نمو گیاهان تحت­تأثیر عوامل محیطی می­باشد، چنانچه میزان عواملی چون حرارت، رطوبت و در محیط نا­مناسب باشد سبب ایجاد فشار یا تنش در گیاه و اجزای آن می­شود (سرمدنیا و کوچکی، ۱۳۶۹).
از طرفی خشکی از مهم­ترین عوامل محدود­کننده­ رشد گیاهان در سراسر جهان و شایع­ترین تنش محیطی است که تقریباً تولید ۲۵ درصد اراضی جهان را محدود ساخته­است(حبیبی و همکاران، ۱۳۷۲). با توجه به وجود این بحران مناطق خشک، انتخاب گیاهان سازگار به این شرایط از اهمیت ویژه­ای برخوردار­است که لازمه­ی آن کاشت گیاهان مقاوم به خشکی و نیاز آبی کم می­باشد (حبیبی و همکاران، ۱۳۷۲).
گیاهان روغنی از نظر تامین انرژی مورد نیاز انسان و دام، از جایگاه ویژه­ای در بین محصولات زراعی برخوردارند و یکی از با ارزش­ترین محصولات بخش کشاورزی محسوب می­شوند. از این رو، کاشت دانه­های روغنی از گذشته­های دور بخش مهمی از کشاورزی کشور­های شرقی را تشکیل داده و برخی از آن­ها جزو اقلام صادراتی عمده­ی این کشور­ها محسوب می­شوند )وایس، ۱۳۷۰).
با توجه به تنوع آب و هوایی در ایران امکان کشت بسیاری از دانه­های روغنی با کیفیت خوب و ارزش اقتصادی بالا وجود­دارد که یکی از این گیاهان گلرنگ می­باشد (ناصری و همکاران، ۱۳۸۹.، فیروزه و همکاران، ۱۳۸۵). متوسط عملکرد گلرنگ در ایران حدود ۷۰۰ کیلوگرم در هکتار می­باشد، که نزدیک به متوسط جهانی است (فروزان، ۱۳۷۸).
از طر فی با توجه به اهمیت زیادی که اسید­های چرب غیر­اشباع در کیفیت تغذیه‌ای روغن دارند، روغن گلرنگ با بیش از ۸۰ درصد اسید­چرب غیر­اشباع بسیار مورد توجه قرار گرفته است (Zhu et al., 2003; Isah et al., 2007; Sato et al., 2005). همچنین، بومی بودن کلیه ارقام آن و داشتن روغن ۳۶ درصد در دانه از ویژگی­های منحصر به فرد این روغن است (آلیاری و شکاری، ۱۳۷۹).
گیاهان دارویی از ارزش و اهمیت خاصی در تأمین بهداشت و سلامتی جوامع هم به لحاظ درمان و هم پیشگیری از بیماریها برخوردار بوده و هستند (ابراهیم­پور و عیدی­زاده، ۱۳۸۸).
. این بخش از منابع طبیعی قدمتی همپای بشر داشته و یکی از مهمترین منابع تأمین غذایی و دارویی بشر در طول نسلها بوده اند. (از نقطه نظر تاریخی، گیاهان اهمیت فراوانی در توسعه جوامع داشته اند و تحقیقات وسیعی برای یافتن فرآورده ها و مواد طبیعی دارویی گیاهی در طول تاریخ انجام شده است اما نکته حائز اهمیت اینجاست که تنها کمتر از ۱۰ درصد از مجموع ۲۵۰۰۰۰ گونه

 دانشگاه آزاد اسلامی

واحد دامغان

دانشکده کشاورزی

پایان نامه جهت دریافت درجه کارشناسی ارشد در رشته مهندسی کشاورزی (M.S.c)

گرایش علوم و صنایع غذایی

عنوان

بررسی خصوصیات فیزیکوشیمیایی و پایداری اکسایشی روغن خرفه

استاد راهنما

دکتر راضیه نیازمند

استاد مشاور

دکتر مصطفی شهیدی نوقابی

تکه هایی از متن به عنوان نمونه :

چکیده

با توجه به اثرات زیان­آور آنتی­اکسیدان­های سنتزی در بدن در سال­های اخیر توجه خاصی به کاربرد آنتی­اکسیدان­های طبیعی در صنایع­غذایی معطوف شده است. هدف از پژوهش حاضر، بررسی ویژگی­های فیزیکوشیمیایی، پارامترهای سینتیکی اکسایش روغن دانه خرفه پس از استخراج و همچنین تعیین قدرت آنتی­اکسیدانی عصاره­های متانولی-آبی و اتانولی-آبی آن بود. فعالیت آنتی­اکسیدانی عصاره متانولی-آبی و اتانولی-آبی با بهره گرفتن از روش رادیکال آزاد DPPH (2، ۲- دی فینیل پیکریل هیدرازیل) و آزمون  گرمخانه­گذاری تعیین شد. پارامترهای سینتیکی نیز با بهره گرفتن از داده­های به دست آمده از رنسیمت و معادله آرنیوس محاسبه گردید. بررسی ساختار نشان داد که روغن دانه خرفه منبع غنی از اسیدهای چرب امگا سه (۷۷/۲۶)، توکوفرول(۵/۷۹۸ میلی­گرم درکیلوگرم) و ترکیبات فنلی(۰۹/۱۲۱ میلی­گرم درکیلوگرم عصاره) است. در بررسی پارامترهای سینتیک اکسایش روغن خرفه میزان انرژی فعال سازی، آنتالپی و آنتروپی به ترتیب ۴۶/۹۳ کیلو­ژول بر مول، ۵۴/۹۰ کیلو­ژول بر مول و ۶۲/۱۸- (ژول بر مول درجه کلوین) به دست آمد. همچنین نتایج حاصل از فعالیت آنتی­اکسیدانی نشان داد عصاره متانولی-آبی در غلظت­های بالا فعالیت آنتی­اکسیدانی بیشتری نسبت به عصاره اتانولی-آبی داشت. نتایج آزمون گرمخانه گذاری نیز نشان داد که افزودن ۱۰۰ پی­پی­ام عصاره متانولی-آبی بذر خرفه به روغن سویا منجر به­کاهش عدد پراکسید و اسیدتیوباربیتوریک آن در مقایسه با نمونه شاهد طی ۱۴ روز گرمخانه­گذاری شد. بنابراین خرفه می ­تواند به عنوان منبعی غنی از امگا­سه مورد استفاده قرار گیرد و یا به عنوان منبع آنتی­اکسیدان­های طبیعی با قابلیت دسترسی آسان جهت بهبود مدت ماندگاری در صنعت غذا به کار برده شود.

کلمات کلیدی: انرژی فعال سازی؛ خصوصیات فیزیکوشیمیایی؛ سینتیک؛ فعالیت آنتی­اکسیدانی

مقدمه

بخش مهمی از رژیم غذایی را روغن­های خوراکی تشکیل می­ دهند که به طور گسترده از گیاهان و دانه گیاهان بدست می­آیند. روغن­های گیاهی دارای آثار مفیدی چون کاهش کلسترول خون می­باشند و به صورت­های مختلفی از جمله روغن­های سالادی، پخت­و­پز و سرخ­کردن به رژیم غذایی افراد راه پیدا    کرده­اند (مجهد و همکاران، ۲۰۱۱). با وجود تنوع زیاد منابع روغن­های گیاهی، صرفاً روغن­های سویا، نخل، کلزا و آفتابگردان به ترتیب ۶/۳۱، ۵/۳۰، ۵/۱۵ و ۶/۸ میلیون تن از مصرف جهانی را به خود اختصاص  می­ دهند(استیونسون و همکاران، ۲۰۰۷). روشن است که منابع مزبور پاسخگوی تقاضای روز­افزون    روغن­های گیاهی برای مصارف خانگی و صنعتی نخواهند بود. از این رو نیاز به کشف و توسعه منابع جدید روغن­های خوراکی همواره احساس می­گردد. روغن­های خوراکی مختلف حائز درجه سیرناشدگی و ساختار اسید چربی متفاوتی هستند و کیفیت و کمیت ترکیبات غیرتری­گلیسریدی آن­ها با هم فرق دارد. تفاوت­های ساختاری به نوبه خود به ایجاد اختلاف در ویژگی­های فیزیکوشیمیایی و پایداری اکسایشی آن­ها منجر  می­گردد. بر خلاف روغن­های حیوانی که عمدتاً اشباع هستند و به راحتی با اکسیژن وارد واکنش نمی­شوند، روغن­های گیاهی درجه سیرشدگی کمتری دارند و حساسیت بیشتری نسبت به واکنش­های اکسایشی از خود نشان می­ دهند (گوهری و همکاران، ۱۳۸۸). کشور ایران در زمینه روغن­های خوراکی به شدت به خارج از کشور وابسته است. بنا بر آمار منتشر شده در سال ۱۳۸۱، نزدیک به ۹۰ درصد از روغن مورد نیاز کشور از خارج تأمین شده است. استفاده از منابع بومی بالطبع به کاهش وابستگی کشور در این زمینه منجر خواهد شد (توسلی و همکاران، ۱۳۸۹). اکسایش لیپیدها عاملی مهم در کاهش کیفیت غذاهای حاوی چربی طی فرایند و نگهداری می­باشد. طعم تند، تغییر رنگ و تخریب ویتامین­ها و اسیدهای چرب چند غیراشباعی از جمله تغییراتی است که طی اکسایش رخ می­ دهند. صنعت غذا با بهره گرفتن از تکنیک­های مختلف همچون افزودن انواع آنتی­اکسیدان­های سنتزی مانند هیدروکسی تولوئن بوتیله (BHT)[1]، هیدروکسی آنیزول بوتیله (BHA)[2] و ترسیوبوتیل هیدروکینون (TBHQ)[3] سعی در کاهش این تغییرات دارد، اگرچه این ترکیبات از لحاظ ایمنی هنوز مورد سوال هستند (ایگبال و بهانگر، ۲۰۰۷). با توجه به آگاهی مصرف کنندگان در مورد سلامت، امنیت و کیفیت فراورده­های غذایی و کشاورزی، تحقیق در مورد بهبود کاربرد آنتی­اکسیدان­های طبیعی ضروری به نظر می­رسد. بنابراین تلاش برای جایگزینی آنتی­اکسیدان­های سنتزی با ترکیبات طبیعی از دانه­های روغنی، ادویه­ها و دیگر ترکیبات گیاهی به شدت رو به افزایش است (ساسکیا و همکاران، ۲۰۰۱). گیاهان حاوی سطوح بالایی از ترکیبات فنلی هستند که اهمیت زیادی به عنوان آنتی­اکسیدان دارند. از این رو بررسی در زمینه قابلیت استفاده از آن­ها در مواد غذایی رو به افزایش می­باشد (پرومالا و هتیاراچچی، ۲۰۱۱). موثرترین مسیر در جهت کنترل واکنش­‌ها در مواد غذایی، شناخت مکانیسم انجام واکنش و عوامل موثر بر سرعت آن است. شناخت سینتیک واکنش‌ها به عنوان مقدمه ای جهت ورود به بحث مدلسازی و جهت شناخت عوامل موثر بر فرایند‌ها و پیش ­بینی تغییرات ناشی از فرایند استفاده می­گردد (پورفلاح و همکاران، ۱۳۹۱). هدف از پژوهش حاضر بررسی خصوصیات فیزیکوشیمیایی، پارامترهای سینتیک اکسایش روغن حاصل از دانه خرفه[۴] به عنوان یک روغن گیاهی جدید و همچنین اثر عصاره متانولی-آبی آن بر پایداری حرارتی و اکسایشی روغن سویا در مقایسه با آنتی­اکسیدان سنتزی BHT می­باشد.

. خرفه

خرفه دارای تاریخچه طولانی برای مصرف بشر، خوراک دام و مصرف داروئی می­باشد (لیو و همکاران، ۲۰۰۰). خرفه یکی از اعضای خانواده پورتولاسه[۱] می­باشد که شامل بیش از ۱۲۰ نوع گونه گیاهی آب­دار و بوته­ای است (رینالدی و همکاران، ۲۰۱۰). در متون مصری زمان فرعون نیز نام خرفه به عنوان یک گیاه داروئی ذکر شده بود (دخیل و همکاران، ۲۰۱۱). دو نوع گیاه خرفه وجود دارد: یک نوع از آن به صورت خودرو و با شاخه­های منشعب رشد می­ کند و دیگری به صورت یک گیاه کشاورزی کشت می­شود (صفدری و کاظمی تبار، ۲۰۰۹). خرفه در یونان، لبنان و دیگر کشورهای مدیترانه­ای به صورت سبزی در سوپ و سالاد مصرف می­شده است (ازکو و همکاران، ۱۹۹۹). خرفه به عنوان هشتمین گیاه خوراکی رایج جهان معرفی شده است. این گیاه بومی هند و آسیای میانه است اما در آمریکا، اروپا، استرالیا و چین نیز رشد می­ کند(مورئو و همکاران، ۲۰۰۹). در ایران نیز خرفه تقریباً درتمام نقاط به خصوص نواحی­گیلان، مازندران، تهران و اطراف آن پراکندگی دارد و در مناطق جنوبی ایران به عنوان سبزی خوردن کاشته می­شود (میلادی گرجی و همکاران، ۱۳۸۵). سازمان بهداشت جهانی[۲] خرفه را به عنوان یکی از پرمصرف­ترین گیاهان داروئی معرفی کرده است و اصطلاح اکسیر جهانی به آن نسبت داده شده است(دمیربان و همکاران، ۲۰۱۰).

۲-۱-۱. گیاه­شناسی

خرفه گیاهی سبز یک­ساله با ساقه­ی آب­دار خوراکی، برگ­هایی متقابل و گل­هایی کوچک به رنگ زرد می­باشد. برگ­ها فرم قاشقی دارند، دارای طول ۱ تا ۵ سانتی­متر و عرض ۵/۰ تا ۲ سانتی­متر هستند در حالی­که ساقه­ها استوانه­ای شکل بوده و ۳۰ سانتی­متر طول و ۳ میلی­متر قطر دارند (الیویرا و همکاران، ۲۰۰۹؛ میلادی گرجی و همکاران، ۱۳۸۵). بذرها در غلاف­های کوچک به وجود می­آیند که رنگ آن­ها قهوه­ای متمایل به زرد است. نژادهای وحشی آن عموماً ساقه­های گسترده بر سطح زمین داشته ولی نژاد پرورش یافته آن ساقه­ای ضخیم، گوشت­دار، به وضع قائم و با ارتفاع ۱۰ تا ۳۰ سانتی­متر دارد. نژادهای وحشی آن در حاشیه­ی دریاچه­ها، اراضی شن­زار و نواحی سایه­دار یافت می­شوند. با این­که منشاء اصلی آن نواحی خاور نزدیک ذکر گردیده اما امروزه تقریباً در اکثر نواحی کره­ی زمین مشاهده می­گردند. خرفه در ایران در مناطق مختلفی از قبیل گرگان، لاهیجان، کردستان، اصفهان، لرستان، بلوچستان، اراک، قزوین، کاشان، بندر انزلی و بسیاری از نقاط دیگر ایران پرورش می­یابد (صفدری و کاظمی­تبار، ۲۰۰۹). این گیاه دارای رشد سریع و سازگاری بالاست و مقدار زیادی دانه تولید می­ کند (لیو و همکاران، ۲۰۰۰). بذرهای آن در فروردین تا اردیبهشت ماه جوانه زده و در تیر تا شهریورماه گل می­دهد و از جمله گیاهانی است که در همان سال به طریق رویشی نیز زیاد شده و گسترش می­یابد (پورطوسی و همکاران، ۱۳۸۷). خرفه تا حد زیادی به خاک­های شور مقاوم است و می ­تواند تولید قابل توجهی در شرایط تنش شوری داشته باشد (رحیمی و کافی، ۱۳۸۹).

۲-۱-۲. ساختار شیمیایی خرفه

دانه­ی خرفه حاوی ۴/۱۷ درصد روغن و بتاسیتواسترول می­باشد. خرفه به عنوان یک نوع غذا و گیاه داروئی به دلیل وجود مواد مغذی فراوان از جمله: پروتئین، کربوهیدرات، کلسیم، پتاسیم، روی و سدیم هزاران سال است که در چین مصرف می­شود (کوتب و همکاران، ۲۰۱۱).

دانشگاه آزاد اسلامی

واحد دامغان

دانشکده کشاورزی

پایان نامه جهت دریافت درجه کارشناسی ارشد در رشته مهندسی کشاورزی (M.S.c)

گرایش علوم و صنایع غذایی

عنوان

بررسی اثر عصاره آویشن برخواص فیزیکوشیمیایی، مکانیکی

و ضد میکروبی فیلم خوراکی نشاسته ساگو

استاد راهنما

دکتر عبدالرضا محمدی نافچی

استاد مشاور

دکتر حبیب الله میرزائی

 
تکه هایی از متن به عنوان نمونه :

چکیده
امروزه تمایل به استفاده از بسته­بندی­های زیست تخریب پذیر شامل پوشش­­ها و فیلم­های خوراکی به دلیل عاری بودن از مواد شیمیایی سنتزی و عدم ایجاد آلودگی­های زیست محیطی، در صنعت روز به روز در حال افزایش است. در این راستا به کارگیری ترکیبات ضد میکروبی طبیعی نظیر انواع عصاره­های گیاهی می تواند کارایی این نوع بسته­بندی را تا حد زیادی بهبود بخشد. هدف ازانجام این تحقیق، بررسی اثر عصاره آویشن برخصوصیات فیزیکوشیمیایی، مکانیکی و ضدمیکروبی فیلم خوراکی نشاسته ساگو می­باشد. در این تحقیق فیلم­های خوراکی نشاسته ساگو حاوی عصاره آویشن در چهار سطح غلظت تولید شدند. از گلیسرول وسوربیتول به عنوان پلاستی­سایزر استفاده شد و فیلم­ها تحت شرایط کنترل­شده به روش کاستینگ تهیه گردید. آزمون­های فیزیکو­شیمیایی (میزان جذب آب (WAC)، نفوذ­پذیری نسبت به بخار آب (WVP)، نفوذپذیری به اکسیژن، حلالیت در آب، رنگ،UV-visible وFTIR) و خواص مکانیکی (قدرت کشش، ازدیاد طول و مدول الاستیکی) مورد بررسی قرار گرفت. اثر غلظت عصاره آبی و متانولی استخراج شده از آویشن بر خواص ضد­میکروبی فیلم­های نشاسته ساگو نیز به روش انتشار بر سطح آگار در برابر اشرشیاکلی و استافیلوکوکوس اندازه ­گیری گردید. نتایج نشان داد که افزودن عصاره آبی، باعث افزایش جذب آب و نفوذپذیری نسبت به بخار آب و اکسیژن به طور معنی­دار کاهش ((p<0.05، اما تاثیر معنی­داریp>0.05)) روی حلالیت نداشته است.در بررسی طیف­های FTIRنتایج نشان داد با تغییر غلظت عصاره آبی واکنش شیمیایی جدیدی بوجود نیامده است.
آزمون رنگ­سنجی، نشان داد که افزایش عصاره آویشن، تاثیرمعنی­دار(p>0.05) در رنگ سفید نداشته ­است همچنین شاخص قرمزی،زردی،خلوص و ته رنگ در مقایسه با نمونه کنترل به طور معنی­دار(p<0.05) کاهش یافته­است. ازدیاد طول به طور معنی­داری p<0.05)) افزایش، مدول الاستیکی ومقاومت­کششی کاهش پیدا کرد. نتایج آزمون طیف نورسنج نشان داد که عبور نور فرابنفش با افزایش غلظت عصاره آبی آویشن افزایش و با افزایش غلظت عصاره میزان جذب نور کاهش می­یابد. نتایج میکروبی بیانگر این است­که درصد عصاره آبی در محدوده مورد مطالعه اثر معنی­داری نشان نداد، در حالی­که عصاره متانولی خواص ضد میکروبی در برابر اشرشیاکلی و استافیلوکوکوس ارئوس از خود نشان می­دهد.
کلیدواژه: فیلم نشاسته ساگو، فیزیکوشیمیایی، عصاره اویشن، ضد میکروبی، خواص مکانیکی
۱-۱- مقدمه
در وضعیت کنونی دنیا، تولید و توزیع مواد غذایی نه تنها از جنبه اقتصادی بلکه از جنبه سیاسی اهمیت فراوان پیدا کرده­است، چون از طرفی معمولاً کشورهای تولید­کننده، مواد غذایی را به عنوان سلاحی علیه ملتهای نیازمند استفاده می­ کنند و از طرف دیگر اقتدار نظام­ها از نظر موقعیت به صورت عمده بر موفقیت آنها در رابطه با کشاورزی و تولید مواد غذایی مورد نیازشان بستگی دارد. به هر صورت نگهداری مواد غذایی به اندازه تولید آنها اهمیت دارد واگر بدین مهم دقت نشود چه بسا تمامی هویت یک برنامه توسعه کشاورزی بی­اهمیت و بی­ارزش شود. نگهداری موادغذایی مجموعه پیچیده­ای از تازگی، خصوصیات غذایی و زمان تحولات بیولوژیکی را در بر می­گیرد (صداقت،۱۳۸۴).به منظور جلوگیری از ضایعات، نگهداری وعرضه و بسته­بندی نمودن مناسب مواد غذایی اهمیت بسزایی دارد. از ویژگی­های مطلوب برای هر بسته­بندی، بازیافت آسان آن و ایجاد کمترین خسارت به محیط زیست است.هر ساله بالغ بر چند میلیون تن ضایعات پلاستیکی از جمله کیسه­ها، پاکت های پلاستیکی و مواد بسته بندی وارد محیط زیست گردیده و به علت عدم بازگشت به چرخه زیست محیطی باعث ایجاد مشکلات فراوان برای محیط زیست می­شوند. تولید فیلم­های تجزیه­پذیر طبیعی و جایگزین نمودن آنها به جای پلاستیک­های سنتزی راه حلی برای به حداقل رساندن آثار نامطلوب و زیان­آور زباله­های حاصل از مواد سنتزی است (دارائی و همکاران، ۱۳۸۸).
امروزه با توسعه صنایع غذایی و افزایش نیاز به مواد بسته بندی مناسب، تهیه فیلم های خوراکی برای حفظ مواد غذایی بسیار مورد توجه می باشند زیرا این فیلم­ها از طریق محدود کردن نفوذ گازهای اکسیژن و دی اکسید کربن (به ویژه در مورد میوه­ها و سبزی­ها) و کاهش مهاجرت رطوبت (در مورد غذاهای خشک و نیمه خشک)، کیفیت محصولات غذایی را حفظ می کنند، پایداری و ماندگاری آن­ها را افزایش می­ دهند و در کنترل آلودگی و رشد میکروبی و حفظ خاصیت چشایی بسیار مهم هستند (Robertson, 2006; Druchta &Johnston, 1997; Fishman, 1997). فیلم های خوراکی لایه نازکی از مواد طبیعی هستند که سطح مواد غذایی را در بر می گیرند، بصورت محافظ عمل می­ کنند و از بروز تغییرات نامطلوب در عطر و طعم، بافت و خواص ظاهری مواد غذایی جلوگیری می کنند (Turhan & Sahbas, 2003).اهمیت اقتصادی این فیلم­ها در این است که صنعت­گران را قادر می سازد که ضایعات کارخانه­های صنعتی را به فرآورده­های قابل استفاده و با ارزش افزوده بالا تبدیل نماید (صادق زاده وهمکاران، ۱۳۸۴). تولید فیلم­های تجزیه­پذیرعلاوه بر رفع مشکلات زیست محیطی باعث تسهیل شرایط نگهداری،کاهش هزینه­ها،افزایش زمان ماندگاری، کاهش شدت فرآیندهای حرارتی درتولید فرآورده­های غذایی و در نتیجه کاهش صدمات واز بین رفتن مواد مغذی آنها و در نهایت ارتقاء سطح ایمنی و سلامت مصرف کنندگان می­شود (آخوندزاده و همکاران، ۱۳۸۴).
به دلیل اینکه فیلم­ها و پوشش­های خوراکی نوعی بسته­بندی هستند و جزئی از ترکیبات مواد غذایی محسوب می شوند باید از نظر خوراکی ایمن و مطمئن باشند، بدون طعم و عاری از مواد سمی بوده و ویژگی­های مکانیکی لازم برای حمل و نقل فرآورده­های غذایی را داشته باشند (Krochta & Mulder-Johnston, 1997; Fishman,1997). اگر چه تاکنون امکان جایگزینی کامل مواد پلاستیکی با بیوپلیمرها و مواد بسته­بندی زیست­تجزیه­پذیر وجود نداشته اما استفاده از آنها به تنهایی و یا به صورت ترکیبی با مواد پلاستیکی، که باعث افزایش تخریب­پذیری پلاستیک نیز می شود، دغدغه­های مربوط