برخی از مصادیق تجمل گرایی

3-2-1 تجمل گرایی در لباس و پوشاک

لفظ لباس از «لبس » مشتق شده است . «لبس» یعنی پوشش و پوشیدن . هرچیزی که انسان را از زشتی ها بپوشاند و مخفی دارد لباس نامیده می شود . به همین دلیل مرد برای زنش حکم لباس را دارد؛ زیرا مانعی است برای ظاهر شدن زشتی های او.

«زجاج » می گوید : این واژه به مفهوم هر چیزی است که برای جسم و زندگی انسان سودمند باشد ، خواه لباس یا چیز دیگر. و نیز خلیل بن احمد فراهیدی در کتاب العین «ریش» را این گونه معنا می کند الریش : اللباس الحسن ؛ ریش: لباس نیکو است .

منشأ اصلی پیدایش لباس این بوده که سه نیاز آدمی را پاسخ دهد :

- او را از سرما ، گرما ،برف و باران حفظ کند .

- در جهت حفظ عفت و شرم به او کمک می کند .

- به او آراستگی و وقار می بخشد .

تا آنجا که تاریخ نشان می‏دهد همیشه انسان لباس می‏پوشیده است، ولی وسایل تولید لباس در عصر ما به قدری متنوع شده و توسعه یافته است که با گذشته اصلا قابل مقایسه نیست.

و متأسفانه، جنبه‏ه ای فرعی و حتی نامطلوب و زننده لباس چنان گسترش یافته که فلسفه اصلی لباس را دارد تحت الشعاع خود قرار می‏دهد.

مسأله لباس در اسلام از اهمیت و جایگاه بالایی برخوردار است و اسلام به پوشیدن لباس و تنظیف و آرایش توصیه می کند . خداوند حکیم در قرآن کریم می فرماید :« یا بَنی‏ آدَمَ قَدْ أَنْزَلْنا عَلَیْکُمْ لِباساً یُواری سَوْآتِکُمْ وَ ریشاً وَ لِباسُ التَّقْوی‏ ذلِکَ خَیْرٌ ذلِکَ مِنْ آیاتِ اللَّهِ لَعَلَّهُمْ یَذَّکَّرُون؛ ای فرزندان آدم لباس برای شما فرستادیم که اندام شما را می پوشاند و مایه­ی زینت شما است ؛ اما لباس پرهیزگاری بهتر است . اینها همه از آیات خدا است ، تا متذکر نعمتهای او شوند . »

پوشاک از نیازهای اساسی زندگی انسان است و مستور داشتن شرمگاه و زشتیهای بدن امری لازم و ضروری است و آراسته ساختن خویش با پوشاکهای زیبا ، مطلوب و محبوب خداوند است .

بهره مندی از پوشاک به شکل معتدل، با طبع و سرشت انسانی سازگاری دارد، برای اینکه فطرت آدمی به دنبال زیبایی هاست تا با دیدن زیبایی ها، به وجود زیبایی آفرین توجه نماید و روی آوری به مساجد با لباس ظاهری و پیرایش ظاهری عامل به دست آوردن لباس تقواست که ارزشمندتر است. علی(ع) فرمود ند: « الحمدالله الذی رزقنی من الریاش ما اتجمل به فی الناس و أودی فیه فریضتی و استرفیه عورتی ؛«سپاس خدایی که به من روزی کرد لباسی که با آن خود را در میان مردم زینت نمایم و واجبم را با آن ادا نموده و عورتم را بپوشانم . »

استفاده از لباس برای آرامش و آسایش جسم و برای حفظ شخصیت انسانی به صورت معقول که حد اعتدال میان افراط و تفریط است ، مورد پسند و رضایت دین مقدس اسلام است و پیشوایان دین به آن سفارش نموده اند.  اگر چه تجمل و زینت و آراستگی و نظافت و پاکی امری فطری است ؛ ولی انسان در اثر جهل و نادانی همواره بسیاری از مسائل فطری را نیز نادیده می گیردو دچار افراط و تفریط می شود.

بدین شکل که گروهی از مردم، برای بهره مندی از لباس و زینت متحمل انواع و اقسام زحمات می شوند تا برای خود لباسی و زینتی فراهم سازند. فراهم ساختن لباس و زینت و خودآرایی تمام جوانب زندگی انسان را تحت تاثیر قرار می دهد تا جایی که او را از مسیر اصلی منحرف می کند و او را به راه افراط در این موضوع سوق می دهد و به نوعی دچار صفت تفاخر و شهرت طلبی می شود و لباس و زینت که مقدمه رسیدن به قرب الهی بود، وسیله ای می شود که انسان را به خفت و خواری می کشاند.

پیامبر اسلام (ص) دراین زمینه می فرماید :« مَنْ لَبِسَ ثَوْبَ شُهْرَهٍ فِی الدُّنْیَا أَلْبَسَهُ اللَّهُ ثَوْبَ مَذَلَّهٍ فِی الْآخِرَهِ؛ کسی که در دنیا لباس شهرت بپوشد ، خداوند در آخرت اورا لباس ذلت و خواری می پوشاند. » و امام حسن (ع) نیز می فرماید: مَنْ لَبِسَ ثَوْبَ شُهْرَهٍ کَسَاهُ اللَّهُ یَوْمَ الْقِیَامَهِ ثَوْباً مِنَ النَّارِ؛ کسی که لباسی که اورا مشهور کند بپوشد ، خداوند در روزقیامت اورا لباسی از آتش می پوشاند.

با توجه به این دلایل که بیان شد، معلوم می شود که از نظر اسلام افراط و تفریط در لباس که از ضروریات زندگی است ،جایز نیست . تفریط در لباس این است که انسان هیچ توجهی به کیفیت و کمیت آن نداشته باشد و به اندازه ای که توانایی دارد برای تهیه ی لباس مناسب اقدام نکند و توجهی به آراستگی ظاهری نداشته باشد . افراط در لباس این است لباس وسیله ای برای شهرت طلبی، و تجمل گرایی و فخرو تکبر مباهات به دیگران قرار گیرد .  متأسفانه امروزه جنبه های زننده و منفی لباس گسترش یافته و لباس عاملی برای انواع تجمل گرایی ،مد ،تحریک شهوت ،خود نمایی و اشاعه ی فرهنگ اجنبی و غرب شده است.

امام صادق (ع) در سفارش به میانه روی در لباس می فرماید :« … الْمَالَ مَالُ اللَّهِ یَضَعُهُ عِنْدَ الرَّجُلِ وَدَائِعَ وَ جَوَّزَ لَهُمْ …َ یَلْبَسُوا قَصْداً …: دارایی ها از آن خداست آنها را نزد انسان به امانت می سپارد و به انسان اجازه داده است … با میانه روی بپوشند … » امیر المؤمنین (ع) در اوصاف پرهیزگاران، از جمله صفت که برای آنها بیان می کند ، میانه روی در لباس است ، چنان که می فرماید :« وَ مَلْبَسُهُمُ الِاقْتِصَاد: پوشش پرهیزگاران با میانه روی است. »

راغب اصفهانی ، پیشین ،  ص467

طبرسی ، مجمع البیان ، پیشین ،  ج 3، ص 631

خلیل بن احمد فراهیدی،پیشین ، ج‏6، ص283

ر.ک غلامعلی حداد عادل ،پیشین، ص 6

 اعراف /26

اکبر هاشمی رفسنجانی ، پیشین ،  ج 5 ، ص 501

شیخ حر عاملى، وسائل الشیعه، پیشین ،  ج 5ص 94

محدث نوری ، پیشین،ج 3 ،ص 245

محدث نوری ، پیشین،ج3، ص 246

شیخ حر عاملی،پیشین، ج 11، ص 500

محمد دشتی ، پیشین ، خطبه 193