هوبن^[۳۳] و همکاران نیز به برخی از ایرادات تحلیل SWOT نظیر عدم استخراج عوامل حیاتی و عدم رتبه‌بندی عوامل و استراتژیها اشاره کردهاند[۸]. در پژوهشهای صاحبنظران دیگری نظیر تامپسون و استریکلند^[۳۴] [۱۳]، کاتلر^[۳۵][۱۴]، و مک دونالد^[۳۶][۱۵] نیز ایرادات مشابهی بیان شده است.
با وجود انتقادهایی که به تحلیل SWOT وارد میشود، این رویکرد دارای مزایای مهمی نیز میباشد. یکی از امتیازات تحلیل SWOT را میتوان کوشش آن در اتصال عوامل داخلی و خارجی برای تولید یک استراتژی جدید بیان کرد. از دیگر مزایای بکارگیری تحلیل SWOT در سازمانها این است که فرایند تدوین استراتژی در این تحلیل به مدیران بینشی میدهد تا بخشهای مختلف سازمان را به خوبی شناخته، بررسی و ممیزی کنند و در نهایت اقدامات بهتری انجام دهند[۸]. از این رو صاحبنظران زیادی این تحلیل را به عنوان یکی از سودمندترین روش های تدوین استراتژی میدانند. لذا در این تحقیق به دنبال این هستیم که با بهرهگیری از ابزارها و رویکردهای مختلف نظیر رویکرد مبتنی بر منابع، به الگویی دست پیدا کنیم که ضمن داشتن مزایای تحلیل SWOT بر کارایی آن بیفزاید.

رویکرد مبتنی بر منابع^[۳۷]
رابرت گرانت^[۳۸] درباره اهمیت تجزیه و تحلیل عوامل داخلی چنین بیان میکند[۱۶]: در دنیایی که سلیقه‌ی مشتریان متزلزل است، وضعیت مشتریان به صورت دائم در حالت تغییر میباشد و برای تأمین نیازهای آنها فن‌آوری‌ها به صورت دائم سیر تکامل میپیمایند، بررسی عوامل خارجی نمیتواند مبنایی مطمئن به دست دهد تا بتوان بدان وسیله کاربردهایی را برای دوره های بلندمدت تدوین کرد. هنگامی که محیط خارجی متزلزل است، شاید منابع و توانایی های شرکت بدان اندازه با ثبات باشد که بتوان بر اساس آنها هویت شرکت را تعیین کرد. از این رو اگر سازمان را بر حسب آنچه که میتواند انجام دهد تعریف نماییم، شاید برای تدوین استراتژیها به مبنای باثباتتری دست یابیم.
همچنین زوک^[۳۹] در یک مطالعه دریافته است که تنها ۲۰ درصد از تفاوت در سودآوری شرکتها به انتخاب دامنه فعالیت یا بازاری که در آن فعالیت دارند بستگی دارد و ۸۰ درصد مابقی به عوامل خاص سازمانی و مدیریت روابط درونی مربوط میشود[۱۷]. از این رو در سالهای اخیر “رویکرد مبتنی بر منابع” که مورد پذیرش اکثر صاحبنظران قرار دارد مطرح گردیده است[۳]. این رویکرد حاصل تحقیقات نظریهپردازان اخیر مدیریت استراتژیک میباشد[۱۸].
رویکرد مبتنی بر منابع ، سازمان را به مثابه مجموعهای از منابع و قابلیت‌ها میبیند که در کسب مزیت رقابتی آن نقش دارند. با این استدلال که اغلب شرکتها در سطحی پایینتر از ظرفیت اسمی خود کار میکنند و با مازاد منابع روبرو هستند. این منابع اضافی گاهی قابل فروش یا اجاره دادن میباشند. ولی در بسیاری از موارد این کار امکان پذیر نبوده و یا انتقال و جابهجایی آنها به قدری هزینه بر است که شرکت ها ترجیح می دهند به نحو دیگری از منابع یکدیگر منتفع شوند. از این عوامل به عنوان انگیزه های درونی رشد یاد شده است که معمولاً ماهیت تهاجمی به استراتژیهای شرکت میدهد. از طرفی در این دیدگاه، عوامل بیرونی از جمله موقعیتها، فرصتها یا تهدیدهای محیط خارجی نیز در این رابطه موثر بوده و به عبارتی، توجه همزمان به هر دو دسته عامل بیرونی و درونی است که جهت و شیوه مناسب توسعه شرکت را مشخص میکند[۱۹]. دیدگاه مبتنی بر منابع سعی دارد که ریشه مزیت رقابتی، بادوام بودن آن و نیز ریشه ها و خاستگاههای ناسازگاری و سازگاری های سازمان با شرایط بازار را بر مبنای منابع سازمانی درک نموده و تشریح نماید.
اصل اساسی در رویکرد مبتنی بر منابع آن است که شرکتها مجموعهای از منابع متمایز را در اختیار دارند که بدلیل دارا بودن ویژگیهای کمیابی ، با ارزش بودن ، غیرقابل جایگزین بودن و غیر قابل تقلید بودن منجر به ایجاد مزیت رقابتی برایشان خواهد شد[۲۰]. این منابع میتوانند مشهود (همچون دارائیهای فیزیکی و نیروی انسانی ) و یا نامشهود (همانند دانش یا فرآیندها) باشند . در عین حال، باید توجه داشت که صرف جمع‌ آوری و دسترسی به منابع با ارزش و کمیاب نمیتواند دستیابی به مزیت رقابتی یک شرکت را تضمین نماید، بلکه چگونگی استفاده از منابع نیز اهمیت دارد.
این رویکرد به نوعی تکمیل کنندهی بسیاری از رویکردهای مطرح قبلی میباشد. به عنوان مثال درباره‌ی همسویی این دیدگاه با تحلیل SWOT میتوان این گونه عنوان کرد که از دیدگاه مبتنی بر منابع، نقاط قوت، منابع و توانایی های سازمان است که میتواند به مزیت رقابتی منجر شود. نقاط ضعف، منابع و تواناییهایست که در اختیار سازمان نیست اما ضروری محسوب شده و به عدم مزیت رقابتی منجر میشود. فرصتها، شرایطی در محیط کلان و کاری است که به یک سازمان امکان میدهد تا از منابع سازمانی بهرهبرداری نماید. تهدیدات شرایطی در محیط کلان و کاری است که ممکن است در مسیر قابلیت رقابت سازمانی یا تحقق رضایت ذینفع قرار گیرد[۳]. به عنوان مثالی دیگر، در مورد ارتباط نزدیک رویکرد مبتنی بر منابع با دیدگاه ذینفعان، بسیاری از صاحبنظران استراتژی عقیده دارند که توسعه مؤثر منابع سازمانی مهمترین دلیل موفقیت برخی سازمانها نسبت به سایرین است. بیشترین منابعی که یک شرکت میتواند به دست آورد یا توسعه دهد به طور مستقیم به ذینفعان آن مرتبط است. مثلاً منابع مالی به شدت در گرو ایجاد روابط خوب کاری با واسطه های مالی است. همچنین توسعه منابع انسانی با مدیریت ذینفع داخلی مرتبط است. در نهایت منابع سازمانی منعکس کننده درک سازمان از انتظارات جامعه و روابطی است که با ذینفعان داخلی و خارجی برقرار کرده است[۳].
در کنار محاسنی که برای رویکرد مبتنی بر منابع عنوان شد، این دیدگاه دارای معایب و محدودیتهایی نیز میباشد. یکی از محدودیتهای اصلی این رویکرد این است که بیشتر مبانی آن در سطح تئوری مطرح میباشد و ابزارها و روش های عملی و کاربردی مرتبط با آن، از وسعت زیادی برخوردار نیست[۲۱].
محدودیت دیگر دیدگاه فوق این است که به این نکته توجه نمیکند که ممکن است بنگاه در برخی ظرفیتهای عمومی در مقایسه با رقبا بالاتر باشد؛ در حالی که در برخی دیگر نسبت به آنان در سطح پایینتری قرار گرفته باشد. برای مثال ممکن است سازمان دارای مزیت تکنولوژیکی باشد و در عین حال تجربهی بازاریابی کمی داشته باشد[۲۲]. از دیگر محدودیتهای این رویکرد، عدم توجه کافی به محیط پیرامون سازمان در برخی از نظریات صاحبنظران این دیدگاه میباشد و گاهی در این دیدگاه سازمان از محیط پیرامونش جدا در نظر گرفته می‌شود. عدم وجود ساختاری روشن جهت چگونگی تدوین استراتژی بر اساس دستیابی به مزیت رقابتی، یکی دیگر از محدودیتهای این رویکرد میباشد.
الف) تاریخچه دیدگاه مبتنی بر منابع
در دهه ۱۹۷۰ بیشتر توجه به محیط پیرامون سازمان بود تا عوامل داخلی سازمان، و مدلها و چارچوبها بر این اساس توسعه یافته بود. میتوان اولین نظریه پرداز در رابطه با دیدگاه مبتنی بر منابع را ادیس پنروس^[۴۰] دانست. البته وی به جای تعریف استراتژیک منابع، به فهم ستاده سازمان کمک کرد[۲۳].
مطالعه بعدی در این رابطه توسط وارنرفلت^[۴۱] در سال ۱۹۸۴ صورت پذیرفت. وی با بیان منابع مشهود و غیرمشهود سازمان، دیدگاه مبتنی بر منابع را به دنبال حداقل سازی هزینه منابع برای سطح معینی از سود با بهره گرفتن از منابع دانست[۲۴].
دریکس و کول^[۴۲] در سال ۱۹۸۹، نقش دارائیهای خاص تجمع یافته در طول عمر سازمان را مورد توجه قرار داده و بر ویژگیهای منابع سازمانی در دستیابی به مزیت رقابتی تأکید میکنند. این دو نفر در راستای فوق چهار ویژگی صرفهجوییهای تراکم زمانی، کاراییهای انبوه دارایی، ارتباط درونی داراییها و ابهام علًی را مطرح میکنند[۲۵].
بارنی^[۴۳] در سال ۱۹۹۱ با بهره گرفتن از دو فرض عدم تجانس منابع و عدم قابلیت جابجایی آنها و چهار ویژگی با ارزش بودن، کمیابی، تقلید ناپذیری و عدم وجود جایگزین استراتژیک یک چارچوب مفهومی ارائه داده است که در ادامه به تفصیل مورد بررسی قرار خواهد گرفت. پیتراف^[۴۴] در سال ۱۹۹۳ یک چشمانداز اقتصادی از دیدگاه مبتنی بر منابع ارائه و ضمن تأکید بر پایداری مزیت رقابتی، معیارهای تجانس منابع، عدم تحرک منابع، محدودیت‌های گذشته و آینده برای رقابت را در این راستا مورد تأکید قرار میدهد[۲۶].
کولیس و مونتگومری^[۴۵] در سال ۱۹۹۵ بیانیه روشنی از دیدگاه مبتنی بر منابع و نقش آن در استراتژی و محتوایی که منابع باید در آن به محک آزمون گذاشته شوند، که شامل عدم تقلیدپذیری، طولانی بودن، تناسب و سازگاری، جایگزینی و برتری رقابتی می باشد، ارائه دادند. طبق نظر آنها منابعی که این معیارها و مشخصهها را داشته باشند، باید مورد توجه اساسی قرار گیرند[۲۷].
مارکیدس و ویلیامسون^[۴۶] در سال ۱۹۹۶ ضمن تأکید بر پایدارسازی مزیت رقابتی، شناسایی داراییهای استراتژیک را کافی ندانسته و بر ایجاد مستمر و نظام مند منابع کلیدی تاکید می کنند[۲۸].
ب) دستهبندی منابع سازمان
بحث اصلی در تحقیقات دیدگاه مبتنی بر منابع این است که سازمان ها مشابه هم نیستند. هر سازمانی تعدادی منابع محسوس و نامحسوس دارد. سازمانها در طول زمان منابع خود را به دست آورده و بسط و گسترش میدهند. سازمانها در طی مسیرهای توسعه متفاوتی که می پیمایند، منابع متفاوتی را ایجاد میکنند. تفاوت در منابع میتواند در طول زمان هم ادامه پیدا کند، زیرا برخی منابع نمیتواند توسط رقبا تقلید شود و قابلیت جایگزینی ندارد. منابع موجود تعیین میکنند که چگونه سازمان به صورت کارا و مؤثر اقدامات خود را انجام دهد و همین امر سبب تفاوت عملکرد سازمان ها در طول زمان میشود[۲۹].
منابع شرکت شامل انواع داراییها، توانمندیها، فرآیندهای سازمانی، اطلاعات، دانش و … است که شرکت آنها را طوری کنترل میکند که استراتژیهای ارزشآفرین را توسعه داده و اجرا نماید[۹] . وارنرفلت^[۴۷] منابع سازمان در هر زمان را دستهای از داراییهای سازمان تعریف میکند که تا مدت زیادی برای سازمان باقی می‌ماند[۲۴].
منابع را از مناظر مختلفی میتوان تقسیمبندی نمود. در تقسیمبندی ۴m که بیشتر در بحث سیستمهای برنامه ریزی منابع سازمان^[۴۸] مطرح میشود، منابع سازمان را به چهار منبع اساسی تقسیم میکنند. با ارزشترین آنها نیروی انسانی^[۴۹] است که دانش و مهارتهای افراد را در برمی‌گیرد. دانش خود به دو نوع تقسیم می‌شود. دانش صریح و قابل لمس^[۵۰] مثل سخنرانیها، کتب و مقالات، و دانش ضمنی و غیر قابل لمس^[۵۱]، یعنی دانشی که در حافظه انسان نهفته است. این دانش باید از حافظه دریافت شود و در نهایت در قالب نوآوری و خلاقیت وارد سازوکارهای اداری و سازمانی گردد. تجهیزات و امکانات^[۵۲]، ماشین‌‌آلات^[۵۳] و پول^[۵۴] سه منبع مهم دیگر هستند که باید برنامه ریزی و مدیریت شوند[۲۵]. والنتین^[۵۵] منابع سازمان را شامل انواع محسوس و نامحسوس میداند. منابع محسوس از جنس منابع مالی و فیزیکی میباشند. منابع نامحسوس، منابعی هستند که تقلید پذیری از آنها برای رقبا تقریباً مشکل است و معمولاً در طی زمان به وجود میآیند .این منابع شامل نیروی انسانی، دانش، تجربه و مهارت کارکنان، قدرت خلاقیت و نوآوری، منابع تکنولوژی، فرآیندها و رویه های سازمانی و همچنین شهرت و اعتبار میباشند. همچنین والنتین در یک تقسیمبندی دیگر، منابع را به ۸ دسته مالی، فکری و ذهنی، قانونی، انسانی، سازمانی، اطلاعاتی، ارتباطی و شهرت تقسیمبندی میکند[۱۲].(جدول ۲-۱)
جدول ۲-۱ : تقسیمبندی منابع از دیدگاه والنتین

داشتن هوش و استعداد را عامل پیشرفت در تحصیل علم و کسب دانش می دانند ولی این تعریف کامل و جامع نیست، زیرا گذشته از این واقعیت که عدم موففقیت تحصیلی و علمی افراد پرهوش بیشماری، این مدعی را باطل می کند، علاوه بر هوش که اصل لازم برای پیشرفت تحصیلی است عوامل دیگری نیز در تحصیل علم ودانش دخالت دارند مانند عوامل اقتصادی، عوامل اجتماعی – فرهنگی و وضع بدنی و جسمی و …

روانشناسان انگیزه پیشرفت وموفقیت را جزء انگیزه های اکتسابی آدمی دانسته اند، بیش از سایرین مفهوم انگیزه پیشرفت را مورد بررسی قرار داده اند. از نظر آنها انگیزش پیشرفت زمانی مطرح می شود که شخص درفعالیت خود معیار ممتازی را الگو قرار دهد و در پی موفقیت باشد.
تحقیقات نشان می دهد که هر چه شدت انگیزش پیشرفت بیشتر باشد به همان اندازه موفقیت فرد افزایش خواهد یافت. همچنین انگیزه پیشرفت به عنوان یکی از پیش نیازهای اساسی یادگیری درنظر گرفته می شود انگیزش پیشرفت تأثیر فراوانی بر عملکرد افراد دارد. به اعتقاد بسیاری از روانشناسان و مربیان همانند یکی از عوامل پیشرفت در کلاس درس عامل انگیزش است و اغلب مربیان به احتمال قوی با نظر بیوگلسکی موافقند که انگیزش عامل اساسی پیشرفت تحصیلی می باشد (آستین,۱۹۹۹).
انگیزش پیشرفت بر پایه دستیابی به موفقیت و برآورده ساختن آرزوهایمان در زندگی استوار می باشد و انگیزش پیشرفت باعث تاثیر گذاری بر شیوه اجرای یک تکلیف و نشان دادن تمایلات و رفتار طبیعی ما را در محیط‌های گوناگون تحت تاثیر قرار می دهند. بسیاری از اهداف ما بر پایه مشوق ها استوار است و دامنه آن می تواند از گرسنگی تا نیاز به عشق و روابط جنسی در نوسان باشد. دامنه انگیزش پیشرفت می تواند از نیازهای بیولوژیکی تا ارضای تمایلات خلاق و دستیابی به موفقیت در رقابت های مخاطره آمیز تغییر یابد (کریمی,۱۳۸۰).
بطور کلی افراد دارای انگیزه پیشرفت احساس می کنند که بر زندگی شان تسلط دارند و از آن لذت می برند آنها سعی می کنند عملکرد خود را بهبود ببخشندو ترجیح می دهند کارهایی را انجام دهند که چالش برانگیز باشد و به کارهایی دست زنند که ارزیابی پیشرفت آنها امکان پذیر باشد.
پنج هدف خاص حاصل از انگیزش پیشرفت را به شرح زیر می توان برشمرد:
- بررسی و تعیین عوامل موثر بر انگیزه پیشرفت دانش آموزان.
- توصیف و تبیین عوامل اقتصادی موثر بر انگیزه پیشرفت دانش آموزان
-توصیف و تبیین عوامل فرهنگی ـ اجتماعی موثر بر انگیزه پیشرفت دانش آموزان.
-توصیف و تبیین عوامل آموزشی موثر بر انگیزه پیشرفت دانش آموزان.
-توصیف و تبیین عوامل روانشناسی موثر بر انگیزه پیشرفت دانش آموزان.
یکی از مواردی که همیشه توجه متخصصان را به خود جلب نموده است اختلاف بین دانش آموزان است که باهوش و استعداد یکسان برای یادگیری از پیشرفت تحصیلی متفاوتی برخوردارند و این خود زمینه توجه به انگیزه ی پیشرفت را قوّت می بخشد. کارآمد بودن یک فرد و بالابودن سلامت جسمانی و روانی او از اهمّ اهداف یک جامعه می باشد. مطالعات حاکی از این است که انگیزه ی پیشرفت به عنوان یک انگیزه اجتماعی تأثیر به سزایی در رشد اجتماعی دارد و به عبارت دیگر افزایش رشد اقتصادی نتیجه ی افزایش نیاز به پیشرفت است (فرایبرک,۲۰۰۵).
توجه به نقش حیاتی انگیزش پیشرفت درفراینده یادگیری و پیشرفت دانش آموزان لازم است تاحد امکان شرایط بهینه اجتماعی، فرهنگی، خانوادگی و روانی جهت افزایش این انگیزه، تقلیل عوامل کاهنده آن، وهدایت این انگیزه، فراهم گردد تا بتوان جامعه ای پویا و شاد را پرورش داده و از رقابت ها و استعدادهای افراد به نحو شایسته در خدمت هدف های جامعه مسئولیت پذیر و مدنی بهره جست. مک کللند معتقد است جوامعی که افراد آن فاقد انگیزه باشند، حتی با وجود امکانات عالی و شرایط مساعد طبیعی کمتر شانس توسعه و ترقی خواهند یافت. همچنین مک کللند با بررسی های بسیار دقیق متوجه شد که وضع اقلیمی یک منطقه نمی تواند عامل مهمی در توسعه اقتصادی باشد وی سرانجام به این نتیجه رسید که رشد اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی یک جامعه به انگیزه پیشرفت افراد بستگی دارد او معتقد است که در کشورهایی که والدین انگیزه پیشرفت را در دانش آموزان خود پرورش داده اند در بزرگسالی این دانش آموزان افراد توسعه جویی می شوند و به رشد اقتصادی خود کمک کرده اند.
به نظر می رسد که بسیاری از دانش آموزان به دلیل داشتن افکار بدبینانه و منفی نسبت به مسائل اقتصادی و اجتماعی، نسبت به آینده خودشان ناامید هستند و خطر ابتلا به مسائل روانی مانند افسردگی بیش از پیش سلامت آن ها را تهدید می کند. جمعیت قابل توجهی از دانش آموزان نسبت به مشکلاتشان نگاه مبالغه آمیز و آشفته کننده دارند و خودشان را به عنوان فردی که هیچ کنترلی بر محیط و یا بر رفتارهای مخرب خود ندارند می پندارند. لذا برای اینکه دانش آموزان از روحیه مثبت نگرانه درباره خود و دیگران و دنیا برخوردار شوند و خود را مفید و اثر بخش دانسته و بتوانند زندگی خود را با اندیشه ای روشن، دیدی واقع بینانه تر و با اطمینان سپری کنند، نیاز به مداخله و آموزش برای آنان بیش از هر زمان دیگری احساس می شود تا آن ها به امید و انگیزه بیشتری به تحصیل بپردازند، نکات گفته شده همگی تأکیدی بر ضرورت بررسی این موضوع است.
عوامل موثر بر پیشرفت تحصیلی
کودک در طی مراحل مختلف رشد همانقدر که نیاز به استقلال فکری و عملی دارد، به همان میزان هم به کمک والدین نیاز دارد. این نیاز با شروع دوران تحصیل محسوس تر می شود. اینجاست که اولیاء باید با علم و اطلاع و کاملاً آگاهانه به یاری کودکان خود بشتابند اما این مشارکت نباید به گونه ای باشد که طفل ضعیف و متکی به دیگران بار بیاید. به وجود آوردن اتکاءبه نفس در کودک و ایجاد حس مسئولیت در او بهترین راه موفقیت آنان است و کمک های اولیاء در یاددادن مطالب درسی باید چنان باشد که کودک فکر کند این خود اوست که مشکلاتش را از پیش پایش بر می دارد. باید دانست که کودکان هم از داشتن استقلال احساس غرور می کنند. توجه به مراحل زیر می تواند عامل موثری در پیشرفت تحصیلی کودکان باشد.
صاحب نظران روانشناسی و علوم تربیتی یکی از مهمترین نهادهای موثر در تربیت رفتار آدمی را سازمان خانواده می دانند؛ زیرا محیط خانواده اولین و با دوام ترین عامل در تکوین شخصیت کودکان و نوجوانان و زمینه ساز رشد جسمانی، اخلاقی، عقلانی و عاطفی آنان است پدر و مادری که در تعلیم و تربیت، سواد، حسن رفتار اجتماعی یا هر نوع رفتار اجتماعی بی تفاوت باشند، مسلما در پیشرفت تحصیلی فرزند خود تاثیر منفی خواهند گذاشت. نمونه بودن والدین یعنی آنچه که واقعا هستند نه آنچه که تصور می کنند بیش از هر چیز دیکری در کودکان موثر است (سرمد،۱۳۷۳).
ناکافی بودن امکانات داخل خانه: فراهم کردن امکاناتی از قبیل میز و صندلی و اتاق مخصوص برای خانواده هایی که در یک اتاق زندگی می کنند بسی دشوار است برخی از دانش آموزان جای مناسبی برای درس خواندن در خانه ندارند و مجبور می شوند برای پیدا کردن مکانی آرام و بی سروصدا برای مطالعه به کتابخانه یا مدرسه بروند بیرون رفتن دانش آموزان از خانه به هر سنی که باشد ممکن است مشکلاتی را برای آنان و خانواده هایشان بوجود آورد. برخی از دانش آموزان عادت دارند شب ها مطالعه کنند. شلوغ بودن خانه و نداشتن امکانات باعث می شود که آنان نتواند به خوبی از عهده انجام تکالیف خود برآیند و در نتیجه دچار افت تحصیلی شوند.
بنابراین فراهم کردن امکانات می تواند در پیشرفت تحصیلی فرد تاثیر بسزایی داشته باشد (مرتضوی زاده،۱۳۷۹).
فقر اقتصادی: فقر اقتصادی خانواده توان اولیا را در تامین بهداشت، خوراک و پوشاک، کتب و وسایل کمک آموزشی به صفر می رساند. این چنین مشکلاتی باعث می شود دانش آموزان آمادگی لازم را برای یادگیری و فعالیت کلاسی نداشته باشند و در نتیجه انگیزه و رغبت برای یادگیری را از دست می دهد. می توان گفت که وضعیت اقتصادی و میزان درآمد خانواده نیز می تواند نقش موثری در پیشرفت تحصیلی فرد داشته باشد. چون خانواده هایی که از توان اقتصادی بالایی برخوردارند می توانند وسایل، امکانات و شرایط مناسب تری را جهت رشد فرزندان خود فراهم آورند. امروزه ثابت شده است که غنی سازی محیطی، در جنبه های مختلف رشد از قبیل رشدفیزیکی، رشداجتماعی، رشدشناختی، رشدعاطفی و رشداخلاقی تاثیر مثبتی دارد. به هر حال رفاه اقتصادی اگر چه عامل مهمی در راه رشد پرورش فرد است اما برای ایجاد این رفاه، والدین نباید از جهت های دیگری به کودکان لطمه وارد کنند (خیرّ،۱۳۸۲).
اولیاء‌ قرار گیرند: کوچک شمردن معلم و نادان جلوه دادن او در ذهن کودک نسبت به مربی و کتاب ایجاد تردید می کند. کودک مطالب درسی را فقط به این خاطر به ذهن نمی سپارد که در کتاب نوشته شده است، بلکه بیشتر به این جهت آن را قبول دارد که از زبان ساده و شیرین معلمش می شنود در مواردی ممکن است والدین هنگام بازدید کتابچه درس کودک، در جواب پرسشی که توسط معلم داده شده تردید کنند. در چنین مواقعی بهترین راه، مراجعه به مدرسه و مطرح کردن موضوع با معلم است. معلمان از طریق اولیای مدرسه می توانند هر یک از دانش آموزان را بشناسد و با وضعیت روحی و روانی و خانوادگی با آنها رفتار کنند. اگر اولیای مدرسه در ابتدای سال استقبال خوبی از دانش آموزان داشته باشند و حتی المقدور با هدیه کردن یک شاخه گل به هر یک از دانش آموزان نگرش مثبتی در آنان ایجاد کنند، می توانند خوش بینی نسبت به مدرسه و مقدمه علاقمندی به درس و یادگیری و ایجاد پرورش میل و رغبت را در آنان به وجود آوردند.
معلم باید در کلاس درس تک تک دانش آموزان را مورد توجه قرار داده و سعی کند همه دانش آموزان را بشناسد. او می تواند در تدریس از روش های متنوعی استفاده کند و با اولیای دانش آموزان و خود آنان برخوردی محبت آمیز و مثبت داشته باشد و در کارهای کلاس شاگردان را به پیشرفت و به دست آوردن اطلاعات جدید تشویق کند.
معلمان به جای اینکه از دانش آموزان بپرسند چرا درس نمی خوانند، باید به دنبال ریشه ها و علل درس نخواندن آنها باشند و پس از پیدا کردن علل، راه حل مناسب را ارائه دهند. معلم باید در کلاس درس، مدیری توانمند و روانشناسی آگاه باشد و متناسب با رفتار دانش آموز از روش های مختلف تدریس وتغییر رفتار استفاده کند (مرتضوی زاده،۱۳۷۹).
روش تدریس
یک معلم موثر باید گنجینه ای از الگوها و روش های تدریس مختلف داشته باشد تا به هنگام ضرورت و بر حسب نوع درس و شرایط تدریس یک یا برخی از آنها را به کار گیرد (کومز، ترجمه فروش زاده، ۱۳۷۰) و با بهره گیری از الگوهای فعال تدریس موجبات کسب مهارتها را فراهم آورده و لوازم زندگی را در دانش آموزان. این شهروندان آینده دهکده جهانی به وجود آورند.
عوامل موثر در تدریس
معلم در تدریس با متغیرهای مختلفی سروکار دارد. معلم سعی می کند با دستکاری و کنترل متغیرهای مختلف وضعیتی به وجود آورد که یادگیری حاصل شود. برخی از عوامل مهم و موثر در تدریس شامل موارد زیر است:
الف: ویژگیهای شخصیتی وعلمی معلم
ما بیشتر به تحلیل نوع نگرش و روابط معلم نسبت به شاگردان می پردازیم و آنان را به دو گروه شاگرد نگر و درس نگر تقسیم می کنیم.
۱- معلمان شاگرد نگر: این گروه از معلمان شاگردان را هسته مرکزی فعالیت خود قرار می دهند و آنان را محور اصلی فعالیت های آموزشی می دانند. این گروه به طور کلی، به پرورش استعداد شاگردان شوق فراوان دارند. معلمان شاگردنگر اگر اطلاعات و دانش زیاد هم داشته باشند انتقال همه آن را به شاگردان چندان مهم نمی دانند، بلکه بیشتر فعالیت خود را بر عمل آموزش و پرورش شاگرد متمرکز می کنند. این ها از میان علوم بیشتر به جنبه علوم انسانی مخصوصا روان شناسی توجه دارند.
معلمان درس نگر:
بیشتر به درس اهمیت می دهند تا پرورش شاگردان. گروه درس نگر به شاگردان و تفاوت های فردی آنان توجهی ندارد به اعتقاد افراد این گروه حقایق علمی، شاگردان را برای زندگی اجتماعی آماده می سازد و به همین دلیل کسب دانش در درجه اول اهمیت دارد این معلمان به علوم و فنون رغبت دارند.
ب: ویژگیهای شاگردان و تاثیر آن در فرایند درسی
فرایند رشد شاگرد، علایق، میزان انگیزش، بلوغ، عاطفه، سوابق اجتماعی و تجارب گذشته شاگردان، عواملی است که بر روش کار معلم در کلاس درس اثر می گذارد. ساخت ذهنی، هوش و تجربه های علمی شاگرد، مسئله ای است که در روش تدریس باید به آن توجه شود.
برنامه درسی باید انواع و تعداد تکالیف درسی را بر اساس مراحل رشد ذهنی و توانایی مختلف شاگرد پی ریزی نماید.
ج: تاثیر برنامه و ساخت نظام آموزشی در فرایند تدریس
ساخت نظام آموزش یک جامعه اعم از نگرش ها و باورها، برنامه ها و آیین ها می تواند روش تدریس معلم را تحت تاثیر قرار دهد. در بررسی ساختار نظام آموزشی از نظر برنامه و چگونگی اجرا دو نظام کاملا متمایز به چشم می خورد.
برنامه متکی براصالت مواد درسی.
برنامه متکی بر رشد همه جانبه شاگرد.
روش تدریس سنتی
ارائه مفاهیم به صورت تدریس شفاهی یا کتبی از طرف معلم و تکرار، حفظ کردن و پس دادن آن توسط شاگردان (شعبانی،۱۳۷۲).
حال چون روش تدریس ساخت گرایی یکی از روش هایی است که در طی انجام مراحل آن فراگیر فعالانه درگیر چالش های ذهنی است که در ابتدا از طرف معلم و سپس خود و همسالانش بوجود آورده اند می باشد و سعی دارند مطالب را با همکاری هم گروه هایش یاد بگیرند و فعالیت در این روش بیشتر از طرف فراگیران صورت می گیرد و فقط نقشی هدایت کننده را دارد. این روش یکی از روش های فعال تدریس به شمار می آید.
در ادامه به بیان روش تدریس فعال، مقایسه آن با روش سنتی و نهایتاً روش ساخت گرایی مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
روش تدریس فعال
به طور کلی روش تدریس فعال را می توان به این شکل بیان نمود که: روشی که دانش آموز در آن شنونده صرف نیست و می تواند در جریان یادگیری و تدریس مشارکت نماید، ابراز عقیده و نظر نماید، وآزادانه بدون نگرانی با سایرین وارد بحث شود (صفوی،۱۳۷۸).
مقایسه روش سنتی و فعال
امروزه آموزش و پرورش سازمانی است که خطیرترین نقش را در جامعه ایفا می نماید، ازطرفی هنجارها و ایده آل های جامعه را به نسل جدید انتقال می دهد و از طرفی دیگر در تلاش است تا متناسب با زمان و همگام با پیشرفت تکنولوژی به آموزش و پرورش افراد جامعه و حل مسائل اقدام نماید. در این فرایند، تمام نهادهای جامعه نقش دارند، ولی نقش اساسی را آموزش و پرورش بر عهده دارد. مهمترین مولفه در آموزش و پرورش «فرایند یاددهی و یاد گیری» می باشد (مهر محمدی،۱۳۷۴).
بلاک و همکارانش (۱۹۶۶) در تحقیقی «مبادله کلامی بین معلم و دانش آموز» را بررسی کردند و به این نتیجه رسیدند که به طور متوسط کمی بیش از نسبت ۳ به ۱ به نفع معلم بوده است. این نسبت در تمام دروس تقریبا ثابت و محتوای کلام معلم بیشتر در توضیح و ارائه مطالب ومباحث بود.
در گذشته تدریس را انتقال معلومات می دانستند: ولی امروزه همه صاحب نظران با مفهوم سنتی تدریس یعنی انتقال دانش ومعلومات مخالف هستند. امروزه معلم باید دانش آموزان را با مطالب یادگرفتنی درگیر نماید و راه وروش دانستن را به آنها بیاموزد نه این که تنها به انتقال اطلاعات و معلومات وحقایق اکتفا نماید. (نصر اصفهانی و همکاران،۱۳۷۱).
پیاژه^[۴] (۱۳۶۹) معتقد است وقتی دانش آموز فعال نباشد به صرف شنیدن سخن دیگران یاد نمی گیرد.
بلوم^[۵] (۱۳۶۳) نیز معتقد است که یادگیری ضمن رفتار فعال دانش آموز رخ می دهد؛ آنچه که دانش آموز انجام می‌دهد سبب یادگیری می شود، نه آنچه که معلم انجام می دهد.
همچنین دیویی^[۶] می گوید: هسته اصلی جریان تدریس ترتیب شرایط و محیطی است که دانش آموز بتواند در آن به تعامل بپردازد (به نقل جویس و همکاران، ۱۳۷۸).
برونر معتقد است آنچه امروزه در کلاس های درس آموزش داده می شود، مطالب بی معنی و مفاهیم مفصل است و یادگیرنده به طور منفعل و طوطی وار آن ها را یاد می گیرد و حفظ می کند؛ به این ترتیب یادگیری فعالیتی بی هدف، کسالت آورد و بدون استفاده می شود (به نقل از کدیور، ۱۳۷۹). یوزک بونام^[۷] (۲۰۰۹) اظهار می دارد که روش و میزان کنش و واکنش بین معلم و دانش آموزان، مواد درس و محیط یادگیری، میزان
یادگیری را در کلاس های درسی مشخص می نماید؛ بنابراین، اگر شرایط یادگیری فراهم شود، دانش آموزان خود به یادگیری خواهند پرداخت (به نقل از شعبانی، ۱۳۷۷).
۱- در روش سنتی محور اصلی در کلاس معلم بود، ولی در روش خلاق دانش آموزان محور اصلی هستند و با ابهامات دست و پنجه نرم می کنند.
۲- در روش سنتی دانش آموزان به سؤال ها پاسخ کلیشه ای می دادند حتی پاسخ ها از طریق معلم به آنها داده می شد، ولی در روش خلاق دانش آموزان نظریات متعددی دارند (واگرا) ولی به نتیجه ای مشخص و مطلوب می رسند (همگرا).
۳- در روش سنتی قدرت حافظه برای یادگیری مهم بود و فقط محفوظات در نظر گرفته می شد، ولی در روش خلاق حل مسأله محور یادگیری است.
۴- دانش آموزان در روش های خلاق حتی می توانند با کشیدن نقاشی یا کاردستی و یا اجرای نمایش به نتیجه مطلوب برسند.

نتیجه گیری
پس از مطالعه و بررسی مدل های اندازه گیری رضایت مشتری وشاخص های ملی کشورهای مختلف، در جداول زیر آن ها را با یکدیگر مقایسه می کنیم.

جدول ۲-۸ مقایسه مدل های مختلف رضایت مشتری

جدول ۲-۹ مقاسه شاخص رضایت مشتری کشورهای مختلفی
۲-۳- پژوهش های صورت گرفته پیرامون موضوع
در این قسمت ،مطالعات داخلی و خارجی مرتبط با پژوهش ارائه گردیده است.
۲-۳-۱- پژوهش های انجام شده در داخل کشور
۱-مؤسسه عالی پژوهش تأمین اجتماعی ۱۳۷۵ در تحقیقی تحت عنوان"بررسی میزان رضایت بیمه گذاران از کیفیت خدمات تأمین اجتماعی در اصفهان"، میران رضایتمندی بیمه شدگان ، بازنشستگان و مستمری بگیران این سازمان در شهرهای اصفهان ،نائین و فلاورجان را مورد بررسی قرار داده است . در این تحقیق مشخص گردید که عواملی که باعث نارضایتی بیمه شدگان از سازمان تأمین اجتماعی گردیده است را می توان در یکی از طبقه بندی های زیر قرارداد:
الف) مسائلی که ناشی از شرایط زندگی داخلی بیمه شدگان می باشد از جمله تعداد عائله،مسائل اقتصادی و شخصی افراد.
ب) مشکلاتی که ناشی از شرایط عمومی مملکت در سطح کلان بوده و در حدود وظایف و اختیارات سازمان تأمین اجتماعی نمی باشد.
ج) مسائل و مشکلاتی که در ارتباط با خدمت رسانی سازمان تأمین اجتماعی به بیمه شدگان خود می باشد.
۲- زمان ۱۳۷۸ در تحقیقی تحت عنوان “تأثیر کیفیت بیمه گذاران بیمه آنش سوزی” در دانشگاه
آزاد، تأثیر کیفیت بر رضایت بیمه گذاران آتش سوزی موردد بررسی قرار گرفته است و این نتیجه حاصل شده است که یکی از مهمترین عوامل مؤثر بر رضایت بیمه گذاران کیفیت خدماتی است که توسط آنان به بیمه گذاران خود ارائه می دهند.
۳- الماسی ۱۳۸۲ تحقیقی را به راهنمائی دکتر سیدرضا جوادین انجام داده است .این مقاله تحقیقی میدانی با بکارگیری کلیه کارکنان سازمان تأمین اجتماعی شهر تهران به عنوان نمونه آماری و استفاده از مدل مقیاس کیفیت خدمات پاراسورامان و دیگران جهت ارزیابی کیفیت خدمات به منظور ارزیابی کیفیت خدمات سازمان تأمین اجتماعی به مشتریان خود می باشد. ابزار گردآوری اطلاعات پرسشنامه بوده و از نمونه آماری ۱۲۳ نفری استفاده نموده است . در پایان به این نتیجه رسیده است که کیفیت خدمات ارائه شده از طرف سازمان تأمین اجتماعی از انتظارات مشتریان کمتر می باشد.
۴- بازدار و رضائی ۱۳۸۳ ، در تحقیقی تحت “عنوان بررسی مدیریت کیفیت در سیستم راه آهن کشور"با بهره گرفتن از مدل سروکوال شکاف بین انتظارات و ادراکات مشتریان خود را مورد بررسی قرار داده است و به این نتیجه رسیده است که کل، خدماتی که توسط سیستم راه آهن کشور ارائه می شود، انتظارات مشتریان را برآورده نمی سازد و میانگین شکاف اندازه گیری شده برای خدمات راه آهن کشور ، ۲۷/۲- می باشد.

۵- رضائی گل آباد ۱۳۸۶ در تحقیقی تحت عنوان “بررسی میزان شکاف کیفیت خدمات در شرکت بیمه ایران با بهره گرفتن از مدل سروکوئال"میزان شکاف بین انتظارات و ادراکات بیمه گذاران شرکت سهامی بیمه ایران از کیفیت خدمات ارائه شده در شهرستان قم را بررسی کرده و پس از مطالعه این شکاف براساس متغیرهای جمعیت شناختی همچون جنسیت، سن، سطح تحصیلات، نوع پوشش بیمه ای به این نتیجه رسیده است که انتظارات بیمه گذاران از کیفیت خدمات با ادراکات آنها یکسان نیست. وی در این پژوهش به طبقه بندی اهمیت ابعاد پنج گانه کیفیت خدمات از منظر بیمه گذاران نیز گذاران نیز پرداخته و بااستفاده از آزمون فریدمن به این نتیجه رسیده است که اهمیت این ابعاد به ترتیب عبارتند از :تضمین، همدلی، پاسخگویی، قابلیت اطمینان و عوامل ملموس.
در سال ۱۳۸۶ پژوهشی با عنوان “شناخت موانع رشد بخش خصوصی در صنعت پست، برنامه بهبود محیط کسب و کار دفاتر خدمات ارتباطی سراسر کشور” انجام شده اسـت. فـاز سـوم ایـن پـژوهش بـه شناخت موانع کسب و کار دفاتر خدمات ارتباطی میپردازد که برای این منظور، پـس از بررسـی اسـناد و مکاتبات، مصاحبه با مسئولین و صاحبان دفاتر و تحلیل آمار و ا رقام موجود، پرسشنامه ای طراحی شـده و میان مدیران دفاتر سراسر کشور توزیع گردیده است. نتایج حاصل از اطلاعات بـه دسـت آمـده از طریـق مصاحبه ها، پرسشنامه ها و بررسی اسناد و مکاتبات، حکایت از وضعیت نامطلوب دفـاتر دارد. نتـایج نـشان میدهند که اکثریت دفاتر قادر به رسیدن به حداقل سودآوری نیستند و از تامین هزینه های خود عاجزند.
میری (۱۳۸۵) در رساله خود عوامل موثر بر رضایت مشتریان صنعتی یکی از محصولات صنعتی شرکت پاکسان به نام اسید چرب را بررسی می‌کند. در این تحقیق مشخص شد که عامل رضایت عملکردی و رضایت از خصوصیات محصول مهمترین عوامل بر رضایت مشتریان صنعتی محصول اسید چرب است.
سقایی و همکاران (۱۳۸۵) در تحقیق به معرفی و بررسی مدل ارزیابی و سنجش رضایت مشتریان صنعتی به نام INDSAT در بازارهای صنعتی پرداخته است. نتایج تحقیق به این صورت بوده که علیرغم دقت بالایی که برای طراحی مدل مذکور صورت گرفته است، به اعتقاد مدعیان آن، این ابزار از نظر قابلیت تعمیم نتایج با چند محدودیت چالش برانگیز مواجه است که موجب میشود برای بکارگیری آن رعایت ملاحظات ویژ ه ای ضروری باشد.
طاهرخانی(۱۳۸۲) در پژوهش خود با عنوان “بررسی و شناخت عوامل موثر بر رضایت مشترکین مصارف صنعتی و تعیین اولویت آنها در شرکت توزیع برق استان قزوین” موضوع رضایت مشتریان صنعتی را مورد بررسی قرار داده است.
۲-۳-۲- پژوهش های انجام شده در خارج کشور
۱- استپلس ۲۰۰۴ در پژوهشی تحت عنوان “بررسی کیفیت خدمات مرکز تلفن “با بهره گرفتن از مدل servqual ،میزان انتظارات مشتریان از خدمات مرکز تلفن با تجربه واقعی که آنان از دریافت خدمات مرکز تلفن کسب کرده اند، مورد بررسی قرار داده و مشخص کرده است که میزان انتظارات مشتریان از خدمات دریافتی بیشتر از میزان ادراکات آنان می باشد.
۲- هنینگ ۲۰۰۴ در پژوهشی تحت عنوان “کارکنانی که ارائه دهنده خدمات مشتری محور هستند” به این نتیجه رسیده است که در صورتی که کارکنان سازمان رفتاری مشتری محور داشته باشند، یک اهرم کلیدی مهم در رضایت مشتریان و موفقیت اقتصادی سازمان به حساب می آید و باعث بقای سازمان در بلند مدت خواهد گردید.
۳- آواستی و دوگرا۲۰۰۵ در پژوهشی تحت عنوان “بررسی کیفیت خدمات در بانک ها، بررسی ابعاد کیفیت خدمات “با بهره گرفتن از ابعاد پنج گانه کیفیت خدمات در مدل سروکوال میزان شکاف در انتظارات و ادراکات از خدماتی که توسط بانک ها به متقاضیان ارائه می شود را تعیین نموده است و به این نتیجه رسیده اند که انتظارات مشتریان بانک ها از ادراکات آن درباره خدمات ارائه شده بیشتر است.
۴-آراسلی و اسمادی ۲۰۰۵ در مقاله ای تحت عنوان “مقایسه کیفیت خدمات در صنایع بانکداری قبرس” ابعاد کیفیت خدمات را دربانک های قبرس مورد بررسی قرار دادند. این دو پژوهشگر از ابعاد پنجگانه مدل سروکوال بدین منظور استفاده نمودند.نتایج حاصل از این مطالعه نشان می دهد که انتظارات مشتریان بانک به طور کامل توسط خدمات ارائه شده از سوی بانک ها برآورده نشده است و از میان پنج بعد مدل کیفیت خدمات ، بیشترین شکاف مربوط به مؤلفه “همدلی و درک مشتریان” می باشد. همچنین نتایج حاصل از این مطالعه نشان می دهد که مؤلفه “قابلیت اطمینان ” بیشترین اثر را بر رضایت مشتریان بانک ها دارا می باشد.
۵- لائو، اکبر و فای۲۰۰۵ در مقاله ای تحت عنوان “کیفیت خدمات ، مطالعه ای در بخش هتلداری کشور مالزی"برای شناسایی و تجزیه و تحلیل میزان شکاف بین انتظارات و ادراکات مشتریان در هتل های چهار و پنج ستاره کشور مالزی از مدل سروکوال استفاده کردند. در این مطالعه میزان انتظارات و ادراکات مشتریان این هتل ها از خدمات دریافتی و همچنین سطح رضایت کلی مشتریان از خدمات دریافتی مورد بررسی قرار گرفت .نتایج حاصل از این مطالعه نشان می دهد که بیشترین شکاف مربوط به عوامل ملموس و فضای هتل ها می باشد و کمترین شکاف مربوط به مؤلفه پاسخگویی می باشد. همچنین این مطالعه نشان داد که از میان ابعاد پنجگانه مدل سروکوال ابعاد ملموس، پاسخگویی و تضمین نسبت به دو مؤلفه دیگر ، اثر قابل ملاحظه ای بر رضایت مشتریان دارند.
۶- تانر و آنتونی۲۰۰۶ در پژوهشی تحت عنوان “مقایسه کیفیت خدمات بهداشتی بیمارستان های دولتی و خصوصی زدر کشور ترکیه ” از مدل سروکوال برای مقایسه کیفیت خدمات بیمارستان های دولتی و خصوصی استفاده کردند. بدین منظور پرسشنامه ای به تعداد ۴۰۰ عدد بین افراد بستری شده در بیمارستان ها ، به تفکیک پخش شد. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می دهد که بیماران بستری شده در بیمارستان ها کیفیت خدمات بیمارستان های خصوصی بالاتر از بیمارستان های دولتی ارزیابی کرده و از خدمات آنان رضایت بیشتری داشتند.
۷- آلوز و ویبرا۲۰۰۶ در پژوهشی تحت عنوان “مدل سروکوال، یک ابزار بازاریابی برای ارزیابی کیفیت خدمات در مؤسسات آموزش عالی ” از پرسشنامه مدل سروکوال برای ارزیابی کیفیت خدمات آموزش عالی دردانشکده مدیریت بازرگانی دانشگاه پرتغال استفاده کردند. این دو پژوهشگر از ۲۶۲ دانشجوی سال دوم ،سوم و چهارم برای ارزیابی کیفیت خدمات کالج استفاده کردند. نتایج حاصل از این پژوهش ها نشان می دهد که هر یک از ابعاد پنجگانه موجود در مدل سروکوال به یک اندازه برای دانشجویان حائز اهمیت نمی باشد. دراین پژوهش ها مهمترین بعد
کیفیت خدمات از دیدگاه دانشجویان ،مؤلفه تضمین مؤسسه آموزشی می باشد و کم اهمیت ترین بعد، مربوط به ابعاد ملموس می باشد.
۸- بارتلت۲۰۰۷ در پژوهشی تحت عنوان “بررسی کیفیت خدمات در رستوران ها در چین، با دیدگاه شرقی ” با بهره گرفتن از مدل سروکوال میزان کیفیت خدماتی که توسط رستوران ها ارائه می گردد را مورد بررسی قرارداده است و به این نتیجه رسیده است که کیفیت خدمات و رضایت مشتریان به یکدیگر مرتبط می باشند.
۹- لای و همکارانش ۲۰۰۷ در پژوهشی تحت عنوان “ارزیابی تجربی کاربرد مدل سروکوال در صنایع ارتباطات سیار در کشور چین” میزان اعتبار دراستفاده از این مدل را در صنایع ارتباطات سیار را مورد بررسی قرار دادند.نتایج حاصل از این پژوهش نشان می دهد که ضریب آلفای کرونباخ برای هریک ازابعاد پنجگانه کیفیت خدمات عبارتند از: ابعاد ملموس ۷۶درصد، قابلیت اطمینان ۸۸درصد، پاسخگویی ۹۲ درصد، تضمین۸۹ درصد و مؤلفه همدلی ۹۳ درصد می باشد. از آنجایی که ضریب آلفای کرونباخ برای تمامی مؤلفه های کیفیت خدمات بیش از ۷۵ درصد بود، بدین نتیجه رسیدند که این مدل از اعتبار و روایی لازم برای ارزیابی کیفیت خدمات در این بخش برخوردار می باشد.لای و همکارانش در این مقاله برای کیفیت خدمات یک ساختار سه لایه ای را برای کیفیت خدمات قائل شدند که لایه اول شمل تضمین، همدلی و پاسخگویی، لایه دوم شامل قابلیت اطمینان و سومین لایه ابعاد ملموس و فضای فیزیکی را دربرمی گیرد.
۱۰- پرایز۲۰۰۷ در مقاله ای تحت عنوان “ارزیابی ادراکات و انتظارات مسافران بین المللی از کیفیت خدمات خطوط هوایی ایر مائوریتز” از مدل سروکوال برای ابعاد مختلف کیفیت خدمات خود از دیدگاه مسافران بین المللی خطوط هوایی استفاده کردند. دراین پژوهش ۱۴۰ پرسشنامه دراختیار مسافران قرار گرفت . نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل اطلاعات دراین مقاله نشان می دهد که از میان ابعاد پنجگانه مدل سروکوال دراین خطوط هوایی ، بیشترین شکاف مربوط به مؤلفه قابلیت اطمینان وکمترین شکاف مربوط به ابعاد ملموس می باشد.همچنین دراین پژوهش مشخص شد که مهمترین عامل در رضایت مسافران از خدمات این خطوط هوایی، مؤلفه تضمین می باشد.
۲-۴- جمع بندی ادبیات پژوهش
با توجه به مطالعات داخلی و خارجی که درزمینه ارزیابی کیفیت خدمات انجام شده است این نتیجه کلی به دست می آید که در صنایع مختلف از جمله بیمه ،بانکداری،آموزش ، هتلها و رستوران ها کیفیت خدمات ارائه شده پایین تر از انتظارات مشتریان است . نتیجه دیگر اینکه کم اهمیت ترین بعد از ابعاد پنجگانه مدل سروکوال در صنایع مختلف بعد عوامل ملموس است اما با اهمیت ترین بعد در میان ابعاد پنجگانه از نظر مشتریان در صنایع مختلف متفاوت است.
۲-۵- مدل پژوهشی تحقیق
با توجه به مفاهیمی که پیش تر تشریح شده و همچنین پیشینه انجام شده، مدل پیشنهادی به شرح ذیل ارائه می گردد:
شکل ۲-۲۱ مدل تحقیق
۲-۶- کلیاتی در مورد شرکت کندوکاو ماشین
۲-۶-۱- معرفی شرکت کندو کاو ماشین
شرکت کندوکاو ماشین (سهامی خاص) درتاریخ ۱۳۷۷/۰۸/۳۰ با شماره ثبت ۱۴۵۳۱۴ در اداره ثبت شرکت های تهران به ثبت رسیده است. این شرکت ارائه کننده کاملترین مجموعه بالابر و همچنین اولین ارائه کننده بالابر خودبر با ارتفاع بالا در ایران است. اخذ نمایندگی انحصاری فروش و خدمات پس از فروش گروه تولیدی هالوت^[۵] فرانسه ، برین ^[۶]ایتالیا ، املیفت ^[۷]دانمارک در ایران و ارائه بیش از ۱۳۰ مدل انواع بالابر و پایین بر از ارتفاع ۳۰- تا ۹۰+ متر با دسترسی افقی ۳۵ ± از دیگر افتخارات این مجموعه می باشد.
۲-۶-۲- ماموریت و چشم انداز شرکت کندو کاو ماشین
کندوکاو ماشین با حضور مستمر خود از سال ۱۳۸۴ با توجه به اهداف شرکت مادر ( هالوت) با بیش از ۱۳۰ سال تجربه ، بعنوان اولین تولید کننده بالابر در اروپا با بیش از ۳۶۰۰۰ دستگاه تولید سالانه و وجود بیش از ۱۰۰ نمایندگی در سراسر دنیا )، سعی بر آن دارد تا با تامین و ارائه انواع بالابر با آخرین تکنولوژی و استانداردهای روز دنیا ، بعنوان اولین و معتبرترین شرکت منطقه ای قرار گیرد. از اینرو با تکمیل چرخه محصولات خود و با اخذ نمایندگی های شرکت های برتر دنیا با وجود تحریم های مختلف قصد ورود آخرین و برترین تجهیزات دنیا در کشور را دارد تا این تجهیزات در خدمت رشد و شکوفایی میهن اسلامی ایران برای رسیدن به اهداف چشم انداز افق ۱۴۰۰ قرار گیرد.
۲-۶-۳- اهداف و تعهدات شرکت کندو کاو ماشین
هدف این شرکت حمایت مشتریان بوسیله گارانتی بهینه ، خدمات پس ازفروش سریع و ارائه انواع تجهیزات بالابر متناسب با فضاهای مورد درخواست مشتریان محترم می باشد. جهت رسیدن به این هدف گروه هالوت محدوده خدماتی خود را در سراسر جهان با تلفیقی از کیفیت و در دسترس بودن گسترش داده است .
فصل سوم
روش اجرایی تحقیق
مقدمه
هرگز نمی توان ادعا نمود و مطمئن بود که شناخت های بدست آمده حقیقت دارند زیرا زمینه شناخت مورد پژوهش نا محدود و آگاهی و روش های ما برای کشف حقیقت محدود هستند . حال اگر فرض بر این باشد که هدف فعالیت های پژوهشی حقیقت جویی است و پژوهشگران با صداقت به دنبال این هدف می باشند آنچه را که ایشان انجام می دهند و می یابند.می توان کوششی برای نزدیکی به حقیقت دانست ( رفیع پور ، ص ۸۰: ۱۳۸۳ )
دستیابی به هدف های تحقیق میسر نخواهد بود ، مگر زمانی که جستجوی شناخت یا روش شناسی درست صورت پذیرد . « دکارت در این رابطه روش را راهی می داند که به منظور دستیابی به حقیقت در علوم باید پیمود » ( خاکی ، ص ۱۹۴ – ۱۹۳ : ۱۳۸۲ )
اساس واقعی پژوهش علمی ، تبیین رابطه میان متغیر هاست . دو روش اصلی که برای تعیین روابط در اختیار است معمولاً از چند جهت با هم تفاوت دارند . یکی از این دو روش ، روش توصیفی است و شامل مجموعه روشهایی است که هدف از آن توصیف کردن شرایط یا پدیده های مورد بررسی است . اجرای تحقیق توصیفی صرفاً برای شناخت بیشتر شرایط موجود یا یاری دادن به فرایند تصمیم گیری می باشد ( سرمد ، مرتضی ، ص ۸۰ : ۱۳۸۰ )

همچنین دادگاه اظهار داشت که: بر اساس حقوق بین‌الملل عرفی، برخی از افعال وجود دارد که نسبت به آن‌ ها در برابر یک دادگاه بین‌المللی نمی‌توان به مصونیت استناد نمود. (پاراگراف ۱۷) این دادگاه در تأیید نظر خویش به شروط مندرج در اساسنامه‌های محاکم کیفری بین‌المللی از جمله ماده ۷ اساسنامه خود این دادگاه اشاره نمود. همچنین این دادگاه نظر خویش را به رأی دیوان بین‌المللی دادگستری در دعوای کنگو علیه بلژیک نیز مستند نمود. دیوان دادگستری بین‌المللی در این پرونده اعلام کرد: مصونیت‌های ناشی از حقوق بین‌الملل نزد محاکم کیفری بین‌المللی قابل استناد نمی‌باشد.^[۲۲۸]
بنابراین دیوان علاوه بر حقوق بین‌الملل عرفی و اسناد بین‌المللی از جمله اساسنامه محاکم کیفری بین‌المللی، رویه قضایی را نیز مبنای توجیه عدم مصونیت مقامات نزد این دیوان قرار داد.

پیشتر اشاره شد که اصول و احکام دادگاه نورنبرگ مورد تأیید مجمع عمومی سازمان ملل قرار گرفت و پس از آن در سال ۱۹۵۰ این مجمع اصول حاکم بر منشور نورنبرگ را که توسط کمیسیون حقوق بین‌الملل تدوین گشته بود به تصویب رسانید. از این رو جامعه جهانی اصول حاکم بر منشور نورنبرگ، از جمله اصل عدم برخورداری مقامات رسمی از مصونیت نسبت به جنایات بین‌المللی را مورد پذیرش قرار داد. عدم اعطای مصونیت به مقامات در دو دادگاه یوگوسلاوی سابق و روآندا به نوعی تکیه بر این اصل پذیرفته شده حقوق بین‌الملل کیفری توسط شورای امنیت به عنوان یکی از ارکان سازمان ملل متحد می‌باشد. از طرفی مبارزه با بی‌کیفری مستلزم لغو مصونیت‌ها و پذیرش مسئولیت کیفری افراد، بدون اعمال تبعیض می‌باشد.^[۲۲۹] به همین دلیل بود که دادگاه بین‌المللی کیفری برای یوگوسلاوی سابق، کیفرخواست اسلوبودان میلوسویچ را در سال ۱۹۹۹ در حالی که وی متصدی مقام ریاست جمهوری فدرال یوگوسلاوی بود را صادر نمود. این عمل حذف موثر هر دو نوع مصونیت شخصی و شغلی را نزد دادگاه‌های خاص^[۲۳۰] تصدیق می کند.
از سوی دیگر نمی‌توان مبانی اعطای مصونیت را نیز نادیده گرفت. با اینحال اختیار شورا در زمینه تأسیس دادگاه، ناشی از منشور ملل متحد می‌باشد که دولت‌ها با عضویت در سازمان ملل به رعایت قواعد آن متعهد می‌شوند. در نتیجه مقامات دولتی با ارتکاب عملی خلاف حقوق بین‌الملل که با عضویت در دیوان ملزم به رعایت آن شده‌اند تعهد خود را زیر پا گذاشته و نمی‌توانند به مصونیت به عنوان یک قاعده دیگر حقوق بین‌الملل استناد کنند. همچنین جنایات بین‌المللی به خودی خود اعمال خلاف حقوق بین‌الملل محسوب می‌شوند در نتیجه چنین اعمالی را نمی‌توان وظیفه یک مقام دولتی محسوب نمود و در جهت حسن انجام آن مصونیت اعطا کرد.
مقامات صرب جمهوری فدرال یوگوسلاوی اعتقاد داشتند برخی از مقامات که در کیفرخواست هم ردیف اسلوبودان میلوشویچ قرار داشتند از جمله وزیر امور خارجه پیشین و رئیس جمهور وقت صرب آقای میلوتونوویچ را نمی‌توان دستگیر کرد زیرا بر اساس قانون فدرال از مصونیت برخوردارند. اما نکته اصلی آن است که قاعده حاکم در این قضیه، اساسنامه دادگاه یوگوسلاوی بود که بر اساس فصل هفت منشور تشکیل شده بود و در نتیجه به موجب اصل ۱۰۳ منشور ملل متحد، اصول این منشور نسبت به معاهدات مغایر، قواعد عرفی و نیز قانون داخلی در اولویت قرار دارد.
تشکیل دو دیوان یوگوسلاوی و روآندا بر مبنای اختیارات شورای امنیت و در جهت اعاده صلح و امنیت بین‌‍‌‌المللی بود. در نتیجه تنها زمانی می‌توان به چنین هدفی دست یافت که مرتکبین جرایم بین‌المللی شخصاً دارای مسئولیت بوده و محاکمه و مجازات شوند. از سوی دیگر همانطور که پیش‌تر اشاره گردید جرایم بین‌المللی غالباً توسط مقامات بلندپایه یا با مشارکت آنان تحقق می‌یابد. در نتیجه برخورداری از مصونیت مانع بزرگی در برابر مرجعی خواهد بود که جهت محاکمه جنایتکاران و اعاده صلح و امنیت بین‌المللی تشکیل شده است.
مبحث سوم: دیوان کیفری بین‌المللی و امکان استناد به قاعده مصونیت کیفری
در جنایات بین‌المللی
با وجود محدودیت زمانی و مکانی دادگاه‌های یوگوسلاوی سابق و روآندا و نیز ویژگی موقتی بودن این دو دادگاه، موفقیت نسبی این دو نهاد، محرکی جهت ایجاد یک دیوان کیفری بین‌المللی با صلاحیت جهانی گشت. نهادی که بتواند پاسخگوی تخلفاتی که در هر جای دنیا واقع می‌شود، باشد. از این رو مجمع عمومی سازمان ملل متحد در سال ۱۹۹۶ کمیته مقدماتی مربوط به تأسیس دیوان کیفری بین‌المللی را ایجاد نمود و این کمیته در نهایت یک پیش‌نویس را به کنفرانس دیپلماتیک رم ۱۹۹۸ تسلیم کرد. در نهایت این کنفرانس اساسنامه دیوان کیفری بین‌المللی را با ۱۲۰ رأی موافق، ۷ رأی مخالف^[۲۳۱] و ۲۰ رأی ممتنع امضاء نمود.
بدون شک یکی از مباحث مهم در زمینه رسیدگی دیوان به جنایات بین‌المللی تحت صلاحیتش، مسئله مصونیت مقامات دولت‌هاست. هرچند محاکم بین‌المللی که پیش از دیوان، جهت رسیدگی به جنایات بین‌المللی تشکیل شده‌اند، مصونیت مقامات دولت‌ها را مانع از اعمال صلاحیت کیفری خویش ندانسته‌اند، با این وجود، مسئله مصونیت نزد دیوان کیفری بین‌المللی به دلیل گستره کشورهای تحت صلاحیت دیوان دارای پیچیدگی‌های خاص خود می‌باشد.
در این مبحث و در جهت تبیین رژیم مصونیت مقامات کشورها، نزد دیوان کیفری بین‌المللی، ابتدا مسئله مصونیت مقامات دولت‌ها در رابطه بین دیوان و دولت‌های عضو بررسی شده و سپس به مسئله مصونیت مقامات دولت‌ها در مورد خاص ارجاع یک وضعیت از سوی شورای امنیت پرداخته خواهد شد. در نهایت رابطه دیوان با دولت‌های غیر عضو، در غیر از موارد ارجاع شورای امنیت، از منظر مصونیت مقامات دولت‌ها بررسی می‌گردد.
گفتار اول: استناد به مصونیت کیفری توسط مقامات دولت‌های عضو دیوان کیفری بین‌المللی
دولت‌های عضو اساسنامه دیوان کیفری بین‌المللی، طرفین یک معاهده چندجانبه می‌باشند که متعهد به رعایت قواعد این معاهده‌اند. به دلیل ویژگی خاص جنایاتی که تحت صلاحیت دیوان قرار دارد، مسئله محاکمه مقامات دولت‌ها و مواجه با مقوله مصونیت، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
الف) اساسنامه دیوان و مسئله مصونیت
دیوان کیفری بین‌المللی صلاحیت رسیدگی به جنایات بین‌المللی مصرح در اساسنامه^[۲۳۲] خویش را در محدوده جغرافیایی دول عضو و نیز جرایم ارتکابی توسط اتباع دول عضو در سایر کشورها را دارد. در زمینه مصونیت مقامات دولتی متهم به ارتکاب جنایات بین‌المللی، ماده ۲۷ اساسنامه رم اعلام می‌دارد:
مقررات این اساسنامه باید نسبت به همه افراد به صورت برابر و بدون هیچ تبعیضی بر پایه سمت رسمی، اجرا گردد. به ویژه سمت رسمی تحت عنوان رئیس دولت یا حکومت، یک عضو حکومت یا پارلمان، یک نماینده منتخب یا مأمور حکومت، در هیچ حالتی نباید شخصی را از مسئولیت کیفری تحت این اساسنامه مستثنی نماید. و نیز نباید به خودی خود مبنایی جهت کاهش مجازات محسوب شود.
مصونیت‌ها یا قواعد شکلی خاص که ممکن است از سمت رسمی یک فرد ناشی شود، خواه بر مبنای حقوق داخلی باشد یا حقوق بین‌الملل، نباید مانع اعمال صلاحیت دیوان بر چنین شخصی گردد.
بنابراین دیوان کیفری بین‌المللی صراحتاً مصونیت‌های ناشی از حقوق عرفی و قراردادی که حقوق بین‌الملل یا قوانین داخلی کشورها به واسطه سمت رسمی اشخاص اعطا نموده‌اند را مانع مسئولیت کیفری فرد و پیگرد وی در پیشگاه دیوان نمی‌داند. آیا می‌توان گفت که » چنین نظریه‌ای کاملاً با نظریه سنتی حقوق بین‌الملل در زمینه مصونیت متفاوت است.«^[۲۳۳]
در پاسخ، باید به این مسئله اشاره نمود که نظراتی همچون رأی مجلس اعیان انگلستان در قضیه پینوشه و دیوان عالی فرانسه در قضیه قذافی محدود به مسئولیت کیفری مقامات فعلی و سابق نزد محاکم داخلی کشورها می‌باشد. هرچند همین آراء و نظرات نیز بر عدم مصونیت مقامات دولتی متهم به جنایات بین‌المللی نزد مراجع صالح بین‌المللی حتی در زمان تصدی مقام صحه گذاشته‌اند. دیوان بین‌المللی دادگستری در دعوای کنگو علیه بلژیک ضمن تبیین رژیم مصونیت وزیر امور خارجه و اعلام ناتوانی دادگاه‌های داخلی سایر کشورها در پیگرد وزیر امور خارجه متصدی مقام حتی در موارد جنایات بین‌‍‌المللی اعلام نمود که وزیر امورخارجه فعلی (و به تبع آن رئیس دولت و سایر مقامات دولتی) نزد محاکم صالح بین‌المللی به اتهام ارتکاب جنایات بین‌المللی قابل پیگرد بوده و از مصونیت برخوردار نخواهد بود.^[۲۳۴]
چنین نظریه‌ای با مقررات اساسنامه و رویه دادگاه‌های بین‌المللی یوگوسلاوی سابق و روآندا نیز مطابقت دارد و این محاکم نیز مصونیت را مانع اعمال صلاحیت خویش نمی‌دانند. همچنین اصول منشور نورنبرگ که به تصویب مجمع عمومی سازمان ملل رسیده است نیز برخورداری از مصونیت‌های شخصی و شغلی را مانع اعمال صلاحیت دادگاه صالح بین‌المللی بر متهمان جنایات بین‌المللی نمی‌داند. رویه دیوان بین‌المللی کیفری نیز نشان‌دهنده آن است که دیوان در عمل نیز بر طبق اساسنامه، مصونیت‌ها را مانع از اعمال صلاحیت خویش بر مقامات دولتی برخوردار از مصونیت ندانسته است.
ب) تعهد اعضا به همکاری با دیوان بین المللی کیفری
در ماده ۸۶ اساسنامه رم آمده است: دولت‌های عضو، بر اساس شروط این اساسنامه، باید همکاری کامل را در پیگرد و محاکمه جرایم تحت صلاحیت دیوان، مبذول دارند.^[۲۳۵]
در نتیجه، کشورهای عضو دیوان ملزم به همکاری با این نهاد و چشم‌پوشی از مصونیت مقامات دولت‌ها، که دیوان حکم بازداشت آنها را صادر می‌کند، می‌باشند. اما مسئله آن است که چنین تعهدی در تقابل با سایر تعهدات دول عضو دیوان از جمله معاهده ۱۹۶۱ وین در زمینه مزایا و مصونیت‌های دیپلماتیک نمی‌باشد؟
اساسنامه رم اعلام نموده است که مقررات این معاهده مانع از اجرای سایر تعهدات بین‌المللی دولت‌های عضو نمی‌گردد. اما دولت‌های عضو دیوان با پذیرش اساسنامه این دیوان، ملزم به چشم پوشی از مصونیت مرتکبین جنایات بین‌المللی می‌باشند. از یک سو چنین جنایاتی نمی‌تواند به عنوان وظیفه مقامات دولت‌ها محسوب گردد. چراکه معاهده ۱۹۶۱ وین هدف مصونیت‌های اعطایی را تضمین حسن انجام وظیفه نمایندگان دولت‌ها می‌داند و از سوی دیگر به نظر می‌رسد چشم‌پوشی از مصونیت‌ها در موارد جنایات بین‌المللی از جمله قواعد عرفی بین‌المللی محسوب می شود.
دیوان بین‌المللی دادگستری در نظریه مشورتی خود در پرونده حق شرط نسبت به معاهده منع نسل‌زدایی مقرر داشت که ” اصول مندرج در معاهده، اصولی هستند که ملل متمدن حتی بدون هیچ‌گونه تعهد قراردادی آن‌ ها را برای دولت‌ها الزام‌آور می‌دانند. “^[۲۳۶] در زمره این اصول، اصلی است که ماده ۴ معاهده منع نسل‌زدایی بر آن بنا شده و به موجب آن ” افرادی که مرتکب نسل‌زدایی می‌شوند … مجازات خواهند شد، اعم از اینکه آن افراد طبق قانون اساسی مسئولیت حکومت را برعهده داشته باشند، یا مقام دولتی یا افراد خصوصی باشند. “^[۲۳۷] در نتیجه اعمال صلاحیت دیوان بین‌المللی کیفری بر اساس مبانی صلاحیتی مصرح در اساسنامه رم کشورهای عضو را متعهد به همکاری و چشم‌پوشی از مصونیت سران کشورها و سایر مقامات دولتی خویش یا سایر دول عضو می کند.
ج) مبانی مصونیت کیفری و عدم مصونیت نزد دیوان
همانطور که پیش از این نیز گفته شد اعطای مصونیت کیفری به مقامات دولت‌ها بر مبنای رعایت دو اصل تساوی حاکمیت‌ها و الزامات ناشی از حسن انجام وظایف نمایندگی می‌باشد. دیوان کیفری بین‌المللی به عنوان نهادی بین‌المللی نتیجه تشریک مساعی دولت‌ها جهت پیگرد و محاکمه مرتکبین جنایات بین‌المللی می‌باشد. در واقع دولت‌ها با عضویت در این نهاد بین‌المللی استثنائی را بر اصل حاکمیت خویش می‌پذیرند تا عدالت کیفری و منع بی‌کیفری در جهان محقق شود. در نتیجه عدم مصونیت مقامات دولت‌ها نافی اصل تساوی حاکمیت‌ها نمی‌باشد. زیرا از طرفی این دیوان یک محکمه بین‌المللی است که با رضایت دولت‌ها تشکیل شده و از سوی دیگر اصل صلاحیت تکمیلی دیوان به دولت‌ها این اجازه را می‌دهد تا بدواً با محاکمه مرتکبین جنایات بین‌المللی از اعمال صلاحیت دیوان و محدود شدن حاکمیت خویش پیشگیری نمایند. از سوی دیگر جامعه جهانی جنایات بین‌المللی را اعمال خلاف حقوق بین‌الملل می‌داند. در نتیجه چنین عملی نمی‌تواند وظیفه مقامات دولتی محسوب شود که در جهت تضمین حسن انجام آن نیز مصونیت اعطا گردد.
گفتار دوم: استناد به مصونیت کیفری در موارد ارجاع شورای امنیت
شورای امنیت سازمان ملل متحد به پشتوانه اختیاراتی که در حفظ صلح و امنیت بین‌المللی دارد اقدام به تشکیل دو دادگاه کیفری بین‌المللی برای یوگوسلاوی سابق و روآندا نمود. از این رو مسئله رابطه بین این شورا و دیوان کیفری بین‌المللی از مهمترین مباحث کنفرانس رم بود. شورای امنیت و اعضای آن نمی‌توانستند نسبت به نقش و رابطه شورای امنیت و دیوان بی‌تفاوت باشند. به خصوص که اعضای دائم این شورا و به ویژه ایالات متحده آمریکا معتقد بودند که اگر دیوان بتواند مستقل از شورا به جنایات بین‌المللی از جمله جنایت تجاوز رسیدگی نماید، مقررات منشور ملل متحد نادیده گرفته خواهد شد. این کشورها معتقد بودند که دیوان بایستی با اجازه شورای امنیت اقدام به رسیدگی نماید. این در حالی بود که بسیاری از کشورها به استقلال کامل دیوان اعتقاد داشتند. در نهایت اساسنامه رم راه حلی بینابین را برگزید.
الف) رابطه دیوان و شورای امنیت سازمان ملل
بر اساس فصل هفتم منشور ملل متحد شورای امنیت سازمان ملل بر مبنای وظیفه خویش در جهت حفظ و اعاده صلح و امنیت بین‌المللی قادر به اتخاذ تصمیمات لازم می‌باشد. بر طبق ماده ۴۱ این منشور اتخاذ تصمیمی به غیر از قوه قاهره به وسیله شورای امنیت تعهد دولت‌های عضو، پیرامون همکاری با این شورا را در پی دارد. بر همین مبنا شورای امنیت سازمان ملل قادر است تا در صورت تشخیص اینکه صلح و امنیت بین‌المللی به واسطه جرایم تحت صلاحیت دیوان کیفری بین‌المللی به خطر افتاده است وضعیت^[۲۳۸] خاصی را به دیوان ارجاع دهد.^[۲۳۹] ماده ۱۳ اساسنامه دیوان کیفری بین‌ا‌المللی اعلام نموده است که در چنین حالتی دیوان ملزم به پیگیری وضعیت ارجاعی بوده و همه کشورها نیز در این زمینه باید با دیوان همکاری نمایند. از سوی دیگر بر طبق ماده ۱۶ اساسنامه دیوان، شورای امنیت قادر است تا با صدور قطعنامه ای بر اساس ماده ۴۱ منشور آغاز یا ادامه هرگونه تحقیق یا پیگرد قانونی توسط دیوان را به مدت ۱۲ ماه تعلیق نماید. این تعلیق در صورت وجود همان شرایط توسط شورای امنیت قابل تمدید می‌باشد.
قابل ذکر است که دیوان با تشخیص وقوع جرایم تحت صلاحیتش در وضعیت ارجاعی توسط شورای امنیت، اقدام به تشکیل پرونده می کند. فارغ از اینکه دولت محل ارتکاب جرایم یا دولت متبوع مرتکبین جرم، صلاحیت دیوان را پذیرفته باشد یا خیر. بنابراین ارجاع یک وضعیت از سوی شورای امنیت، صلاحیت مکانی دیوان را گسترش داده و نامحدود می‌کند و استثنائی بر اصل نسبی بودن معاهدات می‌باشد.^[۲۴۰] چرا که ممکن است دولتی که صلاحیت دیوان را نپذیرفته تحت صلاحیت دیوان قرار گیرد. وضعیت سودان و لیبی در دیوان کیفری بین‌المللی بر اساس ارجاع شورای امنیت در حال رسیدگی است.
ب) مصونیت در موارد ارجاع شورای امنیت سازمان ملل
در موارد ارجاع یک وضعیت توسط شورای امنیت سازمان ملل متحد، اگر کشور متبوع متهم عضو دیوان باشد، عدم مصونیت وی بر مبنای تعهدات ناشی از اساسنامه این دیوان آشکار است. اما در صورتی که ارجاع یک وضعیت مربوط به یک کشور غیر عضو باشد همانگونه که گفته شد چنین کشوری تحت صلاحیت دیوان قرار گرفته و متعهد به همکاری با دیوان و اجرای مقررات اساسنامه از جمله ماده ۲۷ آن در زمینه مصونیت مقامات رسمی می‌باشد. در واقع، سازوکار تعبیه شده در دیوان به نحوی است که حتی مقامات و اتباع دولت‌هایی که عضو اساسنامه رم نیستند، نتوانند با استناد به اصل رضایت در حل و فصل اختلافات و معاهدات بین‌المللی از کیفر اعمال خویش بگریزند و نظم عمومی بین‌المللی و چه بسا نظم داخلی کشورها را مختل سازند. در نتیجه مقامات این دولت‌ها نمی‌توانند به مصونیت ناشی از سمت رسمی خویش استناد نمایند.
ج) تعهد کشورها در موارد ارجاع شورای امنیت سازمان ملل
همانگونه که پیش از این نیز گفته شد اعضای دیوان ملزم به همکاری با دیوان و رعایت مقررات اساسنامه آن از جمله چشم پوشی از مصونیت مقامات دولتی می‌باشند. چنین مسئولیتی شامل همه کشورهای عضو از جمله کشور متبوع متهم نیز می‌باشد. در موارد ارجاع شورای امنیت در صورتی که وضعیت ارجاع شده مربوط به یک کشور غیر عضو دیوان باشد این سوال مطرح می‌شود که کشورهای عضو و غیر عضو دیوان چه تعهدی در زمینه همکاری با دیوان دارند؟
کشورهای عضو دیوان به دلیل پذیرش اساسنامه متعهد به همکاری با دیوان و اجرای مقررات اساسنامه آن در چنین وضعیتی می‌باشند. اما در سال ۲۰۱۰ و پس از صدور کیفرخواست دادستان دیوان و پس از آن صدور قرار بازداشت بین‌المللی توسط دیوان علیه عمرالبشیر رئیس‌جمهور سودان، وی به کشورهای چاد و کنیا سفر نمود اما این دو کشور که از اعضای دیوان به شمار می‌روند از اجرای تعهد خود مبنی بر دستگیری و تحویل وی خودداری نمودند. در نتیجه شعبه اول بدوی دیوان در یادداشتی به شورای امنیت سازمان ملل و مجمع کشورهای عضو دیوان کیفری بین‌المللی ، عدم همکاری این دو کشور عضو دیوان را اعلام نمود.^[۲۴۱] از سوی دیگر، کشور غیر عضو دیوان که به واسطه ارجاع شورای امنیت تحت صلاحیت دیوان قرارگرفته است طبق بند ۱ ماده ۵۹ متعهد به همکاری با دیوان در زمینه دستگیری و تحویل متهمین و به طریق اولی چشم پوشی از مصونیت مقامات خویش می‌باشد. در زمینه تعهد کشورهای غیر عضو نیز می‌توان گفت چنین تعهدی در زمینه همکاری جهت چشم‌پوشی از مصونیت مقامات سایر دولت‌ها و دستگیری و تحویل آن‌ ها به وجود نمی‌آید^[۲۴۲] مگر آنکه قطعنامه شورای امنیت دولت‌ها را متعهد به همکاری نماید.
د) پرونده عمرالبشیر در دیوان بین‌المللی کیفری
پس از آنکه شورای امنیت سازمان ملل متحد طی قطعنامه ۱۹۵۳، وضعیت دارفور سودان را به واسطه تجاوزات حقوق بشری و حقوق بشردوستانه که هیئت تحقیق سازمان ملل گزارش نموده بود به دیوان کیفری بین‌المللی ارجاع نمود، دادستان دیوان آقای ” لوئیز مورنو اوکامپو “^[۲۴۳] پس از انجام تحقیقات لازم پرونده‌ای علیه چند تن از مقامات سودان از جمله عمرالبشیر رئیس جمهور سودان تشکیل و از شعبه اول بدوی دیوان درخواست صدور قرار بازداشت این افراد را نمود. این شعبه در ۴ مارچ ۲۰۰۹ اولین حکم دستگیری را علیه عمرالبشیر به اتهام انجام جرایم جنگی و جرایم علیه بشریت صادر نمود. همچنین در پاسخ به درخواست دادستان، شعبه اول بدوی در تاریخ ۱۲ جولای ۲۰۱۰ حکم دستگیری دوم عمرالبشیر را به اتهام نسل‌زدایی صادر نمود. هرچند عمرالبشیر در زمان وقوع جرایم فوق رئیس جمهور سودان بوده و در زمان صدور حکم بازداشت نیز این سمت را در اختیار داشت با این‌حال به استناد ماده ۲۷ اساسنامه دیوان، وی قادر به استناد به مصونیت‌های ناشی از تصدی مقام خویش نبود. در نتیجه کشورهای عضو دیوان ملتزم به همکاری با دیوان در زمینه چشم پوشی از مصونیت وی و دستگیری و تحویل وی به دیوان می‌باشند. هرچند در عمل چنین اتفاقی رخ نداد و همانگونه که پیشتر اشاره شد دولت‌های کنیا و چاد از دستگیری و تحویل وی به دیوان در زمان سفر عمرالبشیر به این دو کشور خودداری نمودند. این عدم همکاری توسط دولت‌های غیر عضو هم مشاهده می‌شود. هرچند این دولت‌ها تعهدی به همکاری با دیوان و رعایت اساسنامه آن ندارند. از جمله می‌توان به سفر عمرالبشیر به ایران جهت شرکت در کنفرانس ضد تروریسم تهران و عدم همکاری ایران در زمینه حکم صادره علیه وی با دیوان اشاره نمود.^[۲۴۴] همچنین پس از این اجلاس وی به کشور چین نیز سفر نمود. چین یکی از اعضای دائم شورای امنیت می‌باشد که رسیدگی به پرونده عمرالبشیر در دیوان کیفری بین‌المللی بر اساس قطعنامه این شورا صورت می‌گیرد. و این کشور از حق وتو خویش در این قطعنامه استفاده ننمود که از آن می‌توان رضایت ضمنی نسبت به رسیدگی وضعیت سودان را برداشت نمود. اما چین نیز از دستگیری و تحویل وی به دیوان بین‌المللی کیفری استنکاف نمود.^[۲۴۵]
ه) پرونده معمر قذافی نزد دیوان بین‌المللی کیفری^[۲۴۶]
قطعنامه ۱۹۷۰ شورای امنیت سازمان ملل در تاریخ ۲۶ فوریه ۲۰۱۱ صادر شد و وضعیت جمهوری عربی لیبی از بازه زمانی ۱۵ فوریه، (مطابق بندهای ۴ تا ۸ قطعنامه) به دیوان کیفری بین‌المللی ارجاع گردید. هرچند لیبی عضو دیوان نیست اما ارجاع صورت گرفته توسط شورای امنیت این کشور را تحت صلاحیت قهری^[۲۴۷] دیوان قرار داد. دادستان دیوان پس از بررسی وضعیت ارجاعی، پرونده‌ای علیه معمر قذافی رهبر لیبی، سیف‌السلام قذافی فرزند وی^[۲۴۸] و نیز عبدالله السنوسی مسئول دستگاه اطلاعاتی لیبی تشکیل داد و درخواست صدور حکم دستگیری این سه نفر را نمود. شعبه اول بدوی در پاسخ به درخواست دادستان دیوان حکم دستگیری هر سه متهم را صادر نمود. معمر قذافی به عنوان رئیس کشور از مصونیت‌های مبتنی بر حقوق بین‌الملل عرفی ناشی از تصدی چنین مقامی برخوردار است. هرچند چنین مصونیتی در این پرونده نزد دیوان، شامل حال وی نخواهد شد و کشورهای عضو دیوان متعهدند تا همکاری‌های لازم جهت چشم‌پوشی از مصونیت وی و دستگیری و تحویلش به دیوان را انجام دهند. هرچند اتحادیه آفریقا در جلسه ۲ جولای ۲۰۱۱ از اعضای خود خواست تا حکم دستگیری معمر قذافی که به وسیله دیوان کیفری بین‌المللی صادر شده است را نادیده گرفته و در این زمینه با این دیوان همکاری نکنند. این در حالی است که ۳۱ کشور از ۵۳ عضو اتحادیه آفریقا عضو اساسنامه دیوان بوده و بنابراین متعهد به همکاری با دیوان در این زمینه می‌باشند. همانگونه که پیش از این نیز اشاره شد کشورهای غیر عضو، تعهدی به همکاری با دیوان ندارند و قطعنامه شورای امنیت نیز چنین تعهدی را اعلام ننموده است.
گفتار سوم: استناد به مصونیت کیفری توسط مقامات دولت‌‌های غیر عضو
در غیر مورد ارجاع شورای امنیت
همانگونه که عنوان شد، دیوان بین‌المللی کیفری، صلاحیت خود را در زمینه جرایم مصرح در اساسنامه خویش تنها نسبت به کشور‌های عضو و اتباع آن‌ ها اعمال خواهد کرد. همچنین اشاره شد که در صورت ارجاع یک وضعیت به دیوان از سوی شورای امنیت، صلاحیت دیوان نسبت به کشورهای غیر عضو نیز گسترش می‌یابد. در نتیجه اتباع کشورهایی که صلاحیت دیوان بین‌المللی کیفری را نپذیرفته‌اند از رسیدگی نزد دیوان مصونیت دارند. این مسئله از اصل رضایت و اصل نسبی بودن معاهدات ناشی می‌گردد.
در ماده ۳۵ معاهده وین در زمینه حقوق معاهدات آمده است که معاهده زمانی برای ثالث ایجاد تعهد می کند که طرفین معاهده قصد ایجاد چنین تعهدی را داشته باشند و طرف ثالث نیز به ایجاد این تعهد رضایت داده باشد. از سوی دیگر ماده ۳۴ همین معاهده اعلام کرده ‌است که یک معاهده هیچ‌گونه حقوق و تعهدی را بدون رضایت ثالث برای وی ایجاد نمی‌کند. نتیجه آنکه اولاً هیچ دولتی بدون رضایت خویش تحت صلاحیت دیوان بین‌المللی کیفری قرار نخواهد گرفت (جز در موارد ارجاع شورای امنیت) و ثانیاً تعهد اعضای دیوان در قبال این محکمه هیچگونه اثری بر دولتی غیر عضو نخواهد داشت، مگر با رضایت آن دولت ثالث.
بحث مصونیت مقامات دولت‌ها نزد دیوان، از جنبه دیگری نیز قابل بررسی می‌باشد. بر مبنای بند ۵ (آ) ماده ۸۷ اساسنامه رم، دیوان می‌تواند طی یک توافقنامه خاص با یک کشور غیر عضو برای همکاری با دیوان دعوت نماید. چنین همکاری به طور کلی، شامل دستگیری و تسلیم متهم، همکاری در ارائه اسناد و مدارک و اخذ شهادت و غیره می‌باشد. نحوه همکاری در توافقنامه خاص، بین دیوان و کشور غیر عضو مشخص می‌گردد. بدیهی است کشورهای عضو دیوان متعهد به همکاری با دیوان در این زمینه بوده و عقد موافقتنامه تنها مختص کشورهای غیر عضو دیوان است. مسئله اینجاست که آیا تعهد به همکاری از جمله در مواردی مانند ادای شهادت،دستگیری و تسلیم، اعم از آنکه ناشی از تعهد نسبت به اساسنامه باشد و یا ناشی از یک موافقت‌نامه خاص، مصونیت مقامات دولتی را تحت تأثیر قرار می‌دهد یا خیر؟
در پاسخ باید گفت که بند ۱ ماده ۹۸ اساسنامه رم عنوان می‌دارد که دادگاه ممکن است از ادامه یک درخواست همکاری یا تسلیم متهم منصرف شود، در صورتی که، این درخواست متضمن آن باشد که دولت متعهد به همکاری، در تناقض با تعهدات مبتنی بر حقوق بین‌الملل خویش در زمینه مصونیت سیاسی یا دیپلماتیک، اشخاص یا اموال، نسبت به دولت ثالث عمل کند. مگر آنکه دیوان ابتداعاً رضایت دولت ثالث برای چشم‌پوشی از مصونیت را جلب نموده باشد.
به نظر می‌رسد هدف این ماده از اساسنامه کشور‌های غیر عضو دیوان می‌باشد. در واقع یک دولت غیر عضو دیوان تعهدی به همکاری با دیوان ندارد. در نتیجه، اگر یک درخواست همکاری از کشورهای عضو دیوان یا غیر عضو، من‌جمله ایراد شهادت یا سایر وجوه همکاری مانند دستگیری و تحویل اتباع یا اموال دولت غیر عضوی را شامل شود، رعایت مصونیت‌های مبتنی بر حقوق بین‌الملل توسط کشور همکاری کننده ضروری است. این مسئله بیانگر آن است که هرچند کشورهای عضو دیوان و کشورهای غیر عضوی که توافقنامه خاص همکاری با دیوان دارند متعهد به همکاری با دیوان هستند اما چنین تعهدی موجب نمی‌شود تا مصونیت‌های قانونی اشخاص و اموال کشور ثالث را نادیده بگیرند.
این ماده با تلاش ایالات متحده در اساسنامه گنجانده شد تا با توسل به این اصل و انعقاد قرارداد با سایر کشورها، زمینه مصونیت اتباع خویش را از صلاحیت دیوان فراهم آورد. تا کنون ایالات متحده با بیش از یکصد کشور در این زمینه توافقنامه به امضاء رسانیده است. در نتیجه ممکن است بر اساس چنین توافقاتی افرادی غیر از مقامات دولتی یا دیپلمات‌ها نیز موضوع چنین مصونیتی قرار گیرند.

(۵۵-۲)
این فرمول بازگشتی محاسبه جملات دیگر سری (۵۴-۲) را امکان پذیر می­سازد، البته با مشتقگیری و انتگرالگیری ساده از جملات قبلی. اکنون تابع را به صورت زیر می­توان بیان نمود،
(۵۶-۲)
و انتگرال فاز کوانتمی به صورت زیر در می ­آید،
(۵۷-۲)
برای راحتی ، جمع بر روی و را می­توان طوری مرتب نمود که بخش اول شامل جملاتی باشد که و یک جایگشت را نشان دهند و بخش دوم تنها در یک جفت با هم تفاوت داشته باشند و . . . . پس از انجام این عمل، ساده سازی های معینی امکان­ پذیر می­ شود. هر کدام از جمله که در آنها شود، هنگامیکه بر روی ها انتگرالگیری شوند، نتایج یکسانی را در بر دارند، بنابراین در ها متقارن اند و نمی ­توانند در صورت وابسته بودن به مشکلی بوجود آورند. بنابراین برای جایگشت یکسان(مثل هم) تابع را با مقدارش می­توان جایگزین نمود. برای جملاتی که و در جایگشت دو ذره با هم تفاوت دارند ساده سازی های مشابهی را می­توان انجام داد، و فقط لازم است از دو تابع و استفاده نمود، البته بسته به دو جایگشت جفت های و بدون در نظر گرفتن اینکه کدام جفت از مختصات تکانه درگیر می­شوند. با این اوصاف انتگرال (۵۷-۲) را به صورت زیر می­توان نوشت:

(۵۸-۲)
و زمانی که از طریق معادله (۵۵-۲) در معادله (۵۸-۲) جایگزین شود و انتگرال­ها بر روی مختصات تکانه گرفته شود، نتیجه آن به صورت زیر در می ­آید:
(۵۹-۲)
سه جمله اول معادله سری جاهایی در که دارای جایگشت یکسان هستند نگه داشته شده ­اند، و در دو جمله اول ، بخشی که جایگشت­شان در دو ذره فرق دارد نیز حذف نشده است. نتیجه بخش اول با آنچه که ویگنر بدست آورده بود توافق دارد، و بخش دوم با آنچه که بلاخ و گراپر بدست آوردند یکسان است. از آنجایی که نوشتن تقریب های مراتب بالاتر طولانی اند از نوشتن آنها خود داری کردیم. اگرچه می­­توان آنها را توسط فرآیندهای مشتق­گیری و انتگرالگیری ساده و فرمول بازگشتی (۵۵٫۲) محاسبه نمود. در یک مسئله واقعی، با در نظر گرفتن یک پتانسیل معلوم شکل این معادلات بسیار ساده­تر در نظر گرفته می­ شود. در حالتی که برهمکنش بین ذرات ضعیف باشد، مانند برهمکنش بین مولکولهای گاز در فشار پائین مرتب سازی جملات در معادله (۵۷-۲) به اندازه آنها بستگی دارد. به علت عامل ، نسبت هر جمله به جمله قبل آن با مشخص می­ شود که مرتبه بزرگی ضریب دوم ویریال به ، کل حجم ظرف محدود کننده است. دیواره های ظرف را می­توان توسط سد پتانسیل بلندی نشان داد که موجب ازبین رفتن در فضای پیکربندی خارج ظرف می­ شود. در عمل صرفنظر کردن از اصلاحات کوچک معادل است با محدود کردن انتگرال ها در فضای داخل ظرف.

-۵-۲ معادله حالت برای مخلوط مایع افزایشی^[۳۶]

جواب انتگرال معادله (PY^[37]) برای مخلوط مایعات کروی سخت توسط لبویچ^[۳۸][۴۰] با بهره گرفتن از دو روش ویریال و تراکم­پذیری محاسبه شده است. کمی بعد، همین دانشمند [۴۱] بیانی را برای مقادیر تماسی توابع توزیع یا توابع همبستگی جفتی^[۳۹] ، برای ذرات در مخلوط و معادله حالت در زمینه SPT ارائه کرد. برای مایع خالص، معادله حالت بدست آمده از روش SPT با معادله­ای که از روش تراکم­پذیریPY بدست آمد مطابقت داشت.
چند سال بعد معادله حالت پیشرفته­تری تحت عنوان BMCSL، به طور مستقل توسط توماس بابلیک^[۴۰] [۴۲] و غلامعلی منصوری [۴۳] ارائه شد. این دانشمندان از معادله SPT شروع کرده و تبدیلات ابتکاری را معرفی کردند که، برای مایع خالص، این رهیافت معادله SPT را به معادلات کاراناهان-اشتارلینگ^[۴۱] [۴۴] بدل می­کرد. منصوری هم توسط ترکیب معادلات ویریال PY و تراکم­پذیری به همان معادله برای مخلوط دست یافت. و هنگامیکه این معادله برای مایع کروی سخت بکار برده شد، به معادله CS تبدیل شد.
شاید بعد از آن، علاقه به این نوع مخلوط ها کاهش یافته باشد، اما در سالهای اخیر میزان تحقیقات اختصاص یافته به این موضوع به طور قابل ملاحظه­ای افزایش یافته است. بخشی از تحقیقات اخیر به این قضیه اختصاص یافته است که آیا در سیستم به علت اختلاف زیاد در شعاع ذرات موجود جداشدن فازها یا ذرات اتفاق می­افتد یا نه، یا اینکه این افزایش به علت مطالعه حالت تعادل جامد-مایع می­باشد [۴۵-۴۷]. بقیه تلاشها بر روی راهی مطمئن جهت ارتقاء بیان معادله BMCSL برای مقادیر نقطه تماس توابع توزیع شعاعی متمرکز شده است [۴۹ و۴۸]. معادلات جدید حالت نیز برای مخلوط مایعات افزایشی کروی سخت ارائه شده ­اند.
علت ادامه این تمایلات در این سالها به شرایط توافق برای خصوصیات ترمودینامیکی از این نوع مخلوطها، مربوط است. منظور ما از شرایط توافق هم شامل بیانهای مجانبی خصوصیات ترمودینامیکی یا ارتباطات دقیق بین خصوصیات مختلف ترمودینامیکی می­باشد. بعضی از این شرایط به مقادیر نقطه تماس تابع توزیع [۴۱ و۵۰]، یا به مشتقات تابع توزیع نسبت به شعاع یکی از ذرات برمی­گردد [۵۱]. سایر شرایط مربوط به پتانسیل شیمیایی یا مشتقات آن نسبت به شعاع یکی از ذرات می­باشد [۵۲].
در این بخش روی شرایط توافق از نوع اول متمرکز می­شویم، یعنی آنهایی که مربوط به مقادیر نقطه تماس تابع توزیع شعاعی هستند.

۱-۵-۲ - شرایط توافق مربوط به مقادیر نقطه تماس تابع توزیع شعاعی برای یک مخلوط دوتایی کروی سخت

برای یک مخلوط مایع کروی سخت. نظریه ویریال را می­تون به صورت زیر بیان نمود:
(۶۰-۲)
که چگالی تعداد ذرات بر واحد حجم ، و کسر مولی ذرات و ، مقدار تماسی PCF^[42] می­باشد. برای ذرات و با شعاع های و شعاع افزایشی معادل با است. باید شرایط ویژه­ای را برآورده نماید، بعضی از این شروط جزئی اند اما برای استفاده های بعدی آنها را در نظر خواهیم گرفت. در اینجا مخلوط دوتایی با کسر پکیدگی زیر را بررسی می­کنیم:
۱) در مقدار ، یا به طور معادل ، مخلوط به یک مایع خالص با ذرات کروی از نوع ۱ تبدیل می­ شود، بنابراین این
(۶۱-۲)
به طوری که مقدار تماسی برای تابع توزیع یک مایع خالص کروی سخت با شعاع است.
۲) وضعیتی مشابه برای حالت ، یا به طور معادل ، می­باشد که:
(۶۲-۲)
۳) زمانی که شود ذرات کره­های یکسان و تمییز ناپذیراند، بنابراین
(۶۳-۲)
۴) همینطور
(۶۴-۲)
۵) و:
(۶۵-۲)
سه شرط دیگر برای حالت ، بوجود می­آیند. در این حالت، ما مخلوطی از ذرات (نوع ۱) وذرات نقطه­ای (نوع ۲) داریم. عامل تراکم پذیری برای این ذرات دقیقاً توسط رابطه زیر داده می­ شود[۵۳]:
(۶۶-۲)
که عامل تراکم پذیری برای مایع خالص از ذرات کروی سخت با کسر پکیدگی و که عامل تراکم پذیری برای ذرات نقطه­ای در یک مخلوط با کره­هایی از نوع ۱می­باشد و برای همین ذرات کسرپکیدگی معادل است با عبارت . برای این مخلوط، عامل تراکم پذیری از معادله (۶۰٫۲) برابر است با :
(۶۷-۲)
که برای آن را می­توان به فرم زیر نوشت:
(۶۸-۲)
از آنجاییکه است، می­ شود و عبارت بالا نتیجه می­ شود.
۶) با این نتایج، دو شرط توافق دیگر برای بدست می ­آید. که اولین شرط از رابطه (۶۶-۲) و (۶۸-۲) نتیجه می­ شود. لذا داریم:
(۶۹-۲)
۷) با جاگذاری معادله فوق در (۶۷-۲) و مقایسه با معادله (۶۶-۲) به سادگی معادله زیر را بدست می­آوریم: (۷۰-۲)
همان تعریف معادله (۶۱-۲) را دارد.
۸) شرط بعدی ارتباط نزدیکی با دو شرط اخیر دارد:
(۷۱-۲)
هرچند این شرط احتیاج به دلایل بیشتری دارد. معادله حالت برای ذره نقطه­ای در حجم بطور دقیق توسط رابطه :
(۷۲-۲)
توصیف می­ شود که،
(۷۳-۲)
که همان در معادله (۷۱-۲) می­باشد. می­توان گفت که مقدار تماس تابع توزیع برای ذرات نقطه­ای را با بیان نظریه ویریال برای مایع خالص بدست آورد: