دانشگاه آزاد اسلامی واحد دامغان

پایان نامه کشاورزی

با موضوع :

پسته یا طلای سبز

 
تکه هایی از متن به عنوان نمونه :
چکیده :
در این تحقیق به منظور ارزیابی وضعیت آلودگی ارقام پسته استان قزوین به قارچ آسپرژیلوس فلاووس، هشت رقم از ارقام پسته که بیشترین سطح زیر کشت را در استان دارند مورد بررسی قرار گرفت. برداشت نمونه­ها از مناطق پسته­کاری استان که بیشتر در اطراف شهرستان­های قزوین و بویین­زهرا تمرکز یافته، انجام گرفت. در این تحقیق از ارقام بومی کال خندان، پسته قرمز، پسته سفید و کله­بزی و ارقام غیر­بومی اکبری، احمدآقایی، کله­قوچی و اوحدی نمونه­برداری شد. برای تهیه هر نمونه اصلی ۱۰ نمونه فرعی ۱ کیلویی برداشت گردید، پس از اختلاط کامل نمونه­های فرعی با یک­دیگر نمونه­ای یکنواخت به وزن ۱ کیلوگرم به عنوان نمونه اصلی در نظر گرفته شد. جهت انجام این تحقیق در تابستان و پاییز سال ۱۳۹۰ مجموعاً ۲۸ نمونه اصلی از ترمینال­های مکانیزه، نیمه­مکانیزه و سنتی تهیه شد. ۲۵۰ گرم از هر نمونه اصلی برای ارزیابی وضعیت آلودگی به آفلاتوکسین با بهره گرفتن از روش کروماتوگرافی مایع با کارایی بالا و خالص­سازی به وسیله ستون ایمونوافینیتی مورد استفاده قرار گرفت.
جهت تخمین میزان آلودگی نمونه­های پسته به قارچ Aspergillus flavus از روش کشت رقتی Serial dilution استفاده شد. مغز آسیاب شده نمونه­ها روی محیط کشت اختصاصیAFPA (Aspergillus flavus parasiticus agar ) کشت گردید.۳ الی ۷ روز پس از کشت پرگنه­های قارچ آسپرژیلوس فلاووس شناسایی، شمارش و جداسازی گردید. سپس مقایسه میانگین تعداد کلنی­ها در نمونه­های مختلف از طریق روش­های آماری انجام شد.
در این تحقیق از میان ۲۸ نمونه برداشت شده از استان قزوین در ۲ نمونه (۷%) آلودگی به توکسین ردیابی شد و در ۲۶ نمونه ( ۹۳%) هیچ مقداری از توکسین ردیابی نگردید. بیشترین آلودگی به آفلاتوکسین به میزان ۲۷/۲۷ پی پی بی و کمترین آلودگی به میزان ۰۴/۳ پی پی بی اندازه ­گیری شد. همچنین بیشترین میزان آلودگی به قارچ آسپرژیلوس فلاووس به میزان ۳ کلنی در هر گرم و کمترین میزان آلودگی به قارچ آسپرژیلوس به میزان صفر کلنی در هر گرم بود.
همچنین در این تحقیق اثر غلظت­های مختلف برخی ترکیبات غیرشیمیایی مثل نانو ذرات نقره و نیز فرآورده زیستی لاکتوپراکسیداز در کنترل قارچ آسپرژیلوس فلاووس در شرایط آزمایشگاهی مورد بررسی قرار گرفت. بررسی و ارزیابی آماری نتایج مشخص نمود بین غلظت ۳ در هزار ترکیب زیستی Lactoperoxidase و شاهد تفاوت معنی­داری وجود دارد و این غلظت موجب پدید آمدن کاهشی معادل ۳۳.۷% در رشد قارچ A. flavus در شرایط آزمایشگاهی شده است. در آزمایشات صورت گرفته روی غلظت­های مختلف نانو ذرات نقره، نتایج ارزیابی­های آماری مشخص نمود بین تعدادی از غلظت­های استفاده شده و شاهد تفاوت معنی­داری وجود دارد و غلظت ۲۰۰ پی پی ام نانوذرات نقره با کاهشی معادل ۵۵% در رشد قارچ A. flavus بیشترین تاثیر را در مهار رشد قارچ در شرایط آزمایشگاهی داراست.
بررسی­های انجام شده در این تحقیق تنها مشتمل بر جداسازی و سنجش میزان آلودگی به توکسین در تعداد محدودی از نمونه­های پسته مربوط به مناطق مختلف استان قزوین می­باشد و جهت حصول به نتایج دقیق و کامل­تر نیاز به بررسی­های بیشتری است.
واژگان کلیدی: استان قزوین، آسپرژیلوس فلاووس، آفلاتوکسین، HPLC، نانونقره، Lactoperoxidase
۱-۱مقدمه
پسته یکی از مهم­ترین محصولات کشاورزی کشور است که از جنبه­ های مختلف اقتصادی، اجتماعی، زیست­محیطی و . اهمیت بسیار زیادی دارد. حدود ۱۰% از درآمد غیرنفتی کشور به این محصول که به درستی طلای سبز نام گرفته اختصاص یافته و بیش از ۱۵۰ هزار خانوار شهری و روستایی مستقیماً از این محصول ارتزاق می­ کنند. پسته به عنوان آخرین محصول قابل کشت در بسیاری از عرصه­های کشت و زرع مطرح است و این به این معنی است که در صورت از میان رفتن باغات پسته محصول دیگری در آن عرصه­ها قابل کشت نیست و در صورت وقوع این اتفاق پیشرفت کویر و بیابان­زایی اجتناب­ناپذیر است. بنابراین سعی و تلاش در جهت توسعه کشت و تولید و صادرات این محصول و حفظ آن از عوامل خسارت­زا نه تنها موجب پدید آمدن منافع اقتصادی و مالی می­گردد بلکه جلوگیری از گسترش بیابان­ها و کویرزدایی نیز در بحث توسعه کشت پسته بسیار با اهمیت و قابل توجه است. باید توجه داشت سعی در گسترش سطوح زیرکشت و تولید پسته بدون لحاظ نمودن مسایل مرتبط با صادرات آن نتیجه مناسبی عاید بخش کشاورزی نخواهد کرد. حاصل صادرات محصول پسته به سایر کشور­های جهان ورود سالیانه حدود یک میلیارد دلار ارز به کشور است. این مقدار ارز برای کشور ما که دارای محدودیت­های بسیاری در منابع ارزی است بسیار حیاتی و با اهمیت است. این مساله باعث می­شود تا تحقیقات در جنبه­ های مختلف تولید، فرآوری و صادرات اهمیت پیدا کند. حضور در بازار جهانی تنها با داشتن مزیت نسبی در تولید امکان پذیر است اما بقا در این بازار پررقابت تنها در صورتی اتفاق می­افتد که استاندارد­های جهانی که هر روز نسبت به قبل سختگیرانه­تر است مورد توجه و رعایت قرار گیرد. این مساله ضرورت تحقیقات در حوزه فرآوری، بسته­بندی، انبارداری، صنایع تبدیلی و بازاریابی پسته را آشکارتر می­سازد(حکم­آبادی، ۱۳۹۰).
شاید بتوان ادعا نمود که مهم­ترین معضل پیش روی صادرات پسته تولیدی در کشور مسئله آلودگی به انواع آفلاتوکسین است. حد مجاز و استاندارد وجود آفلاتوکسین یکی از شاخص­های مهم جهت صدور پسته در تمامی دنیاست و امروز محموله­های بسیاری به دلیل بالا بودن میزان آلودگی به آفلاتوکسین مجوز ورود به بازارهای جهانی را به دست نمی­آورند. تحقیقات انجام شده مشخص نموده طی سال های ۱۳۸۳ تا ۱۳۸۶ علی­رغم افزایش صادرات پسته ایران میزان صادرات پسته به کشور­های عضو اتحادیه اروپا به دلیل وضعیت آلودگی پسته تولیدی به آفلاتوکسین کاهش یافته است(عبدالهی­عزت­آبادی، ۱۳۸۹).
۱ – ۲کلیات
پسته با نام علمی Pistacia vera L. در سال ۱۷۳۷ توسط لینه نام­گذاری شده است(شیبانی و همکاران، ۱۳۷۴). جنس Pistacia به خانواده سماق(Anacardiaceae) تعلق داشته و گیاهی بومی مناطق نیمه­گرمسیری است. خانواده (Anacardiaceae) مجموعاً از ۷۵ جنس و ۶۰۰ گونه تشکیل شده و گیاهان شناخته شده­ای مانند، سماق(Rhus)، پر(Cotynus)، انبه(Magnifera) و بادام­هندی(Anacardium) وابسته به همین خانواده­اند که در اغلب نقاط گرمسیری یافت می­شوند(حکم­آبادی، ۱۳۹۰).
گیاه پسته درختی است که به گفته­ای بومی آسیای­مرکزی و به گفته دیگر بومی آسیای­غربی و آسیای­صغیر است. هم­اکنون گونه­های خودرویی از این گیاه در مناطق گرم وخشک با بارندگی کم و زمستان­های ملایم لبنان، فلسطین، ایران، عراق، ترکیه، هند، جنوب اروپا و نواحی کویری آسیای­مرکزی و آفریقای­شمالی یافت می­شود(فرگوسن، ۱۳۷۸).
در میان گونه­های مختلف پسته گونهPistacia vera L. تنها گونه تجاری و قابل خوردن جنس Pistacia است که از بین ۱۱ گونه دیگر این جنس شناسایی شده است. مشخصه عمده تمامی این ۱۱ گونه تولید ماده­ای به نام سقز (تربانتین) است (ابریشمی، ۱۳۷۳). در تفکیک گونه­ها از یک­دیگر خصوصیات برگ و میوه و گل مدنظر قرار می­گیرد. در بین گونه­های غیر­خوراکی ارقامی وجود دارد که به عنوان پایه برای پیوند پسته استفاده می­شوند. پسته به دلیل خوشمزه و مطبوع بودن از شناخته شده­ترین مغزهای درختی در دنیاست(حکم­آبادی، ۱۳۹۰).
قدیمی­ترین اثری که از پسته در جهان وجود دارد، قطعه چوب نیم­سوخته­ای مربوط به عصر حجر است که در اطراف شهرستان فسا در استان فارس پیدا شده و هم­اکنون در موزه پاریس نگهداری می­شود(موسسه تحقیقات پسته، ۱۳۸۳). جنگل­های وحشی و خودروی پسته در ناحیه شمال­شرقی ایران و نواحی هم مرز با ترکمنستان و افغانستان سابقه­ای باستانی دارد و تصور می­رود پسته حدود ۳ تا ۴ هزار سال قبل در ایران اهلی و مورد کشت و کار قرار گرفته است. اولین ارقام پسته شباهت زیادی به ارقام وحشی داشتند ولی کم کم بر اثر پیوند، جابجایی و توجه کشاورزان به درشتی میوه­ها ارقام جدید به وجود آمده و بر اساس مکان و افراد نام­گذاری شده است. قدیمی­ترین رقمی که نام آن در کتب مربوط به ماقبل اسلام نیز ذکر شده رقم گرگانی است(پناهی و همکاران، ۱۳۸۱). برخی گسترش پسته در جهان را از ایران می­دانند، بر اساس تحقیقات و مکتوبات بر تولد لوفر، ایران­شناس امریکایی نام درخت پسته در زبان­های یونانی، لاتین، عربی، ترکی، روسی، ژاپنی و بسیاری از زبان­های اروپایی از نام پارسی این درخت اقتباس شده است. در پارسی قدیم این درخت پیستاکو و در پارسی­میانه یا پهلوی پیستاک نامیده می­شده و این لغات بعدها به پسته تبدیل شده است(ابریشمی، ۱۳۷۳).
پسته اهلی (Pistacia vera L.) درختی خزان­کننده است و برگ­های آن اغلب دوتایی و دارای یک جوانه در کنار هر برگ است که ابتدا به شکوفه و سپس به شاخه میوه­دهنده در سال بعد تبدیل می­شود. به این ترتیب میوه­های پسته روی شاخه­های یکساله به طور جانبی رویت می­شود. پسته از منظر گیاه­شناسی جزء میوه­های هسته­دار مانند هلو و زرد آلوست که از سه لایه درون­بر، میان­بر و برون­بر شامل: هسته، گوشت و پوست تشکیل شده اما قسمت خوراکی پسته مانند: بادام ، گردو، فندق و پکان برخلاف هسته­داران شناخته شده لایه درون­بر یا هسته است. پسته مانند خرما گیاهی دو پایه است بدین معنی که گل­های نر و ماده روی پایه­ های جداگانه می­روید و تولید محصول به همراهی هر دو پایه با هم وابسته است. گل­های ماده در پسته خوشه­ای و فاقد گلبرگ و شهد (نکتار) است و بر عکس سایر گل­ها زنبور عسل و سایر حشرات گرده­افشان را به خود جلب نمی­کند در نتیجه وجود باد برای تلقیح گل­های ماده توسط گل­های نر ضروری است. گل ماده در پسته دارای یک تخمدان و یک تخمک است. برگ­ها در این گیاه از ۵ تا ۷ برگچه تشکیل شده و قطر تاج درخت حتی به ۱۰ متر نیز می­رسد. سیستم ریشه پسته با تطبیق کامل با شرایط رویش گیاه محوری و عمودی است و در اعماق زمین به جستجوی آب می­­پردازد و به همین دلیل تا مدت زیادی قادر به تحمل خشکی است. پسته علاوه برتحمل شرایط خشک تحمل بالایی در مقابل آب و خاک شور دارد. این درخت می ­تواند دمای ۴۵ درجه بالای صفر و ۲۵ درجه زیر صفر را نیز تحمل کند البته میزان تحمل شرایط نامساعد به مرحله رشدی گیاه وابسته است(فرگوسن، ۱۳۷۸).
جداول ۱ و ۲ شرایط بهینه، قابل­تحمل و نامناسب شاخص­های محیطی و کیفیت آب و خاک را برای پرورش پسته بیان می­دارد(غیبی و جوادی خسرقی، ۱۳۸۴).
خاک به عنوان بستر رشد و نمو و آب به عنوان حلال و انتقال­دهنده تمام مواد و عناصر غذایی لازم جهت فتوسنتز به جز کربن از اساسی­ترین فاکتورهای استقرار و رشد گیاهان می­باشد و توجه به این نکته به علت تنوع بسیار در شرایط مرتبط با خاک و آب برای احداث باغ و کاشت پسته بسیار ضروری است. درخت پسته در خاک­های غنی، شنی لومی با عمق زیاد و Ec آب و خاک مناسب محصول بالایی تولید می­ کند، البته شرایط خوب آب و خاک تنها زمانی کارایی دارد که شرایط محیطی مناسبی نیز وجود داشته باشد. در هنگام نامناسب بودن شرایط محیطی و آب و خاکی علاوه بر کاهش تولید در واحد سطح، حساسیت به عوامل خسارت­زا نیز افزایش خواهد یافت. علاوه بر عوامل ذکر شده در فوق عوامل دیگری نیز باید در بررسی­ها مدنظر قرار گیرد، وجود لایه سخت، قلیایی بودن خاک، وجود لایه کاملاً شنی زیر لایه رسی و بالا بودن سطح ایستابی نیز از عوامل محدودکننده در کاشت پسته به شمار می­روند و لازم است در صورتی که عوامل محدودکننده قابل رفع باشد عملیات اصلاح انجام گیرد و در غیر این صورت از احداث باغ صرف­نظر گردد(غیبی و جوادی خسرقی، ۱۳۸۴).
پسته قبل از ۵ سالگی میوه نوبرانه می­دهد و در ۱۰ تا ۱۲ سالگی باردهی اقتصادی آن شروع خواهد شد. طول عمر طولانی این درخت دلیل خوبی بر مقاومت آن در مقابل شرایط نامناسب است (کهنسال ترین درخت پسته ثبت شده در ایران بر مزار احمد جامی در تربت جام هنوز پابرجاست). در ایران این گیاه از ارتفاع حداقل ۷۰۰ متر از سطح دریا در خراسان تا حداکثر۱۸۵۰ متر از سطح دریا در کرمان کاشت می­شود اما این میزان در سایر نقاط کاشت پسته متفاوت خواهد بود مثلاً در کالیفرنیا این درخت حداکثر در ارتفاع ۷۰۰ تا ۸۰۰ متر از سطح دریا کشت می­شود تا نیاز حرارتی برای رشد و نمو آن تامین گردد(فرگوسن، ۱۳۷۸).
۱ – ۳ اقتصاد پسته