بی­لوند و موریل

۱۹۶۰

رشد سکونتگاه­ها و حمل و نقل

ضمن اینکه برای زمان و چشم­اندازهای تاریخی اهمیت قائل است، درباره انتشار سکونتگاه از نخستین نطفه مهاجرت نواحی مستعمراتی تحقیق می­ کند و تغییرات شرایط اقتصادی و اجتماعی، تکنولوژیک، فضایی و جغرافیایی و عناصر نامعلوم از رفتارها را در تحلیل سکونتگاه­ها در نظر می­گیرد.

توسعه فضایی (نگرش سیستمی به نظام­های منطقه­ای)

هیلهورست

۱۹۷۰

راهبرد توسعه فضایی

با ایجاد تفکر سیستمی در برنامه­ ریزی توسعه منطقه­ای، شیوه نوینی در برنامه­ ریزی تعادل فضایی ارائه کرد، ۴ راهبرد توسعه فضایی انسجام متمرکز و پراکنده و گسترش متمرکز و پراکنده را در از بین بردن دوگانگی­های درون منطقه­ای، میان منطقه­ای و بخشی را مطرح کرد.

الگوی تور و وزنه

-

شهرهای متوسط تقویت شده و توقف امکانات و جمعیت

سکونتگاه دارای نقش برتر همچون وزنه­ای که به یکی از گره­گاه­های تور بیاویزیم و شیب تند به وجود آمده، موجب برهم خوردن تعادل سطح تور می­ شود، شیب تند حاصل سرریز منابع انسانی و طبیعی و اقتصادی و امکانات است که رفع پدیده نخست­شهری را با متوقف ساختن جریان سرریز امکانات و جمعیت ایجاد چند شهر متوسط تقویت شده توصیه می­ کند.

منبع: پاپلی­یزدی و ابراهیمی، ۱۳۹۰: ۲۰۲- ۲۰۱، کیوانلو، ۱۳۹۲: ۳۴، سازمان برنامه و بودجه، ۱۳۶۲: ۶، امکچی، ۱۳۸۴: ۶، هیلهورست، ۱۳۷۰: ۷۰
۲-۲-۳- نظریه توسعه متوازن
این نظریه در سال ۱۹۴۰ شکل گرفت. نظریه توسعه­متوازن بر این عقیده است که با عناصر تولید جریان بین منطقه­ای، سطح توسعه­اقتصادی منطقه­ای به توازن متمایل خواهد بود، در نتیجه نیروی تولیدی و سرمایه ­گذاری باید به هر منطقه به شکلی متعادل تخصیص یابد و توسعه متوازن اقتصاد منطقه­ای می ­تواند تحقق یابد. اقتصاددان امریکایی، ویلیامسون، “نظریه U وارونه” را بر اساس تحلیل آماری مبتنی بر تغییر تفاوت­های درآمد منطقه­ای در برخی کشورهای توسعه­یافته، مطرح کرد. این نظریه، تأثیرگذارترین دیدگاه پیرامون نظریه توسعه متوازن می­باشد. این نظریه اشاره می­ کند که شکاف بین توسعه اقتصادی منطقه­ای در جریان چرخه توسعه­اقتصادی تقلیل خواهد یافت. در مراحل اولیه توسعه­اقتصادی، نظریه توسعه­متوازن، برای کشورهای در­حال­توسعه، مناسب­تر و از نظر عملی مهم­تر بوده است (۸۹۱:Jiang bin, 2013).
۲-۲-۳-۱- توسعه متوازن در برنامه ریزی فضایی
اصطلاح توسعه متوازن سابقه­ای طولانی در زمینه برنامه­ ریزی فضایی دارد. ممکن است توسعه­ متوازن به ابعاد گوناگون متعددی از توسعه سرزمینی مناطق و نواحی مربوط باشد، که هر کدام ارتباطی متفاوت را با توازن شامل می­شوند. چهار مورد در این قسمت تشریح می­ شود:
یکی از این معانی، به توزیع فعالیت­های اقتصادی و دسترسی به آن در یک منطقه، کشور یا سرزمینی فرا ملی مربوط می­باشد. در این مفهوم، ممکن است توسعه متوازن در مقابل توسعه نابرابر مطرح شده باشد، جایی­که ثروت و فرصت­های اقتصادی در مناطقی ویژه یا بخش­هایی از مناطق متمرکز شده ­اند، در حالی­که ممکن است دیگر بخش­ها از رشد آهسته یا رکود رنج ببرند. اغلب راه­حل پیشنهادی برای این وضعیت، توزیع فرصت­های توسعه در یک سرزمین به شکلی گسترده­تر می­باشد.
معنای دوم با توازن بین فعالیت­ها درون یک سرزمین مرتبط می­باشد. این مفهوم می ­تواند به توازن بین توسعه و تأمین زیرساخت­ها، یا بین ارتقای توسعه اقتصادی و تأمین مسکن و خدمات اشاره داشته باشد. در سال­های اخیر، این برداشت از توسعه متوازن اغلب در مفهوم توسعه­پایدار ادغام شده است.
معنای سوم با ساختار فضایی متوازن مرتبط می­باشد، که به قابلیت دسترسی سرمایه ­های فضایی مانند زیرساخت­های حمل و نقل، در همه مناطق اشاره دارد. این مفهوم همچنین به توازن در ساختار سکونت اشاره دارد، مانند شهرهایی که بیشتر مکمل همدیگر هستند تا رقیب.
معنای چهارم به توازن در زمان مربوط می­باشد، و با این عقیده هم­راستا است که توسعه باید مرحله به مرحله رخ دهد در نتیجه ارائه فعالیت­ها در توسعه به شیوه­ای هماهنگ به جریان می­افتد (قیصری ملکشاه، ۱۳۹۲: ۲۲).
۲-۲-۳-۲- توسعه متوازن منطقه‌ای
در ارتقای توسعه متوازن، دولت­ها باید شرایطی یکسان را برای همه ایجاد و حفظ کنند که اجازه می­دهد مردم قابلیت ­های خود را به طور کامل ارتقا دهند­. گزارش تخصصی دولت و چشم انداز اتحادیه اروپا، ترکیب با ارزشی از مسیرهای توسعه آینده را ارائه می­دهد که در برابر ارزیابی چالش­های فعلی تنظیم شده است. این گزارش، توجه­ها را به سوی لزوم “دستیابی به توسعه­ای متوازن­تر توسط کاهش نابرابری­های موجود، جلوگیری از نابرابری­های منطقه­ای، و با منسجم­تر کردن سیاست­های بخشی با اثرات فضایی و سیاست منطقه­ای” جلب می­ کند(Federal Ministry of Transport, Building and Urban Affairs, 2007: 6)
توسعه متوازن­تر و پایدار، که به­ طور ضمنی در مفهوم انسجام منطقه­ای وجود دارد، استفاده پایدار و متعادل­تری از سرمایه را، توسط کسب منافع اقتصادی از تراکم کمتر و کاهش فشار بر هزینه­ها، همراه با منافعی هم برای محیط و و هم کیفیت زندگی، ارائه خواهد داد (قیصری ملکشاه، ۱۳۹۲: ۲۳).
۲-۲-۳-۳- سیاست‌های توسعه متوازن منطقه‌ای
به­ طور خاص، لازم است تا دولت­ها، سیاست­هایی را اتخاذ کنند که فرصت­ها را برای مردم، نواحی و مناطق افزایش می­ دهند تا شرایطشان را بهبود ببخشند از جمله این سیاست­ها عبارتند از: سرمایه گذاری در آموزش، برقراری ارتباط بین نواحی و مناطق، ارتقای مدیریت شهری، تمرکززدایی و حصول اطمینان از حکمروایی خوب، توانمندسازی فقرا، معرفی شبکه های امنیت اجتماعی.
۲-۲-۳-۴- اهداف ارتقای توسعه متوازن منطقه‌ای
ارتقای توسعه متوازن منطقه­ای باید بر اساس اهداف زیر باشد:
- ارتقای جنبه های توازن اقتصادی، اجتماعی و فضایی توسعه؛
- کاهش تفاوت ها در سطح توسعه اقتصادی و شرایط زندگی بین مناطق، تأکید بر رویکرد یکپارچه نسبت به توسعه مناطق روستایی؛
- جلوگیری از ظهور مناطق جدید با مشکلات عمده برای توسعه؛
- حفاظت از سکونتگاه­ها در سراسر منطقه بر اساس مفهوم توسعه چند مرکزی.
- ارتقای توسعه محصولات سازگار با محیط، و حفاظت از منابع طبیعی، میراث ملی و فرهنگی و دیگر کالاهای رایج .(ESCAP, 2001:73)
عدالت اقتصادی
عدالت سیاسی
عدالت اجتماعی
توسعه فرهنگی
توسعه اقتصادی
توسعه سیاسی
توسعه اجتماعی
عدالت اکوسیستم انسانی
عدالت اکوسیستم طبیعی
توسعه سرزمینی