۶۵۳۳۳۲۸۶۳۷۰۲۴۵۱۲۵

۴-۵- فرایند گردآوری داده ها
داده های پژوهش حاضر، با توجه به حجم نمونه تعیین شده بر حسب دانشکده و جنسیت، در هفته دوم مهرماه سال تحصیلی ۹۲-۹۱ و با بهره گرفتن از پرسشنامه خوداجرا گردآوری گردید. قبل از تکمیل پرسشنامه نیز توضیح کوتاهی راجعبه اهداف پژوهش و اهمیت همکاری پاسخگویان، توسط محقق به آنها داده شد. نکتهای که در خصوص گردآوری داده ها مورد توجه خاص قرار گرفت، زمان مناسب آن بوده است. داده ها در هفته دوم مهرماه که دانشجویان به تازگی تعطیلات تابستانی را پشت سر گذاشته و لذا، اطلاعات دقیقتری راجعبه میزان تماشای تلویزیون داخلی و ماهوارهای داشتهاند، گردآوری شده است. چرا که در غیر این صورت امکان داشت به دلیل عدم دسترسی به تلویزیون داخلی و به ویژه ماهوارهای، داده ها فاقد اعتبار لازم برای تجزیه و تحلیل باشند.
۴-۶- ابزار پژوهش
جمع آوری اطلاعات در این پژوهش با بهره گرفتن از پرسشنامهای که جهت سنجش تأثیر مصرف رسانهای بر اعتماد اجتماعی طراحی شده است، صورت گرفت. مجموعه ی این پرسش ها در پنج صفحه تدوین شده است. سؤالات این پرسشنامه شامل تعدادی پرسش بسته و باز، دو گزینه ای و یا چند گزینه ای در یکی از سطوح سنجش اسمی، ترتیبی و یا فاصله ای بود. بیش تر پرسش ها با بهره گرفتن از طیف لیکرت و در سطح سنجش ترتیبی پرسیده شدند.
۴-۷- متغیرهای مستقل، واسط و وابسته پژوهش
در پژوهش حاضر، مصرف رسانهای (تلویزیون داخلی/ ماهوارهای)، متغیر مستقل، میزان فعالیت در انجمنهای داوطلبانه، هنجار معامله متقابل، نگرش مثبت نسبت به اجرای قانون، احساس عدالت و میزان فرصت طلبی، متغیر واسط و اعتماد اجتماعی (تعمیم یافته)، متغیر وابسته میباشند. ضمن اینکه، انواع دیگر اعتماد (بین شخصی و نهادی) نیز مورد سنجش و توصیف قرار گرفته و رابطه آنها با برخی از متغیرهای دیگر نیز سنجیده شده است.
۴-۸- تعریف مفاهیم
هرتحقیق اساساً شامل دو نوع تعریف میباشد: تعاریف نظری یا مفهومی و تعاریف عملیاتی یا کاربردی. اگر یک مفهوم را با بهره گرفتن از سایر مفاهیم تعریف کنیم، تعریف مفهومی یا نظری نامیده می شود (طالقانی، همان: ۳۴).
۴-۸-۱- تعاریف نظری مفاهیم
تعاریف مفهومی، عبارات یا کلامی هستند که واژه یا اصطلاحی گنگ و وسیع را تشریح میکنند. تعاریف مفهومی باید دو صفت داشته باشند:
۱٫ مفهوم باید با کلمات دیگری به جز خود آن مفهوم تعریف شود و ۲٫ تعریف مثبت بر تعریف منفی رجحان دارد (ساروخانی، ۱۳۷۲ ب: ۹۱-۹۰).
۴-۸-۱-۱- اعتماد بین شخصی
اعتماد بین شخصی در روابط مستقیم و چهره به چهره بین اشخاص یافت میشود. هم زیستی مستقیم بین تعامل کنندگان از ویژگی هایی است که اعتماد بین شخصی را از دیگر شکل های اعتماد جدا می کند. اعتماد بین شخصی را میتوان در تعامل و ارتباط میان همسایگان، دوستان، همکاران، مشتری/فروشنده، سرکارگر/ کارگر، رئیس/ کارمند و دیگر موارد مشابه مشاهده کرد (شارع پور و دیگران، ۱۳۸۹: ۶۶ به نقل از غفاری، ۱۳۸۳).
۴-۸-۱-۲- اعتماد اجتماعی
اعتماد اجتماعی در زمینهای فراتر از روابط چهره به چهره قرار میگیرد و در شبکه های موجود در سطح فرا فردی جریان مییابد. بدین طریق، اعتماد به اشخاص جای خود را به مقوله های اجتماعی انتزاعی تر و گسترده تری میدهد که در سطحی وسیع تر از مرز های خانوادگی، همسایگی و طایفه ای قرار میگیرند. به بیان دیگر، حوزه ی تعامل و ارتباط در اعتماد اجتماعی از سطح روابط و تعامل درون گروهی به تعامل بین گروهی ارتقاء مییابد و شامل اعتماد به غریبه ها و کسانی است که آن ها را شخصاً نمیشناسیم (همان).
۴-۸-۱-۳- اعتماد نهادی
در اعتماد نهادی، امین دیگر صورت شخصی ندارد و اعتماد متوجه ساختار های غیر شخصی است. البته این ساختارها در سطح خرد از افراد مشخص شکل گرفته اند اما این افراد با توجه به ساختاری که در آن قرار گرفته اند، تعریف میشوند. استون از این نوع اعتماد با دو عنوان اعتماد مدنی و اعتماد نهادی یاد میکند؛ اعتماد نهادی را مربوط به نهاد های رسمی دولتی دانسته است و اعتماد مدنی را به نظام های تخصصی مربوط میکند (افشانی و دیگران، ۱۳۸۹: ۱۹۳).
۴-۸-۱-۴- مصرف رسانه های جمعی
رسانه های جمعی به تمام ابزارهای غیر شخصی ارتباط گفته می شود که به وسیله آن پیام های دیداری و یا شنیداری به مخاطبان انتقال مییابند؛ برای مثال، تلویزیون، رادیو، سینما، اینترنت، ماهواره، مجلات، کتب و … در زمره رسانه های جمعی محسوب می شوند (خالصی، ۱۳۸۸: ۲۷۴).
۴-۸-۱-۵- میزان فعالیت در انجمن های داوطلبانه
انجمن های داوطلبانه مؤسساتی هستند که گروهی از اشخاص آن را سازماندهی میکنند و در جهت علایق اعضا شکل میگیرند، عضویت در آن ها داوطلبانه و مستقل از دولت است و دارای اشکال انتفاعی و غیر انتفاعی هستند (سرایی و قاسمی، ۱۳۸۱: ۲۷).
۴-۸-۱-۶- هنجار معامله متقابل
بر اساس هنجار معاملهی متقابل مردم به کمک و یاری کسانی میپردازند که به آن ها کمک کردهاند (غلام زاده ، ۱۳۸۷: ۷۱ به نقل از شارع پور، ۱۳۷۹: ۱۰۴). این هنجار به رابطه تبادلی مداومی اشاره دارد که همیشه یکطرفه و غیر متوازن است اما انتظارات متقابلی را ایجاد میکند مبنی بر اینکه سودی که اکنون اعطا شده، باید در آینده باز پرداخت شود (همان:۷۲-۷۱).
۴-۸-۱-۷- نگرش مثبت نسبت به اجرای قانون
نگرش مثبت نسبت به اجرای قانون، دیدگاهی است نسبت به کارآمدی و یکسانی اجرای قانون و این نگرش که دیگر مردم تا چه حد قانون را رعایت میکنند. منظور از قانون نیز قانون رسمی کشور است که توسط نهاد هایی مانند پلیس، نیروی انتظامی و سیستم قضایی مورد اجرا قرار میگیرد (همان:۷۲).
۴-۸-۱-۸- احساس عدالت
احساس عدالت مقوله ای است که نسبت به دو چیز ممکن است: ۱٫ رخداد هایی که درباره ی عادلانه بودن آن ها قضاوت میشود، ۲٫ موجودیت هایی که میزان عادلانه بودن آن ها ارزیابی میشود. احساس عدالت الزاماً به معنای میزان تحقق عدالت نیست، بلکه بیشتر به تصویری است که از رخدادها در ذهن افراد شکل میگیرد و در مواقعی این امکان وجود دارد که احساس عدالت با واقعیت متناظر نباشد (صدیق سروستانی و دغاقله، ۱۳۸۷: ۲۴).
احساس عدالت در دو بعد رویهای و توزیعی مورد سنجش قرار می گیرد. عدالت رویهای به این مسئله
میپردازد که اولاً، قوانین خود تا چه میزان عادلانهاند و دیگر اینکه عدالت در بعد عملی و اجرایی تا چه میزان رعایت میشود (همان، ۳۴). عدالت توزیعی نیز ناظر به تکالیف دولت در برابر مردم است و چگونگی توزیع مشاغل، مناصب و اموال عمومی را معین میکند (هزار جریبی، ۱۳۹۰: ۴۴).
۴-۸-۱-۹- فرصت طلبی
فرصت طلبی یا نفع شخصی درست درک نشده، پیگیری نفع شخصی بدون توجه به منافع جمعی و نیز سعی در دستیابی به اهداف شخصی حتی با ضرر و زیان دیگران میباشد (غلام زاده، ۱۳۸۷: ۷۲ به نقل از شارع پور، ۱۳۷۹).
۴-۸-۱-۱۰- ویژگی های فردی پاسخگویان
ویژگی های فردی پاسخگویان یا متغیرهای زمینهای در پژوهش حاضر، شامل پرسش هایی میشود که در خصوص جنس، سن، مقطع تحصیلی، شغل پدر و متغیر های دیگری از این نوع به صورت باز و یا چندگزینهای از پاسخگویان پرسیده شد.
۴-۸-۲- تعریف عملیاتی مفاهیم و شاخص ها
۴-۸-۲-۱- اعتماد بین شخصی
برای سنجش و اندازه گیری مفهوم اعتماد بین شخصی و عملیاتی کردن این مفهوم، از شاخص های امانت داری ، صداقت و راستگویی و اعتماد به ابعاد خانواده، اقوام و خویشان و دوستان استفاده شده است. در کل ۹ پرسش برای سنجش این متغیر در نظر گرفته شده است. تدوین این مقیاس بر اساس پژوهشهای پیشین از قبیل فیروز آبادی و ایمانی جاجرمی(۱۳۸۵)، ناطق پور و فیروز آبادی(۱۳۸۴)و پیمایش ملی ارزش ها و نگرش ها(۱۳۸۱) بوده است.
۴-۲- جدول پرسش های مربوط به اعتماد بین شخصی