۶ – فخری، علی رضا، ۱۳۹۰، جرائم سایبری، مقاله.
در این مقاله به تشریح محیط مجازی و جرائم سایبری میپردازد. و همچنین تفاوت جرائم سایبری و کلاسیک(از جمله زمان ارتکاب، مکان ارتکاب، بزهدیده …) و تقسیمبندی جرائم سایبری پرداخته است.
۷- کریم آبادی، پیام، ۱۳۹۰، امنیت در فضای سایبر، پایاننامه کارشناسی ارشد.
در این پژوهش محقق به تشریح ریشهای فضای سایبر و واژه سایبر میپردازد و در آن از اولین شروع مطالعات انجام یافته در فضای سایبر و اهمیتی که امنیت در فضای سایبر به خود اختصاص داده به خود میپردازد.
چ: ابزار گردآوری اطلاعات
با توجه به اینکه شیوه گردآوری اطلاعات به روش کتابخانهای میباشد ابزار گردآوری اطلاعات استفاده شده در آن عبارتاند از: مقالات، پایاننامهها، شبکههای اینترنتی و کتب حقوقی است، که بهصورت فیشبرداری تهیه میشود.
ح: روش تجزیه و تحلیل اطلاعات
از آنجایی که تحقیق مذکور بهصورت تحلیل محتواست بر این اساس نگارنده با استدلال، مقایسه و تطبیق جنبههای مختلف موضوع به تجزیه و تحلیل مطالب پرداخته و نتیجهگیری میکند.
خ: تعریف عملیاتی کلید واژه ها
نهاد پلیس
سازمان پلیس را میتوان یک نهاد دولتی دانست که وظیفهاش برقراری و حفظ امنیت عمومی، اجرای مقررات و نظارت اجتماعی، پیشگیری از وقوع جرم و تعقیب و کشف جرم و بهطور کلی حفاظت از جان و مال و ناموس و شرافت مردم بر طبق قانون است.
پیشگیری از جرم
هرگونه فعالیت سیاست جنایی است که هدف انحصاری یا جزیی آن، محدود ساختن امکان وقوع اعمال جنایی است که منجر به ناممکن ساختن یا دشوار نمودن یا کاهش وقوع جرم خواهد بود.
فضای سایبر:
به مجموعهای از ارتباطات درونی انسان ها از طریق رایانه و وسایل مخابراتی بدون در نظر گرفتن جغرافیای فیزیکی، گفته میشود.
جرائم سایبری:
نسل سوم از جرائم رایانهای میباشند که همزمان با فراگیر شدن اینترنت از اوایل دهه ۱۹۹۰میلادی به وجودآمدند.
فصل دوم
مبانی نظری و چارچوبهای تحقیق
مقدمه
از دوران باستان همواره تلاش برای تحلیل و تشریح عمل جنایی وجود داشته است. لیکن این تحلیلها بیشتر بر تأملات فلسفی و انتزاعی مبتنی بوده است. بررسی تاریخی مفهوم پیشگیری ابتدا در حوزه پزشکی ظاهر شد. بنابراین مفهوم پیشگیری براساس یک دیدگاه از مدل سلامت عمومی سازمان بهداشت جهانی یعنی پیشگیری نخستین(ممانعت از ظهور و بروز بیماری) دومین(شناخت و شناسایی اولین نشانهها و مبارزه با آن) سومین(مراقبت بر عواقب) الهام گرفته است.
آثار این تقسیمبندی را در قوانین میتوان یافت. البته اغلب زمانها پیشگیری یک مبنای ائدلوژیک داشته و قبل از هر چیز ابعاد اقتصادی و نظامی آن مدنظر بوده است. مفهوم پیشگیری پس از آن در قرن نوزدهم جهت رسیدن به یک طرح انسانی و مبتنی بر رفاه اجتماعی، بعد و جنبه اجتماعی با رنگ و بوی اخلاقی به خود گرفت. با توجه به این که یکی از اهداف پلیس پیشگیری از وقوع جرم میباشد، میتوان تأثیر مستقیم پلیس بر پیشگیری را در سیاست های اجرایی این سازمان مشاهده نمود.
در زمینه پیشگیری از جرم در ده سال اخیر مقالهها و پایاننامهها و کتابهای بسیاری به رشته تحریر درآمده است، که نگارنده به مناسبت از آن ها در این اثر استفاده کرده و به آن ها ارجاع داده است. لیکن ویژگی این بخش استفاده گسترده از منابع روز و تحلیل انواع پیشگیری در پرتو حقوق کیفری میباشد.[۱]
بخش اول: مفهوم و مبانی و انواع پیشگیری در حقوق کیفری
ابتکارات و برنامههای جدید در زمینه پیشگیری از جرم چند سالی است که بهطور جدی افزایش یافته است. همزمان با این اقدامات برکنش گرانی که دارای مأموریت پیشگیری هستند، نیز افزوده میشود.
پروفسور ریموندگسن،[۲] با توجه به ۳ محور(شخصیت، اوضاع ماقبل جنایی و روند فعلیت یافتن) پیشگیری را در سطوح مختلفی قابل تقسیم میداند. چرا که علیالصول وقوع جرمی نمیتواند خارج از آن سه محور باشد. با پذیرش محورهای یاد شده انواع پیشگیری را میتوان تطبیق و صورتبندی نمود.
در دسته نخست پیشگیری عمومی و پیشگیری اجتماعی در جهت اصلاح و تربیت کلیه افراد جامعه که میتوانند بزهکاران بالقوه باشند و تدبیر خصوصی برای افرادی که حالت خطرناک و روحیه ضد اجتماعی و ناسازگاری دارند تمرکز میشود.
دسته دوم فعالیتها، در راستای از بین بردن وضعیت پیش جنایی، ماقبل جنایی صورت گرفته و در آن تدابیری چون جلوگیری از تظاهربه فساد، منع حمل و نقل، خرید و فروش اسلحه برای محو زمینههای مساعد جرم را اتخاذ میگردد.(پیشگیری وضعی)
دسته سوم فعالیتها در واقع برای خنثیسازی بزهکاری در مرحله فعلیت یافتن عمل مجرمانه، به عنوان مثال حضور پلیس یا کنترلهای مخفیانه(پیشگیری کیفری)[۳]
گفتار اول: مفهوم لغوی و اصطلاحی پیشگیری
از واژه پیشگیری تعاریف، تفاسیر و طبقهبندیهای مختلفی به عمل آمده است. از نظر ریموند گسن[۴] مراد از پیشگیری هر فعالیت سیاسی جنایی است(به استثنای تدابیر نظام کیفری) که غایت انحصاری یا غیرکلی آن، تحدید حدود امکان رخداد مجموع اعمال جنایی از طریق غیرممکنالوقوع ساختن یا دشوار نمودن یا احتمال وقوع آن پایین آوردن است بدون اینکه به تهدید کیفر یا اجرا آن متوسل شوند میباشد. در هر حال کلیه تعاریف معموله از پیشگیری به دنبال یک هدف میباشند و آن حفظ و صیانت از امنیت فردی و اجتماعی است.
بند اول: مفهوم لغوی پیشگیری
این واژه امروزه در بسیاری از محافل علمی و گفتارها و نوشتارهای پژوهشی مورد استفاده قرار میگیرد و در عرصه سیاست جنایی نیز یک از ارکان تصمیمگیری و تصمیمسازی سازمانها و نهادهای قضائی و حقوقی محسوب میشود. بنابراین با توجه به اهمیت موضوع ابتدا ضروری است که بحث پیرامون شناخت آن از منظر زبانشناسی پرداخته شود.
پیشگیری در لغت معادل واژه Prevention در انگلیسی و وقایه در زبان عربی میباشد. لغت پیشگیری در منابع فارسی به معنای متعددی به کار رفته است، که میتوان به جلوگیری[۵]، دفع، مانع شدن، جلو بستن و همچنین به معنای اقدامات احتیاطی[۶] برای جلوگیری از اتفاقات بد و ناخواسته اشاره نمود.
در خلاصه کلام میتوان اینگونه واژه پیشگیری را تفسیر نمود در معنای جاری و متداول آن دارای ۲ بعد است: پیشگیری یا جلوگیری کردن هم به معنی پیشدستی کردن، پیشیگرفتن و به جلوی چیزی رفتن و هم به معنی آگاه کردن، خبر چیزی رادادن و هشداردادن است. اما در جرم شناسی پیشگیرانه در معنای اول مورد استفاده واقع میشود. یعنی با کاربرد فنون مختلف به منظور جلوگیری از وقوع بزهکاری، هدف به جلوی جرم رفتن و پیشی گرفتن از بزهکاری است.[۷]
بند دوم: مفهوم اصطلاحی پیشگیری
به لحاظ اینکه انسان دارای ابعاد گوناگون زیستی، روانی، اجتماعی است و احتمال ابتلاء او به اختلال و ناهنجاری در هر یک از زمینههای مذکور وجود دارد. لذا به کار بردن روشهای احتیاطی و کنترلی و انجام اقدامات پیشگیرانه در جلوگیری از ابتلاء انسان به اختلال و ناهنجاریها در هر یک از ابعاد فوق به معنای پیشگیری میباشد.
پیشگیری در حقیقت از عمدهترین مباحث کلیدی در دو حوزه جرمشناسی کاربردی و حقوق جزا است. بنابراین طبیعتاً تعریف ارائه شده از سوی دانشمندان حقوقی و جرمشناسان و جامعهشناسان که دستیاران و مددکاران نهادهای حقوقی هستند، نیز متفاوت خواهد بود. از نقطه نظر علمی منظور از پیشگیری هرگونه فعالیت سیاسی جنایی است که هدف انحصاری یا جزئی آن محدود ساختن امکان وقوع اعمال جنائی است که منجر به ناممکن ساختن یا دشوار نمودن یا کاهش وقوع جرم خواهد بود[۸]
در هر مکتب و منطقی این امر پذیرفته شده است که همواره پیشگیری بهتر از درمان و مقدم بر آن است و عرف نیز بر این قائل است که علاج واقعه را قبل از وقوع باید کرد.
پیشگیری از وقوع جرم باعث سالم ماندن فضای اجتماعی و فرهنگی جامعه و تأمین امنیت آن میشود و نقش سازندهای را ایفاء میکند. جرم شناسی الهام گرفته از بینش تحققی، ضمن اعتقاد به جبرگرایی علت بزهکاری را سازمان زیستی، روانی، اجتماعی افراد میداند [۹]
پیشگیری از جرم را از حیث زمان اجراء میتوان به دو دسته تقسیم کرد :[۱۰]
۱- پیشگیری کوتاه مدت: هدف از برنامههای کوتاه مدت اقدامات پیشگیرانه سریع و ضربتی در جهت کنترل و مهار جرائم است تا بستر و زمینههای برنامهریزی فراهم گردد. مانند فراهم نمودن روشنایی بیشتر خیابانها و یا انهدام یا بستن محلهها و اماکن جرمزا.
۲- پیشگیری بلندمدت: به سازوکارهایی اطلاق میشود که در یک فرایند زمانی مدتدار صورت میگیرد مانند فراهم نمودن بسترهای مناسب برای دسترسی افراد به موقعیتهای مناسب و کافی آموزش و پرورش، تدوین و اجرای سیاستهای کلی جهت ایجاد اشتغال برای اعضای جامعه.
اهمیت پیشگیری از جرم به منزله بنیادیترین راه کنترل جرم به دو دلیل بستگی دارد: نخست، اینکه پیشگیری از جرم بهتر از تدابیر واکنشی، نظم و آسایش فردی و اجتماعی را تأمین میکند. زیرا آمارها نشان داده است که در بسیاری از موارد، از یک سو مرتکبان جرمها شناسایی، دستگیر و کیفر نمیشوند و از سوی دیگر اجرای کیفر بیش از آن که پیامدهای جرم را از بین ببرد به گونههای مختلف موجبات مشکلات متعدد در جامعه از جمله ترس و نگرانی از جرم را فراهم میکند و دوم اینکه تکرار جرم و تداوم به ظاهر دوریناپذیر وقوع آن بهویژه اگر دارای روند رو به رشد باشد باعث ناامیدی و در نتیجه کاهش آستانه تحمل دستگاههای عمومی پاسخدهنده به پدیده مجرمانه از جمله پلیس دستگاه قضائی میشود و از اینرو افزایش میزان کیفرها، اتخاذ تدابیر سختگیرانه و اعمال خشونت و فشار را در پی خواهد داشت.
پیشگیری از وقوع جرم کار یک نفر نیست و کل جامعه در بحث پیشگیری مشغول هستند و تکتک افراد جامعه باید در این امر کوشا باشند. تدوین برنامههای پیشگیری از جرم، مستلزم فرآیندی است که با در نظر گرفتن آن، سازوکارهای مهار جرم در هر جامعه مشخص شده و سپس به اجرا در میآیند.
از نظر نگارنده میتوان در یک جمله بهطور خلاصه اینگونه بیان نمود: که در واقع پیشگیری میخواهد فرد یا جامعه را از وقوع یک حادثه باخبر سازد تا آنان بتوانند در شرایط کاملاً برابر با آن پدیده مواجه شوند و از پیامدهای منفی ناشی از آن در امان بمانند.
گفتار دوم: مبانی پیشگیری
پیشبینی، شناسایی و ارزیابی خطر وقوع جرم از یک سو و اتخاذ تدابیر واقدامهای لازم برای از بین بردن یا کاهش جرم در قالب برنامه ملی از سوی دیگر، از مؤثرترین روشهای کاربردی پیشگیری از جرم به شمار میآیند. تدوین برنامه ملی پیشگیری از جرم، مستلزم فرآیندی است که با در نظر گرفتن آن، سازوکارهای مهار جرم در هر جامعه مشخص شده و سپس به اجرا در میآیند.در همین خصوص شرکتهای امنیت خصوصی نیز از طریق مراقبت و نگهبانی و ساز و کارهای کنترل ورودیها و هشداردهندهها، در پیشگیری از جرم مشارکت میکنند. در واقع پیشگیری از جرم گاهی آگاهانه و گاهی بهطور ناخودآگاه توسط واحدهای تأمین امنیت ادارات و پلیس اعمال و اجرا میشود.[۱۱]در ذیل بهطور مختصر چند مورد از مبانی پیشگیری مورد بررسی قرار میگیرد.
بند اول: صیانت از هویت فرهنگی
