مراحل
گروه

گمارش تصادفی

پیش آزمون

متغیر مستقل (مداخله ی روان نمایشگری با محتوای معنوی)

پس آزمون

پیگیری

آزمایش

R

T1

X

T2

T3

کنترل

R

T1

-

T2

T3

۳-۳ متغیرهای پژوهش
الف)متغیر مستقل
متغیر مستقل در این پژوهش، عبارت است از عضویت گروهی (مداخله ی روان نمایشگری با محتوای معنوی).
ب) متغیرهای وابسته
متغیرهای وابسته در این پژوهش عبارتند از: نمرات پس آزمون و پیگیری شادی، لذت و سلامت روان.
ج)متغیر همگام
متغیر همگام در این پژوهش عبارت است از نمرات پیش آزمون که تأثیر آن در مراحل پس آزمون و پیگیری بر نمرات آزمودنی های گروه های آزمایش و کنترل، کنترل گردید.
د) متغیرهای پیش بین
متغیرهای نگرش مذهبی، شادی و لذت، در چارچوب مدل ساختاری ارائه شده در این پژوهش، به عنوان متغیر پیش بین در نظر گرفته شده اند.
ه) متغیرهای ملاک
متغیرهای شادی، لذت و سلامت روان، در چارچوب مدل ساختاری ارائه شده در این پژوهش به عنوان متغیر ملاک در نظر گرفته شده اند.
۳-۴ جامعه ی آماری
جامعه‌ی آماری این پژوهش، عبارت است از کلیه ‌ی دانشجویان مقطع کارشناسی دانشگاه اصفهان در سال تحصیلی۱۳۹۲-۱۳۹۱٫
۳-۵ حجم نمونه و روش نمونهگیری
روش نمونه گیری در این پژوهش، روش تصادفی چند مرحله ای بود. بر این اساس، از بین دانشکده های دانشگاه اصفهان، سه دانشکده به تصادف،‌ انتخاب و از بین رشته های تحصیلی مقطع کارشناسی هریک از این دانشکده ها دو رشته به تصادف، انتخاب شد. سپس از میان دانشجویان رشته های انتخاب شده،‌ تعداد ۲۰۰ نفر به تصادف، انتخاب شدند که در تحلیل های مربوط به مدل سازی معادلات ساختاری، مورد بررسی قرار گرفتند. از بین این افراد، ۴۲ نفر که دارای نمرات پایین تری در شادی، لذت و سلامت روان بوده و نیز متقاضی شرکت در جلسات روان نمایشگری بودند، انتخاب و به تصادف در دو گروه آزمایش و کنترل، گمارش شدند. در بین تعداد پرسشنامه هایی که مربوط به بخش مدل سازی معادلات ساختاری پژوهش بود، تعدادی از پرسشنامه ها به طور کامل و صحیح، تکمیل نشده بود و بنابراین از جریان پژوهش حذف شد و در نهایت تعداد ۱۷۵ آزمودنی برای تحلیل های مربوط به بخش مدل سازی معادلات ساختاری پژوهش، باقی ماندند. همچنین در طول اجرای جلسات مداخله، تعدادی از آزمودنی های گروه آزمایش به دلیل حضور غیرمستمر در جلسات، از جریان تحلیل ها حذف شدند و در نهایت تعداد ۱۵ نفر به عنوان نفرات نهایی گروه آزمایش، مورد تحلیل قرار گرفتند. به منظور حفظ تساوی تعداد دو گروه، ۵ نفر از اعضای گروه کنترل نیز به تصادف حذف گردیدند و هر دو گروه در نهایت با ۱۵ نفر (۳۰ نفر در مجموع دو گروه) در مراحل پس آزمون و پیگیری، مورد تحلیل قرار گرفتند.

۳-۶ ابزارهای پژوهش
در این پژوهش از پرسشنامه ی نگرش سنج مذهب، پرسشنامه ی شادکامی‌آکسفورد (OHQ)، مقیاس لذت اسنیت- همیلتون (SHAPS) و پرسشنامه ی سلامت عمومی‌۲۸ سوالی (GHQ-28) در نمونه گیری اولیه، با نمونه ی ۲۰۰ نفری استفاده شد. در مراحل پس آزمون و پیگیری، فقط از سه پرسشنامه ی شادکامی‌آکسفورد (OHQ)، مقیاس لذت اسنیت- همیلتون (SHAPS) و پرسشنامه ی سلامت عمومی‌۲۸ سوالی (GHQ-28) برای سنجش متغیرهای وابسته ی پژوهش در مورد دو گروه آزمایش و کنترل، استفاده شد.
۳-۶-۱ پرسشنامه‌ی نگرش سنج مذهب
پرسشنامه ی نگرش سنج مذهب در سال ۱۳۵۳ توسط گلریز و براهنی ساخته شد. این پرسشنامه دارای ۲۵ سوال می‌باشد که به صورت لیکرت پنج گزینه ای، پاسخ داده می‌شود. نمره ی آزمودنی در این پرسشنامه می‌تواند از ۰ تا ۱۰۰ متغیر باشد. نمرات بالاتر در پرسشنامه ی نگرش سنج مذهب، نشانگر سطح اعتقاد و تعهد بیشتر به نگرش مذهبی است. همبستگی نمرات این پرسشنامه با آزمون آلپورت و رنون و لیندزی برابر با ۸۰/۰ به دست آمده که نشان دهنده ی روایی همزمان این پرسشنامه می‌باشد. این پرسشنامه در سال های اخیر، مورد ارزیابی مجدد قرار گرفته و پایایی آن از روش اسپیرمن- براون برابر با ۶۳/۰ به دست آمده است (صادقی، باقرزاده لداری و حق شناس، ۱۳۸۹). همچنین روش گروه های شناخته شده، نشان دهنده ی این است که این پرسشنامه می‌تواند بین دو گروه عادی و مذهبی، به طور معناداری تمایز بگذارد (نوری قاسم آبادی و بولهری، ۱۳۸۱).
در پژوهش حاضر، ‌پایایی این پرسشنامه با بهره گرفتن از دو روش آلفای کرونباخ و دو نیمه سازی، مورد بررسی قرار گرفت که نتایج به دست آمده به ترتیب عبارت بود از ۷۴/۰ و ۷۵/۰ که نشان دهنده ی پایایی قابل قبول این ابزار است.

«قیاصره ی روم به شرف ادراک خدمتش اگر مستسعد گشتندی از تربیت او تربیت جهانداری آموختندی واکاسره ی فرس وفراعنه ی مصر اسباب جهانگیری از آراء وعزمات او اندوختندی .»( جوینی:ج۳، ۹۰)
آموختندی= یاد می گرفتند
« وایشان را اعجمیان خوانندی از دل های ایشان رأفت ورحمت دور بودی وممّر ایشان برهرکجا افتادی آن ولایت خراب شدی ورعایا به حصن ها تحصن کردندی وبه حقیقت سبب ظلم وفتک وناپاکی ایشان دولت سلطان را سبب انقطاع بودند.( جوینی:۲/ ۱۹۸)
وگاهی در قدیم با وجود افزودن «می » و« همی» یاء نیز به آخر فعل افزوده اند.(دستور پنج استاد:۱۵۸)
« واز دیگ سودا هوس فحول شتران بختی پختی ودایماً با هرکس که معرفتی داشتی گفت وشنید از آن می کردی .»( جوینی:ج۳، ۲۷۴)
وگاهی در قدیم با وجود افزودن «می » و« همی» یاء نیز به آخر فعل افزوده اند.( پنج استاد :۱۵۸)
در فارسی دری گذشته استمراری برای بیان فعلی به کار می رود که در زمان گذشته جریان داشته است امّا پایان قطعی آن را معین نمی کند.

گاهی نیز برای بیان فعلی است که پیش از وقوع قطعی فعل دیگر در جریان بوده است.
(گیوی، انوری، دستور:۴۹)
۵-۱-۱-۲-۱- مهمترین موارد استعمال ماضی استمراری
۱- بیان فعلی که در زمان گذشته استمرار وادامه داشته است.
« در شهر قراقورم چنان معروف که هیچ آفریده کمان او را به جُوی نخریدی.»(جوینی: ج۱ ، ۱۷۵)
جوی نخریدی= برایش یک ذره ارزش قائل نمی شد.
وسر قویتی بیکی بانواع تلطف ونیکی جانب اجانب رعایت می کرد وباسالیب رفق وزیرکی عشایر واقارب را استمالت می داد.»( جوینی: ج۳ ، ۲۱)
« و اگر برین سیاقت این کار تمشیت نرفتی وجز از منکو قاآن کسی دیگر نامزد بودی نظام کارها انحلال پذیرفتی.»( جوینی: ج۳ ، ۲۲)
« در شهر قراقورم چنان معروف که هیچ آفریده کمان او را به جُوی نخریدی.»( جوینی: ج۱ ، ۱۷۵)
« یک سال به خود به خدمت درگاه سنجری آمدی.ویک سال پسر خود اتسز را بفرستادی »
آمدی به معنای می آمد.
بفرستادی به معنای می فرستاد(جوینی: ج۲ ، ۳)
« و روز بروز آن وحشت از جانبین زیادت می گشت.»(همان: ج۲ ، ۵)
« و چون امیر محمود از طرب چنگ با تعب جنگ نمی پرداخت.»(همان: ج۲ ، ۶۲)
« چون ایشان رسیدند انتظار پسران دیگر که برعقب ایشان برسند می کردند وبر قرار درکار عیش و عشرت افراط می فرمودند ودرکار حزم وتیقظ تفریط می نمودند .»(همان: ج۲ ، ۳۸)
۲- بیان فعلی که درزمان گذشته چند بار تکرار شده است.
« دیگر شیوۀ او آن بودی که از سالی سه ماه زمستان نشاط شکار کردی واجناس که در جهان موجود بودی جنس جنس خرمن خرمن انداخته برمسلمان ومغول ایثار می فرمودی وبر منتجعان وسوال می ریختندی وبسیار آن بودی که هرکس جثتی وضخامتی داشتی فرمودی که ازاین اجناس ازهرکدام که اختیارست چندانک در حوصلۀ باغ می گنجد بردارد.(همان : ج۱ ، ۱۷۳)
بتدریج سبب عقل وکیاست مزیت مرتبت می یافت»(همان: ج۲ ، ۲)
« همانچ به اول وهلت به ادا رسانیده بود واز مضمون سیرت ایشان بازنموده باز می گردانید،آن کلمات در سمع خان جای نمی گرفت وبدان التفات نمی رفت وکشک همان مبالغت می نمود واضطراب وقلقی درنهاد او مشاهده می رفت وسکون خان بر قرار می بود.(همان: ج۲ ، ۴۲)
« وبه روایت دیگر آن که با جمعی انبوه وگروهی بسیار بودند چون به حد قرقیز رسیدند به قبایلی که در آن حدود بودند تاختن می کردند وآن قوم نیز تعرض می رسانیدند.»(همان:۲/ ۸۶)
« و در اثنای آن منکو قاآن و سر قویتی بیکی نزدیک جماعتی که سرراستی و یک دلی نداشتند می فرستادند.(همان: ج۲ ،۲۳)
« و هرروز به رنگی دیگر چنانک کسوت پادشاه جهان باشد جامه ها می پوشیدند وکاسات و جام ها می نوشیدند .»(همان: ج۲ ، ۳۸)
۳- بیان عادت درگذشته
« وجمعی که در آن باب دفعی می گفتند ودر آن کار تعویق می انداختند ودرمکر وحیلت تصانیف می پرداختند وداستان ها می ساختند .» (همان: ج۳ ، ۲۲)
۴ -بیان فعلی که درزمان وقوع آن فعل دیگری نیز واقع شده باشد.
« چون آن سال به آخر کشیدوازسال دیگر مژده بهار به دل ها می رسید شاه انجم ازمنازل هبوط و وبال به تدریج به اوج درجات عزّوجلال می شتافت ، وعزیمت مبادرت او با خانۀ شرف تصمیم می نهاد وچون برمحمل حَمَل حَمل شاهی نهاد لواحق ریاح به اعتدال مانند نسیم شمال که ازخوابگاه وَرد وزد به نگاه ریحان جنبان گردد دروزیدن و حرکت آمد و بِرکه های دست تنگ که پای دام سرمای دی بودند ومانند بهمن در بند بهمن مانده به سعی باد صبا دل فراخ وعنان گشاده گشت.» (همان: ج۲ ،۲۵)
۵-۱-۱-۳- ماضی نقلی
ماضی نقلی به صیغه ای ازافعال اطلاق می شود که بر وقوع فعلی در زمان گذشته دلالت می کند به طریقی که آثر آن تا زمان حال مانده باشد.صیغه ماضی نقلی گاهی با جزو صرفی«ب» می اید وگاهی از این جزو عاری است.
درصیغه مفردغایب فعل ماضی نقلی گاهی تخفیف روی می دهد یعنی مثلاً«رفته است»به صورت «رفتست» استعمال می شود واین شیوه که درشعر بسیار رایج است در نثر بعضی از آثار هم دیده می شود.
ازصیغه مفرد غایب گذشته نقلی گاهی به قرینه وگاهی بی قرینه جزو « است» یا « اند» حذف می شود وهمان صفت مفعولی بر زمان گذشته نقلی دلالت می کند.(خانلری:۲۵۳)
ماضی نقلی بر دو قسم است، یکی آن‎که دلالت می‌کند بر کاری که کاملاً گذشته است؛ مانند: «کتاب را خوانده‌ام»، و یکی دیگر آن‎که دلالت می‌کند بر کاری که کاملاً نگذشته و اثر آن هنوز باقی است؛ مانند: «حسن ایستاده است» و «حسین خوابیده است».( پنج استاد:۱۵۸)
۵-۱-۱-۳-۱- مهمترین موارد استعمال گذشته نقلی
۱- در تقابل با گذشته ساده فعل هایی چون شنیدن ، فهمیدن، وفعل هایی که معانی قریب به این فعل ها دارند غالباً جای که گوینده به وقوع فعل اشراف ندارد.(گیوی، انوری:۵۰)
« واگر به سزا درین کار بنظر فکر وعاقبت اندیشی تأملی وتأنفّی کنند معلوم شود که رعایت جانب پسران ونوادگان قاآن رفته است»(جوینی: ج۳ ، ۲۲)
« در خواب دیدم که سلطان در شکارگاه در واقعه افتاده است.»(همان: ج۲ ، ۴)
«وهرسه دریک موضع گرد آمدند ودرافواه آن بود که به قصد مسلمانان اندیشه کرده اندوبعد ازآن خواجه نیز به آهستگی جنبان گشت.»(همان: ج۲ ،۲۸)
۲- بیان فعلی که درزمان گذشته شروع شده وهنوز ادامه دارد.
« وغنچه در حسرت غنچان از دلتنگی خون در شیشه می کرد و فرا می نمود که خنده است ، گل بر تأسف گل رخان بنفشه عذار جامه چاک می کرد.»( جوینی: ج۱ ، ۱۱۰)
« و اکثر لشکر واعیان ووجوه حشم را در قلاع وبقاع پراکنده کردست.»(همان :۱/ ۱۱۳)
« و در قصبۀ ارس در مزارات آن چند سال ساکن شده واز احوال با خبر بهر وقت به جانب خجند می رفت چون پسر را دیده است که با سیور غامیشی روی به نزدیک پسر نهاده است وگفته اگر تو پدر خود را بینی باز شناسی؟»
« و خبر او فاش شده جمعی دیگر به سبب آن که ودایع در دست ایشان بود او را قبول نمی کرده اند وانکار می نموده بدین سبب اندیشه ی آن کرده که به خدمت قا آن رود ومنظور نظر تربیت وشفقت او شود در راه به خدمت قدقان رسیده فرموده تا او را بسته اند وهرنوع کلمات از مکاوحت ومقاتلت او با لشکر مغول استکشافی می کرده .(همان :۱/ ۷۳)

کوهسنگی، پارک ملت، پرک جنگلی طرق، پارک جنگلی وکیل آباد و …

طبیعی- تفریحی

منطقه نمونه گردشگری بین لمللی طرقبه و شاندیز، محور زشک،جاغرق، محور نقندر، کنگ، ازغد، سد کارده، سد چالی دره و طرق

تجاری

بازار رضا، نمایشگاه بین المللی، مجموعه سپاد و …

سایر(درمانی، ورزشی و….)

چشمه گراب، مجتمع ثامن و …

ماخذ: مطالعات میدانی
در تقسیم بندی جاذبه های گردشگری مشهد جاذبه های مشهد به ۹ گونه جاذبه تقسیم می شود که جاذبه های مذهبی- فرهنگی و تاریخی مورد توجه بیشتر گردشگران به شهر مقدس مشهد می باشد.
شکل۴-۴ : گونه شناسی جاذبه های گردشگری کلان شهر مشهد
بر اساس نتایج بدست آمده که در نمودار بالا نشان داده شده بیشترین جاذبه های گردشگری شهر مقدس مشهد حدود ۳۱ درصد بوده که متعلق به جاذبه های تاریخی و فرهنگی است و بعد از آن جاذبه های مذهبی با ۱۸ درصد ونیز جاذبه های درمانی و ورزشی با ۳ درصد کمترین فراوانی را دارا می باشند.
۳-۱-۴- محصول گردشگری مذهبی
۱- راه های دسترسی
برخی از محورهای شاخص شهر مشهد به طور مختصر معرفی می شود

• محور جاده قوچان -بلوار آزادی - میدان آزادی -بزرگراه آسیایی یا شهید کلانتری ( جاده سنتو ): این محور از محورهای درجه یک نوع اول است که در امتداد جاده قوچان قرار گرفته است و از سمت شمال غربی وارد شهر می شود و ضمن جدا کردن بخش شرقی شهر (که در برگیرنده هسته قدیمی و بخشهای توسعه یافته تا قبل از سال ۱۳۵۵ می باشد ) از نواحی جدید غربی (که بر مبنای طرح مصوب قبلی به محدوده شهر اضافه شده است ) با عبور از حاشیه غربی و جنوبی باغ ملک آباد و حاشیه کوههای بینالود در جنوب ، از جنوب شرقی مشهد خارج می شود و به دو قسمت منشعب شده که یکی به سمت نیشابور و تهران و دیگری به طرف فریمان امتداد می یابد . این محور تنها در قطعه بلوار آزادی (که شهر را به دو قسمت تقسیم می کند) نقش یک محور داخل شهری را دارد و در بقیه مسیر خود به عنوان یک کنارگذر عمل می کند. محور خیابان خواجه ربیع - میدان شهدا - خیابان امام خمینی : این محور شمالی - جنوبی ، تقریبا در وسط بخش شرقی شهر ، میدان شهدا را که یکی از مهم ترین میادین مرکز شهر است ، از طریق خیابان خواجه ربیع به بقعه خواجه ربیع در شمال شهر مشهد و جاده کلات ، واز طریق خیابان امام خمینی به سمت جنوب ، و به بزرگراه آسیایی متصل می کند .

محور خیابان شهید هاشمی نژاد - میدان شهدا - خیابان دانشگاه - میدان تقی آباد -خیابان کوهسنگی: این محور در امتداد شمال شرقی - جنوب غربی ، میدان شهدا را در شمال به ایستگاه راه آهن متصل می کند و در جنوب به میدان تقی آباد ، که یکی از مهمترین میادین شهر است و از طریق خیابان کوهسنگی تا محل تاسیسات تفریحی کوهسنگی در جنوب شهر امتداد می یابد . این محور در سمت جنوب تقریبا بن بست است و ارتباط مستقیمی با شبکه های اصلی شهر ندارد .
محور بلوار شهید کامیاب - بلوار وحدت - خیابان ۱۷ شهریور - خیابان حافظ: این محور از محل تقاطع با خیابان خواجه ربیع ، در جنوب غربی ایستگاه راه آهن و تقریبا بر روی مرز شمالی هسته قدیمی شهر ، به سمت شرق امتداد یافته و از محل تقاطع با خیابان طبرسی، پس از قطع خیابان نواب صفوی ، تا میدان ۱۷ شهریور ، تقریبا بر روی مرز شرقی هسته قدیمی شهرحرکت کرده و به سمت جنوب امتداد یافته و به بزرگراه آسیایی ختم می شود .
محور بلوار وکیل آباد -میدان آزادی -بلوار اشرفی اصفهانی (خیابان ملک آباد) - میدان فلسطین -خیابان احمد آباد – میدان تقی آباد - خیابان انقلای اسلامی - فلکه برق -خیابان ملک الشعراء بهار -خیابان فداییان اسلام (نخریسی) : این محور طویل ترین و یکی از مهم ترین محورهای شرقی - غربی شهر است و در محل اتصال با مسیر کمربندی ۱۰۰ متری بن بست است ، لیکن در آینده با احداث و تکمیل کمربندی مزبور اهمیت آن به مراتب افزایش خواهد یافت. محور مورد بحث از منتهی الیه غرب شهر ، از محل دو راهی طرقبه - شاندیز ، شروع شده و به سمت شرق تا میدان آزادی امتداد می یابد. این قطعه از محور مزبور یعنی بلوار وکیل آباد، تنها محور اصلی ارتباطی شهر با نواحی ییلاقی غرب مشهد بوده و در عین حال نقش مهم ترین محور داخل شهری را در نواحی جدید مسکونی غرب شهر به عهده دارد.
مهمترین مبادی ورودی شهر مشهد ورودی محور فریمان مشهد از سمت جنوب شرق، محور تربت حیدریه -پیوه ژن از سمت جنوب، محور نیشابور -پیوه ژن از سمت جنوب غرب، محور قوچان از سمت شمال غرب و محور تبادکان از سمت شمال است مهمترین محور مواصلاتی استان، بزگراه تهران مشهد تربت حیدریه است که به رینگ تندرو مشهد مرتبط شده و به جاده دو بانده مشهد قوچان متصل می شود. ودر نهایت طول بزرگراههای و اتوبانهای داخل محدوده شهر ۷۳ کیلومتر، رمپ و لوپهای دسترسی به بزرگراههای ۵/۲۷ کیلومتر، معابر شریانی درجه یک ۱۳۸ کیلومتر و معابر شریانی درجه۲، ۱۵۹ کیلومتر می باشد.
شکل ۵-۴ : شبکه خیابانی شهر مشهد
پایگاه اطلاع رسانی شهر مشهد
هواپیما: مشهد با ۸۲ کشور و شهر مختلف ایران و جهان ارتباط هوایی داشته و تبادل مسافر و کالا دارد. در این میان شرکت های هواپیمایی مختلف از جمله خطوط هوایی قطر، خطوط هوایی ترکیه و خطوط هوایی عربستان در مشهد نمایندگی مستقیم دارند که از این طریق بسیاری از پروازهای بین المللی از مشهد را پوشش می دهند. خطوط هوایی اصلی به مشهد ترکیش، آسمان و ماهان، ایران ایر و ایران ایر تور است. فرودگاه هاشمی نژاد مشهد با فرودگاه های سایر نقط جهان نیز ارتباط هوایی دارد، خصوصاً دوحه، کویت، بحرین و بیروت و ۲۱ شهر داخلی ایران پرواز مستقیم و ۱۹ پرواز غیرمستقیم رفت و برگشت دارند. توجه به اینکه روزانه ۱۳۰ پرواز در فرودگاه بین المللی هاشمی نژاد مشهد صورت می گیرد، بسیاری از متقاضیان سفر هوایی به مشهد همچنان در لیست انتظار بوده و یا به اجبار از سایر وسایط نقلیه برای عزیمت به مشهد استفاده می -نمایند .آمار تعطیلات نوروز سال ۱۳۹۰ حاکی از ورود ۱۰۳ هزار مسافر به مشهد مقدس بوده است که نیاز شهر مشهد را به توسعه فرودگاه و افزایش تعداد خطوط هوایی نشان می دهد

راه آهن: در استان خراسان رضوی بیش از ۱۴۰۰ کیلومتر خطوط ریلی وجود دارد که ۱۴ درصد از کل شبکه ریلی کشور را تشکیل می دهد. سهم جابجایی مسافر توسط این ناوگان ۴۲ درصد از کل شبکه ریلی کشور بوده و رتبه دوم بعد از استان تهران را دارد. این مسیر ریلی در در ایام نوروز و تابستان در حدود ۵۰ درصد از سهم جابجایی مسافر را از طریق خطوط ریلی دارا است. در حال حاضر شهر مشهد مقدس به ۲۲ شهر و مرکز استان امکان جابجایی مسافر را فراهم نموده است. افزایش تقاضای سفر به استان خراسان رضوی و به ویژه شهر مشهد باعث گردیده، تعداد قطار های مسافری این محور در ایام نوروز ۹۰رام قطار مسافری در شبانه روزی بصورت رفت و برگشت افزایش نموده و در نتیجه موجب شده است که ظرفیت ترابری ایستگاه راه آهن شهر مشهد به حالت اشباع خود نزدیک گردیده است.
اتوبوس: بیش از ۱۵ میلیون نفر از زایرین و مسافران مشهد از پایانه مسافربری استفاده می کنند که از این تعداد بیش از ۹/۷ میلیون نفر مسافراز داخل استان و بیش از ۷/۵ میلیون نفرمسافر از خارج استان به مشهد وارد شده اند. در این مدت تعدا ۱۵ میلیون نفر مسافرانی بوده اند که از مشهد خارج شده اند در صورتیکه براساس آمار ارائه شده در سال ۸۸، متوسط مسافرورودی به مشهد ۴۵ هزار نفر باشد، روزانه تعداد ۲۲۷۱ دستگاه اتوبوس برای جابجایی این تعداد مسافر به خارج از مشهد نیاز است. بنابراین برای افزایش تعداد زائرین شهر مشهد به ۴۰ میلیون نفر در سال و با احتساب اینکه نزدیک به ۸۹ درصد این مسافران از طریق پایانه اتوبوسرانی به مشهد سفر می نمایند، نیاز است که تعداد ناوگان های اتوبوسرانی نیز تجهیز شده و تعداد اتوبوس با خدمات مناسب، افزایش یابد.
۲- حمل ونقل درون شهری
حمل و نقل درون شهری در مشهد بر عهده سازمان تاکسیرانی، شرکت واحد اتوبوسرانی و شرکتهای خصوصی، تاکسی تلفنی ها و مینی بوس ها می باشد. شهر مشهد دارای ۷۰۰ کیلومتر معابر درون شهری و حدود ۳۰۰ هزار وسیله نقلیه شخصی است.
انواع تاکسی : در حال حاضر در سطح شهر مشهد تعداد ۱۲۵۰۰ دستگاه تاکسی با جابجایی ماهانه (نفر –سفر) ۳۰۰۰۰۰۰۰ و تعداد ۲۲۱۴۴ خودرو در ۱۳۸۰ آژانس سطح شهر با جابجایی ماهانه (نفر –سفر)۱۱۰۷۲۰۰۰ مسافر اقدام به سرویس دهی می کند که می توان به انواع مختلفی از تاکسی و خدمات تاکسیرانی شهر مشهد اشاره نمود. سازمان تاکسیرانی ۷۱۵۰ دستگاه تاکسی پلاک قرمز در حال ارائه خدمات دارد که نزدیک به ۱۲۰۰ دستگاه آن در دو شبکه تاکسی بیسیم و ۲۸۰۰ دستگاه در۲۸ خط ویژه و بیش از ۳۰۰۰ تاکسی نیز به صورت گردشی فعال هستند. این ناوگان روزانه حدود ۹۰۰ هزار مسافر را درسطح شهر و حومه جابجا می کند که حدود ۲۳% از حجم حمل و نقل درون شهری را به خود اختصاص داد هاست. بر اساس برنامه چهارم توسعه اقتصادی و اجتماعی ۷۵% جابجایی مسافران درون شهری می بایست توسط سیستم های حمل و نقل همگانی درون شهری صورت گیرد که با توجه به شرایط خاص حاکم بر شهر مشهد تاکنون موفقیت کامل نداشته است.
در شهر مشهد ۵ نوع سیستم تاکسی فعال است که می توان به تاکسی گردشی، تاکسی بیسیم، تاکسی خطی، تاکسی پایانه ای و تاکسی تلفنی اشاره نمود که هر یک از این نوع ناکسی خود زیر مجموعه هایی را نیز در بردارد.
تاکسی گردشی: در حال حاضر حدود ۲۰ درصد از تعداد ناوگان تاکسی رانی به این نوع تاکسی اختصاص دارد. این تاکسی ها در مدت زمان خدمت خود همواره در خیابانها در حرکت هستند و مسافرانی را که دارای مسیر هماهنگ با هم هستند سوار می کنند. این نوع تاکسی ها در محل سوار شدن و پیاده شدن مسافر انعطاف پذیری کامل دارند. تاکسی های گردشی، زمانی برای راننده آن مناسب است که در خیابان های شلوغ کار کند. این نوع تاکسی که از قدمت بیشتری در ارائه خدمات حمل و نقل برخوردار است بایستی کیفیت مناسبی نیز برای راننده و مسافر ارائه دهد که متأسفانه در سطح شهر، فرسوده ترین خودروها توسط کم تجربه ترین رانندگان در این خطوط فعالیت می نمایند. در حالیکه به دلیل شرایط خاص مشهد، مناسب است که رانندگان تعلیم دیده و کارآزموده تری در این سیستم خدمت نمایند تا مسافران و خصوصاً زایرین و گردشگران پراکنده در سطح شهر بتوانند از مزایای وجود یکی تاکسی و راننده خوب بهره مند شده و تمایل به حضور مجدد در شهر را بیابند. در حالیکه در سایر نقاط دنیا از لیموزین و مینی ون برای این خطوط استفاده می شود، مشهد هنوز از این امکان برخوردار نیست.
تاکسی ایستگاهی (خطوط): در این نوع تاکسیرانی، که ۶۲ درصد تعداد تاکسی های ناوگان تاکسیرانی را به خود اختصاص داده است، تاکسی ها در ایستگاههای ویژه در انتظار مسافر متوقف بوده و مسافر را تا انتهای مسیر مشخص شده از سوی سازمان تاکسیرانی به مقصد می رسانند. دراین نوع تاکسی رانندگان کم تجربه تر، ناآشناتر به کل مسیرهای سطح شهر و با خودرو با کیفیت پائین فعالیت می نمایند.
تاکسی تلفنی: تلفن، راحتی ویژه ای به مسافر می دهد و در طول ۲۴ ساعت شبانه روز می تواند فراخوانی تاکسی را در هر نقطه ای از شهر داشته باشد. مسافر آزادی عمل ویژه و کنترل خاصی بر شرکت حمل و نقل درو نشهری (آژانس) مورد نظرخود دارد. درصد حضور در زمان بموقع، بسته به زمان، روز، شرایط آب و هوایی و مکان فرق م یکند، ولی مسافر این اختیار را دارد که فراخوان تاکسی خود را قطع و تاکسی را از آژانس رقیب بخواهد. این انتخاب می تواند براساس ارائه خدمات به موقع، رانندگان آگاه و آشنا به شهر، تمیزی وسیله نقلیه و. . . صورت گیرد. معمولاً کرایه این تاکسی ها تحت نظارت است واز این نظر تفاوت چندانی بین شرکتهای مختلف ندارد. ۱۴۰۰ آژانس فعال تاکسی تلفنی در مشهد و حومه فعال است که بیشترین حجم خدمات رسانی به شهروندان مشهدی را دارد. تعداد خودروهای فعال در این مجموعه که در سالهای اخیر نوسازی نیز داشته است به بیش از ۲۰ هزار دستگاه خودرو می رسدکه مشخصات آن در جدول زیر ارائه شده است.
جدول شماره۵-۴: تعداد و نوع تاکسی های فعال در آژنس های تاکسی تلفنی سطح شهر مشهد.

نمودار شماره( ۴-۷):جدول توزیع فراوانی شغل پاسخگویان ۷۴
نمودار شماره( ۴-۸):جدول توزیع فراوانی میزان سرمایه فرهنگی پاسخگویان ۷۸
نمودار شماره(۴-۹):جدول توزیع فراوانی نگرش پاسخگویان نسبت به تعدد زوجات ۷۹
نمودار شماره (۴-۱۰):جدول دو بعدی رابطه بین سن و نگرش به تعدد زوجات ۸۰
نمودار شماره (۴-۱۱):جدول دوبعدی رابطه بین جنس و تعدد زوجات ۸۱
نمودار شماره (۴-۱۲):جدول دو بعدی رابطه بین وضعیت تأهل و نگرش به تعدد زوجات ۸۲
نمودار شماره( ۴-۱۳):جدول دوبعدی رابطه بین تعداد همسر و نگرش به تعدد زوجات ۸۳
نمودارشماره( ۴-۱۴):جدول دوبعدی رابطه بین تحصیلات پاسخگویان و نگرش به تعدد زوجات ۸۵
نمودار شماره(۴-۱۵):جدول دوبعدی رابطه بین رفاه اقتصادی و نگرش به تعدد زوجات ۸۶
نمودار شماره( ۴- ۱۶):جدول دوبعدی رابطه بین سرمایه فرهنگی نهادینه‌شده و نگرش به تعدد زوجات ۸۷
نمودار شماره(۴-۱۷):جدول دوبعدی رابطه بین سرمایه فرهنگی عینیت یافته و نگرش به تعدد زوجات ۸۸
نمودارشماره(۴-۱۸):جدول دوبعدی رابطه بین سرمایه فرهنگی تجسم‌یافته و نگرش به تعدد زوجات ۹۰
نمودار شماره(۴-۱۹):جدول دوبعدی رابطه بین سرمایه فرهنگی و نگرش به تعدد زوجات ۹۱
چکیده
هدف از انجام این پژوهش، بررسی تأثیر سرمایه فرهنگی بر نگرش افراد نسبت به تعدد زوجات بوده است. در پژوهش حاضر، از روش پیمایشی از نوع تبیینی استفاده شده است. ابزار اندازه‌گیری پرسشنامه محقق ساخته می‌باشد. جامعه آماری این پژوهش کلیه افراد ۱۸ تا ۶۵ سال در منطقه سه تهران می‌باشند. با بهره گرفتن از شیوه نمونه‌گیری تصادفی خوشه‌ای چند مرحله‌ای، حجم نمونه ۲۰۰ نفر به عنوان پاسخگویان تحقیق انتخاب گردید. متغیر وابستهٔ تحقیق تعدد زوجات بوده که سعی شد تا اثرات متغیرهای مستقل (انواع سرمایه فرهنگی و رفاه اقتصادی ،مذهب و جنسیت) بر آن مورد سنجش قرار گیرد. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از روش آمار توصیفی و جداول مربوطه و نمودارهای آن و برای آزمون فرضیات نیز از ضریب همبستگی پیرسون، ، رگرسیون و خی دو،کندال،تحلیل واریانس و رگرسیون چندگانه استفاده کرده‌ایم. نتایج حاکی از آن است که سرمایه فرهنگی عینیت یافته دارای ارتباط معکوس معنی‌دار با نگرش نسبت به تعدد زوجات است. یعنی با افزایش سرمایه فرهنگی عینیت یافته، نمره نگرش نسبت به تعدد زوجات کاهش می‌یابد. همچنین سرمایه فرهنگی نهادینه‌شده (شغل) دارای ارتباط مستقیم معنی‌دار با نگرش نسبت به تعدد زوجات است. همچنین بین انواع سرمایه فرهنگی و نگرش نسبت به تعدد زوجات رابطه معناداری وجود دارد یعنی هرچه سطح سرمایه فرهنگی افراد افزایش یابد نگرش آنان نسبت به تعدد زوجات منفی تر می‌شود.

واژه‌های کلیدی: سرمایه فرهنگی، تعدد زوجات ،چندهمسری
فصل اول
کلیات تحقیق
۱-۱ مقدمه
مسئله تعدد زوجات یکی از مباحث بحث‌برانگیز اجتماعی کشور در سال‌های اخیر است. توجه زیاد افراد و نهادهای حقوقی به این مسئله اهمیت این موضوع را محرزتر می کند. از مهم‌ترین مؤلفه‌هایی که موافقان و مخالفان این پدیده در مباحث خود مورد توجه قرار داده‌اند می‌توان به اثرات مستقیم و غیرمستقیمی که چندهمسری بر نهاد خانواده می‌گذارد اشاره داشت. با این حال باید به عواملی اشاره داشت که در طول زمان بر هر چه پیچیده شدن این موضوع افزوده است، تغییر در شرایط اجتماعی و اقتصادی و فرهنگی کشور در طول زمان و احکام و آیاتی که درباره این مسئله وجود دارد بر پیچیدگی این موضوع افزوده‌اند؛ بنابراین در چنین شرایطی تنها پرداختن به مباحث نظری راه گشای این مسئله نمی‌تواند باشد. بلکه انجام پاره‌ای از تحقیقات میدانی را می‌توان به عنوان راهکاری مکمل پیشنهاد داد.
با وجود این که طبیعی‌ترین شکل زندگی زناشویی تک همسری است، اما برخی اشکال دیگر ازدواج از جمله چند شوهری و ازدواج اشتراکی در میان برخی اقوام بدوی مانند اقوام ساکن تبت وجود داشته است؛ اما چند زنی یا تعدد زوجات در این میان ظهور بیشتری داشته و تا حدودی دوام یافته است. رسم تعدد زوجات در اعصار پیش از اسلام هم در میان ملت‌ها و هم در ادیان مختلف وجود داشته است. بر این اساس همچنان که برخی مستشرقان گفته‌اند این تصور در اروپای قرون وسطا که تعدد زوجات از نوآوری‌های اسلام و پیامبر اکرم است نادرست است؛ زیرا با نگاه به کتاب‌های آسمانی گذشته می‌توان نتیجه‌گیری کرد که این پدیده در ادیان آسمانی پیشین نیز امری معهود و مقبول بوده است.
در کشور ما تا حدود نیم‌قرن پیش پدیده چندهمسری به عنوان پدیده‌ای رایج به شمار می‌رفته است اما امروزه با شأن و منزلتی که هر زنی برای خود قائل است، کمتر می‌توان مواردی را یافت که زنان یا دختران حاضر شوند زن دوم باشند.
بسیاری از افراد به شدت مخالف پدیده چندهمسری مردان بوده و آن را ناشی از نادیده گرفتن حقوق زنان می‌دانند. عده‌ای نیز بر این معتقدند که چندهمسری موجب تزلزل نظام خانواده می‌شود؛ اما عده‌ای دیگر با این استناد که اسلام آن را مجاز شمرده است با آن موافق بوده، آن را به عنوان راه‌حلی برای رفع بسیاری از مشکلات اجتماعی توصیه می‌کنند. پژوهش حاضر در نظر دارد تا تأثیر سرمایه‌های فرهنگی افراد را بر نگرش آنان نسبت به مسئله تعدد زوجات مورد بررسی قرار دهد. در فصل اول این رساله به کلیات تحقیق اعم از بیان مسئله، اهمیت و ضرورت، اهداف و فرضیه‌ها پرداخته‌ایم. فصل دوم شامل ادبیات تحقیق، پیشینه داخلی و خارجی تحقیق، مبانی نظری و چارچوب تحقیق و ضرورت مطالعات جدید می‌باشد. فصل سوم شامل روش‌شناسی تحقیق،اعم از جامعه آماری، حجم نمونه، روایی، پایایی،تعاریف عملیاتی، قلمرو و محدوده مکانی تحقیق است و در فصل چهارم به تجزیه و تحلیل داده‌ها و در فصل پنجم به نتیجه‌گیری و پیشنهادها و راهکارهای پژوهش پرداخته‌ایم.
۱-۲ بیان مسئله
“کوچک‌ترین و درعین‌حال بنیادی‌ترین واحد اجتماعی خانواده است که یکی از کهن‌ترین و مهم‌ترین گروه‌های انسانی است. قدمت تشکیل این واحد به سالیان دور می‌رسد یعنی زمانی که انسان همزیستی و در کنار هم بودن را آموخت، اولین اجتماع انسانی را به وجود آورد. تمایل جنسی زن و مرد و محبت فطری پدر و مادر نسبت به فرزند موجب شد تا خانواده به عنوان واحدی طبیعی و محترم قلمداد شود. همان‌گونه که تشکیل اجتماع از ضرورت‌های طبیعت انسانی و تأمین سعادت اوست، خانواده نیز به حکم نیازها و غرایز انسانی ایجاد شده است.” (نجفی پازوکی۶۵،۱۳۷۸) این نهاد اجتماعی کارکردها و وظایف عمده‌ای دارد که یکی از این وظایف تأمین و بقای نسل و در نهایت دوام و قوام اجتماع است. در واقع این وظیفه مهم با ازدواج که عامل پیدایی خانواده است انجام می‌شود.
“هر تغییری در خانواده مصادف با تغییراتی در کارکرد خانواده است.به عبارتی رفتار اعضای خانواده تابعی از رفتار سایر اعضا است و از آنجا که خانواده مایل به تعادل است هرگونه انحراف از قواعد این نهاد توسط هر کدام از اعضا مقابلهٔ دیگر اعضا را در پی خواهد داشت.” یکی از مواردی که می‌تواند نوعی شوک در سیستم خانواده ایجاد کند ورود عضوی جدید به خانواده است چرا که تغییر به وجود آمده کل ساختار خانواده و عملکرد خانواده را تحت‌الشعاع خود قرار می‌دهد.سپس مسئله سازگاری یا ناسازگاری اعضا مطرح می‌شود.گذشته از تولد یا فرزندخواندگی ،غالباً این عضو با ازدواج یکی از اعضای خانواده به سیستم خانواده وارد می‌شود.به ویژه ازدواج دوباره پدر و ورود عضو مادرخوانده به خانواده درحالی‌که پدر هنوز با همسر اول زندگی می‌کند."در خانواده‌های دو همسری ورود همسر و شاید فرزندان جدید در سیستم خانواده می‌تواند تغییرات اجتماعی،اقتصادی،ارتباطی و … ایجاد کند .بنابراین تغییر در هر جز سیستم در کل سیستم اثر می‌گذارد و آن را تغییر می‌دهد."(اعتمادی ،ابراهیمی،۱۳۸۹)
“موضوع چندهمسری که از مباحث اجتماعی بحث‌برانگیز به شمار می‌رود و اشاره به نوعی رابطه تعریف‌شده اجتماعی دارد که در آن یک مرد یا یک زن رسماً و هم زمان با بیش از یک جنس مخالف ازدواج می‌کند” (کوئن ۱۳۷۷،۱۲۷). “البته حالتی از تعدد همسر که در آن یک زن بتواند هم‌زمان بیش از یک شوهر داشته باشد پدیده‌ای نادر است و فقط در برخی از قبایل گزارش شده است. “(گیدنز۴۱۵،۱۳۷۶) “به هر حال آن چه از چندهمسری به ذهن متبادر می‌شود و شکل قانونی به خود گرفته است این است که مردی بیش از یک زن داشته باشد."(سجادی امین و کرمی۸۶،۱۳۸۹)
همان طوری که می‌دانیم در یک اجتماع آنچه که تعیین‌کننده رفتار انسانی است فرهنگ و ارزش‌ها است که در اشکال متفاوتی مانند سنت، زبان، مذهب، هنر و… خود را آشکار می‌کند و سازنده فضای اجتماعی است که توسعه انسانی در آن امکان‌پذیر خواهد بود و در نهایت سرمایه اجتماعی‌ای به وجود خواهد آمد که اهمیت آن در توسعه پایدار انسانی کمتر از سرمایه فیزیکی و اقتصادی نیست.
امروزه تحولات صنعتی و پیشرفت گسترده فناوری جنبه‌های مختلف زندگی افراد را از لحاظ اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی تحت تأثیر قرار داده است و باعث شده است تا تغییرات عمده‌ای در سبک و شیوه زندگی مردم به وجود آید. گسترش فراوان کارگاه‌های ارائه‌دهنده خدمات آموزش (مانند آموزشگاه‌های موسیقی، صنایع‌دستی، تئاتر، سینما و.) و کارگاه‌های کسب کار (مانند کافی نت ها، خرید فروش کامپیوتر و موبایل و…) در این راستا قابل بررسی است. از سویی نباید فراموش کرد که گسترش فناوری ارتباطات و اینترنت مانند (ارتباط با دیگران از طریق Email، چت، مطالعه اخبار و مطالب اینترنت و…) باعث شده تا سرمایه‌های فرهنگی افراد بالاتر رود. در پژوهش‌هایی که در ایران انجام گردیده سعی شده است تا عوامل مختلفی را که در پدیده تعدد زوجات مؤثر بوده است را مورد بررسی قرار دهند؛ اما ما در این پژوهش در تلاش هستیم تا ببینیم که گسترش سطح رفاه و بالا رفتن سرمایه‌های فرهنگی چه تأثیری می‌تواند بر نگرش افراد نسبت به مسئله تعدد زوجات داشته باشد و این که آیا این عامل می‌تواند بر نگرش افراد نسبت به تعدد زوجات تأثیر گذاشته و رفتار آن‌ ها را نسبت به این مسئله تحت کنترل قرار دهد.
۱-۳ اهمیت و ضرورت تحقیق
اسلام که دین متعادل به شمار می‌آید تعدد زوجات را بنا بر مصالحی پذیرفته و برای آن شروطی قرار داده است؛ به عبارت دیگر اسلام تعدد زوجات را اختراع نکرد بلکه برای آن حدود و قیود قرارداد که این خود به علل تاریخی که موجب به وجود آمدن این سنت شده است برمی‌گردد.
“برخی تنها علت به وجود آمدن تعدد زوجات را در جوامع بشری زورگویی مردان به زنان می‌دانند اما این سخن پذیرفتنی نیست زیرا منحصر کردن علت تعدد زوجات به زور و قدرت در توجیه و توضیح روابط خانوادگی درست نیست بلکه علت‌های دیگری مانند فزونی تعداد زنان بر مردان را به دلایل مختلف می‌توان برای آن در نظر گرفت.” (رضاپوردمیه۱۳۹۰،۷)
گفتنی است در این پژوهش به دنبال یافتن اهمیت این موضوع هستیم که ببینیم چگونه سرمایه‌های فرهنگی می‌تواند بر نگرش مثبت و منفی افراد نسبت به مسئله تعدد زوجات موثر باشد و از آن نتیجه واقع‌بینانه بگیریم. آنچه که در فرهنگ اسلامی درباره تعدد زوجات می‌توان یافت این است که با آن به صورت مطلق مخالفت یا موافقت نشده بلکه جز در موارد ضروری به آن سفارش نشده است؛ بنابراین آن چه مطلوب اسلام است تک همسری است.
در این جا این برای ما مهم است تا نقش و اهمیت سرمایه‌های فرهنگی را در نگرش افراد نسبت به تعدد زوجات مورد بررسی قرار دهیم و ببینیم که سرمایه‌های فرهنگی چگونه نگرش و رفتار و اعمال انسان را نسبت به مسئله تعدد زوجات کنترل و هدایت می‌کنند و با این هدایت نگرش افراد را در مورد این مسئله تحت تأثیر قرار می‌دهند. همان‌گونه که می‌دانیم بین ما انسان‌ها تفاوت‌هایی وجود دارد زیرا مانند هم فکر نمی‌کنیم، رفتار نمی‌کنیم و زندگی یکسانی نداریم و همچنین نگاه ما نسبت به زندگی مشابه نیست زیرا در شرایط فرهنگی متفاوت زندگی می‌کنیم و تحت تأثیر عناصر فرهنگی و سرمایه‌های فرهنگی متفاوتی هستیم و در نتیجه دارای جهان‌بینی‌های متفاوتی می‌باشیم؛ بنابراین تفاوت در رفتار انسان‌ها بر اساس تفاوت‌هایی است که در شرایط فرهنگی و سرمایه‌های فرهنگی آن‌ ها وجود دارد که خود موجب به وجود آمدن تعاریف متفاوتی از زندگی برای افراد می‌شود.
بنابراین در جامعه ایران که مسئله تعدد زوجات یک مسئله مهم و مورد جدال گروه‌های مختلف فکری، فرهنگی و اقتصادی و اجتماعی است لازم است که زمینه‌های فرهنگی شکل‌گیری رویکردها و نگرش‌های مختلف نسبت به این مسئله بررسی شود تا در برنامه‌ریزی‌ها و سیاست‌گذاری‌های کلان کشور و همچنین برنامه‌های اجرایی و عملیاتی جامعه مورد استفاده و توجه قرار گیرد. یکی از مهم‌ترین زمینه‌های کاربرد یافته‌ای این بررسی می‌تواند برنامه‌ریزی و برنامه‌های وسایل ارتباط جمعی دیداری (سیما) و شنیداری (صدا) ایران و نیز سایر وسایل ارتباط جمعی و سیاست‌های مرتبط با کتب درسی و… باشد.
۱-۴ سؤالات پژوهش
آیا بین سرمایه فرهنگی افراد و نگرش آن‌ ها نسبت به مسئله تعدد زوجات رابطه معناداری وجود دارد؟
آیا بین رفاه اقتصادی افراد و نگرش آن‌ ها نسبت به مسئله تعدد زوجات رابطه معناداری وجود دارد؟
آیا بین عقاید مذهبی افراد و نگرش آن‌ ها نسبت به مسئله تعدد زوجات رابطه معناداری وجود دارد؟
آیا بین تفاوت‌های جنسیتی و نگرش افراد نسبت به مسئله تعدد زوجات رابطه معناداری وجود دارد؟
۱-۵ اهداف پژوهش
هدف‌هایی که پژوهش زیر دنبال می‌کند عبارت‌اند از:
هدف کلی
بررسی تأثیر سرمایه‌های فرهنگی بر نگرش افراد نسبت به تعدد زوجات.
۲-هدف جزیی
بررسی تأثیر سرمایه‌های فرهنگی تجسم‌یافته بر نگرش افراد نسبت به تعدد زوجات
بررسی تأثیر سرمایه‌های فرهنگی عینیت یافته بر نگرش افراد نسبت به تعدد زوجات
بررسی تأثیر سرمایه‌های فرهنگی نهادینه‌شده بر نگرش افراد نسبت به تعدد زوجات
بررسی تأثیر عقاید مذهبی بر نگرش افراد نسبت به تعدد زوجات
بررسی تأثیر تفاوت‌های جنسیتی بر نگرش افراد نسبت به تعدد زوجات
بررسی تأثیر رفاه اقتصادی بر نگرش افراد نسبت به تعدد زوجات
۱-۶ فرضیات پژوهش
به نظر می‌رسد بین سرمایه‌های فرهنگی و نگرش افراد نسبت به تعدد زوجات رابطه معناداری وجود دارد.
به نظر می‌رسد بین سرمایه‌های فرهنگی نهادینه‌شده و نگرش افراد نسبت به تعدد زوجات رابطه معناداری وجود دارد.
به نظر می‌رسد بین سرمایه‌های فرهنگی عینیت یافته و نگرش افراد نسبت به تعدد زوجات رابطه معناداری وجود دارد.
به نظر می‌رسد بین سرمایه‌های فرهنگی تجسم‌یافته و نگرش افراد نسبت به تعدد زوجات رابطه معناداری وجود دارد.
به نظر می‌رسد بین سن و نگرش افراد نسبت به تعدد زوجات رابطه معناداری وجود دارد.
به نظر می‌رسد بین جنس و نگرش افراد نسبت به تعدد زوجات رابطه معناداری وجود دارد.

۵-۱ نتیجه‌گیری ۵۴
۵-۲ پیشنهادها ۵۵
مراجع ۵۶
ده
فهرست جداول
عنوان صفحه
جدول ۳-۱ اطلاعات خاکشناسی مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی واقع در دانشگاه صنعتی اصفهان (چاه اناری) ۳۱
جدول ۴-۱ دامنه تغییرات و میانگین صفات مورفولوژیک و فیزیولوژیک نوروزک در سه تاریخ کاشت ۳۸
جدول ۴-۲ میانگین مربعات صفات مورفولوژیک در سه تاریخ کاشت ۴۴
جدول ۴-۳ میانگین مربعات صفات مورفولوژیک در سه تاریخ کاشت ۴۵
جدول ۴-۴ نتایج مقایسه میانگین صفات مورفولوژیک در سه تاریخ کشت ۴۶
جدول ۴-۵ نتایج مقایسه میانگین صفات مورفولوژیک در سه تاریخ کشت ۴۷
جدول ۴-۶ نتایج تجزیه روغن تاریخ کاشت اول ۴۹
جدول ۴- ۷نتایج تجزیه روغن تاریخ کاشت دوم ۵۰
جدول ۴-۸ میانگین مربعات صفات فیزیولوژیک در سه تاریخ کاشت ۵۳
جدول ۴-۹ نتایج مقایسه میانگین صفات فیزیولوژیک در سه تاریخ کاشت ۵۴
یازده
چکیده
دانه های روغنی ازمحصولات با ارزش کشاورزی و ماده اولیه صنایع روغنکشی محسوب میشوند. کشور ما جزء کشورهای واردکننده روغن میباشد و برای رفع این کمبود باید کارهای اصلاحی بیشتری صورت گیرد. راه حل دیگر معرفی گیاهان دانه روغنی جدید با خصوصیت سازگاری به شرایط ایران میباشد. نوروزک (Salvia leriifolia Benth.) گیاهی پایا از تیره نعناع و بومی استانهای خراسان، سمنان و قسمتی از افغانستان است. هدف این پژوهش مقایسه سه تاریخ کاشت نیمه اول و دوم فروردین و نیمه اول اردیبهشت در شرایط اقلیمی اصفهان، بررسی تنوع، سازگاری، میزان عملکرد اقتصادی، کیفیت و کمیت روغن گیاه و بررسی صفات مورفولوژیک و فیزیولوژیک گیاه نوروزک بود. این مطالعه بر روی یک توده بذر جمع‌ آوری شده از خراسان جنوبی در سال‌های ۱۳۹۱-۱۳۹۳صورت گرفت. صفات مورفولوژیک و فیزیولوژیک از جمله تعداد برگ در بوته، ارتفاع بوته، تعداد شاخه گل دهنده، تعداد و وزن بذر در هر بوته در شرایط خودگشن و دگرگشن، ارتفاع شاخه گل‌دهنده، درصد اسانس، کمیت و کیفیت روغن و میزان ترکیبات فنولیک بررسی گردید و اطلاعات مربوط به تمام بوته‌ها برداشت شد. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که تاریخ کاشت در بین صفات مورفولوژیک تنها بر روی تعداد شاخه گل‌دهنده، ارتفاع شاخه گل‌دهنده ، نسبت خودگشنی و قطر تاج‌پوش تاثیر معنی‌دار داشته است و از میان صفات فیزیولوژیک بر روی صفات سبزینگی، کاروتنوئید، درصد روغن و درصد اسانس برگ تاثیر معنی‌داری داشت. روغن دانه گیاه با حدود ۲۸ درصد حاوی بیش از ۷۰ درصد اسیدهای چرب اولئیک و لینولئیک بود که احتمالا قابلیت استفاده خوراکی را خواهد داشت. با توجه به اینکه در این پژوهش میزان بذر تولید شده در شرایط خودگرده‌افشانی نسبت به شرایط دگر‌گرده‌افشانی، به ازای تعداد شاخه گل‌دهنده برابر، کمتر می‌باشد، این گیاه احتمالا دگرگرده‌افشان است که البته دگرگرده‌افشان اجباری نیست و دارای درصد کمتری خودگرده‌افشانی نیز هست. با توجه به تمامی صفات، احتمالا تاریخ کاشت دوم (نیمه دوم فروردین) برای کشت این گیاه در اصفهان قابل توصیه است.

کلمات کلیدی: نوروزک، کمیت و کیفیت روغن، تاریخ کاشت، درصد اسانس
فصل اول
فصل اول: مقدمه
کلیات و اهداف
دانه های روغنی ازمحصولات با ارزش کشاورزی به شمار آمده و ماده اولیه صنایع روغنکشی محسوب میشوند،که نقش اساسی در تامین نیازهای چربی، پروتئین و ویتامین در حیات موجودات زنده ایفا میکنند. کشور ما جزء کشورهای واردکننده روغن میباشد و برای رفع این کمبوداجرای فعالیت‌ها و کارهای اصلاحی بیشتری در جهت افزایش کیفیت و کمیت روغن ، این گیاهان ضرورت دارد. راه حل دیگر معرفی گیاهان دانه روغنی جدید با خصوصیت سازگاری به شرایط ایران و دارای توجیه اقتصادی میباشد.
مطالعه تنوع ژنتیکی فرایندی است که تفاوت یا شباهت گونه‌ها، جمعیت‌ها و یا افراد را با بهره گرفتن از روش‌ها و مدل‌های آماری خاص بر اساس صفات مورفولوژیک، اطلاعات شجره‌ای یا خصوصیات مولکولی افراد بیان می‌کنند. اطلاع از میزان تنوع ژنتیکی ژرم‌پلاسم و ارتباط ژنتیکی بین ژنوتیپ‌ها برای محافظت و استفاده از منابع ژرم‌پلاسم دارای اهمیت خاصی است. این اطلاعات می‌تواند محققان را در انتخاب ترکیبات والدینی مناسب برای بهره‌برداری حداکثر از مواد ژنتیکی موجود جهت تولید هیبریدهای پرمحصول و جمعیت‌های در حال تفکیک یاری دهد. بررسی تنوع ژنتیکی در گیاهان از طریق صفات مورفولوژیک یا بیوشیمیایی همواره متداول بوده است [۶۲].
تیره نعناع (Lamiaceae) حاوی بیش از۴۰۰۰ گونه میباشدکه اکثر آنها دارویی هستند [۱۹]. سالویا، جنس مهمی است که حدودا ۹۰۰ گونه را در این خانواده به خود اختصاص داده است [۹۲]. در عرصه‌های طبیعی ایران برای این جنس۵۶ گونه گزارش گردیده است، که از این تعداد۱۳ گونهی آن بومی میباشد. سلوی (سالویا) از کلمه لاتین “سالوئو” به معنی نجات و شفا بخشیدن مشتق میشود و احتمالا از بزرگترین جنسهای خانواده نعناع میباشد که چند ساله و غالبا نیز بسیار معطراست. این جنس در مناطق گرم و معتدل جهان مشاهده میشود و گونه های آن دارای خواص ضدمیکروبی، ضدسرطانی و ضدتب میباشند [۲۳].
نوروزک (Salvia leriifolia Benth. ) گیاهی پایا از تیره نعناع و بومی استانهای خراسان، سمنان [۲۶ و ۹۶] و قسمتی از افغانستان است [۱۹]. پراکنش این گیاه در اقلیم فراخشک بیابانی سرد، در ارتفاعات سنگلاخی، ارتفاعات کنگلومرایی و واریزههای سنگی است‌. سازگاری این گیاه با انواع خاکها بالاخص خاکهای سبک در شیبهای جنوبی بسیار بالا میباشد. این گونه با گیاهانی از قبیل درمنه، افدرا و پرند همراه است [۴۱]. آبیاری به صورت کرتی، بهترین روش زراعت این گیاه میباشد و عمق کشت مناسب جهت داشتن درصد بالای سبز شدن و استقرار گیاه بین۱ تا۵/۱ سانتیمتر است. بیشترین جوانهزنی بذور در دمای بین ۴ تا ۸ درجه سانتیگراد انجام میگیرد [۲۳].
میزان زادآوری در سالهای با بارندگی مناسب خوب بوده و در صورت حمایت گیاه در سال اول، در سالهای بعد میتواند به خوبی در برابر عوامل اقلیمی و نیز شرایط چرای دام مقاومت کند. با توجه به سازگاری و دامنه پراکنش وسیع آن، میتواند به عنوان یک گیاه چند منظوره مورد حمایت قرار گیرد. برنامه ریزی برای جمع آوری بذر نوروزک، ضمن ایجاد اشتغال در مناطق پراکنش این گونه، با ترویج و معرفی خواص دارویی آن و بازاریابی برای فروش به زراعیکردن این گونه کمک میکند [۴۱].
گونه نوروزک دارای سه ویژگی مهم، مقاومت به خشکی، مقاومت در مقابل باد و مقاومت در برابر سرمای زمستان است و گیاهی کمتوقع و کم هزینه به شمار مىآید [۴۶]. شکل خاص برگها به ویژه پرزهای سفید دو طرف برگها و حالت چرمی آن، باعث مقاومت گیاه به گرمای شدید تابستان می‌شود و همچنین گسترده بودن بوته‌ی گیاه روی سطح زمین موجب مقاومت آن در برابر بادهای سوزان زمستان میشود [۳۴].
برگهای گیاه غنی از کلسیم، فسفر و آهن بوده و دانه و برگ آن دارای مقادیر بالایی از پروتئین و اسیدهای چرب است که ارزش غذایی بالایی در تغذیه دام و انسان دارد [۱۵]. این گیاه دارای خواص متعدد دارویی، آنتیاکسیدانی و تغذیهاى است [۴۶]. عصاره چهار گونه مختلف از سالویا و از جمله گیاه نوروزک به واسطه داشتن تاثیر بازدارنده بر آنزیم بوتیریل کولین استراز میتواند در معالجه بیماری آلزایمر مفید باشد [۵۰]. شاخ وبرگ این گیاه دارای اسانس است و پوست خارجی آن حاوی موسیلاژ میباشد [۱۸]. گزارش شده است که مغز دانه آن حاوی ۵۶-۵۰ % چربی و ۳۰ % پروتئین است که برای طباخی و خامخواری مطلوب میباشد. برگ و ریشه گیاه نوروزک دارای خواص آنتیاکسیدانی قوی بوده و از اکسیداسیون روغن آفتابگردان جلوگیری میکنند. این خاصیت قابل رقابت با آنتیاکسیدانهای رایج در صنایع غذایی نظیر، بوتیلیتد هیدروکسی تولوئن (BHT) و آلفاتوکوفرول میباشد. این ویژگی در ارتباط با حضور متابولیت ثانویهای از نوع شالکونها، به نام بوتئین، در این گیاه است [۳۶ و ۷۳].
از دیگر متابولیتهای ثانویه با ارزش موجود دراین گونه، به ترتیب فراوانی، میتوان به ترپنوئیدها، ساپونینها، فلاونوئیدها، تاننها و آلکالوئیدها اشاره کرد. در اسانس این گیاه ۱۷ نوع ترپن با درصدهای متفاوت وجود دارد [۳۵]. پروتئین موجود در بذر به دلیل ویژگیهای منحصر به فرد نظیر قرابت زیاد اسیدآمینههای آن با شیر و ضریب هضم بالا، میتواند در تهیه شیر خشک و فرآوردههای گوشتی سوسیس و کالباس مورد استفاده قرار گیرد . همچنین بذر این گیاه به واسطه داشتن روغن مرغوب برای تغذیه انسان، برگ آن برای تغذیه دام و الیاف آن برای تولید دستمال کاغذی مناسب است [۱۶].
بخشهایی ازگیاه نوروزک دارای خاصیت آنتیاکسیدانی، ضدباکتریایی، ضدقارچ و ضددرد مىباشد [۶؛ ۱۰؛ ۳۶؛ ۴۰ و ۷۰]. براساس پژوهشهای صورت گرفته مشخص شده است که عصاره آبی و الکلی نوروزک دارای آثار دارویی متعددی بر روی موش است. ازجمله این آثار مىتوان به خاصیت محافظت کنندگی عصبی در برابر کم خونیهای موضعی در مغز موش [۱۰۱]، کاهش وابستگی به مورفین [۸۳]، خصوصیات مشابه با داروی دیکلوفناک از لحاظ مقابله با التهاب مزمن [۸۱] و جلوگیری از ایجاد و توسعه زخمهای معده در موش (مشابه با داروی سوکرالفات^[۱]) [۸۲] اشاره نمود. همچنین مشخص شده است بخشهای مختلف این گیاه مىتواند به عنوان داروی مسکن و خواب آور [۸۴] و عامل کاهشدهنده گلوکز خون [۸۰] مورد استفاده قرارگیرد.
یکی از مهمترین عوامل مدیریت در تولید محصولات زراعی، تاریخ کاشت مناسب است. هدف از تعیین تاریخ کاشت مناسب، مشخص کردن بهترین زمان کاشت رقم یا گروهی از ارقام مشابه گیاهان زراعی است، به طوری که مجموعه عوامل محیطی در آن زمان، برای سبز شدن، استقرار و بقاء گیاهچه مناسب باشد، ضمن اینکه هر مرحله از رشد نیز با شرایط مطلوب خود روبرو شود.
اهداف مطالعه
اگر چه پژوهشهای مختلفی بر روی گیاه نوروزک صورت گرفته است اما تا کنون اثر تاریخ کاشت بر اسانس و ترکیبات فنولیک و صفات مختلف مورفولوژیک بررسی نشده است. از طرفی نوروزک می تواند یک گیاه دانه روغنی جدید باشد و هنوز اطلاعات کافی از تنوع موجود بین صفات مورفولوژیک و میزان روغن ژنوتیپهای مختلف آن در دسترس نیست. اگرچه پتانسیل بالای گیاه از نظر کیفیت و کمیت روغن گزارش شده است ولی سازگاری آن با شرایط محیطی مختلف و اثر تاریخ کاشت بر آن روشن نشده است. با توجه به موارد گفته شده فوق، مطالعه پیش رو اهداف زیر را دنبال میکرد:
۱- یافتن تاریخ کاشت بهینه در شرایط اقلیمی اصفهان.
۲- بررسی تنوع، سازگاری، میزان عملکرد اقتصادی، کیفیت و کمیت روغن گیاه.
۳- بررسی برخی صفات مورفولوژیک و فیزیولوژیک گیاه.
فصل دوم
فصل دوم: بررسی منابع
اهمیت گیاهان دارویی
تولید گیاهان دارویی و عطری، به صورت جمع آوری و کشت آنها از دیر باز صورت میگرفته است و احتمالا شروع آن نزدیک به زمانی است که این گیاهان به عنوان تسکین‌دهنده درد استفاده شدند، به طوری که بو کردن، جویدن و خوردن برخی از مواد گیاهی منجر به آرامش و کاهش درد شده و عطر و طعم مطلوب این گیاهان به عنوان موادی با ارزش برای انسانهای پیشین، شناخته شدند. بنابراین این گیاهان به عنوان منبع درمانی، رنگ‌دهنده و نگهدارنده شناخته شدند [۳].
استفاده از گیاهان به عنوان دارو برای پیشگیری و درمان بیماریها از روزگاران کهن مورد توجه طب سنتی قرار داشته و تا ابتدای قرن شانزدهم معتبرترین روش برای درمان بیماریها به شمار رفته است. ابوعلی سینا از نخستین دانشمندانی است که در کتاب قانون به شرح و بررسی علمی خواص درمانی گیاهان پرداخته است.
در نتیجه ظهور روش های جدید درمان، کمکم روش های درمان بیماریها با گیاهان کنار گذاشته شد و استفاده از داروهای شیمیایی جانشین گیاه درمانی شد. اما عوارض جانبی بسیار زیاد و گرانی آنها موجب گرایش مجدد مردم به طب گیاهی شده است. در قرن اخیر پیشرفت عمدهای در بهرهگیری از گیاهان دارویی حاصل شده است و آزمایشگاههای مجهز در سراسر جهان برای بررسی اثرات این داروها به کار و فعالیت مشغول میباشند.
آمار استفاده از داروهای گیاهی در سالهای اخیر قابل توجه است. بر طبق تخمین سازمان بهداشت جهانی در حال حاضر ۸۰ درصد جمعیت جهان یعنی حدود ۴ میلیارد نفر از طب گیاهی در درمان بیماریها استفاده میکنند. سازمان بهداشت جهانی ((WHO خاطر نشان میسازد که از حدود ۱۱۹ داروی گیاهی حدود ۷۴ مورد آن کاملاً همانند کاربرد آنها در طب سنتی مورد استفاده پزشکان قرار میگیرد. همین موضوع موجب شده است که هماکنون تحقیقات گستردهای از سوی شرکتهای داروسازی روی خواص درمانی گیاهان مناطق مختلف جهان انجام گیرد. هماکنون مواد مشتق شده از گیاهان نقش عمده ای در صنعت داروسازی دارند. چنین داروهایی برای درمان بیماریهای قلبی، فشار خون بالا، انواع دردهای مزمن، آسم و دیگر بیماریها به کار میرود [۳۰].
طبقه‌بندی گیاهان دارویی

در جایی که تصویر محصول نقش مؤثری دارد، درک واقعیت و ماهیتهای مربوط به آن، مهمتر از خود واقعیت است.
هدف بازاریابی، آفریدن یک تصویر از محصول و یا دادن رنگ و بویی به آن است تا مردم را جذب کند. مصرف کنندگان باید تصویر روشنی درباره خصوصیات محصول در ذهن خود داشته باشند. این خصوصیات می تواند شامل: کیفیت، سرعت، قیمت پایین، قیمت بالا و تنوع باشد.
تصویر، درواقع، ترکیب کلی از همه آن چیزهایی است که مصرف کنندگان فکر می کنند درباره شرکت و محصول شما می دانند. این تصاویر می توانند از طریق راه های زیر به ذهن وارد شوند.
از طریق تبلیغات.
از طریق تجربه محصول.
از طریق عکس العملهای مردم، پس از استفاده از آن محصولات.
از طریق آنچه درباره آن شرکتها خوانده و شنیده ایم.
از طریق رقبای آنها.
مصرف کننده، با توجه به خواستها و نیازهای منحصر به فرد خود، برای ویؤگیهای مختلف یک محصول اهمیتهای متفاوتی قائل است. مجموعه باورهایی که افراد در مورد یک محصول با نام و نشان تجاری خاص دارند، تصویر یک نام و نشان تجاری یا محصول نامیده می شود. (کاتلر و آرمسترانگ)

تصویر یعنی شخصیت. محصولات، مثل افراد، دارای شخصیت اند و این شخصیت می تواند آن محصول را در بازار تثبیت و یا آن را حذف کند. شخصیت یک محصول ملغمه ای است از بسیاری چیزها مانند: نام محصول، بسته بندی، قیمت، نحوه تبلیغ و از همه مهمتر ذات خود محصول.
هر تبلیغی باید به عنوان سهمی از تصویر نام تجاری انگاشته شود. به تعبیر دیگر تبلیغات باید مستمرا” همان تصویر را به نمایش بگذارد. (اگیلوی، ۲۰، ۱۳۸۲)
راجاکوپال (۲۰۰۲) تحقیقی تحت عنوان تأثیر گسترده مارک و نشان تجاری بر روی دیدگاه مشتری انجام داد. وی نشان داد که برخی از محصولات دارای مارک و نشان تجاری موفق هستند، زیرا مردم آنها را به محصولات معمولی ترجیح می دهند.
علاوه بر عوامل روانشناختی، مارکهای تجاری می توانند به مصرف کنندگان راه و روش انتخاب مناسب را نشان دهند. مارکهای تجاری می توانند از طریق هدایت مشتریان به سمت اطلاعات، افکار وعقاید آنان را تحت تأثیر قرار دهند. مارکهای تجاری فقط اسامی، واژه ها و عبارات، علامتها، طرحها یا ترکیباتی از اینها نیستند.گرچه این درست است که بگوییم این چیزها می توانند برخی تولیدات شرکتها را از بقیه متفاوت سازند. علاوه بر اینها عنصر سازنده دیگری که یک مارک تجاری موفق را به وجود می آورد، شخصیت است.
در مورد مارک های خانوادگی مقوله های مربوط به گسترش مارک های اغلب بر اساس ویژگیهای مشترک، انتخاب می شوند. گسترش مارک یا توسعه یک مارک تجاری موفق، از یک بازار خانگی اولیه گرفته تا یک خط تولید خاص یا مشخص، مستلزم استفاده ازطرحی است که هویت و یگانگی مارک را، به صورت یک ویژگی مکمل برای آن می پندارد که میل و اشتیاق مصرف کننده را به خرید تقویت می کند.
تحقیق راجیوباترا (۲۰۰۴) تحت عنوان تأثیر موقعیتی اعتقاد بر تصویر ذهنی را مورد بررسی قرار داده است.
به نظر وی تصویر ذهنی مثبت از یک مارک تجاری منجر به افزایش سهم بیشتری از بازار می شود که این سهم با توجه به رقابت بین محصولات بسیار مهم است. وی این گونه نتیجه گیری می کند که آگهی های تبلیغاتی تأثیر زیادی روی موقعیتهای خرید و مصرف محصولات خواهند داشت. به طور خلاصه خلاصه استفاده از آگهی های تبلیغاتی بایستی به گونه ای باشد که تصویر ذهنی مصرف کننده را تقویت کند.
ویکتور فلچر (۲۰۰۵) نشان می دهد که در بخش مالی شرکت فرض بر این است که تمرکز مصرف کننده روی ویژگیهایی مانند قیمت، کیفیت، دوام و ماندگاری و مصرف مجدد کالاست، در حالی که تحقیقات انجام شده نشان می دهد که مصرف کننده، مارک را انتخاب می کند. وی همچنین معتقد بود که مارک تأثیر زیادی روی تصویر محصول شرکت خواهد داشت.
۲-۲۵-۱ تصویر محصول و باورهای مصرف کننده:
برای شناسایی و شناخت مفهوم تصویر محصول^[۴۱] ابتدا می بایست نگرش و باور مشتری مورد بررسی قرار گیرد. نگرش و باور فرد از طریق عمل یادگیری حاصل می شود.
افراد در مورد مذهب، سیاست، لباس، موسیقی، غذا و تقریبا” درباره هر چیزی، نگرش خاص دارند. انسان برای نوع نگرش خود دارای یک الگو می شود و تغییر چنین الگوهایی مستلزم تعدیلاتی است که به زحمت می توان از عهده آنها برآمد. (کاتلر و آرمسترانگ، ۱۳۸۳، ۲۳۱-۲۳۰) باورهای مصرف کننده نتیجه یادگیری شناختی است.این باورها نمایانگر شناخت و استنباط هایی که یک مصرف کننده در مورد پدیده ها، ویژگیهای آنها و منافع حاصل از آنها دارد، هستند. پدیده ها در اینجا عبارت اند از محصولات، مردم، شرکتها و چیزهایی که مردم نسبت به آنها نظر، عقیده و نگرش دارند ویژگیها، خصوصیات یا مختصات یک پدیده وپیامدهای مثبتی که پدیده ها برای مصرف کننده به همراه می آورد، هستند. در هر حال امکان دارد که باورهای مصرف کننده نسبت به ویژگیهای یک محصول با واقعیت منطبق نباشد.
۲-۲۶ انواع دیدگاه ها در مورد تصمیم گیری مصرف کنندگان
دیدگاه جایگزین^[۴۲] در مورد تصمیم گیری مصرف کننده
از اواخر قرن هجدهم تا بخش عمده ای از دهه ۱۹۷۰ میلادی ، محققین مردم را به شکلی می دیدند که گویی آنها به صورت خطی در حال حرکت از میان فرایند عام تصمیم گیری که در شکل ۱-۹ نشان داده شده می باشند. ولی در اواخر دهه هفتاد میلادی برخی صاحب نظران شروع به زیر سؤال بردن این مفهوم که تمامی خریدهای مصرف کنندگان منتج از یک فرایند پردقت و تحلیلی است، نمودند. برخی مؤلفین اظهار نمودند که در بسیاری از موارد ممکن است مصرف کنندگان اصلا” به هیچ نوع تصمیم گیری پیش از انجام خرید دست نزنند.
دیدگاه تصمیم گیری
دیدگاه سنتی تصمیم گیری تأکید بر رویکرد خردگرا و اطلاعات پردازانه در مورد رفتار خرید مصرف کننده دارد. این دیدگاه رابطه نزدیکی با رویکرد سلسله مراتب درگیری ذهنی بالا در خصوص شکل گیری نگرش را دارد. بنابر این رویکرد، مصرف کنندگان از میان هر یک از مراحل فرایند تصمیم گیری به روش خطی^[۴۳] حرکت می کنند و در همان حال سطوح بالایی از پردازش اطلاعات به وقوع می پیوندند.
با این حال محققین در دهه هفتاد تشخیص دادند که مصرف کنندگان همواره از یک فرایند گسترده تصمیم گیری^[۴۴] گذر نمی نمایند. بلکه تحت شرایط درگیری ذهنی پایین تصمیم گیری محدود صورت می گیرد و رفتار جستجوی کمتری از آنها سر می زند. گذشته از این از آنجا که سلسله مراتب درگیری ذهنی پایین اثرات^[۴۵] هنگام وقوع تصمیم گیری محدود اثرگذار می باشد، مرحله ارزیابی بدلیل عمدتا” در فرایند تصمیم گیری وجود ندارد. بنابر این در تصمیم گیری محدود، انتخاب میان مارک های جایگزین به طریقی نسبتا” ساده انجام می گیرد و از قواعد ساده شده تصمیم استفاده می شود.
در مجموع دیدگاه تصمیم گیری، هم شامل مسیرهای درگیری ذهنی بالا و هم شامل مسیرهای درگیری ذهنی پایین به سوی تصمیم گیری است.
جدول ۲-۲ سه دیدگاه در مورد تصمیم گیری

جدول ۲-۳ برخی راهبردهای آمیخته بازاریابی برای محصولاتی که از طریق
فرآیندهای تصمیم گیری با درگیری ذهنی

Calculate Elastic Response Spectra for RSA & Reduce Design Variables Through Spline Interpolation for Optimization purposes
A
Linear-Elastic Static Analysis by Using Finite Element Method
P-Delta Analysis
Response Spectrum Modal Analysis
Total Load in each Member = Max (Static loads+RSA loads)
SQP method or Genetic Algorithm
(In case of SQP, Design Sensitivity Analysis)
NO
Optimized?
A
YES
شکل ۱-۲- فلوچارت برنامه نوشته شده در محیط MATLAB
روش انجام کار، به تفصیل در فصل سوم بیان می‌گردد. به طور خلاصه مراحل انجام کار به ترتیب گام‌های زیر می‌باشد :
محاسبه طیف پاسخ الاستیک.
برای کاهش تعداد متغیر­های طراحی مجهول، می­توان خصوصیات مقطع مانند ممان اینرسی^[۲۵] و اساس مقطع^[۲۶] (مثلا y) را برحسب سطح مقطع x ، بصورت  بیان کرد یا از روش درون­یابی اسپلاین فضایی براساس سطح مقطع، استفاده نمود.

اعمال متغیر طراحی اولیه  . محاسبه ماتریس جرم و ماتریس سختی المان­ها و سپس با در نظر گرفتن درجات آزادی گره­ها، اسمبل کردن و تشکیل ماتریس جرم و سختی کل سازه و در نتیجه محاسبه جا به ­جایی­ها، واکنش تکیه­گاهی و نیروهای داخلی اعضا.
اعمال ماتریس سختی هندسی^[۲۷] و تحلیل P-Delta .
محاسبه جرم سازه از روی بار، حل معادله مشخصه^[۲۸] و محاسبه بردارها^[۲۹] و مقادیر ویژه^[۳۰] ( شکل­های مودی^[۳۱] و فرکانس­ها).
تحلیل طیف پاسخ با توجه به طیف پاسخ الاستیک محاسبه شده در گام (۱) و محاسبه پاسخ­های حداکثر سازه با بهره گرفتن از روش آماری CQC. تعیین علامت پاسخ­های حاصل از تحلیل طیف پاسخ، با توجه به مود غالب سازه.
تعریف تابع هدف  ، اعمال قیود طراحی و محاسبه گرادیان­ها جهت انجام بهینه­سازی SQP، یا بهینه­سازی با بهره گرفتن از GA. اگر  برنامه خاتمه می­یابد، این چرخه آنقدر ادامه می­یابد تا همگرایی حاصل شود.
در بهینه­سازی صورت گرفته از پروفیل­های I جدول اشتال استفاده شده است. بر اساس متغیرهای طراحی بهینه (سطح مقطع) و خصوصیات مقطع مرتبط با آن­ها (ممان اینرسی یا مدول مقطع)، مقطع با نزدیکترین خصوصیات، از جدول مقاطع موجود انتخاب می­ شود. طرح حاصل، جهت ارضای تمامی قیود، کنترل می­گردد.
۱-۵- خلاصه پایان‌نامه
در فصل اول، موضوع اصلی تحقیق یعنی بهینه‌سازی قاب­های فولادی، تحت بارهای ثقلی و جانبی لرزه­ای و مشکلات موجود در بهینه­سازی سازه­ها و نحوه تحلیل و بهینه­سازی انجام گرفته در تحقیق بیان می­گردد. در فصل دوم، تحقیقات انجام شده و ابزارها و جنبه‌های مختلف بهینه‌سازی که تاکنون انجام پذیرفته، بیان مى‌شوند. در فصل سوم، نحوه بدست آوردن مقاطع بهینه، با ذکر جزئیات کامل که شامل شرح تئوری‌های مورد استفاده مى‌باشد، بیان می­گردد. با حل مثال‌های مختلف در فصل چهارم، چگونگی بهینه­سازی قاب­های فولادی با بهره گرفتن از دو روش SQP و GA بیان می‌شود. نتیجه‌گیری کلی و کاربردهای تحقیق انجام شده، در فصل پنجم تشریح شده و پیشنهادهایی جهت تحقیقات آینده، بیان می‌گردد.
فصل دوم
مروری بر تحقیقات گذشته
۲-۱- مقدمه
طراحی قاب­های فولادی، نیازمند یک سلسله گام­های منظم و خسته­کننده سعی و خطا بصورت ذیل می­باشد.
یک طرح آزمایشی اولیه، براساس پارامترهای موجود قاب (مانند وضعیت جغرافیایی، بارگذاری و مشخصات مصالح) فرض می­ شود.
پاسخ سازه با بهره گرفتن از تحلیل (خطی یا غیرخطی) سازه تعیین می­ شود.
پاسخ سازه با توجه به ضوابط طراحی ارزیابی می­ شود.
با انتخاب طرح جدید، تمام ضوابط طراحی ارضا شده و یا طرحی اقتصادی­تر حاصل می­گردد.
روند سعی و خطا تا آنجا ادامه پیدا می­ کند که طرحی قابل قبول نتیجه شود. بازده این روند تا حد زیادی به تجربه و توانایی طراح، در انتحاب طرح اولیه مناسب و حرکت به سمت بهتری، در جهت طرح بهینه، بستگی دارد ]۵[. به همین دلیل، روش­های بهینه­سازی، جهت مکانیزه کردن این روند سعی و خطا، توسعه یافته­اند. روش­های بهینه­سازی به دو دسته گرادیانی (نیازمند به متغیر پیوسته) و روش­های اکتشافی یا جستجوی مستقیم^[۳۲] (سازگار با متغیرهای پیوسته و گسسته) طبقه ­بندی می­شوند ]۶[.
۲-۲- تاریخچه تحقیقات
در حالت کلی، روش­های بهینه­سازی مورد استفاده در مهندسی سازه به سه دسته تقسیم می­شوند: (۱) برنامه­ ریزی ریاضی^[۳۳]، (۲) روش های­ معیار بهینگی^[۳۴] و (۳) الگوریتم­های تکامل^[۳۵]. مراجع مناسبی جهت درک بهتر روش­های گفته شده موجود می­باشند، که از میان آنها می­توان به ]۱۴-۷[ اشاره کرد. مقالات مروری ]۱۸-۱۵[ شامل روش­های بهینه­سازی مختلط گسسته-پیوسته با قیود غیرخطی می­باشند. در ادامه، علاوه بر روش­های گفته شده، مروری بر ادبیات فنی نیز ارائه خواهد شد.
۲-۲-۱- روش­های برنامه­ ریزی ریاضی
برنامه­ ریزی ریاضی به دو دسته برنامه­ ریزی خطی (LP) و برنامه­ ریزی غیرخطی (NLP) تقسیم می­شوند. مهمترین ویژگی LP این است که تابع هدف و قیود مرتبط با آن، باید ترکیبی خطی از متغیرهای طراحی باشند. جهت اعمال LP در بهینه­سازی سازه­ها، رابطه میان تابع هدف و قیود نسبت به متغیر­های طراحی باید خطی شود. به هر حال، هنگامی که یک رابطه خطی جهت مدل کردن یک پاسخ غیرخطی سازه استفاده می­ شود، بوجود آمدن خطا اجتناب ناپذیر است. مساله بهینه­سازی واقعی و خطی شده در اشکال زیر نشان داده شده ­اند.
شکل ۲-۱- (الف) مساله بهینه­سازی واقعی (ب) مساله با تقریب خطی
که  تابع هدف با دو متغیر طراحی  و  می­باشد. قیود مرتبط با  و  نشان داده شده ­اند.
برنامه­ ریزی غیرخطی برای مسائل بهینه­سازی غیرخطی بدون قید توسعه یافت ]۱۹[. شرایط کان-تاکر (Kuhn and Tucker)، شروط لازم جهت حل بهینه را تامین می­ کنند ]۲۰[. اعمال مستقیم شرایط کان-تاکر، برای اکثر مسائل طراحی مشکل است. محاسبه گرادیان­ها و راه حل­های وابسته به روابط غیرخطی از اعمال مستقیم این شرایط در بسیاری از مسائل طراحی ممانعت می­نماید.
کورنل در سال ۱۹۶۶ میلادی اولین کسی بود که از روش LP جهت کمینه­سازی وزن یک سازه فولادی، با اعمال تحلیل الاستیک، استفاده نمود ]۲۱[. بیگلو و گیلورد در سال ۱۹۶۷ نیز با بهره گرفتن از این روش و اعمال طراحی پلاستیک به بهینه­سازی یک قاب چهار طبقه و دو دهانه پرداختند ]۲۲[. براون و انگ ]۲۳[، گلاگر و گلاتی ]۲۴[ و مجید و الیوت ]۲۵[ با بهره گرفتن از NLP به کمینه­سازی وزن یک قاب دو دهانه و چهار طبقه پرداختند. پامر ]۲۶[، کامرت ]۲۷[ و کرچ ]۲۸[ با بهره گرفتن از برنامه­ ریزی دینامیکی به بهینه­سازی پلاستیک یک قاب چند طبقه پرداختند. این روش بر اساس تقسیم کردن سازه به یک سری زیر سازه­ها و سپس بهینه­سازی آنها بصورت متوالی می­باشد. آرورا و گویل در سال ۱۹۷۷ میلادی، در مورد ناکارایی این روش و نتایج نادرست آن بحث نمودند. بعنوان یک روش جایگزین، آنها یک روش جداسازی، که قادر است تمامی زیر سازه­ها را بطور همزمان در نظر گیرد و تغییر تمامی متغیرهای طراحی بصورت همزمان در آن امکان پذیر باشد را پیشنهاد دادند. روش پیشنهادی تغییرات جزئی در متغیرهای طراحی را اجازه داده و بسط تیلور^[۳۶] را روی تمامی روابط اعمال می­ کند. قابل توجه است که این روش به تغییرات کوچک طراحی محدود است ]۲۹[.
وندرپلاتس و سوگی­موتو در سال ۱۹۸۶ با ارائه برنامه ترکیب طراحی اتوماتیک^[۳۷] (ADS) بر اساس روش­های برنامه­ ریزی متوالی خطی^[۳۸] (SLP) و برنامه­ ریزی درجه دو متوالی (SQP)، به کمینه­سازی وزن سازه­ها پرداختند ]۳۰[. کارهالو و کنگاسوندرام با بهره گرفتن از برنامه ADS به کمینه­سازی وزن قاب­های دو بعدی تحت بارگذاری­های مختلف پرداختند ]۳۱[. در همان سال گولی و بدراگلو در سال ۱۹۸۹ به بهینه­سازی قاب­ها تحت بارهای لرزه­ای روی آوردند. آنها از روشی بر اساس SLP استفاده نمودند. قیود اعمالی آنها، تنش­های نرمال و جا به ­جایی مجاز آیین­ نامه بود. متغیر­های طراحی، سطح مقطع المان­های قاب محسوب می­شد. روابط تقریبی سطح مقطع، شعاع ژیراسیون و مدول الاستیسیته برای پروفیل استاندارد I استفاده شد. آنها به این ­نتیجه رسیدند که قاب­های مهاربندی شده اقتصادیتر از قاب­های خمشی می­باشند ]۳۲[. یونکیانگ نیز به بهینه­سازی قاب­ها، با قیود تنش، جا به ­جایی و کمانش تیرها پرداخت. او با روش NLP وزن حداقل را محاسبه نمود، و به این نتیجه رسید که اعمال قیود کمانش موجب افزایش وزن قاب تا حدود ۳۰ تا ۵۰ درصد و گاهی مواقع تا ۸۰ درصد می­ شود ]۳۳[. السدون و آرورا به بهینه­سازی قاب­های فولادی جهت کمینه کردن وزن آنها، تحت بارگذاریهای مختلف با بهره گرفتن از رویکرد چندین متغیر طراحی پرداختند. مقاطع گسسته موجود براساس پاسخ بدست آمده توسط برنامه­ ریزی درجه دو متوالی (SQP) ، انتخاب می­شدند ]۳۴[. اربچور و الحسینی در سال ۱۹۹۲ با بهره گرفتن از روش LP به کمینه­سازی وزن قاب­های فولادی، در محدوده رفتار خطی مصالح، پرداختند ]۳۵[. لیبمن، ثوندران و همکاران مساله مقید NLP را با بهره گرفتن از توابع پنالتی، به یک زیرمساله کمینه­سازی بدون قید تبدیل نمودند. لیبمن با بهره گرفتن از روش جهت گرادیانی صحیح^[۳۹] و ثوندران و همکاران با اعمال روش کمینه­سازی بدون قید متوالی^[۴۰]، به کمینه­سازی وزن قاب­های چند طبقه و چند دهانه فولادی پرداختند ]۳۶[ و ]۳۷[. لسن در سال ۱۹۹۳ رویکرد جدیدی برای بهینه­سازی سازه­ها ارائه نمود. او بر اساس ترکیب یک روش تحلیل دوباره با زیر-بهینه­سازی^[۴۱] برای هر عضو در سازه، به کمینه­سازی وزن سازه­ها پرداخت. روش زیر-بهینه­سازی او یک الگوریتم غیرخطی بر اساس SQP بود ]۳۸[. السدون و صدیقی علاوه بر تنش­های نرمال، از حدود جا به ­جایی گره­ها طبق آیین­ نامه کانادا نیز استفاده نمودند. آنها با اعمال یک روش تکراری و حدود حرکت، وزن حداقل قاب­های فولادی را محاسبه نمودند. آنها از روابط متفاوتی از سطح مقطع و ممان اینرسی نسبت به روابط گولی و بدراگلو ]۳۲[ استفاده نمودند ]۳۹[. ونگ و گراندی در سال ۱۹۹۴ در بهینه­سازی خود از تقریب چند نقطه­ای اسپلاین استفاده نمودند. الگوریتم آنها بر اساس مقادیر تابع و مشتق مرتبه اول قیود موجود در نقاط میانی بهینه­سازی بود. قیود رفتاری اعمالی شامل تنش­ها، جا به ­جایی­ها و کمانش موضعی می­شد ]۴۰[. سلاجقه در سال ۱۹۹۵ از نیروهای تقریبی المانی جهت بهینه­سازی سازه­ها استفاده نمود. در ابتدا نیروهای المان­ها، برحسب چند متغیر میانی تقریب زده، سپس با جایگذاری روابط تقریب زده شده در مساله طراحی اصلی، یک روند تقریبی صریح غیرخطی جهت طراحی حاصل می­شد. مساله تقریبی سپس بصورت دنباله­ای از مسائل تقریبی جدا شدنی تبدیل و توسط یک استراتژی دوگانه با متغیرهای گسسته حل می­شد ]۴۱[. چان و همکاران به بهینه­سازی قاب­های فولادی بلندمرتبه با بهره گرفتن از یک متغیر طراحی پرداختند. رویکرد خطی­سازی برای حل مسائل NLP مورد استفاده قرار گرفت ]۴۲[. طراحی پلاستیک قاب­های فولادی، با بهره گرفتن از خطی­سازی روابط بین وزن و لنگر پلاستیک اعضا، بصورت یک مساله برنامه­ ریزی خطی (LP) فرموله و سپس با بهره گرفتن از روش سیمپلکس^[۴۲] حل شد ]۴۳[. سایموز در سال ۱۹۹۶ برنامه­ای بر اساس LP جهت بهینه­سازی سازه­ها ارائه نمود که رفتار نیمه صلب اتصالات را در نظر می­گرفت. روند طراحی او، بطور صریح اتصالات و اعضا را با در نظر گرفتن سختی اتصالات و ابعاد اعضا، به ترتیب بصورت متغیرهای طراحی پیوسته و گسسته، در نظر می­گرفت ]۴۴[. هرناندز در سال ۱۹۹۸ میلادی با تعریف سطح مقطع بعنوان متغیر طراحی و اعمال قیود تنش و کران پایین برای متغیر طراحی، راه حلی بهینه با بهره گرفتن از برنامه­ ریزی ریاضی ارائه نمود ]۴۵[.
معماری و مدح­خوان ]۴۶[ در سال ۱۹۹۹ در تحقیق خود، به بهینه­سازی قاب­های فولادی، تحت بارهای ثقلی و لرزه­ای مجاز آیین­ نامه پرداخته­اند. در تحقیق آنها، طراحی تنش مجاز قاب­های مهار­بندی شده و مهاربندی نشده فولادی، بر اساس ضوابط AISC (1983) بصورت یک مساله بهینه­سازی ارائه شده­ است و الگوریتم کمینه­سازی قیود غیرخطی مورد استفاده، روش جهت­های ممکن^[۴۳] می­باشد. آنها تابع هدف را وزن سازه، قیود رفتاری را تنش ترکیبی خمشی و محوری، تنش برشی، کمانش فشاری، لاغری کششی، جا به ­جایی و متغیر طراحی را سطح مقطع اعضا در نظر گرفتند. قاب فولادی مستوی، شامل  عضو، به گونه ­ای طراحی شد که وزن کل آن (تابع هدف) ،که بصورت رابطه ۲-۱ می­باشد، حداقل شود.

در این رابطه،  سطح مقطع عضو  ام (متغیر طراحی  )،  و  به ترتیب طول و چگالی وزنی عضو می­باشند. در این تحقیق، طراحی باید قیود ذکر شده در AISC (1983) را نیز ارضا می­کرد.

موضوع پایان نامه:
بررسی اثر بخش آموزشی مهارتهای اعتبارتی بر سلامت روان شناسی دانش

فصل اول
مسأله مورد بررسی
۱-۱- مقدمه
دورۀ نوجوانی دوره ای است که در مصادف با تغییر و انتقال در برگ^[۱]، ۱۹۹۰ ) . استقلال نسبی از والدین و وابستگی به گروه همسالان و دوستان ، رشد و تحول مفهوم خود و هویت یابی اجتماعی و جنسی ، اتتخاب رشته تحصیلی ، برنامه ریزی برای دانشگاه و انتخاب شغل از جمله عواملی هستند که برای نوجوانان تنیدگی هایی را ایجاد می کنند (فورنت^[۲] و همکاران ،۱۹۹۸ ) این عوامل تنیدگی زا توأم با خواست ها و تقاضا های آموزشی در محیط مدرسه و انتظارات والدین از نوجوانان ، سلامت و بهداشت روانی آنها را به مخاطره می اندازد و بر عملکرد کلی و تحصیلی آنها تأثیر منفی می گذارد (نایمی^[۳] و واینیوماکی^[۴] ،۱۹۹۹ ) پژوهش ها حاکی است افرادی که در رویارویی با چنین مسائلی فاقد توانایی های لازم و اساسی هستند ، آسب پذیر بوده و مشکلاتی نظیر افسردگی ، اضطراب ، تنهایی و احساس طرد شدگی ، کمرویی ، خشم ، تعارض بین فردی و….را تجربه می کنند. در عین حال پژوهش های بیشماری حاکی است که بسیاری از مشکلات بهداشتی و اختلالات روانی – عاطفی ریشه های روانی – اجتماعی دارند و ارتقای مهارتهای مقابله ای و توانایی های روانی – اجتماعی در بهبود و سلامت روانشناختی افراد بسیار مؤثر است . این توانایی ها فرد را برای مقابله مؤثر باموقعیت های تعارض زا یاری می کند و شخص را قادر می سازد تا در رابطه با سایر افراد جامعه ، فرهنگ و محیط خود به گونه ای مثبت و سازگارانه عمل کرده و سلامت به ویژه سلامت روانی خود را تامین کند . به همین دلیل در سالهای اخیر آموزش مهارتهای زندگی^[۵] برای آماده نمودن افراد هنگام مقابله با مشکلات و فشارهای زندگی و ایجاد رفتارهای مثبت و کاهش رفتارهای منفی و در نتیجه دستیابی به زندگی موفقیت آمیز مورد توجه روانشنا سان و دست اندر کاران نظام های آموزشی قرار گرفته است.

برنامه ها ی آموزشی مهارت های زندگی به دامنه وسیعی از مهارتهای زندگی به دامنه وسیعی از مهارتها برمی گردد، اما مهارتهای اجتماعی^[۶] و ارتباطی از جمله مهارت هایی می باشد که آموزش این مهرت ها تأثیر قابل توجهی بر کاهش رفتارهای منفی و افزایش رفتارهای مثبت و سازگارانه داشته است .در حقیقت ، ارتباط بین فردی یکی از مهمترین توانایی های بشر است اما برخی افراد در برقراری ارتباط ،مهارت لازم را نداشته و یا پاسخ های آنها اغلب اثری منفی بر ارتباط دارند و همین سدهای ارتباطی ممکن است به تنهایی و کناره گیری اجتماعی و نیز عدم کارایی تحصیلی و شغلی فرد منجر شود . حتی برخی از صاحب نظران معتقد ند که اختلالات روانی در اصل ناشی از مشکلات مربوط به ارتباط نا مناسب است و بیمار روانی از روابط انسانی محروم مانده است (بولتون^[۷] ترجمه سهرابی ،۱۳۸۱ ) . بنابراین با آگاهی از نقش مهارت های اجتماعی در تأمین سلامت روانشناختی افراد و با توجه به اهمیت یادگیری این مهارت ها برای مواجهه با مسائل و مشکلات روز مره و تأثیر آن بر بهبود زندگی فردی و اجتماعی این تحقیق در صدد است تا میزان اثر بخشی آموزش این مهرت ها در سلامت روانشناختی دانش آموزان مراجعه کننده به مراکز مشاوره را بررسی کند.
۱-۲- بیان مسأله
انسان امروزی به لحاظ پیچیدگی های زندگی ، وسعت و سرعت تغییرات ، با چالشهای فراوانی روبه روست که این چالش ها در قرن آینده بارزتر خواهد شد (دلور ؛ترجمه فقیهی و رئوف ، ۱۳۷۵) چالش ها و بحران هایی مانند چالش بین جهانی شدن و بومی ماندن ، بحران جمعیت ، بحران سلامتی و تغذیه ، دگرگونی های فناوری و شرایط حرفه ای ، آثار فناوری نوین ارتباطی برمهارتهای اجتماعی اجتماعی و خلق وخوی ، مشکلات خانوادگی و اشتغال والین در بیرون از منزل ، افزایش فشارهای روحی و روانی و…. ، که هر یک از این عوامل ، مشکلاتی را بر چگونگی زندگی افراد و رفتارهای اجتماعی و فردی آنان تحمیل می کند.
مطالعات اخیر حاکی است که این مسائل میتوانند تأثیرات زیانبخشی بر سلامت جسمانی و روانشناختی افراد داشته باشند . در واقع ، بین تعداد مسائل روزمره ای که افراد تجربه می کنند و علائم مشکلات سلامت^[۸] و تنش های روانشناختی و فیزیولوژیکی همبستگی وجود دارد (دلانگیس^[۹] و همکاران، ۱۹۸۲ ). کمپبل^[۱۰] و سونسون ^[۱۱](۱۹۹۲) ، معتقدند زمانی که تنیدگی ناشی از مسائل روزمره شدید باشد و یا فرد به دلایل مختلفی هر تنیدگی را به صورت منفی درک کند ،سلامت و عملکرد وی (بویژه عملکرد تحصیلی ) تحت تأثیر قرار می گیرد ( کمپیل و سونسون؛ نقل از راس ،۱۹۹۹؛ میسرا^[۱۲] ،۲۰۰۰ ).
کنار آمدن با این فشارها و کسب مهارتهای فردی و اجتماعی ، هموار بخشی از واقعیت زندگی انسان بوده ودر ادوار متفاوت زندگی او ، به اشکال گوناگون تجلی یافته است . در دورۀ کودکی ، تعارض ها جلوه چندانی ندارند ،اما با افزایش سن و هنگام مواجهه با دشواری های ویژه سنین نوجوانی ، کشمکشها و تعارضها بیشتر تظاهر پیدا می کنند. همزمان با رشد جسمانی و روانی ، انتظارات خانواده و جامعه بیز از فرد افزایش می یابد ، بطوری که نوجوان می پذیرد به سبب زندگی اجتماعی ، بخشی از تمایلات خود را محدود کند ودر چهار چوب هنجارهای اجتماعی و گروهی قرار دهد . در این میان ، هر چه جامعه پیچیده تر و ارتباطات بین فردی و اجتماعی وسیع تر گردد ، تعارض های درونی و محیطی نبزسیر صعودی طی میکند و همه این عوامل ، به سر گشتگی و آشفتگی بیشتر فرد می انجامد . اعتیاد ، پناه بردن به انواع داروهای اعصاب ، رفتارهای ضد اجتماعی و انواع اختلالات روانشناختی و عاطفی حاصل چنین فرایندی است . بنابراین محیط آموزشی یکی از اساسی ترین محیط هایی است که آموزش مهارت های زندگی از نظر بهداشت روانی ضروری است و به نظر میرسد در حوزه تعلیم و تربیت ، چگونگی رویارویی با مسائل مذکور و ایجاد زمینه مناسب برای رشد افراد و افزایش ظرفیت روانشناختی و توانایی های روانی – اجتماعی ،برنامه ریزی و الزامهای خاصی را می طلبد .
از طرفی نتایج بررسی های مختلف نشان داده است که سبک های مقابله ای افراد در برابر مشکلات و مسائل زندگی متفاوت است ، برخی هنگام مواجهه با مشکلات ، می کوشند با ارزیابی درست و منطقی موقعیت و با بهره گرفتن از راهبرهای مؤثر با موقعیت مقابله کنند ، عده ای در مواجهه با مشکلات به جای مقابله سازگارانه با مسائل ، سعی می کنند به روش های مختلف مانند : کناره گیری ، افسردگی ، پناه بردن به الکل و مواد و سایر راهبرهای نا کارآمد ، از رویارویی با مشکلات اجتناب کنند. بنابراین مقدار تنیدگی که فرد تجربه می کند ممکن است تحت تأثیر توانایی فرد در مقابله مؤثر با رویداد ها و موقعیتها ی تنیدگی زا باشد . پژو هشگران با بررسی راهبردهای مقابله ای افراد موفق و نا موفق نشان دادند ، افرادی که بطور موفقیت آمیز با مشکلات مقابله میکنند ، افرادی هستند که خود را به مجموعه ای از مهارت ها تحت عنوان مهارت های زندگی مجهز کرده اند (کلینکه^[۱۳] ، نقل از محمد خانی ، ۱۳۸۰ ). براین اساس ، می توان گفت مهارتهای زندگی تواناییها و مهارت های عملی هستند که موجب رفتارهای مثبت و سازگارانه گردیده و برای احساس موفقیت ، توانمندی و شادکامی در زندگی روزمره مورد نیاز می باشد ( سازمان جهانی بهداشت ، ترجمه نوری قاسم آبادی و محمد خانی ،۱۳۷۷ ). ویژگی برجسته این برنامه ها آموزش مهارت های شناختی – رفتاری است که در اصلاح مشکلات رفتاری یا روانشناختی مؤثر تشخیص داده شده اند (بوتوین ، ۱۹۸۳ ؛ نقل از ناصری و نیک پور ،۱۳۸۳ ). این مهارت ها توانایی هایی هستند که منجر به ایجاد روابط بین فردی مناسب و مؤثر ، انجام مسئولیت های اجتماعی ، انجام تصمیم گیری های صحیح ، حل تعارض ها و کشمکش ها بدون توسل به اعمالی که به خود و دیگران صدمه می زند ، می شود . برهمین اساس در سالهای اخیر آموزش مهارتهای زندگی برای آماده نمودن افراد ، هنگام مقابله با مشکلات و ایجاد رفتارهای مثبت و در نتیجه دستیابی به زندگی موفقیت آمیز مورد توجه روانشناسان و دست اندر کاران نظامهای آموزشی قرار گرفته است و امروز بخشی از برنامه های درسی سطوح گوناگون تحصیلی به آموزش زندگی اختصاص دارد (ادیب و فردانش،۱۳۸۲). در اهداف آرمانی آموزش و پرورش ایران نیز تحت مضامین گوناگون به آموزش مهارتهای زندگی تاکید شده است، که این موارد عبارتند از:
- پرورش روحیه ی اعتماد به نفس و استقلال شخصیت .
- پرورش متعادل عواطف انسانی و همزیستی مسالمت آمیز .
- پرورش روحیه ی مشارکت و همکاری در فعالیتهای گروهی .
- پرورش روحیه ی تحمل آرای دیگران و سعه ی صدر .
- پرورش روحیه ی مقاومت در برابر تبلیغات سوء و…. که در نهایت منجر به تأمین سلامت جسمی و بهداشت روانی می شود (صافی ، ۱۳۷۹ ).
مهارتهای زندگی بسیار متعدد بوده و ماهیت و تعریف و تقسیم بندی های آنها نسبت به موقعیت ها تغییر می کند . به عنوان نمونه ، جوآن^[۱۴] مهارتهای زندگی را به سه دستۀ اصلی تقسیم اصلی تقسیم می کند که عبارتند از :
- مهارتهای زندگی روزمره
- مهارتهای فردی – اجتماعی یا ارتباطی
- مهارتهای حرفه ای (جوآن , ۱۹۹۰ ).
سازمان جهانی بهداشت (۱۹۹۴) ، ده مهارت اصلی را مشخص کرده است که به صورت جفت جفت طبقه بندی شده اند که عبارتند از :
۱- خود آگاهی / همدلی
۲- ارتباطی / روابط بین فردی
۳- تصمیم گیری / حل مساله
۴- تفکر خلاق / تفکر انتقادی
۵- مقابله با هیجان ها / مقابله با استرس ( سازمان جهانی بهداشت ، ۱۹۹۴ ).
از آنجا که گرایش به گروه های دوستی و همسالان ، تضاد فکری با بزر گتر ها (بخصوص والدین ) ، تمایل به استقلال و …. از خصیصه های رفتاری دوره نو جوانی می باشد ، به نظر می رسد آموزش و یاد گیری مهارتهای ارتباطی و بین فردی به عنوان یکی از اقدامات بهداشت روانی از ضروریات می باشد ( ادیب و فردانش ، ۱۳۸۲ ) . مهارتهای ارتباطی به عنوان یکی از مهارتهای زندگی که شامل ارتباط کلامی و غیر کلامی مؤثر ، ابراز و جود یا جرأتمندی ، گوش دادن مؤثر و ادراک احساسات دیگران ،
حل مسأله اجتماعی و حل تعارض بین فردی و …. میباشد ، رفتارهای سالم و مثبت و
روابط صحیح با همسالان را در دورۀ نوجوانی موجب می گردند ، یادگیری این مهارتها برای پیشگیری از سوء مصرف مواد ، ایجاد رفتارهای مربوط به بهداشت و سلامت روانی و حل تعارض های بین فردی و بسیاری از مشکلات روانشناختی مورد نیاز می باشد (الیاس^[۱۵] و کریس^[۱۶] ، ۱۹۹۴ ).
اما با وجود تاکید بر آموزش این مهارتها برای دانش آموزان ایرانی ، شواهد حاکی است که این برنامه بخصوص در دوره تعلیم و تربیت عمومی در صحنه عمل چندان موفق نبوده و تحقیقات انجام یافته بر روی برنامه های آموزشی و میزان دستیابی دانش آموزان به مهرت های زندگی ، فقدان یا کمبود آن را نشان می دهد ( رمضان خانی و سیلری ، ۱۳۷۸ ؛کیامنش۱۳۷۹ ). بررسی دیگری نیز حاکی است که توانایی ها مهارت های عملی و سازشی بسیاری از دانش آموزان کشور ما برای حل مؤثر مسایل زندگی فردی و اجتماعی کفایت نمی کند ،با توجه به اطلاعاتی که از طریق سنجش صلاحیت های پایۀ دانش آموزان بدست آمده است، در حیطۀ مهارت های زندگی ۲/۸۷ در صد دانش آموزان مورد مطالعه در دستیابی به حداقل معیار مطلوب عملکرد نا موفق بوده اند (کرمانی ، ۱۳۸۱ ) .
از آنجا که اغلب پژوهش ها بر تأ ثیر مثبت آموزش مهارت های ارتباطی در ایجاد رفتارهای مثبت و سالم ، و کنترل رفتارهای منفی تأکید دارند ، این تحقیق در صدد یافتن پاسخ این سؤالات است :
۱) آیا آموزش مهارت های ارتباطی در سلامت روانشناختی دانش آموزانی که مشکلات روانشناختی دارند ، می تواند اثر بخش باشد تا در صورت لزوم مشاوران مدارس بتوانند بعنوان یکی از شیوه های اصلاح و کنترل رفتار، مورد استفاده قرار دهند ؟
۲) آیا آموزش مهارتهای ارتباطی در اصلاح شیوه مقابله افراد با تعارضهای ارتباطی تأثیر دارند؟
۳) آیا آموزش مهارتهای ارتباطی در اصلاح شیوه حل مساله افراد تأثیر دارد ؟
۴) آیا آموزش مهارت های ارتباطی منجر به افزایش جرأتمندی و ابراز وجود در افرادمیشود؟
۵) آیا مقطع تحصیلی دانش آموزان در اثر بخشی آموزش مهارت ها تأثیر دارد؟
۱-۳- ضرورت و اهمیت پژوهش
طبق آمار سازمان جهانی بهداشت انواع آسیب های روانی – اجتماعی در اغلب جوامع بطور نگران کننده ای رو به افزایش می باشد ، اختلالات روانی و عصبی ، وابستگی دارویی ، رفتارهای ضد اجتماعی و بزه کاری و …. به ویژه در نوجوانان روند صعود ی پیدا کرده است.تاکنون یکی از مهمترین برنامه ها یی که جهت پیشگیری و کنترل آسیب های روانی- اجتماعی نوجوانان و جوانان طراحی و اجرا شده است ، برنامه پیشگیری موسوم به «آموزش مهارتهای زندگی » می باشد که در سال ۱۹۹۳ به منظور ارتقای سطح بهداشت روان و پیشگیری از آسیب های روانی – اجتماعی از سوی سازمان بهداشت جهانی طراحی و در سطح وسیعی در کشورهای جهان مورد استفاده قرار گرفته است (رامشت و فرشاد ، ۱۳۸۳ ) . مهارت های زندگی عبارتند از مجموعه ای از توانایی ها که زمینۀ سازگاری و رفتار مثبت و مفید را فراهم می آورند ، این توانایی ها ، فرد را قادر می سازد مسئولیت های نقش اجتماعی خود را بپذیرد و بدون لطمه زدن به خود و دیگران ، با خواست ها ، انتظارات و مشکلات روزانه ، به ویژه در روابط بین فردی ، به شکل مؤثری روبرو شود . پژو هشگران ، تأثیر مثبت مهارتهای زندگی را در کاهش سوء مصرف مواد ، استفاده از ظرفیت ها و کنش های هوش ، پیشگیری از رفتارها ی خشنونت آمیز ، تقویت اتکاء به نفس ، تقویت خود پنداری و …. مورد تأیید قرار داده اند . پژوهش های بسیاری نیز در مورد سایر آسیب های فردی و اجتماعی و بهبود آن ها از طریق آموزش مهارت های زندگی انجام یافته است که مؤید گسترش آن است . یادگیری موفقیت آمیز مهارتهای زندگی ، احساس یاد گیرنده را در مورد خود و دیگران تحت تأثیر قرار می دهد . بعلاوه ، با تغییری که کسب این مهارتها در نو جوان به وجود میاورد ، برداشت و نگرش دیگران نیز تغییر می بابد . بنابراین ، مهارت های زندگی یکی از عوامل عمده گسترش بهداشت روان نوجوانان است ( طارمیان و همکاران ، ۱۳۳۸۳ ) مهارت هایی که به« مهارت های زندگی » موسومند ، بی شمار هستند و ماهیت و تعریف آنها ، به نسب فرهنگ ها و موقعیت ها ، تغییر می یابد . تحلیل بنیادی این مهارت ها نشان می دهد که می توان تعدادی از آنها را پایه فعالیت های مربوط به ارتقای بهداشت روانی در مدارس قرار داد . زیرا یکی از مهمترین محیط آموزشی است . براین اساس مهارت های ارتباطی و اجتماعی یکی از مهمترین مهارت هایی می باشند که در افزایش سلامت روانشناختی افراد تأثیر بسزایی دارند . زیرا ارتباطات انسانی و روابط بین فردی مؤثر ، اساس و شالوده هویت و کمال انسانی است و مبنای اولیه پیوند وی با دیگران را تشکیل می دهد و موجب شکو فایی افراد و بهبود کیفیت روابط می شوند ( وود^[۱۷] ، ترجمه فیروز بخت ،۱۳۷۹ ) . همچنین ارتباط صریح و روشن ، بر خورد فرد با دیگران را تسهیل می سازد و عدم ارتباط یا ارتباط ضعیف ، خویشتن فرد را هم از نظر هیجانی و هم از نظر جسمی تضعیف می کند (بولتون ، ترجمه سهرابی ، ۱۳۸۱ ) . بین ^[۱۸](۲۰۰۰) مهارتهای ارتباطی و بین فردی و مهارت های مرتبط با آن ، مانند حل مسأله و ابراز وجود و حل تعارض ها را به عنوان یکی از مهارت های زندگی مهم مورد تأ کید قرار داده است ( بین ,۲۰۰۰) .
پژوهش های بی شماری نیز نشان داده اند که بسیاری از مشکلات بهداشتی و اختلالات روانی و عاطفی ریشه های روانی – اجتماعی دارند . به عنوان نمونه نتایج تحقیقات تروئر ، براینت و آرجیل (۱۹۷۸ ) نشان داده است که بسیاری از افراد ی که دچار عوارض روانی ، همچون اضطراب و افسردگی و اختلالات شخصیتی هستند ، از نظر مهارتهای ارتباطی نیز بی کفایت به نظر می رسند ( کار تلج میلبرن ؛ ترجمه نظری نژاد ، ۱۳۷۲ ).
بنابراین آنچه پژوهش حاضر را مهم و قابل توجه می کند ، پرداختن به مؤلفه هایی است که در افزایش سلامت روانشناختی نوجوانان تأثیر می کند ، پرداختن به مؤلفه هایی است که در افزایش سلامت روانشناختی نوجوانان تأ ثیر دارند . هر چند که آموزش مهارتهای زندگی برای حفظ سلامت روانشناختی افراد در همه سطوح تحصیلی مورد تأکید است ، اما با تو جه به ویژگی های رشدی نوجوانان و مسائل و مشکلات یش روی آنان ، آموزش این مهارت ها در این دوره سنی اهمیت مضاعف دارد . گرایش به گروه های دوستی و همسالان ، تضاد فکری با بزر گسلان بخصوص والدین ، تمایل به استقلال و …. از خصیصه های رفتاری دورۀ نوجوانی است و این ویژگی ها منجر به کاهش آستانه مقاومت این افراد شده و آسیب پذیری آنها را افزایش می دهد . بنابراین در چنین شرایطی افزایش قدرت سازگاری وبالا بردن ظرفیت های مقابله ای فردی و اجتماعی از طریق آموزش مهارت های ارتباطی و بین از ضروریات است .
همچنین تأثیر آموزش مهارتهای زندگی به صورت کلی از جنبه های مختلفی مورد بررسی قرار گرفته است ، اما اثر بخشی مهارتهای ارتباطی و بین فردی ، به عنوان یکی از زیر مجموعه های مهارت های زندگی ، کمتر مورد پژوهش و ارزیابی قرار گرفته است .
اهمیت دیگر این پژوهش توجه به میزان اثر بخشی آموزش مهارتهای ارتباطی در کنترل و درمان اختلالات روانشناختی است ( پیشگیری ثانویه ) ، در اغلب پژوهش های انجام یافته به تأثیر آموزش مهارتهای در پیشگیری از اختلالات روانشناختی (پیشگیری اولیه ) پرداخته شده است و اثر بخشی آموزش مهارت ها در کنترل اختلالات روانی کمتر مورد قرار گرفته است ، این پژوهش به اثر بخشی آموزش مهارت های ارتباطی در دانش آموزان با مشکلات روانشناختی پرداخته است .
۱-۴- اهداف پژوهش

مرگ دانایی و هوشیاری انسان را زیاد می‌کند. آن هنگام که مرگ به سراغ انسان می‌آید گرچه می‌تواند باعث رهایی از جهان حقه و نیرنگ شود اما مرگ خود بوسلمه جهان ابدی است. در حقیقت مرگ رهایی از بدتر و گرفتاری در چنگال بد است. «مرگ را شناخته بود؛ و دانایی ، اندوه آدمی ‌را افزون می‌کند. دیگر زمین را نمی‌بینی، دیگر صدای آدمیان را نمی‌شنوی و به چشمان پر از غصه تنگسیر که می‌خواند نگاه نمی‌کنی… مرگ می‌توانست همه چیز را از آدمی‌ بگیرد… بوسلمه جهان ابدی…. گویا همه را وا می‌دارد که برایش نی بزنند» (همان،۱۳۶۹ب:۳۶۹). دانایی نسبت به مرگ انسان را اندوهگین می‌کند و این زمان است که به سوی مرگ قدم برمی‌دارد هرچند که مرگ را گرامی نمی‌دارد اما برای رهایی از زندگی اسارت بار آن را می‌پذیرد. مرگ برای بردن انسان هیج اسباب نمی‌خواهد. به اعتقاد نویسنده، انسان از ابتدا در سوگ جان خود رنج می‌کشد. گویی که انسان از ابتدا می‌داند که روزی جان خود را از دست می‌دهد«مرگ در رسیده بود. حالا می‌دانست چرا شیفته آواز مرد تنگسیر شده بود. مرگ برای بردن آدمی ‌اسباب خود را فراهم می‌کند. با دلتنگی، ترانه‌ای و یا مهری فریب می‌دهد و گاهی بی‌هیچ خطا و نشانی می‌آید…از ابتداء…آدمیان در سوگ جان خود رنج می‌کشند» ( همان،۱۳۶۹ب:۳۶۹). در مقابل مرگ هیچ واکنشی جز تسلیم وجود ندارد و جز اندوه کاری دیگر از دست انسان برنمی‌آید. «مرگ که می‌آید تسلیم است و لبخندی گنگ که از سراندوهی بر لب آدمی ‌می‌نشیند… سردش شد در هر زمان که مرده باشد، فرقی نداشت، این صدای همیشه جهان است، در هر کجا که باشد…. روی زمین یا در عمق آبهای سبز» (همان،۱۳۶۹ب:۳۸۹) در هر حال مه‌جمال در نهایت باید زمین و زیبایی‌های آن را رها کند و دلباخته آواز مرد تنگسیر ‌شود که بوی مرگ از آن برمی‌خیزد.

نویسنده در کنیزو و اهل غرق چهره مرگ و مرگ خواهی را به خوبی نمایان می‌کند. گرچه نگاهی مرگ‌گریز دارد اما در مقابل مرگ راهی جز اجبار وجود ندارد در هر صورت مرگ که آمد باید آماده شد و حرکت کرد. این نوع نگاه در آخرین مجموعه روانی پور نیز به چشم می‌خورد. قهرمان داستان اگرچه سالهاست مرده است اما مرگ خود را باور نمی‌کند و در تقلای نوشتن تاریخ است «مأیوس نگاهش کرد و فهمید که باز آقای گلستانی آمده تا او را در مرگ خود هوشیار کند که بگوید: «تو اینجا هستی در عمق آبهای سبز مثل همه ما …. خیلی وقت است که اینجا هستی، باید باور کنی» (روانی‌پور،۱۰۵:۱۳۸۰).
۳-۲-۱۳-۳-تناقض‌های زندگی و زلالی مرگ:
روانی‌پور نه تنها به مرگ اشاره می‌کند بلکه به بیان تناقض‌های زندگی و مرگ می‌پردازد وجدالی که بین زندگی و مرگ قهرمانان داستانهایش وجود دارد اشاره می‌کند. نیلی در کولی‌کنارآتش وقتی پای مرگ و زندگی در میان می‌آید زندگی را انتخاب می‌کند و به دوبی می‌رود به اعتقاد او زندگی بهتر از مرگ در راه اهداف حزب است (ر.ک.روانی‌پور،۲۴۳:۱۳۸۸) در اهل غرق «مرگ، حتی اگر مرگ نابسامان مه‌جمال باشند، عادت زندگی را در دل آدمیان نمی‌کشد» (روانی‌پور،۱۳۶۹ب:۳۷۵). مه‌جمال در آخرین لحظه‌های مرگ هنوز دوستدار زمین و زندگی است و معتقد است اگر انسان بمیرد و در عمق خاک باشد باز تنش در خدمت زندگی و زندگان خواهد بود، گلهایی که بر سر قبرها می‌روید… گلهای که بر مزار فلک ناز روئیده بود.(ر.ک.همان،۱۳۶۹ب:۳۶۸). تلاش برای زنده ماندن در میان اکثر قهرمانان او وجود دارد. در جدال بین مرگ و زندگی، زندگی را برمیگزینند. به جز در مجموعه کنیزو که به دلیل شرایط اجتماعی خاص روانیپور مرگ را رهایی میداند در بقیه داستانها تمام تلاش او در جهت پیروزی بر مشکلات است.
۳-۲-۱۳-۴-اندیشه پس از مرگ
روانی‌پور نه تنها به مرگ که به جهان پس از مرگ نیز معتقد است. اگرچه مرگ و زندگی در تقابل هم قرار دارند و این شور و عشق به زندگی است که مرگ را تلخ می‌کند، اما مرگ پوچ و بیهوده نیست و دنیای پس از مرگ نیز وجود دارد. روانی‌پور در اهل غرق مدام از مردگانی سخن به میان می‌آورد که آرزوی بازگشت به زمین را دارند و برای آرزوی خود تلاش می‌کنند. در «زن فرودگاه فرانکفورت» نویسنده از زبان مادر‌بزرگ را‌وی بازگشت دوباره مردگان را بیان می‌کند«حال دوشنبه بود و قبرستان ترس نداشت. این که یک روز یا یک شب دریا پر از مرده شود و جزیره خالی از زندگی که سرانجام مرده‌ها دوباره برگردند سرخانه و زندگیشان هم مال حالا نبود، هنوز جزیزه پر از آدم زنده بود و او می‌توانست راحت بنویسد و کاری به خرافات مادربزرگ نداشته باشد» (روانی‌پور،۱۳۸۰: ۱۰۴-۹۹).
نویسنده نه تنها بازگشت دوباره مردگان و زندگی دوباره را در رابطه با مرگ بیان می‌کند و مرگ را پایان زندگی نمی‌داند بلکه به پاداش و ثواب اخروی نیز معتقد است:«گفت: کیپ کیپ بستم. خدا اجرت بده… خدا اجرت بده چیه؟ اگه راست می‌گی یکی از این ژاکت‌ها را بخر. من؟ پس کی؟ آخه….می‌خوام چکار؟ هیچی، فقط برای ثواب، برای اینکه اونجا حرفی برای گفتن داشته باشید.» (روانی‌پور،۱۳۶۹الف:۱۲۱-۱۲۰)
همچنین اعتقاد به فاتحه خواندن و برگزاری مراسم بعد از مرگ مرده از دیگر موضوعاتی است که نویسنده به آن توجه داشته است «در ذهن مردم آبادی اینکه مردی بدون مراسم به خاک سپرده شود نمی‌گنجید به زودی علمهای سیاه را درآورند و خانه زایر احمد حکیم فاتحه گذاشتند و نوحه خواندند» (روانی‌پور،۱۳۶۹ب: ۱۳۳-۱۳۲).
علاوه بر این بر سر مزار رفتن در شبهای جمعه از دیگر موارد مورد نظر نویسنده است «شبها مردان آبادی در اتاق پنج دری می‌نشستند و از مردانی می‌گفتند که معلوم نبود کی دوباره به جفره باز می‌گردند…. شبهای جمعه بر مزار آن مرده غریب، زنان آبادی می‌نشستند، فاتحه می‌خواندند و تا دلگیر نشود بر سر خاکش فانوس روشن می‌کردند» (همان،۱۳۶۹ب:۱۳۸). روانی‌پور در داستان کولی‌کنارآتش، کشتی شکستگان، سنگهای‌شیطان، طاووس‌های زرد نیز به این مسأله اشاره کرده است.
در«طاووس‌های زرد» روانی‌پور به مرگ و تلاش برای ماندن اشاره می‌کند. به اعتقاد او تنها خاک می‌تواند مرده را مجاب کند که دیگر نیست «باید خاکش می‌کردیم خالو، خاک مرده را مجاب می‌کند، قانع می‌کند که دیگر نیست که دیگر رفته است» (روانی‌پور،۱۳۶۹الف:۷۲)
۳-۲-۱۴-انسان شناسی
انسان اندیشه روانی‌پور، کسی است که دایماً در تلاش برای زندگی و آینده است. انسانی که در هیچ برهه زمانی متوقف نمی‌شود و سخت‌ترین مشکلات نمی‌تواند او را از پای درآورد. درد، رنج و حسرت بزرگترین ویژگی اوست. درد و رنجی که او تحمل می‌کند حتی کوه هم طاقت حمل آن را ندارد. بزرگترین رنج او رنج تردید است«وای اگر آدمیزاده‌ای دچار تردید شود. مانند کشتی بی‌لنگری هر لحظه به پهلو می‌غلتد و سرانجام تسلیم موجهای بلند و سایه‌دار می‌شود و در قعر آبهای گل‌آلود فرو می‌رود.» (روانی‌پور،۱۳۶۹ب:۱۳۶). حسرت و زیان و خسران همزاد آدمی است. «آدمی در گریز خود از جایی به جای دیگر تنها ثانیه‌ای آرامش می‌یابد و پس از آن دوباره رنج و درد، این دو همزاد قدیمی رهایت نمی‌کنند» (همان،۱۳۶۹ب:۳۰). اما او تسلیم درد و رنج نمی‌شود. الفبای وجود او جنب و جوش و تکاپو است. آدمی با تلاش زنده است پس می‌تواند با نیروی امید، درد و رنج خود را فراموش کند. امید که خاص انسان است. «صدای این انسان فناناپذیر است. زنگی که در نهاد آدمیان هر لحظه اخطار می‌کند، آغاز تلاش و امید را می‌رساند و بدین سان است که جهان هرگز تمام نمی‌شود. گاهی همه چیز را بر باد رفته می‌بینی، اما با قوسی که مرغ دریایی امید بر گردن خود می‌زند، دوباره همه چیز از سر می‌گیرد» (همان،۱۳۶۹ب:۳۲۱).
گذشت زمان در کنار امید و تلاش، انسان را از غصه و درد رهایی می‌دهد «زمان و فراموشی! آدمی چه آسان رنج و اندوه خود را فراموش می‌کند و بانده خیالش چه راحت از روی خاطرات تلخ می‌پرد و برجایی آشیان می‌کند که در هنگام کارزار و رنج آن را ندیده است» (همان،۱۳۶۹ب:۲۳۵). انسان با فراموش کردن سختی‌های زندگی می‌تواند زندگی دوباره را از سر گیرد زیرا جهان به واسطه حضور آدمی زیباست «آدمی در هنگامه درد و رنج با حذف تصاویر و لحظه‌های کوچک، از غم خود می‌کاهد و آن زمان که آرامش روی آورد تصاویر و لحظه‌ها بزرگ می‌شوند و حجت را بر آدمی تمام می‌کنند» (همان،۱۳۶۹ب:۲۳۵) حتی اگر سختی‌های زندگی لحظه‌ای آدمی را رها نکنند نباید نا‌امید گردد. او به عقل خود زنده است «آدمیزاد به عقل خود زنده است. شیطان حتی در مقابل عقل آدمی نیست می‌شود، عقل و تلاش بالهای سفید مرغ حیات…» (همان،۱۳۶۹ب:۴۷).
بزرگترین ویژگی انسان نیاز و کامجویی اوست. نیاز باعث می‌شود دل انسان تاریک شود«نیاز راه بر خلق و خوی آدمی می‌بندد. نان او را در چنبرۀ خود اسیر می‌کند» (همان،۱۳۶۹ب:۲۳). اما انسان نمی‌تواند از آن روی بگرداند. زیادخواهی ویژگی انسان است. در واقع تلاش انسان در زندگی در جهت برآورده کردن نیازهاست. روانی‌پور معتقد است آنچه که باعث درد و رنج انسان می‌شود همین نیاز است. اگر انسان خود را از تعلقات زندگی دور کند زندگی آرامی خواهد داشت. به همین دلیل او بارها از زندگی‌های اشرافی به بدی یاد می‌کند.
از دیگر ویژگی‌های که او برای انسان عنوان می‌کند،مهرجویی است «مهرجویی پیشه آدمی است، هرکس که باشد، حتی اگر همزاد مردگان آبهای خاکستری باشی….مهر‌طلبی….» (همان،۱۳۶۹ب:۳۶۸).کنجکاوی از دیگر ویژگی‌های انسان است. کنجکاوی میراث آدمیان است. انسان ذهن پیچیده دارد. مهر ورزیدن از ویژگی‌های اوست. دلش صاف و ساده است. نیاز به همدردی و عشق ورزیدن دارد.
۳-۳-اندیشه سیاسی:
یکی از مبانی مهم اندیشه روانی‌پور گرایش به سیاست است با اینکه جهان داستانی روانی‌پور، جهانی زنانه است اما از همان ابتدا نگاه سیاسی او نیز مشهود است.
روانی‌پور زنانه می‌نویسد اما زنان داستان‌های او گرایش سیاسی دارند و این نوع نگاه هم در «اهل‌غرق» که مربوط به فضایی روستایی و بومی است قابل ملاحظه است و هم در داستان‌هایی که در حوزه شهر نوشته شده است. در «دل‌فولاد» صریحاً به جوان قصه نویس توصیه می‌کند که به شخصیت‌هایش اندیشه سیاسی بدهد«من اگر بودم به هر کدام از این دختران پنجگانه اعتقاد سیاسی می‌دادم» (روانی‌پور،۶۹:۱۳۸۳). همانگونه که ملاحظه شد همین کار را هم انجام می‌دهد.
در تمام داستان‌های روانی‌پور ردپای سیاست وجود دارد. درکولی‌کنارآتش، آینه را از قبیله صفاری جدا می‌کند به شیراز می‌کشد و با مریم آشنا می‌کند و کم‌کم او را راهی تهران می‌کند و در تهران به بیان آشوب‌های سال ۵۹ می‌پردازد و تمام شخصیت‌ها را به نوعی با سیاست درگیر می‌کند در «زن فرودگاه فرانکفورت» که از داستان‌های دهه ۸۰- ۷۰ نویسنده است به بیان مسایل سیاسی جدیدتر می‌پردازد و به این ترتیب اکثر داستان‌های او رنگ سیاسی می‌گیرد.
در حقیقت حرکت سیاسی قهرمانان جلوه‌گر اندیشه‌های سیاسی خود روانی‌پور است و این مسیرها را نه قهرمان که خود روانی‌پور پیموده است. روانیپور در رمان کولی کنار آتش تقریباً به مسایل سیاسی می‌پردازد و جز دو فصل ابتدای کتاب که زندگی آینه و قانون غلط قافله است بقیه کتاب بیان مسایل سیاسی است.
این گرایش به سیاست ریشه در اقلیم جنوب دارد.
«کثرت نویسندگان و گرایش به سیاست، تنوع دیدگاه‌ها و تجربیات، بدیهی‌ترین امتیازی است که ادبیات جنوب از آن برخوردار است. طبیعی است که سیاست‌گرایی آنها، طیف‌های پرتنوعی را به نمایش بگذارد. سیاست در داستان جنوب، یک سیاست کاملاً جنوبی است، با رنگ مایه غلیظ اقلیمی ‌و در آمیخته با دریا، نفت، قاچاق، تبعید و مهاجرت» (شیری،۵۶:۱۳۸۴).
بارزترین مسائل سیاسی داستان‌های او حوادث سیاسی سال‌های ۱۳۳۲ به بعد و مسائل سیاسی حوزه جنوب است.
۳-۲-۱-یاغی (مبارزان با استعمارگران):
از مهمترین مسائل سیاسی داستان‌های اقلیمی روانی‌پور،مسأله یاغیان جنوب و مبارزات آنها با استعمارگران و نیروهای دولتی در دهه ۳۰ و ۴۰ است. عشق به یاغیان جنوب با خون هر جنوبی عجین است و این امتیاز را نمی‌توان از روانی‌پور سلب کرد. او نیز همچون دیگر جنوبی‌ها به یاغیان عشق می‌ورزد و شب‌های کودکیش را با قصه دلیری‌های رئیس علی دلواری و محمد تنگستانی گذرانده است. این یاغیان در حقیقت منجی مردم جنوب از دست خان‌های زورگو و حاکمان جبار ولایات بوده‌اند. یاغی بودن و در جبهه یاغیان قرار گرفتن، رشادت و دلیری هر جنوبی را یادآور می‌شود و این عشق به یاغی نه تنها در وجود مردان جنوب یافت می‌شود که زنان جنوب نیز مستثنی نیستند.
روانی‌پور عاشق یاغیان خطه جنوب و سرزمین مادریش است. در اهل‌غرق با وارد کردن زنی نترس چون «خیجو» به داستان، این عشق را به خوبی نشان می‌دهد«غائله را خیجو تمام کرد که مانند یاغیان و گردنکشان جهان دستهایش را به سوی آقای اشک تکان داد» (روانی‌پور،۱۳۶۹ب:۱۰۸). خیجو دختر زایر احمد حکیم عاشق برنو و جنگ است، زنی عاشق و سرکش و طغیانگر است. مه‌جمال را در صورتی شایسته ازدواج با خود می‌داند که یاغی باشد و سینه نااهلی را با برنو شکافته باشد. «اسیر مردی شدن، آنهم مردی چون مه‌جمال که نه یاغی بود و نه گردنکش و نه سینه نااهلی را با برنو سرخ کرده بود، در شأن او نبود.» (همان،۱۳۶۹ب:۹۲). او زنی نیست که در بند این باشد که رختخوابش گرم بماند. در نظر او روی زمین اگر با شرف قدم نزنی، دریا و فرشته‌های آسمان ترا نفرین می‌کنند. در واقع او دوست دارد مه‌جمال چون نیرو باشد«خیجو در رویاهای خود مه‌جمال را می‌دید که همچون نیرو دهان به دهان در قصه شبانه مردان تنگسیر تکرار می‌شود» (همان،۱۳۶۹ب:۲۹۴).
نه تنها خیجو بلکه دخترش مریم که بعدها یکی از شخصیت‌های رمان «کولی‌کنارآتش» روانی‌پور است نیز دارای اندیشه سیاسی است و روانی‌پور در اهل غرق مریم را دختر مه‌جمال و خیجو قرار می‌دهد تا بعدها بتواند عقاید سیاسی به او دهد و او را از فعالان حزب توده معرفی نماید.«مریم نیز از همان بچگی علاقه عجیبی به جعبه جادو دارد و حتی مه‌جمال دیده بود که با انگشتان کوچک و ناتوانش پیچ جعبه جادو را باز می‌کند» (همان،۱۳۶۹ب:۱۹۸).
روانی‌پور او را عاشق جعبه جادو بیان می‌کند، چون جعبه جادو منبع خبرهای راست و دروغ است و نشانی از پیشرفت و تمدن و انتقال اخبار است. جعبه جادو نمادی از گرایش سیاسی مریم است که بعدها روانی‌پور او را به صحنه‌های سیاسی وارد می‌کند.
روانی‌پور همچون دیگر نویسندگان جنوب، نتوانسته نسبت به تحولاتی که در جنوب آیینی او می‌گذرد بی‌تفاوت باشد و در جهان داستانی او هر آنچه که به سیاست جنوب مربوط می‌شود انعکاس پیدا کرده است. مهمترین مسأله‌ای که در داستان‌های جنوبی به چشم می‌خورد، مسأله نفت و حضور خارجیان در این مناطق و درگیری یاغیان با استعمارگران است. روانی‌پور در اهل غرق مشروح‍‍اً به این مسایل و مسایلی که به تبع این جریان اتفاق افتاده است اشاره می‌کند. کشف و پیدایش نفت در جنوب و حفاری چاه های نفت و رفت و آمد خارجیان به بهانه استخراج نفت در حقیقت چپاول این ثروت ملّی، چیزی نیست که، از دید هر انسان بینایی پنهان مانده باشد. روانی‌پور که خود در جنوب زندگی کرده است و از نزدیک با این مسایل روبه رو شده است ، در اهل غرق به حضور این خارجیان به عنوان دزدانی که در پی چپاول هستند اشاره می‌کند.
«و دزدان این زمانه با چه ترفندی آدمی‌ را خام می‌کنند؟ با قایقی که بزرگترین جادوگر جهان آن را چنان ساخته بود که به آسانی مثل باد از دریا به خشکی می‌آمد، به سراغت می‌آیند، به تو لبخند می‌زنند تا بار دیگر شبانه کارت را بسازند و دار و ندارت را به تاراج ببرند(روانی‌پور،۱۳۶۹ب:۱۳۰).روانی‌پور از زبان نوزادی که در شکم خیجو است مردان موبور را دزد خطاب می‌کند و با این اشاره مردم آبادی را آگاه می‌کند که حضور مردان موبور فقط برای دزدی است.
«ذهن مه‌جمال آشفته بود، مردان موبور را می‌شناخت، اما کلمات و تصاویر از ذهنش می‌گریختند و نمی‌دانست چگونه حرف دلش را به زایر بگوید، بگوید که آنها را جایی دور، دور از آبادی دیده است…. خیجو، شب هنگام، وقتی کنار زایر در اتاق پنج دری نشسته بود و مدینه غذا ظرف می‌کرد، صدایی شنید، صدای لرزان و کودکانه که فریاد می‌کشید: «دزد، دزد! » (همان،۱۳۶۹ب:۱۲۹).
روانی‌پور در اهل‌غرق تحوّلات و اوضاع سیاسی دهه سی و چهل را بیان می‌کند. در این سالها فعالیت گروه‌های سیاسی مخالف رژیم فراوان است و این گروه‌ها به شدت با استعمار مخالف هستند، همچنین در این سالها جریان ملی شدن صنعت نفت ذهن تمام مردم را پر کرده است و همه گروه‌ها برای ملّی کردن صنعت نفت تلاش می‌کنند.
«جهان مثل همیشه بود، آسمان آبی بود و زمین خاکی و صدای جعبه جادو در آسمان آبادی فریاد می‌کشید که اجنبی پرستان می‌خواهند همه چیز را به بیگانگان بفروشند….» (همان،۱۳۶۹ب:۱۹۷).
اما نگرانی مردم زمانی زیادتر می‌شود که در روستاهای اطراف نفت پیدا می‌شود و مردم آواره می‌شوند. مجبور می‌شوند که به شهرها مهاجرت کنند و یا در روستاهای اطراف سکنی گزینند به امید آنکه روزی نفت به پایان برسد و به خانه‌های خود بازگردند، صدای کشتی‌ها نفت‌کش در دریا زیاد می‌شود و زایر احمد نگران از اینکه در آبادی او نفت پیدا شود بارها خاک را امتحان می‌کند و مزه خاک را می‌چشد، از گوشه و کنار خبرهای خوشی نمی‌رسید. یک آبادی را نفت بلعیده بود و دولت مردم را مجبور کرده بود که خانه‌های خود را رها کنند و آواره شوند. به خاطر چاه های نفت که می‌گفتند مملکت را ثروتمند می‌کند، ترددها کنترل می‌شد بدتر از همه اینها حضور کارگران و از بین رفتن روستاها است (ر.ک. همان،۱۳۶۹ب: ۳۵۹-۳۳۴)
اینها مسائلی است که خون هر جنوبی را به جوش می‌آورد و مه‌جمال که با ورود ابراهیم پلنگ و مرتضی با شهر و اعتصاب و درگیری آشنا شده و به زندان افتاده بود از دست نیروهای دولتی فرار می‌کند و در ضمن آشنایی با یاغی‌ها و تعریف‌هایی که در قصه‌های شبانه مردان تنگسیر از آنان شنیده بود به یاغیان می‌پیوندد و اینجا آغاز مبارزه مه‌جمال قهرمان مورد علاقه روانی‌پور با نیروهای دولتی است «مه جمال در لوله‌هایی که قرار بود گاز را از کنگان به کشورهای خارجه ببرد، ایجاد حریق کرده بود» (همان،۱۳۶۹ب:۳۳۵). همین درگیری‌ها زدوبندهای‌ سیاسی و حضور نیروهای مختلف در منطقه جنوب و موقعیت سوق الجیشی جنوب به دلیل اینکه قلب اقتصاد مملکت با صادرات و واردات نفت و کثرت کارگران و فعالیت شبانه روزی آنان در این منطقه می‌تپد، دولت را وادار می‌کند تا به ایجاد پاسگاه‌ها و کنترل شدید منطقه دست بزند. منطقه جنوب در حوزه سیاست و اقتصاد چنان حساسیتی دارد که اگر حادثه‌ای در آن رخ بدهد پژواک آن مستقیماً به پایتخت منتقل می‌شود و بازتاب حوادث پایتخت برآن منطقه نیز تاثیر مستقیم دارد (ر.ک،شیری،۵۶:۱۳۸۴).
به دلیل همین تاثیر و تاثرات است که مردم منطقه نسبت به حضور نیروهای دولتی حساس می‌شوند و وجود این نیروها در منطقه و ظلمی‌که نسبت به مردم روا می‌دارند ؛همچنین بی‌بند و باری‌هایی که در منطقه به وجود می‌آید و فضای روستاها را ناامن می‌کند؛ مردم را آرزومند ظهور یک نجات بخش از میان خودشان می‌کند. یک یاغی سرکش و سوار بر اسب سفید یا خاکستری که با آمدن خود، امیدها را به خود معطوف می‌کند و مردم مستاصل شده را به جانب یک جامعه آرمانی نوید می‌دهد و این موضوع بسامد زیادی در ادبیات جنوب دارد.سرگذشت این نوع شورش‌گری‌ها در داستان‌های نویسندگانی که با محیط روستایی محشور بوده‌اند بیشتر جلوه‌گری یافته است (همان،۵۹:۱۳۸۴).
روانی‌پور نیز همچون نویسندگان این خطه از یاغیانی صحبت می‌کند که از نسل یاغیان جهان و فلک ناز هستند و علیه ظلم و ستم نیروهای دولتی در کوه‌ها و صحراها در کمین نشسته‌اند «یاغیان چشمانی سیاه و غریب دارند، با ترس و وحشت بیگانه‌اند، به زمین دل نمی‌بندند، جایی این چنین طولانی و دراز اتراق نمی‌کنند. یاغیان در نابسامانی زندگی خویش در گذرند از این دیار به آن دیار …. از این سامان به آن سامان» (روانی‌پور،۱۳۶۹الف:۹۳).
کوهها و درّه‌های جنوب به دلیل امن بودن جای مناسبی برای یاغیان بوده است و روانی‌پور از یاغیانی صحبت می‌کند که در کوههای فکسنو و دره دیزاشکن و کوههای ملگادو با نیروهای دولتی به زد و خورد می‌پردازند. برای یک یاغی جایی امن‌تر از این منطقه‌ها پیدا نمی‌شود، جایی که راحت بتواند بجنگد و کسی او را نشناسد. «سیاهی جنگل کنار و صدای وهم‌آلود شاخه‌ها که شاید دستی یاغی آن را کنار می‌زند تا برنوش را به سینه دوج میزان کند و بچکاند. عرقی که بر پشیمانی شوفر می‌نشیند و پا که از ترس بر گاز فشار می‌دهد و تنهایی و بی‌کسی که ناگهان به دلت چنگ می‌زند» (همان،۱۳۶۹الف:۶۹).
یاغیان هر وقت امنیه‌ها را می‌کشتند در پناه همین کوهها جای امنی پیدا می‌کردند، و دولتی‌ها جرأت نداشتند از جنگل رد شوند کوه‌ها و جنگل‌های کُنار بهترین محافظان یاغیان بوده است (ر.ک.همان،۱۳۶۹الف:۸۴). روانی‌پور از یاغیان و شورش‌گرانی سخن می‌گوید که شبهای مردم روستا با نام و یاد دلاوری‌های آنها می‌گذرد و جوانان در پای همین صحبت‌هاست که عاشق یاغیان می‌شوند و با آنان همراه می‌گردند. یاغیان جهان پیر نمی‌شوند و تنها مرگ می‌تواند چهره آنان را غریبه کند. «آخر الزمان بود، یاغیان جهان را می‌کشتند. زایر بالای سر مرده مانده بود. همان صورت گرد سیه چرده، همان چشمان درشت و مژه‌های بلند و همان موهای صاف که گاهی روی پیشانیش می‌افتاد. یاغیان جهان پیر نمی‌شوند، اما مرگ می‌تواند چهره آنان را غریبه کند» (روانی‌پور،۱۳۶۹ب:۲۲۱). در اعتقاد روانی پور یاغیان جهان چون عاشقان هستند و پیر نمی‌شوند «عاشقان جهان پیر نمی‌شوند …. عاشقان و یاغیان جهان…..» (همان،۱۳۶۹ب:۲۲۶).
یاغیان بوی آشنایی و مهربانی می‌دهند و مه‌جمال این بو را از مرد غریبه‌ای که با گلوله‌ای قلبش را سوراخ کرده بودند شنید. بویی که بیست سال در قصه‌های زایر شنیده بود. جوان رعنای قصه‌های زایر مرده بود.
اما در ذهن مه‌جمال قصه دیگری شکل می‌گیرد به نظر او قصه تمام شده بود تا قصه‌ای دیگر شکل گیرد و آغاز گردد قصه مه‌جمال و درگیری‌های او با نیروهای دولتی. (ر.ک.همان،۱۳۶۹ب:۲۲۶). مه جمال پای قصه شبانه مردان تنگسیر می‌نشست و داغ می‌شد، چیزی در دلش فریاد می‌کشید. مردگان آبهای خاکستری در سراسر جهان پراکنده بودند تا همزادشان در قعر آبهای سیاه و گل آلود از خواب مرگ خود برنخیزد (ر.ک.همان،۱۳۶۹ب:۲۶۶). در اعتقاد مه‌جمال گریزی از کشتن نیست، انگار قانون زمین همین است.
«اگر می‌خواهی محکم روی خاک خدا قدم برداری باید توان جنگیدن داشته باشی. به غیر از این باشد، تو را نی زنی عروسی خود می‌کند، بوسلمه در همه جا حیّ و حاضر است آه! بوسلمه دریاها…. چه ساده دل بودی تو، چه درستکار و نیک‌کردار بودی تو…. جهان اسیر بود. آدمیان در چنگال بوسلمه خشکیها می‌مردند» (همان،۱۳۶۹ب:۲۶۹).
مه‌جمال باید حرکت می‌کرد باید تلاش می‌کرد. تا نی زن عروسی حاکمان زورگو نباشد باید می‌جنگید «مه‌جمال در یکی از قصه‌های شبانه مردان تنگسیر نام نیرو را شنید، برقی که در چشمان آن تنگسیر پیر درخشید و لبخندی که بر لبان دیگران می‌نشست ، وقتی نام نیرو را شنیدند» (همان،۱۳۶۹ب:۲۶۷). مه‌جمال به دنبال نیرو بود تا خود نیرویی دیگر شود و منجی مردم جنوب از دست حاکمان ظالم و بوسلمه خشکی‌ها.
اما نیرو کیست؟ در اعتقاد مردم حاشیه خلیج فارس، گاهی نام این یاغی قدرتمند «نیرو» بوده است. یاغی همواره یاران و طرفداران بسیاری نیز با خود داشت و حتی اگر در جنگی کشته یا سربه نیست می‌شد، اسب سفید او با یال‌های پریشان خود در منطقه می‌گشت تا سواری دیگر پیدا شود و بر او سوار شود و نسل یاغیان همواره تداوم یابد.(ر.ک.شیری،۵۹:۱۳۸۴) در اعتقاد این مردم یاغیان از نسل یاغیانی چون فلک ناز بودند که قصه فلک ناز را روانی پور چنین بیان می‌کند «فلک ناز مردی است که یک روز غروب، تن زخمیش را به آبادی کشانده بود تا زایر از گیاهان زمین بر زخمش مرحمی‌ بگذارد و با طلوع آفتاب در هیبت مرغی دریایی پرواز کند» (روانیپور،۱۳۶۹ب:۲۵۱). قصه فلک ناز رنگ و بوم اقلیمی‌ به خود می‌گیرد و در ذهن مردم جفره مرغان دریایی از نسل فلک ناز هستند. «مرغان دریایی آبادی جفره که از نسل مرد یاغی بودند که روزگاری دور از این در سرزمین ملگادو زخمی‌شد، و تا نسل یاغیان جهان ادامه یابد خود را به جفره رساند و در هیبت مرغ دریایی در دریای جفره ماندگار شد و زاد و ولد غریب خود را آغاز کرد، نیمه شبی به دیوارهای تازه ساز پاسگاه حمله بردند» (همان،۱۳۶۹ب:۲۵۰).
مه‌جمال با نیرو و فلک‌ناز آشنا می‌شود «یک ماه پای صحبت‌های شبانه نیرو نشست. دلاوران تنگستان را شناخت و شیرمحمد را که سرانجام با قایقی به دریا زده بود . نیرو از رئیس علی گپ می‌زد و مردانی که جهان با حضور آنان زنده بود» (همان،۱۳۶۹ب:۲۹۲). مه‌جمال در دل به آنان عشق می‌ورزید و او که متعلق به سلسله‌ای از یاغیان بود که رئیس علی دلواری و شیرمحمد تنگستانی نیز از زمره آنان بودند به کوه و کمر زد تا چون نیاکان خود در راه هدفش به مبارزه برخیزد. مه‌جمال در اعتقاد پیرزنانی که بر سر راه او آب و غذا می‌گذاشتند «نشان پیغمبران دارد» و به هرجا که پا می‌گذارد موجب برکت و نعمت می‌شود.
«اگر خوشه‌های گندم قد می‌کشد، اگر نخلها، از بار رطب خم می‌شد ، اگر چشمه‌ها از آب می‌جوشید، برای همه روشن بود که مه‌جمال از آن نواحی گذشته است. مه‌جمال دست خدا بود، دست پر زور خدا که نمی‌گذاشت کسی با بازیاری تندی کند و دولتیان‌‌ و‌ سربازها و ژاندارم‌ها تمام دشتی و تنگستان را وجب به وجب دنبال او می‌گشتند. مه‌جمال رئیس علی بود که بی‌خود شایعه مرگش را در دشتستان و تنگستان رواج داده بودند تا دیگر کسی به هیچ آدمیزاده‌ای دخیل نبندد….. مه جمال فرزند شیرمحمد تنگستانی بود، مه‌جمال شیرمحمد را گرامی ‌می‌داشت و گاهی یقین می‌کرد فرزند شیرمحمد است» (همان،۱۳۶۹ب:۳۱۲).
روانی‌پور با عشق از یاغیان می‌نویسد و مه‌جمال را در حدّ یک منجی می‌برد اما نکته جالب پایان داستان و اعتقاد او به مبارزه است. مه‌جمال در پایان داستان از آنچه که خواننده انتظار دارد دور می‌شود اگرچه نابهنگام می‌میرد، ولی در شک و تردیدی عمیق داستان یاغیان به پایان می‌رسد به گونه‌ای که خواننده در سردرگمی ‌عمیقی قرار می‌گیرد. مه‌جمال راه را گم می‌کند و سرخورده از مبارزه، نیروهای خود را رها می‌کند و به سوی قلعه پیر حرکت می‌کند.
«مه جمال زخمی‌نبود، پریشان بود و پشیمان، خسته بود و دلزده… راهمان را گم کردهایم….. صدایش انگار به جهان، آویزان بود، صدای ناخدایی کشتی شکسته که ستاره راهنما را گم کرده است. در یأس غریب خود راهی برای گریز می‌جست اگرچه تفنگچی‌هایش هر کدام مه‌جمالی بودند که به جنگ و گریز ادامه می‌دادند اما او خسته به سوی ملگادو حرکت می‌کند و در قلعه پیر گرفتار سربازان سرگرد صنوبری می‌شود و کشته می‌گردد» (همان،۱۳۶۹ب:۳۳۹).
اگرچه در ذهن دوستداران او، او فقط زخمی‌ می‌شود و تا سالیان سال در سر راهش آب و آینه و قرآن می‌گذاشتند. مه‌جمال در پایان زندگی و آن زمان که گرفتار سربازان سرگرد صنوبری می‌شود، حقیقی را که به آن رسیده بر ملا می‌کند.
«حقیقت شاید آوازه مرد تنگسیر بود که مه جمال یک روز وقتی به ملگادو می‌رفت تا در قلعه پیر بیاساید شنید- حقیقت این بود که مرواریدی در کار نبود. و جهان در عمق آبهای سبز قرار داشت و آدمیان، اهل غرق بودند. و چقدر تلاش کرده بود که از عمق آبهای سبز به آبادی برسد. چه تقلایی تا روی زمین زندگی کند. ولی حقیقت در نهایت این است که، آدمی‌ حتی در عمق خاک تنش در خدمت زندگی و زندگان خواهد بود. گلهایی که بر سر قبر می‌روید.» (همان،۱۳۶۹ب:۳۶۹).
به اعتقاد روانی‌پور این سردرگمی ریشه در عشق دارد؛ عشق به زندگی و زنده ماندن. مه جمال در عمق آب‌های سبز تلاش می‌کند تا به زندگی بازگردد و مرگ را بوسلمه جهان ابدی می‌داند. در پایان داستان می‌بینم از جنگ دست می‌کشد از کشتن بیزار ‌می‌گردد. روانی‌پور روح لطیفی دارد. مخالف کشتن و نابودی و عاشق زندگی است به همین دلیل پایان داستان را به این صورت تمام میکند اگرچه مه‌جمال گرفتار می شود اما جسد او به دست سرگرد صنوبری نمی‌افتد چون او زنده است.
۳-۳-۲-حزب توده:
از دیگر مباحث سیاسی که حجم وسیعی از کارهای روانی‌پور را دربرمی‌گیرد، فعالیت‌های حزب توده و نیروهای چپ‌گرا و فعالیت‌های آنان در ایران و مخصوصاً در جنوب است. «تمرکز فعالیت این گروه ها بر محیط‌های کارگری و تبعید دسته جمعی بسیاری از مخالفان سیاسی به این مناطق و ارتباط مستقیم نویسندگان منطقه با گروه‌های سیاسی نیز در غلظت بخشی به فضای سیاسی منطقه نقش بسیار داشته است».(شیری،۵۶:۱۳۸۴)
روانی‌پور سالها در جنوب زندگی کرده است و از نزدیک با فعالیت این گروه‌ها در جنوب آشنا شده است از این رو یکی از بن مایه‌های داستانی او بررسی نقش این گروه‌ها در جریان انقلاب و نقش آنان در پیروزی انقلاب است. به نظر می‌رسد روانی‌پور مدتی را در بین گروه‌های چپ‌گرا به سر برده است و از فعالان این حزب بوده است. اگرچه در پایان نسبت به مبانی فکری و ایدئولوژی آنان دچار شک و تردید می‌شود. روانی‌پور در اهل غرق و کولی کنار آتش ، همچنین زن فرودگاه فرانکفورت به حضور نیروهای چپ‌گرا اشاره کرده است. آشنایی او با این گروه در اهل غرق صورت می‌گیرد. با ورود ابراهیم پلنگ و مرتضی به جفره، مردم جنوب با فعالیت‌های این گروه‌ها آشنا می‌شوند و جرقه‌های مبارزات سیاسی در ذهن آنان زده می‌شود.

۴-۶- جمع بندی فصل چهارم
بررسی پرسشنامه های توزیع شده در بین پرسنل شعب بانک انصار در قسمت غرب تهران نشان می دهد که سابقه خدمت پاسخگویان ۸/۷درصد ۱ تا ۵ سال، ۷/۱۵درصد ۶تا ۱۰ سال، ۹/۶۸ درصد۱۱ تا ۱۵ سال، ۸/۷ درصد بیش از ۱۵ سال سابقه کار دارند و همچنین ۴/۸۹ درصد پاسخگویان مرد و بقیه زن می باشند.
تجزیه تحلیل داده ها با بهره گرفتن از نرم افزار SPSS و آزمون کولموگروف – اسمیرنف بیانگر آن است که کلیه داده ها در هر ۵ فرضیه از توزیع نرمال پیروی می کنند. لذا می توان از آزمون پارامتری استفاده نمود. نتایج آزمون پیرسون بدست آمده عبارت است از:
عملکرد سازمان:۰٫۷۷۰
سودآوری:۰٫۵۴۰
کیفیت در ارائه خدمات:۰٫۳۶۱
نوآوری در ارائه خدمات:۰٫۲۴۴
فصل پنجم
استنتاج و نتیجه‌گیری
۵-۱- مقدمه
در این فصل با توجه به پیشینه مطالعاتی و نیز تجزیه و تحلیل آماری فرضیه ها و مدل تحلیلی این پژوهش مندرج در فصل چهارم، به بحث و نتیجه ­گیری می­پردازیم و پیشنهادهایی که از نتایج این پژوهش بر­گرفته شده است را برای سایر محققان مطرح خواهیم نمود.

۵-۲- بررسی یافته­های فرضیات پژوهش
بررسی فرضیات فرعی
۵-۲-۱ فرضیه اول : بین مدیریت دانش و نوآوری در ارائه خدمات بانک انصار رابطه مثبت و معناداری وجود دارد.
یافته های تحقیق بیان می دارد که با توجه به مقدار p-Value بدست آمده در بخش مدیریت دانش و نوآوری در بانک انصار غرب تهران ، که برابر ۰٫۰۰۰ است و کوچکتر از معیار تصمیم گیری ۰٫۰۵ است لذا فرض H₀ رد می شود یعنی فرض رابطه معنی داری بین مدیریت دانش و نوآوری در بانک انصار غرب تهران وجود ندارد، رد می گردد. همچنین رابطه بین مدیریت دانش و نوآوری در بانک انصار غرب تهران، یک رابطه مثبت و مستقیم است یعنی این دو متغیر به صورت همسو تغییر می کنند. مقدار این رابطه نیز با توجه به یافته های فصل ۴ برابر ۰٫۲۴۴ است. از طرفی با توجه به اینکه مقدار ضریب همبستگی پیرسون بین ۱+ و ۱- در نوسان است، هر چقدر ضرایب به اعداد ۱+ و ۱- نزدیک باشند نشان دهنده قوت این رابطه است. لذا رابطه بین مدیریت دانش و نوآوری در بانک انصار غرب تهران رابطه ای مثبت،مستقیم و ضعیف می باشد.
همانطور که نتایج تحقیقات یوسفی و دیگران (۱۳۹۰) با عنوان میزان تاثیر مدیریت دانش بر نوآوری در شرکت­های فناور مستقر در پارک علم و فناوری دانشگاه ارومیه نیز نتایج مشابه این تحقیق را داشته است. آنان در این تحقیق توصیفی- همبستگی، به­منظور جمع­آوری اطلاعات از پرسشنامه استفاده کردند. جامعه آماری این تحقیق کارکنان و مدیران ۳۲ شرکت دانش بنیان در پارک علم و فناوری دانشگاه ارومیه و ۲۲ واحد فناور و هسته علمی مستقر در مرکز رشد فناوری و ارتباطات دانشگاه ارومیه بود. روش نمونه گیری در این مطالعه روش دو مرحله­ ای خوشه­ای و طبقه ­بندی تصادفی بود. در این تحقیق ۱۷۰ پرسشنامه بین پاسخ ­دهندگان توزیع شد که از این بین ۱۵۰ پرسشنامه که بصورت کامل به سوالات پاسخ داده بودند، تجزیه و تحلیل شدند. در این مطالعه به منظور آزمون فرضیه ­ها از ضریب همبستگی پیرسون استفاده شد. نتایج آنان نشان داد که از نظر آماری بین مدیریت دانش و نوآوری محصول، نوآوری فرایند، نوآوری تدریجی و نوآوری بنیادی رابطه معناداری وجود دارد. از این­رو آنان بیان کردند که توجه بیشتر به مدیریت دانش باعث افزایش نوآوری در آن­ها می­ شود.
۵-۲-۲ فرضیه دوم : بین مدیریت دانش و کیفیت ارائه خدمات بانک انصار در سطح غرب شهر تهران رابطه مثبت و معناداری وجود دارد.
یافته های تحقیق بیان می دارد که با توجه به مقدار p-Value بدست آمده در بخش مدیریت دانش و کیفیت ارائه خدمات بانک انصار در سطح غرب شهر تهران، که برابر ۰٫۰۰۰ است و کوچکتر از معیار تصمیم گیری ۰٫۰۵ است لذا فرض H₀ رد می شود یعنی فرض رابطه معنی داری بین مدیریت دانش و کیفیت ارائه خدمات بانک انصار در سطح غرب شهر تهران وجود ندارد، رد می گردد. همچنین رابطه بین مدیریت دانش و کیفیت ارائه خدمات بانک انصار در سطح غرب شهر تهران یک رابطه مثبت و مستقیم است یعنی این دو متغیر به صورت همسو تغییر می کنند.
مقدار این رابطه نیز با توجه به یافته های فصل ۴ برابر ۰٫۳۶۱ است. از طرفی با توجه به اینکه مقدار ضریب همبستگی پیرسون بین ۱+ و ۱- در نوسان است، هر چقدر ضرایب به اعداد ۱+ و ۱- نزدیک باشند نشان دهنده قوت این رابطه است. لذا رابطه بین مشتری گرایی و حجم فروش رابطه ای مثبت، مستقیم و ضعیف می باشد.
۵-۲-۳ فرضیه سوم : بین مدیریت دانش و سودآوری بانک انصار در سطح غرب شهر تهران رابطه مثبت و معناداری وجود دارد.
یافته های تحقیق بیان می دارد که با توجه به مقدار p-Value بدست آمده در بخش مدیریت دانش و سودآوری بانک انصار در سطح غرب شهر تهران، که برابر ۰٫۰۰۰ است و کوچکتر از معیار تصمیم گیری ۰٫۰۵ است لذا فرض H₀ رد می شود یعنی فرض رابطه معنی داری بین مدیریت دانش و سودآوری بانک انصار در سطح غرب شهر تهران وجود ندارد، رد می گردد. همچنین رابطه بین مدیریت دانش و سودآوری بانک انصار در سطح غرب شهر تهران یک رابطه مثبت ومستقیم است.

 ۲-خود گردانی^[۸۳]: تعادل هیجانی را خود گردانی می نامند. گاهی از خود گردانی به معنای کنترل احساسات، عواطف و تکانش ها یاد می کنند. خودگردانی یک قابلیت زیر  بنایی است که در کنترل رفتارهای هیجانی نقش مهمی دارد و شامل خود کنترلی، وظیفه شناسی، قابل اعتماد بودن، انطباق پذیری و نو آوری است.
 ۳-انگیزش(خود انگیزی ): به معنای مولد، اثربخش و خلاق بودن در زمینه کاری است. انگیزش توانایی انرژی دادن به دیگران و هدایت رفتار آنان بر خلاف داشتن روحیه یی ضعیف را دارد. در انگیزش از هیجان ها به عنوان ابزاری برای رسیدن به اهدافی استفاده می شود. و شامل تعهد، رشدگرایی ،ابتکار و خوش بینی است.

 ۴- همدلی^[۸۴](آگاهی اجتماعی): توانایی همدردی کردن با احساسات دیگران و شناخت دیدگاه آن ها را همدلی می گویند. همدلی توانایی شناخت و نفوذ بر حالت هیجانی دیگران یا آگاهی نسبت به احساسات، نیازها و علایق دیگران است. همدلی به بیان دیگر وارد شدن به حریم احساس دیگران می باشد. و شامل شناخت و درک دیگران، بالندگی دیگران، خدمت مداری و هدایت تنوع است.
 ۵-مهارت های ارتباطی^[۸۵] یا اجتماعی: توانایی شناخت و همدلی با دیگران، برقرای ارتباط موثر، گوش دادن عمیق و پرسیدن سئوالات مهم، تشریک مساعی، مربیگری و مذاکره کردن از اجزای این مهارت محسوب می شود. به عبارت دیگر آگاهی و شناخت نسبت به هیجان ها و احساسات دیگران، مهارت گوش دادن به احساسات دیگران در زمانی که دیگران دچار هیجان و احساسات هستند و نیاز به گوش دادن حرف های آنان را در دارند. و شامل نفوذ گذاری، ارتباطات، مدیریت تضاد، رهبری، تسریع تغییر، پیوند سازی، تشریک سازی، مشارکت و ظرفیت های گروهی است.”

کارکرد های هوش هیجانی:

هر کودکی که به دنیا می آید دارای استعداد های خاصی برای حساسیت هیجانی ، حافظه هیجانی چردازش اطلاعات هیجانی و توان یادگیری هیجانی می باشد . این استعداد فطری به وسیله تجارب زندگی بخصوص از طریق مبادلاتی که حاوی پیامهای هیجانی هستند ، توسعه یافته و یا آسیب می بینند.
پیامهای هیجانی که کودک از والدین ، معلمان و همسالان خود دریافت میکند، ظرفیت های هیجانی او را تشکیل می دهند . واکنشهای هیجانی بین کودک و والدین نه تنها در پیشرفت توانایی های شناختی او تاثیر می گذارند، بلکه در تکامل بخشهایی از مغز که مربوط به هوشیاری هیجانی و تنظیم هیجانات می شود، نیز موثر است.
نتایج حاکی از آن است که افرادی که روابط هیجانی مثبتی را در کودکی تجربه می کنند ، در بزرگسالی رفتارهای هیجانی و مهارتهای اجتماعی سازگارتری را نشان می دهند. ( به نقل از جهانیان ۱۳۸۱)
در حقیقت قابلیت‌ها ی هیجانی که از نظر گلمن بر پایه هوش هیجانی هستند ، در بر گیرنده نوعی تجلی کفایت خود در مبادلات اجتماعی می باشندکه در مبادلات اجتماعی هیجانها را بر می انگیزند . کفایت خود در این جا بدین معنی است که فرد عقیده دارد وی دارای ظرفیت و مهارتهایی برای رسیدن به نتیجه مطلوب می باشد. آنچه نتیجه مطلوب است ،منعکس کننده ارزشهای فرهنگی واعتقادات است ، که این اعتقادات بوسیله “خود” تبدیل به معانی شخصی شده است. که ممکن است به اثر انگشت بی مانند هر فرد تشبیه نمود که برای تعاملات اجتماعی برانگیزنده هیجانها بکار می رود و در هر فرد متفاوت است.
مهارتهای قابلیت هیجانی مولفه هایی هستند که در زندگی اجتماعی آموخته می شوند و در رفتار افراد برای زندگی موفقتر بروز می کنند . این مهارتها شامل این مواردند:
آگاهی از حالات هیجانی خود که شامل این امکان نیز می گردد که فرد چندین نوع هیجان را تجربه می کند وقتی در سطوح رشد یافته تر ، آگاهی از اینکه ممکن است فرد از احساسات خود به علت پویایی نا خود آگاه یا عدم توجه انتخابی با خبر نباشد.
مهارت در درک وتشخیص هیجانهای دیگران بر اساس شواهد بیانی و موقعیتی که معنی هیجانی آنها تا حدودی از نظر فرهنگی مورد توافق باشد.
مهارت در کاربرد لغات و اصطلاحاتی که برای هیجانها در خرده فرهنگ موجود می باشد. و در سطوح پیشرفته تر ، مهارت در فراگرفتن متون فرهنگی که هیجان را با نقشهای اجتماعی پیوند می دهند.
ظرفیت برای همدلی و همدردی با تجارب هیجانی دیگران.
مهارت در درک این موضوع که حالت درونی هیجانی در فرد و دیگران ، لازم نیست با بیان و اظهار بیرونی آن مطابقت داشته باشد. و در سطح رشد یافته تر ، فهمیدن این موضوع که رفتار حاکی از بیان هیجانی فرد، ممکن است در دیگران اثر بگذرد و اینکه این موضوع را در روش های بیان خود به حساب آورد.
مهارت در مقابله سازگارانه با هیجانهای مختلف یا ناراحت کننده بوسیله کاربرد روش های خود تنظیمی (مانند سخت کوشی در مقابله استرس ) که شدت یا دوره چنین حالتهای هیجانی را بهبود می بخشد.
آگاهی از این موضوع که ساخت یا ماهیت ارتباطات توسط میزان خالص بودن بیان هیجانی و میزان دو جانبه بودن یا متقابل بودن ارتباط , تعیین میشود . بدین معنی که روابط صمیمانه ، رشد یافته تا حدی بوسیله اشتراک متقابل دو جانبه در هیجانهای اصیل ، معنی می شود.
ظرفیت خود کارآمدی هیجانی : بدین معنی که رویهم رفته فرد خود را به نحوی که میخواهد احساس کند ، احساس می نماید . با این بیان که فرد تجربه هیجانی خود را قبول دارد، خواه بی مانند باشد یا از نظر فرهنگی هماهنگ باشد.
(اکبر زاده ۱۳۸۳)
در نتیجه می توان گفت که بنا به نظر گلمن هوش هیجانی مشتمل بر شناخت احساسات خویشتن و استفاده از آن برای اتخاذ تصمیم های مناسب در زندگی است . توانایی اداره مطلوب خلق و خو، وضع روانی و کنترل تکانشها عاملی است که به هنگام شکست ناشی از دست نیافتن به هدف در شخص ایجاد انگیزه و امید می کند . مهارت اجتماعی و هم حسی نیز عواملی هستند که منجر به برقراری رابطه مثبت با مردم می شود. با نظر به این عولامل می توان گفت هوشبهر در بهترین حالت خود تنها ۲۰% از موفقیتهای زندگی است. ۸۰% از موفقیتها به عوامل دیگر وابسته است و سرنوشت افراد در بسیاری از موارد در گرو مهارتهایی است که هوش هیجانی را تشکیل می دهند. کارآمدی فرد در مسائل فردی و اجتماعی بطور قابل ملاحظه ای توسط تجربه های هیجانی و نحوه مواجهه و انطباق با رویداد ها تعیین میشود . بطور کلی توانشهای هیجانی، رفتار و پیامد های زندگی را پیش بینی میکنند ، لذا برای موفقیت در زندگی اهمیت دارند. هوش غیر شناختی ابعاد شخصی ، هیجانی و اجتماعی هوش را که اغلب بیشتر از جنبه های شناختی آن در عملکرد های روزانه موثرند ، مخاطب قرار می دهند . در حقیقت هوش غیر شناختی پیش بینی موفقیتهای فرد را میسر می کند و سنجش و اندازه گیری آن به منزله اندازه گیری توانایی های شخص برای سازگاری با شرایط زندگی وادامه حیات در جهان است.(گلمن / پارسا ۱۳۸۰)

هوش هیجانی و مولفه های آن از دیدگاه “بار-اون”

یکی دیگر از نظریه پردازان مدل ترکیبی هوش هیجانی “بار –اون ” است . هوش هیجانی به وسیله بار – اون این گونه تعریف شده است :” یک دسته از مهارت ها ، استعداد ها و توانایی های غیر شناختی که توانایی موفقیت فرد را در مقابله با فشار ها و اقتضاهای محیطی افزایش می دهد.” بنابر این هوش هیجانی یکی از عوامل مهم در تعیین موفقیت فرد است ( در زندگی و شغل و مستقیما” بهداشت روانی فرد در مقابله با اقتضاهای محیطی) از قبیل :آمادگی زیستی – پزشکی ، استعداد های هوش شناختی و واقعیت ها و محدودیت های محیطی در تعامل است.( بار -اون ۲۰۰۰)
بار –اون ۱۵ مولفه هوش هیجانی را در ۱۵ خرده مقیاس پرسش نامه هوش بهر هیجانی بار – اون معرفی کرده است . هوش هیجانی و مهارت های هیجانی طی زمان رشد می کنند ، طی زندگی تغییر می کنند و می توان با آموزش و برنامه های اصلاحی مانند تکنیک های درمانی آن را بهبود بخشید . (مایر ۲۰۰۳/نوری ۱۳۸۳)
۱۵عاملی که توسط بار- اون به عنوان عاملهای هوش هیجانی درنظر گرفته شده اند عبارتند از:
خود آگاهی هیجانی - احترام به خود- ابراز وجود^[۸۶]- خود شکوفایی^[۸۷] – استقلال^[۸۸] – همدلی – روابط بین فردی ^[۸۹]– مسئولیت اجتماعی ^[۹۰]– توانایی حل مسئله – آزمون واقعیت^[۹۱] – انعطاف پذیری^[۹۲] – تحمل استرس^[۹۳]- کنترل تکانه ^[۹۴]– شادکامی^[۹۵] و خوش بینی ^[۹۶]می باشد.( بار- اون ۱۹۹۷)
بار – آن مدلی از توانش های هیجانی را ارائه داده است که این مدل ۵ حیطه یا گستره از مهارت ها(توانایی ها) را در بر می گیرد:
مهارت های درون فردی : که خود آگاهی هیجانی (بازشناسی و فهم احساسات خود) جرات ( ابراز احساسات ، تفکر و دفاع از حقوق شخصی به شیوه ای سازنده ) خود تنظیمی ( آگاهی – فهم – پذیرش و احترام به خویشتن) شکوفایی ( تحقق بخشیدن به استعداد های بالقوه خویشتن ) و استقلال ( خود فرمانی – خود کنترلی در تفکر و عمل شخص و رهایی از وابستگی هیجانی) را در بر می گیرد.
مهارت های بین فردی: که شامل روابط بین فردی ( آگاهی و درک احساسات دیگران ) که با ایجاد و حفظ روابط رضایت بخش دو جانبه به صورت نزدیکی هیجانی ووابستگی مشخص می شود , تعهد اجتماعی (عضو موثر و سازنده گروه اجتماعی خود بودن و نشان دادن خود به عنوان یک شریک خوب ) و همدلی است.
سازگاری : شامل مساله گشایی ( تشخیص و تعریف مسائل – هم چنین ایجاد راه کارهای موثر ) آزمون واقعیت ( ارزیابی مطابقت میان آنچه به طور ذهنی و آنچه به طور عینی تجربه می شود) و انعطاف پذیری ( تنظیم هیجان – تفکر و رفتار به هنگام موقعیت و شرایط ) می باشد.
کنترل استرس: که توانایی تحمل استرس ( مقاومت در برابر وقایع نامطلوب وموقعیت های استرس زا ) ، کنترل تکانه ( ایستادگی در برابر تکانه یا انکار تکانه ) را شامل می شود.
خلق عمومی : که شامل شادی (احساس رضایت از زندگی ، شاد کردن خود و دیگران ) و خوش بینی ( نگاه به جنبه های روشن زندگی و حفظ نگرش مثبت حتی در مواجهه با ناملایمات ) را شامل می شود.( بار –اون ۱۹۹۷)

خرده مقیاس های هوش هیجانی بار – اون

خود آگاهی هیجانی : عبارتست از توان مندی های تشخیص و درک احساسات . این مولفه فقط شامل آگاهی از احساسات یک فرد و هیجانات وی نیست بلکه شامل توانایی تمیز دادن و تفاوت بین آنها جهت پی بردن به این امر است که شخص چه احساسی دارد و چرا این احساس در وی شکل گرفته است و هم چنین به منظور پی بردن به آن چیزی است که مسبب این احساسات است. مشکلات جدی در این حیطه در موقعیت های “آلکسی تایمی ” ( ناتوانی در بیان کلامی احساسات)یافت می شود.
ابراز وجود یا قاطعیت : ابراز وجود شامل توانایی بیان احساسات ، عقاید و افکار خود و دفاع از حقوق خود و روش غیر مخرب است. جسارت یا ابراز وجود دارای سه بعد است:
توانایی بیان احساسات ( مثل : قبول و ابراز خشم ، صمیمیت و احساس جنسی )
توانایی بیان آشکار عقاید وافکار ( مثل :توانایی بیان باورهای مخالف و اتخاذ موضعی مشخص حتی اگر به لحاظ عاطفی انجام آن دشوار و باعث از دست رفتن امتیازی شود.)
توانایی استادگی برای احقاق حقوق خود ( مثل : اجازه ندادن به دیگران که شما را اذیت کنند یا از شما امتیاز بگیرند.)
افراد قاطع ، کمرو نیستند بلکه می توانند احساساتشان را ( اغلب به طور مستقیم و بدون پرخاشگری و فحاشی ) ابراز کنند. ( بار-اون ۱۹۹۷)
احترام به خود : احترام به خود عبارتست از توانایی احترام گذاشتن به خود و پذیرش خود به عنوان فردی که اساسا” خوب است پذیرفتن خود یعنی توانایی پذیرش ابعاد مثبت ومنفی ومحدودیت ها و توانمندی های خود و در اصل قبول داشتن خود آن طور که هستیم می باشد . مولفه ها ی مفهومی هوش هیجانی با احساسات کلی امنیت ، نیروی درونی ، اعتماد به نفس و احساس کفایت همراه می باشد. اعتماد به نفس ( باور خود ) با هویت نسبتا” خوب رشد یافته ، ارتباط دارد .فردی که صاحب حرمت ذات است احساس عدم کفایت و حقارت نمی کند.
خود شکوفایی : توانمندی شناخت قابلیت های بالقوه خویش است. این جنبه از هوش هیجانی تبیینی است برای جستجوی غنا و معنا بخشیدن به زندگی، تلاشی است جهت شکوفا ساختن بالقوه خود. خود شکوفایی فرایندی مستمر و پویاست برای کسب بالاترین حد رشد توانایی ها، قابلیت ها و استعداد ها. این بعد به تلاش مصرانه جهت دارا بودن بهترین عملکرد وتلاش برای بهتر ساختن خود مربوط است. خود شکوفایی به احساس و توجه به خود وابسته است.
استقلال: عبارتست از توان مندی هدایت خود ، کنترل خود در تفکر ، و عمل و عدم وابستگی عاطفی . افراد مستقل افرادی هستند که در برنامه ریزی و تصمیم گیری ها ی مهم به خود اتکاء دارند و البته قبل از تصمیم گیری با دیگران نیز مشورت می کنند.(مشورت کردن با دیگران نشان وابستگی نیست) اساسا” استقلال توانایی رفتار خود مختار در مقابل نیاز به حفاظت و حمایت است . مستقل بودن به میزان اعتماد به نفس ، نیروی درونی و به تمایل در آوردن خواسته ها و تعهدات مبتنی است. بدون آنکه اسیر آنها شوند.
همدلی : شامل توانایی آگاهی ، درک و تقدیر از احساسات دیگران و حساس بودن به اینکه آنها چرا ، چگونه و چه چیزی را این گونه وبه این طریق حس مکنند. همدل شدن یعنی کسب توانایی یا شناخت هیجانات و عواطف دیگران . افراد همدل به تگرانی وعلائق دیگران توجه نشان می دهند.
روابط بین فردی : مهارت روابط بین فردی شامل داشتن توانایی رابطه برقرار کردن و حفظ ارتباطات متقابل است که صمیمیت متعادل از ویژگی های آن است. رضایت متقابل شامل تبادلات اجتماعی معنادار است که به صورت بالقوه رضایت بخش و لذات بخش است. این بعد از طرفی با ضرورت به دست آوردن روابط دوستانه با دیگران و از طرف دیگر ، توانایی احساس آرامش در این روابط و داشتن توقعات مثبت از چنین روابط مثبتی ، ارتباط دارد . به طور کلی این مهارت اجتماعی نیاز به داشتن حساسیت نسبت به دیگران ، تمایل به برقراری ارتباط و احساس رضایت از این روابط و محبت با دیگران است.
مسئولبت پذیری اجتماعی : مسئولیت پذیری اجتماعی عبارتست از نشان دادن خود به عنوان یک عضو سازنده و همکاری کننده در یک گروه اجتماعی . این توان مندی شامل مسئول بودن است حتی اگر شخص از این رابطه سود نبرد. چنین افرادی دارای وجدان اجتماعی و حساسیت بین فردی هستند و رفتارهایشان به صورت پذیرش مسئولیت های اجتماعی نمایان می شود . این مولفه به توانایی انجام دادن کارها برای دیگران یا با دیگران، پذیرش افراد ، عملکرد هم سو با وجدان ، مرتبط است. افرادی که این توانایی را ندارند ممکن است نگرش های ضد اجتماعی داشته باشند، موجب آزار و اذیت دیگران شوند و از دیگران سوء استفاده کنند.
حل مسئله : توانایی حل مسئله شامل شناسایی ، تعریف مشکل ، ایجاد و انجام راه حل های بالقوه موثر است. حل مسئله ماهیتا” چند مرحله است و شامل توانایی انجام این مراحل است:
الف) احساس وجود مشکل و احساس داشتن کفایت و انگیزه کافی برای مقابله موثر با آن .
ب) تعریف و تدوین مشکل تاحد امکان ( مثلا” روش مشکل گشایی گروهی)
ج) تصمیم گیری و انجام یکی از راه حلها( بررسی دلایل مورافقت ومخالفت هر راه حل و انتخاب بهترین مسیر برای عمل ) حل مساله با وظیفه شناسی ، تمایل به بکار گیری حد اکثر توان مقابله با مشکلات به جای اجتناب از آنها مرتبط است.
۱۰- واقعیت آزمایی: توانایی تطبیق بین آنچه که تجربه می شود و آنچه که به طور عینی وجود دارد ، می باشد . سنجش میزان انطباق بین آنچه فرد تجربه کرده و آنچه واقعا” وجود دارد . واقعیت آزمایی شامل : درک موقعیت فعلی ، تلاش برای فهم امور به طور صحیح و تجربه رویدادهاست بدون خیال بافی بیش از حد آن گونه که واقعا” هستند . یکی از جنبه های مهم این مولفه ، اندازه ای از شواهد واضح و روشن ادراکی در تلاش برای ارزیابی و سازگاری با موقعیت هاست به زبانی ساده واقعیت آزمایی توانایی درک صحیح از موقعیت جدید است.

با این وصف نظریه اینگلهارت در ابتدا مدلی است برای رابطه بین تمایلات نیازی با یکدیگر و هر یک در مقایسه با کل نظام و در دومین بخش مدلی است میان رابطه این تمایلات با اعیان اجتماعی و فرهنگی.

به عبارت دیگر اینگلهارت چگونگی روابط میان نیاز و تمایل در خرده نظام شخصیت (رابطه میان ارضاء نیاز و به وجود آمدن نیازهای جدید در سطحی بالاتر) را با فرضیه کمیابی توضیح می‌دهد و سپس نشان می‌دهد که این ارضاء نیازهای اولیه می‌تواند کل نظام شخصیت را دستخوش تغییر قرار داده (رابطه میان تمایلات نیازی با کل نظام) و سپس در قسمت‌های بعدی پژوهش خود به مدل کردن اثرات روابط میان تمایلات نیازی و نظام شخصیت با روابط میان تمایلات نیازی و اعیان اجتماعی و فرهنگی می‌پردازد. در واقع نشان میدهد که هنگامی که جزء نیازی شخصیت به گونهای (مانند ارضاء شدن یک نیاز) تغییر کرد چگونه کل شخصیت نیز تغییر میکند (توجه به نیازهای بالاتر و عالیتر) و این تغییر چه تاثیراتی بر روی رابطه میان سو‌گیری‌های نظام شخصیت کنشگر نسبت به اعیان اجتماعی و فرهنگی (نگرش) میگذارد.
حال نگاهی به کارهای انجام گرفته در راستای تطبیق این نظریه در ایران و همچنین مطالعات طولی(تحلیل ثانویه بر پیمایشهای ملی) میاندازیم.
۲-۴-فرضیات تحقیق
همانگونه که در بخش سوالات تحقیق بیان شد سوال اصلی را می‌توان تطبیق‌پذیری نظریه اینگلهارت بر روی ارزشها و نگرشهای ایرانیان عنوان نمود. و در واقع پرسش اساسی این است که آیا نظریه تحول فرهنگی اینگلهارت به صورت عام و شاخص‌سازی‌های مادی/فرامادی او به صورت خاص، قابلیت انطباق بر ارزشها و نگرشهای ایرانیان (هم به صورت مقطعی و هم در طی ۳۰ سال اخیر) را داراست؟ فرضیه اصلی این تحقیق نیز پاسخ مثبت به سوال فوق است؛ درواقع، این فرضیه (تطبیق پذیری نظریه اینگلهارت بر ارزشها و نگرشهای ایرانیان) فرضیه اساسی و کلی پژوهش حاضر به شمار میرود. فرضیه اصلی تحقیق را میتوان در قالب فرضیات خردتر مورد بررسی قرار داد. با توجه به سوال اصلی و شرایط اقتصادی- سیاسی ۳ دهه اخیر ایران و با عنایت به نظریه اینگلهارت و دو پژوهش پیمایش دکتر آزاد و تحلیلثانویه عبدی فرضیات زیر را عنوان میکنیم.
۱- شاخصهای مادی/ فرامادی در ایران نیز قابلیت تقسیمبندی افراد را داراست
۲- این شاخصها ارزشها و نگرشهای دیگر ایرانیان را نیز، همانگونه که اینگلهارت نشان میدهد، تحت تاثیر قرار میدهد
۲-۱- میان ارزشهای مذهبی و سنخهای ارزشی(شاخص مادی/فرامادی) در ایران همبستگی وجود دارد
۲-۲- میان ارزشهای جنسیتی و خانواده و سنخهای ارزشی در ایران همبستگی وجود دارد
۳- همانگونه که اینگلهارت بیان میکند بین شاخصهای امنیت سازنده و سنخهای ارزشی در کشورمان رابطهای وجود دارد
۴- در مورد لین سوال که آیا به صورت طولی نیز این نظریه قابلیت انطباق بر کشورمان را داراست؟ با توجه به وقوع یک انقلاب و جنگ و تغییرات اقتصادی- اجتماعی بسیار آیا میتوان تغییرات فرهنگی طی ۳۰ سال اخیر را با نظریه اینگلهارت توضیح داد و تبیین نمود. به دیگر معنا آیا تغییرات در رشد اقتصادی و احساس امنیت به تغییر در درصد سنخهای ارزشی میانجامد یا خیر؟ فرضیه ما بدین صورت قابل طرح است که انتظار میرود با پیدایش انقلاب و جنگ ۸ ساله ارزشهای مادی در دهه ۶۰ در مقایسه با ارزشهای حاکم بر دهه ۷۰ ارزشهای مسلطتری به شمار روند یا به عبارت سادهتر درصد مادیون در این دهه بیشتر باشد. مقایسه میان دهه های ۵۰ و ۴۰ با دهه ۶۰ کمی پیچیده است در این قسمت ما با نوعی تناقض مواجهیم. در دهه ۶۰ ازیک طرف ما با یک انقلاب و جنگ و مشکلات اقتصادی ناشی از آنها مواجهیم و از طرف دیگر با افزایش نسبی تولید ناخالص ملی (پیوست(جدول(۱): متوسط GDP در سه دهه اخیر). این تناقض قطعا در تحلیل ما و تطبیق نظریه بر این دو دهه تاثیر میگذارد.
۵- رصد فرامادیون در جامعه ایران نیز همانند کشورهای غربی نسبت مستقیم با سطح رفاه و پیشرفت کشورها دارد.
البته ممکن است این تطبیق‌پذیری در مراحلی با مشکل و بن بست‌هایی مواجه شود که محقق سعی کرده است با تعدیل نظریه و ایجاد ابتکارات تحلیلی و نظری از موانع مذکور گذر نماید. درواقع همانگونه که در زیر تیتر پایان‌نامه نیز ذکر شده است این تطبیق با نگاهی انتقادی انجام می‌شود و بدیهی است که در صورت مواجهه با مشکل راه های تعدیل آن هم به کار گرفته ‌شود
فصل سوم
روش شناسی تحقیق
۳-۱- روش تحقیق
روش‌ کلی ما در این پایان‌نامه استفاده از داده‌های موجود وتحلیل آنها است به این معنا که در این پایان‌نامه هیچ پیمایشی انجام نشده است و تحلیل‌ها تماماً بر مبنای داده‌های گردآوری شده دیگران می‌باشد. در واقع روش تحقیق ما تحلیل ثانویه است که این روش نیز به دو گونه انجام گرفته است. قبل از تشریح مفصل این دو روش، ضرورتها و مزیت‌های استفاده از این روشها را در چند بند خلاصه می‌کنیم:
مهمترین دلیل استفاده از این روش، موضوع و چارچوب نظری پایان‌نامه می‌باشد. انجام یک مطالعه طولی در یک پایان‌نامه راهی به جز استفاده از داده‌های موجود نمی‌یابد، زیرا مطالعات طولی آن هم مطالعات طولی نگرشها و ارزشهای کل یک جامعه جز با پشتوانه پیمایش‌های ملی گوناگون در بازه‌های زمانی مختلف نمی‌تواند انجام گیرد.
جدای از الزام منطقی مطالعات طولی نسبت به استفاده از “داده‌های موجود"، وسعت موضوع نیز ضرورتی دیگر را نمایان می‌سازد. عنوان پایان‌نامه تحول فرهنگی ایرانیان می‌باشد. وسعت جامعه مورد بررسی، امکان انجام یک پیمایش با بودجه فردی و در قالب یک پایان‌نامه کارشناسی ارشد را محال می کند. پیمایش‌های ملی انجام گرفته در کشور هر کدام با پشتوانه‌های مالی قابل ملاحظه و بکارگیری نیروی انسانی قابل توجه انجام گرفته است.
اما دلیل اصلی انتخاب روش تحلیل ثانویه و استفاده نکردن از روش های دیگر همچون تحلیل محتوا، مطالعات تاریخی و مقایسهای، رسیدن به هدف دیگر پایان‌نامه یعنی تطبیق انتقادی نظریه اینگلهارت بر ارزشها و نگرشهای ایرانیان است چراکه اصولاً روش اصلی اینگلهارت برای اثبات نظریه‌اش استفاده از پیمایش‌های سنجش ارزشها و نگرشها است. به عبارت سادهتر، روش پژوهش تحلیل ثانویه پیمایش‌های ملی انتخاب شده است به این دلیل که موضوع تطبیق نظریه اینگلهارت است و می‌بایست که روش کار تا حد ممکن به روش به کار گرفته توسط او نزدیک باشد.
اما انتخاب این روش جدای از ضرورتهای برشمرده شده مزیت‌هایی را نیز داراست. مهمترین آنها استفاده از یافته های پیمایش‌هایی است که با صرف بودجه و هزینه بالا انجام گرفتهاند. این تحلیل¬های ثانویه می‌تواند استفاده از منابعی تلقی شود که تنها سازمانهای دولتی توانایی فراهم آوردن آنها را دارا هستند، این در حالی است که این سازمانها معمولاً تنها به تولید داده های خام در مقیاس وسیع اکتفا میکنند و تحلیل و تبیین یافته های آنها به کارشناسان و صاحبنظران آکادمیک در آن حوزه واگذار میشود. انجام این تحلیل¬های ثانویه همچنین می‌تواند بر اعتبار این منابع خام و اهمیت آنها در مجموعه‌های آکادمیک بیفزایند چراکه اهمیت هر یافته علمی به تعداد ارجاعاتی است که طی زمان به آن می‌شود و این روش یکی از موثرترین روش های جلب اعتبار برای این پیمایش‌ها است.
مزیت دیگر، ترویج این روشها در میان دانشجویان است. زیرا همانگونه که بیان شد انجام پیمایش‌هایی با حجم نمونه وسیع فراتر از تحقیقات و پژوهشهای دانشجویی است، بنابراین یکی از بهترین روش های تحلیل برای این افراد می‌تواند استفاده از آمارهایی باشد که مراکز و سازمانهایی با پشتوانه‌های مالی و پرسنلی بالا انجام می‌دهند.
همانگونه که بیان شد استفاده از داده‌های موجود (تحلیل ثانویه) در این پایان‌نامه به دو صورت انجام پذیرفته است‎؛ در ادامه به توضیح این دو روش را خواهیم پرداخت داد.
۳-۱-۱- تحلیل ثانویه داده ها
اولین روش را روش تحلیل ثانویه داده ها می‌نامیم. به این معنا که از داده‌های چند پیمایش استفاده شده است و نیمی از تحلیل‌ها بر مبنای آن داده‌ها انجام گرفته است. در این قسمت از داده‌های پیمایش‌های انجام شده کمک گرفته شده است و بخشی از فرضیات پایان‌نامه با تحلیل آماری این داده‌ها توسط نرم‌افزار آماری spss بررسی شده است.
این پیمایش‌ها عبارتند از:
۱- پیمایش انجام گرفته توسط مؤسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی (دکتر آزاد) که در سال ۱۳۷۹ با عنوان «بخش تکمیلی ارزشهای جهانی» طراحی و انجام پذیرفته است. جامعه آماری این پیمایش کلیه مردان و زنان ۱۸ سال به بالای مناطق روستایی و شهری استانهای مختلف کشور است. شیوه نمونه‌گیری در این تحقیق به صورت خوشه‌ای چند مرحله‌ای بوده است. سؤالات در ۲۰۷ سؤال و ترجمه بخشی از سؤالات جهانی بوده است که مؤسسه اینگلهارت بر انجام آن پیمایش ها نظارت می‌کند.
۲- پیمایش‌های جهانی با سؤالات یکسان: این داده‌ها از پیمایش‌های انجام گرفته در سالهای ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۳ است که در ۲۸ کشور مختلف جهان با سؤالات یکسان انجام گرفته است و مؤسسه‌ای با مدیریت رونالد اینگلهارت بر تمام آنها نظارت داشته است. تمام داده‌های این پیمایشها (که داده های مربوط به پیمایش ۷۹ دکتر آزاد نیز در میان آنها موجود است) در یک فایل Spss و با حدود ۱۱۸ هزار نفر نمونه آماری در سایت این مؤسسه (worldvaluessurrey.org) قرار دارد و قابلیت Download این فایل برای تمام افراد مسیر می‌باشد. این داده‌ها به عنوان داده‌هایی قابل اعتماد در به ثمر رساندن آزمون بخشی از فرضیات این پایان‌نامه به ما کمک‌های بسیاری خواهند نمود.
۳-۱-۲- تحلیل ثانویه جداول
روش دیگر مورد استفاده روش تحلیل ثانویه جداول است.
در این روش که در واقع ناگزیر از انتخاب آن بوده‌ایم فعالیت اصلی یافتن سؤالات مشابه و مقایسه این سؤالات برای رسیدن به یک مطالعه طولی است. در تحقیق حاضر از ۴ پیمایش ملی جهت انجام یک تحلیل ثانویه و یک مطالعه طولی کمک گرفته شده است. این پیمایش‌ها عبارتند از:
پیمایش ملی سال ۱۳۵۳: اولین پیمایش و یا حداقل اولین پیمایشی که جداول آن در دسترس می‌باشد مربوط به پیمایش سال ۱۳۵۳ است که توسط اسدی در ۲۳ شهر و ۵۲ روستای کشور و با پشتیبانی مرکز سنجش افکار و تحقیقات اجتماعی سازمان رادیو و تلویزیون و به منظور تکمیل طرح آینده‌نگری این سازمان انجام گرفته است. پرسش‌نامه این پیمایش حاوی ۱۲۶ پرسش در زمینه‌های گوناگون (رادیو و تلویزیون، سینما، روزنامه، مجله، کتاب، منابع خبری، فراغت، مشخصات فردی، آموزش و پرورش، رضایت از زندگی، آرزوها و آرمانها، خانواده، مذهب، روابط اجتماعی، بهداشت و مالکیت) است.. نکته شاید قابل توجه در این پیمایش آن است که تحلیل اولیه داده‌ها با همکاری مرکز سنجش افکار فرانسه انجام پذیرفته است.
به دلیل اینکه داده‌های این پیمایش، روستاهای کشورمان را نیز در بر می‌گیرد در حالیکه در پیمایش‌های سال ۷۴، ۷۹ و ۸۲ تمرکزشان بر نقاط شهری است، داده‌های این پیمایش با بکارگیری روش های خاصی تصحیح شده است (البته آمار شهر و روستایی در این پیمایش مشخص است اما برای بدست آمدن این آمار در گروه سنی مورد نظر (۱۵-۲۴ ساله) نیاز به تصحیح داده‌های کلی داریم). برای انجام تصحیحات یاد شده برنامه‌ای با نرم‌افزار Matlab نوشته شده است و البته آشکار است که تصحیحات انجام شده همراه با تقریب است.
اسدی بیان می‌دارد که درصد روستاییان نسبت به شهریان در کل ۴۵ به ۵۵ است تقریب به کار گرفته در این روش به این گونه است که ما این نسبت (۴۵ به ۵۵) را در تمامی گروه‌های سنی نیز به همین شکل در نظر گرفتیم و نیز در گزاره‌ها نیز همین نسبت را اعمال کرده‌ایم. سپس با نوشتن معادلات هر گزاره و سپس اعمال این نکته که جمع گزاره‌ها نیز می‌بایست ۱۰۰ شود درصد شهری هر گزاره (برای هر گروه سنی) بدست آمد.
پیمایش دوم در سال ۱۳۷۴ توسط دکتر منوچهر محسنی تحت عنوان «طرح بررسی آگاهیها، نگرش‌ها و رفتارهای اجتماعی و فرهنگی در ایران» انجام گرفته است و شامل حوزه‌های مختلفی مانند فرهنگ، ارزشهای اجتماعی، باورداشتها، خانواده، ازدواج، رسانه‌های گروهی، گذراندن اوقات فراغت، روابط گروهی، رفاه اجتماعی و روانشناسی اجتماعی است. این پیمایش با نمونه معتبر ۳۵۴۰ در پنج استان (تهران، آذربایجان غربی، مازندران، کرمان و فارس ) و ۱۵ شهر انجام شده است. تعداد سولات این پیمایش ۵۶ سوال بوده است.
سومین پیمایش که در قسمت اول (تحلیل ثانویه) هم مورد استفاده قرار گرفته است پیمایش سال ۱۳۷۹ دکتر آزاد است که در قسمت قبل معرفی شد.
آخرین پیمایش ملی، موج دوم مجموعه ارزشها و نگرشهای ایرانیان است که ۳ سال پس از موج اول و در ۲۸ استان کشور با مدیریت محسن گودرزی انجام گرفته است و شامل بخشهای: ‹ارزشهای خانوادگی، رضایت از زندگی، نگرش نسبت به آینده، نگرشها و رفتارهای دینی، سیاست، هنجارهای اجتماعی، نگرشهای اقتصادی، اعتیاد، اعتماد اجتماعی، هویت ارزیابی اخلاقی، اوقات فراغت و کالاهای فرهنگی› است. (لازم به ذکر است که به دلایل گوناگون از جمله تفاوتهای آشکار نتایج و همچنین محدود بودن گویه ها از پیمایش ارزشها و نگرشهای ایرانیان، موج اول(۱۳۷۹) استفاده چندانی نشده است و تنها در موارد معدودی بنا به ضرورت به آن استناد داده شده است.
اما تحلیل ثانویه ما شامل دو قسمت است:
۱- مقایسه یک گروه سنی خاص
برای این بخش افراد ۱۵ تا ۲۵ ساله انتخاب شده است. دلایل انتخاب یک گروه سنی خاص و همچنین گروه سنی ۱۵ تا ۲۵ سال موارد زیر است:
الف) همانگونه که در بخشهای بعد خواهیم دید تقریبهای بسیاری برای مطالعه طولی در نظر گرفته شده است که انتخاب یک گروه سنی خاص میتواند با مشخصتر نمودن نمونه، این تقریبها را به گونهای تعدیل نماید و البته گروه سنی خاص در نظر گرفته شده درصد بسیار بالایی را در نمونه آماری این پیمایشها به خود اختصاص داده است (به طور مثال در پیمایش سال ۱۳۸۲ این درصد به ۸/۴۰ % نمونه آماری میرسد)
ب) با توجه به فرضیه اجتماعی شدن اینگلهارت هرچه سن نمونه ما به زمان شکلگیری شخصیت (بلوغ) نزدیکتر باشد بهتر میتواند تغییرات فرهنگی همان دوران را نشان دهد. به عبارت دیگر و طبق نظر اینگلهارت جوانان بهتر نشان دهنده وضعیت فرهنگی هر عصری میباشند و این موضوع در مورد ایران به علت تغییرات سریع و بسیار گسترده سیاسی، اقتصادی و اجتماعی طی ۳۰ سال اخیر الزام خود را بیشتر نشان میدهد. از طرفی اطلاعات ما درباره وضعیت اقتصادی کشور درباره سالهای قبل محدود است که این موضوع نیز دلیلی دیگر برای انتخاب افرادی است که دوران بلوغ نزدیکتری (نسبت به زمان حال) دارند.
۲- مقایسه یک نسل طی ۳۰ سال (۱۳۸۲-۱۳۵۳):
این مقایسه به منظور دریافت آثار چرخه زندگی انجام میگیرد. به این صورت که آیا تغییرات صورت گرفته در افراد به دلیل الزامات دوره های زندگی بوده است و یا واقعا تحولی شکل گرفته است. از طرفی دیگر این قسمت از تحقیق میتواند به سنجش اعتبار پیمایشهای فوق نیز بینجامد.
۳-۲- جامعه آماری:
جامعه آماری ما در این تحقیق در حالت کلی تمام ایرانیان بالای ۱۵ سال راشامل میشود اما با توجه به هر پیمایش شهرهای نمونه جداگانهای را میتوان در نظر گرفت
جامعه آماری در پیمایش ۵۳ شامل تمام ایرانیان ۱۵ سال به بالای است که نمونه ها از ۲۳ شهر و ۵۳ روستای کشور جمعآوری شده است.
جامعه آماری در سال ۷۴ تمام افراد ایرانی ۱۵ سال به بالا است ولی تنها استانهای تهران، آذربایجان غربی، مازندران، کرمان و فارس و ۱۵ شهر در این استانها به صورت تصادفی انتخاب شده است.
جامعه آماری ما در پیمایش ۷۹ شامل تمام افراد ۱۵ سال به بالای مناطق روستایی و شهری تمام کشور است که البته از تمام استانها به جز استانهای کردستان و سیستان و بلوچستان در این تحقیق نمونه جمعآوری شده است
جامعه آماری در پیمایش ۸۲ تمام افراد ۱۵ سال به بالای مناطق شهری کشور شامل ۲۸ مرکز استان است.
۳-۳- حجم نمونه:
حجم نمونه ذر پیمایشهای ذکز شده به این صورت است:
پیمایش ۵۳: تعداد نمونه معتبر این پیمایش، ۴۴۲۰ نفر است و نمونه‌گیری در آن خوشه‌ای بوده است
پیمایش ۷۴: در این پیمایش نمونه معتبر ۳۵۴۰ نفر بوده است. روش نمونهگیری در این تحقیق از دو مرحله تشکیل شده است۱) طبقهبندی(استانها به ۵ منطقه اقتصادی- فرهنگی تقسیم شدهاند و سپس در هر منطقه یک استان انتخاب شده است).۲مراکز استانها و ۲ شهر به صورت تصادفی در نظر گرفته شده است.

۲- مقاومت کم در برابر آتش: بتن پلی استایرنی به علت ضعف پلی استایرن در مقابل آتش دارای مقاومت آتش سوزی پایین می باشد.
۳- جمع شدگی و خزش بتن پلی استایرنی زیاد است، به طوری که معمولاً استانداردهای لازم را برآورده نمی کند. در این مورد نیز چنانچه از خاکستر بادی یا میکروسیلیس استفاده شود تا حدودی این خواص بهبود می یابد.
۲-۹٫ بتن با مقاومت بالا
در طی سال ها تعریف از بتن با مقاومت بالا به دلیل افزایش مقاومت بتن مورد استفاده کارگاهی تغییر یافته است. بتن با مقاومت بالا بتنی در نظر گرفته می شود که مقاومت آن به میزان قابل توجهی از بتن های معمولی بیشتر باشد. استاندارد۲۳ CSAA بتن با مقاومت بالا را بتنی با مقاومت فشاری بالاتر از MPa70 تعریف می کند[۲۲]. به دلیل ناآگاهی دست اندرکاران بتن در مورد خواص بتن با مقاومت بالا استفاده از این نوع بتن ها بسیار محدود است. باید توجه کرد که اجرای بتن با مقاومت بالا نیاز به دانش و مهارت فنی بالاتر نسبت به بتن های معمولی دارد. باید سعی کرد با تربیت نیروی فنی ماهر اجرای این بتن را متداول ساخت و از خواص مطلوب آن بهره برد. با بهره گرفتن از مواد افزودنی نظیر پوزولانها، روان کننده ها و … می توان به مقاومت دلخواه دست یافت.
۲-۹-۱٫ مزایای استفاده از بتن با مقاومت بالا
۱- کاهش ابعاد اعضای باربر
۲- کاهش نفوذپذیری
۳- افزایش مقاومت سایشی بتن
۴- افزایش مقاومت ضربه ای بتن
۵- افزایش مقاومت در برابر یخ زدن و آب شدن متوالی
۶- پایداری حجمی مطلوب
۷- کاهش ترک خوردگی بتن
۸- افزایش مقاومت در برابر آتش و حرارت
۹- سرعت اجرای بیشتر
۱۰- کاهش هزینه ساخت بتن
۱۱- کاهش خزش و افت بتن
۱۲- چسبندگی بهتر بتن با میلگرد
۱۳- افزایش مقاومت در برابر آب انداختن بتن
۱۴- افزایش مقاومت در برابر پدیده جداشدگی سنگدانه ها
۱۵- افزایش مقاومت در برابر خستگی
۱۶- با افزایش سطح مفید، مقداری صرفه اقتصادی وجود دارد.
۲-۹-۲٫ معایب استفاده از بتن با مقاومت بالا
۱- ضعف خاصیت شکل پذیری بتن با مقاومت بالا
۲- هر چند افزایش مقاومت فشاری بتن باعث بالاتر رفتن مقاومت کششی آن نیز می شود، ولی این مقاومت فزونی یافته نیز نمی تواند جایگزینی مطمئن برای آرماتور و یا دیگر تسلیح کننده های بتن شود. بویژه اگر این موضوع را در نظر بگیریم که نسبت مقاومت کششی به فشاری بتن های با مقاومت بالا در مقایسه با بتنهای معمولی تا حدود ۵۰ درصد کاهش می یابد.

۳- با افزایش مقاومت فشاری مشخصه بتن، معمولا میزان انحراف معیار مقاومت نمونه ها نیز بیشتر می شود و این موضوع فاصله مقاومت فشاری متوسطه لازم برای تهیه طرح اختلاط کارگاهی با مقاومت مشخصه طراحی را افزایش خواهد داد[۲۳].
۲-۹-۴٫ طرح اختلاط بتن با مقاومت بالا
اگر چه اغلب آیین نامه های بتن هنوز مقاومت بتن مورد استفاده در سازه ها را به ۶۰ مگاپاسکال محدود می کنند، اما آیین نامه های جدید اخیراً حدی بالاتر از ۱۰۵ مگاپاسکال را در نظر گرفته اند[۴۱].
جدول زیر نسبتهای اختلاط چهار نوع بتن با مقاومت ۵۶ روزه بین ۶۶ تا ۷۶ مگا پاسکال را نشان میدهد[۴۲].
جدول (۲-۲). طرح اختلاط بتن با مقاومت بالا بدون میکروسیلیس[۴۲]

پذیرش فرضیه

بین کیفیت گزارشگری مالی و فاصله مالیاتی شرکتها با تاکید بر استراتژی تنوع رابطه مستقیم وجود دارد.

پذیرش فرضیه

بین کیفیت گزارشگری مالی و فاصله مالیاتی شرکتها با تاکید بر شرایط عدم اطمینان رابطه مستقیم وجود دارد.

پذیرش فرضیه

در مجموع، یافته ها حاکی از این می باشند که بین فاصله مالیاتی مبتنی بر اختلاف مالیات پرداختی با مالیات قطعی و سرعت اعلان سود، ارتباط معکوس و معنادار برقرار می باشد. همچنین، ارتباط بین فاصله مالیاتی مبتنی بر انحراف معیار مالیات پرداختی و دقت پیش بینی سود، معکوس بوده است. همچنین، بین فاصله مالیاتی (مبتنی بر هر دو معیار اختلاف مالیات پرداختی با مالیات قطعی و انحراف معیار مالیات پرداختی) با استراتژی تنوع و سرعت اعلان سود، ارتباط معنادار به لحاظ آماری وجود نداشته است. این در حالی است که مطابق با یافته های بدست آمده، بین فاصله مالیاتی (مبتنی بر هر دو معیار اختلاف مالیات پرداختی با مالیات قطعی و انحراف معیار مالیات پرداختی) با استراتژی تنوع و دقت پیش بینی سود، ارتباط مستقیم و معنادار برقرار می باشد. مطابق با نتایج بدست آمده، بین فاصله مالیاتی مبتنی بر اختلاف مالیات پرداختی با مالیات قطعی با عدم اطمینان و هر دو معیار کیفیت گزارشگری مالی، ارتباط معنادار به لحاظ آماری وجود نداشته است. این در حالی است که مطابق با یافته های بدست آمده، بین یافته ها حاکی از این می باشند که بین فاصله مالیاتی مبتنی بر انحراف معیار مالیات پرداختی با عدم اطمینان و هر دو معیار کیفیت گزارشگری مالی، ارتباط مستقیم و معنادار برقرار بوده است.
۳-۵) نتیجه گیری
فرضیه اول: بین کیفیت گزارشگری مالی با فاصله مالیاتی شرکتها رابطه معکوس وجود دارد.
جهت آزمون فرضیه فوق، از یک رابطه رگرسیونی استفاده شد که در آن، فاصله مالیاتی، به عنوان متغیر وابسته و تابعی از متغیرهای مستقل می باشد. در راستای برازش رابطه رگرسیونی، ابتدا مدل مناسب از طریق آزمون های چاو و هاسمن، تشخیص داده شد. یافته ها حاکی از این بود که مدل پانل با اثرات ثابت، مناسب ترین مدل می باشد. سپس، به تحلیل پیش فرض های رگرسیون، پرداخته شد. جهت بررسی نرمال بودن داده ها از جارکو-برا استفاده شد. بررسی نرمال بودن متغیر(های) وابسته نشان داد که متغیرهای وابسته تحقیق از توزیع نرمال پیروی نمی کنند. برای نرمال سازی داده ها از لگاریتم طبیعی داده ها (Ln) بهره گرفته شده است. نتایج حاصل از جارکو-برا بعد از فرایند نرمال سازی، حاکی از نرمال بودن متغیرهای وابسته بوده است. همچنین، معیارهای به سمت یک میل کردن ضریب تعیین، استقلال خطی X ها یا متغیرهای مستقل(ماتریس همبستگی متغیرهای تحقیق)، عدم خود همبستگی باقیمانده ها و نرمال بودن باقیمانده ها نیز آزمون شدند و نتایج حاصل از آنها حاکی از مطلوب بودن رابطه های رگرسیونی برازش شده بوده است.

یافته ها حاکی از این می باشند که بین فاصله مالیاتی مبتنی بر اختلاف مالیات پرداختی با مالیات قطعی و سرعت اعلان سود، ارتباط معکوس و معنادار برقرار می باشد. همچنین، ارتباط بین فاصله مالیاتی مبتنی بر انحراف معیار مالیات پرداختی و دقت پیش بینی سود، معکوس بوده است. این یافته ها با ادعای مطرح شده در فرضیه اول تحقیق، مطابق می باشند و نشان می دهند که با افزایش کیفیت گزارشگری مالی، راهبردهای مالیاتی شرکتها بهبود می یابد. در نتیجه، فرضیه اول تحقیق در سطح اطمینان ۹۵ درصد، پذیرفته می شود. این یافته ها با مبانی نظری تحقیق و با نتایج گالمور و لابرو(۲۰۱۴)، مطابق می باشد. این محققین نیز دریافتند که بین فاصله مالیاتی با سرعت اعلان سود، ارتباط معکوس و معنادار برقرار می باشد و این ارتباط در خصوص هر دو معیار فاصله مالیاتی، مصداق داشته است. یافته های فرضیه اول تحقیق را می توان بر اساس کارکرد به موقع بودن اطلاعات، نتیجه گیری نمود. مطابق با مفاهیم نظری، اطلاعات باید بموقع باشد و قبل از اینکه ارزش خودرا از دست بدهد باید در دسترس استفاده کنندگان قرار گیرد(همتی،۱۳۸۴). بنابراین، به نظر می رسد که ویژگی به موقع بودن می تواند به طور بالقوه برای استفاده کنندگان از اطلاعات مالی(بخصوص استفاده کنندگان خارج از شرکت مانند دولت) مفید باشد و آنان از ابزارهای خود برای دریافت اطلاعات به موقع از مدیران استفاده کنند. بنابراین، می توان به دو استدلال کلی دست یافت، اول اینکه، شرکتهایی که اطلاعات خود را به موقع منتشر می کنند؛ کیفیت اطلاعات بالاتری دارند و از این نظر، درآمدها و هزینه های گزارش شده آنها به درآمدها و هزینه های قابل قبول توسط ممیزان مالیاتی، نزدیک تر است و در نهایت، فاصله مالیاتی کمتری را تجربه می کنند. دوم اینکه، افشای سریع تر اطلاعات و اظهار درآمد مشومول مالیات، موجب می شود که شرکت بتواند از برخی از معافیت­های مرتبط، استفاده نماید و در نتیجه، بین مالیات پرداختی با مالیات قطعی شده، تفاوت کمتری وجود داشته باشد.
مطابق با یافته ها، بین انحراف معیار مالیات پرداختی (به عنوان یکی از معیارهای فاصله مالیاتی) با دقت پیش بینی سود (به عنوان یکی از شاخص های کیفیت گزارشگری مالی)، ارتباط معکوس و معناداری برقرار می باشد. به عیارت دیگر، شرکتهایی که پیش بینی های دقیق­تری داشته اند؛ نوسان کمتری در مالیات پرداختی داشته اند. این یافته با مبانی نظری تحقیق و با نتایج گالمور و لابرو(۲۰۱۴)، مطابق می باشد. دقت در پیش بینی سود، به عنوان یکی از ویژگی های افشای داوطلبانه اطلاعات تلقی می شود که نقش قابل توجهی در ایجاد آگاهی برای استفاده گنندگان از اطلاعات دارد. چن و همکاران (۲۰۱۱) استدلال نمودند که پیش بینی سود مدیریت اطلاعاتی را بصورت داوطلبانه به بازار ارائه می نماید و کیفیت این قبیل اطلاعات نیز امکان را می دهد تا نسبت به ایجاد بینش در مورد رابطه میان موارد افشای داوطلبانه با ارزش شرکت ها اقدام نمایند. در خصوص یافته ها، می توان چنین نتیجه گیری نمود که لازمه وجود پیش بینی های دقیق این است که مدیران، در راستای دستیابی به سود پیش بینی شده تلاش کنند و از این جهت، سودهای پیش بینی شده به عنوان یک مکانیسم حاکمیتی عمل نموده و مدیران را واردار به ارائه اطلاعاتی می کند که از طریق آن، تعیین مالیات به صورت دقیق و نزدیک به واقعیت، امکان پذیر بوده است.
فرضیه دوم: بین کیفیت گزارشگری مالی و فاصله مالیاتی شرکتها با تاکید بر استراتژی تنوع رابطه مستقیم وجود دارد.
جهت آزمون فرضیه فوق، از یک رابطه رگرسیونی استفاده شد که در آن، فاصله مالیاتی، به عنوان متغیر وابسته و تابعی از متغیرهای مستقل می باشد. در راستای برازش رابطه رگرسیونی، ابتدا مدل مناسب از طریق آزمون های چاو و هاسمن، تشخیص داده شد. یافته ها حاکی از این بود که مدل پانل با اثرات ثابت، مناسب ترین مدل می باشد. سپس، به تحلیل پیش فرض های رگرسیون، پرداخته شد. جهت بررسی نرمال بودن داده ها از جارکو-برا استفاده شد. بررسی نرمال بودن متغیر(های) وابسته نشان داد که متغیرهای وابسته تحقیق از توزیع نرمال پیروی نمی کنند. برای نرمال سازی داده ها از لگاریتم طبیعی داده ها (Ln) بهره گرفته شده است. نتایج حاصل از جارکو-برا بعد از فرایند نرمال سازی، حاکی از نرمال بودن متغیرهای وابسته بوده است. همچنین، معیارهای به سمت یک میل کردن ضریب تعیین، استقلال خطی X ها یا متغیرهای مستقل(ماتریس همبستگی متغیرهای تحقیق)، عدم خود همبستگی باقیمانده ها و نرمال بودن باقیمانده ها نیز آزمون شدند و نتایج حاصل از آنها حاکی از مطلوب بودن رابطه های رگرسیونی برازش شده بوده است.
یافته های حاصل از آزمون فرضیه فرعی دوم نشان داد که بین کیفیت گزارشگری مالی و استراتژی تنوع با انحراف معیار مالیات پرداختی(به عنوان یکی از معیارهای فاصله مالیاتی) شرکتها رابطه مستقیم وجود دارد. این یافته در خصوص هر دو معیار کیفیت گزارشگری مالی، مصداق داشته است. این یافته با مبانی نظری تحقیق و با نتایج گالمور و لابرو(۲۰۱۴)، مطابق می باشد. همچنین، یافته های فرضیه دوم در راستای نتایج پارک و جانگ(۲۰۱۳) است. این نتایج، با ادعای مطرح شده در فرضیه دوم تحقیق مطابق می باشد و بر این اساس، می توان فرضیه دوم تحقیق را در سطح اطمینان ۹۵ درصد، پذیرفت.
استراتژی تنوع، منعکس کننده سیاستهای شرکتها در توزیع ساختار عملیاتی و گستردگی نوع کالا و خدمات ارائه شده می باشد. پارک و جانگ(۲۰۱۳) یک رابطه مستقیم و معنادار بین استراتژی تنوع با عملکرد شرکتها را گزارش نمودند. بر این اساس، یافته های فرضیه دوم تحقیق، می تواند دو استدلال را در پی داشته باشد. اول اینکه، شرکتهای با استراتژی تنوع بالا، کمتر دچار نوسانات بالایی در سود دوره های مختلف می شوند، زیراکه توقف یا زیان در یک محصول، تاثیر بزرگی بر درآمدها ندارد. از این جهت، نوسان در مالیات پرداختی نیز پایین خواهد بود. دوم اینکه، شرکتهای با استراتژی تنوع بالا، فرصتهای بیشتری برای تحریف ارقام حسابداری و به ویژه رقم درآمد فروش دارند، زیراکه با توجه به تنوع در محصولات، تعداد فروش ها بالا می باشد و مدیران انگیزه ها و فرصتهای بیشتری برای دستکاری این حساب خواهند داشت.
فرضیه سوم: بین کیفیت گزارشگری مالی و فاصله مالیاتی شرکتها با تاکید بر شرایط عدم اطمینان رابطه مستقیم وجود دارد.
جهت آزمون فرضیه فوق، از یک رابطه رگرسیونی استفاده شد که در آن، فاصله مالیاتی، به عنوان متغیر وابسته و تابعی از متغیرهای مستقل می باشد. در راستای برازش رابطه رگرسیونی، ابتدا مدل مناسب از طریق آزمون های چاو و هاسمن، تشخیص داده شد. یافته ها حاکی از این بود که مدل پانل با اثرات ثابت، مناسب ترین مدل می باشد. سپس، به تحلیل پیش فرض های رگرسیون، پرداخته شد. جهت بررسی نرمال بودن داده ها از جارکو-برا استفاده شد. بررسی نرمال بودن متغیر(های) وابسته نشان داد که متغیرهای وابسته تحقیق از توزیع نرمال پیروی نمی کنند. برای نرمال سازی داده ها از لگاریتم طبیعی داده ها (Ln) بهره گرفته شده است. نتایج حاصل از جارکو-برا بعد از فرایند نرمال سازی، حاکی از نرمال بودن متغیرهای وابسته بوده است. همچنین، معیارهای به سمت یک میل کردن ضریب تعیین، استقلال خطی X ها یا متغیرهای مستقل(ماتریس همبستگی متغیرهای تحقیق)، عدم خود همبستگی باقیمانده ها و نرمال بودن باقیمانده ها نیز آزمون شدند و نتایج حاصل از آنها حاکی از مطلوب بودن رابطه های رگرسیونی برازش شده بوده است.
یافته های حاصل از آزمون فرضیه فرعی سوم نشان داد که بین کیفیت گزارشگری مالی و عدم اطمینان با انحراف معیار مالیات پرداختی(به عنوان یکی از معیارهای فاصله مالیاتی) شرکتها رابطه مستقیم وجود دارد. این یافته در خصوص هر دو معیار کیفیت گزارشگری مالی، مصداق داشته است. این یافته ها با ادعای مطرح شده در فرضیه سوم تحقیق مطابق می باشد و بر این اساس، می توان چنین نتیجه گیری نمود که می توان فرضیه سوم تحقیق را در سطح اطمینان ۹۵ درصد، پذیرفت. نتایج بدست آمده با مبانی نظری تحقیق و با نتایج گالمور و لابرو(۲۰۱۴)، مطابق می باشد. همچنین، یافته های فرضیه فرعی سوم را می توان در راستای نتایج حبیب و همکاران(۲۰۱۱) دانست. این محققین نشان دادند که واکنش استفاده کنندگان از اطلاعات به ارقام مبتنی بر هموارسازی سود برای شرکتهای فعال در محیط های با عدم اطمینان بالا، شدیدتر از سایر شرکتهاست. تئوری سازمان، عدم اطمینان را مبتنی بر کمبود اطلاعات برای تصمیم گیری تعریف می کند. بر این اساس، زمانی که مدیران اطلاعات مورد نیاز برای اتخاذ تصمیمات آتی در اختیار ندارند؛ محیط عملیاتی واحد انتفاعی را غیرقابل پیش بینی برآورد می نمایند و در نتیجه، کیفیت گزارشگری مالی، نقش مطلوب خود را در کاهش فاصله مالیاتی از دست می دهد. به عبارت دیگر، عدم اطمینان در خصوص رویدادهای آتی، باعث می شود که مدیران، محافظه کاری بیشتری را در خصوص پرداخت مالیات داشته باشند.
۴-۵) پیشنهادها
الف) کاربردی بر مبنای نتایج تحقیق
براساس یافته های فرضیه فرعی اول مبنی بر اینکه بین کیفیت گزارشگری مالی با فاصله مالیاتی شرکتها ، ارتباط معکوس و معنادار وجود داشته است؛ به سیاست گذاران و تدوین کنندگان مقررات مالیاتی پیشنهاد می شود که در ارزیابی محیط اطلاعاتی مودیان مالیاتی، کیفیت گزارشگری مالی را به عنوان یکی از عوامل و معیارهای کاهش فاصله مالیاتی شرکتها موردنظر قرار دهند.
براساس یافته های فرضیه فرعی دوم مبنی بر اینکه بین کیفیت گزارشگری مالی با انحراف معیار مالیات پرداختی(به عنوان یکی از معیارهای فاصله مالیاتی) شرکتها با تاکید بر استراتژی تنوع رابطه مستقیم وجود دارد؛ به مدیران واحدهای انتفاعی توصیه می شود که در راستای بهره گیری از کیفیت اطلاعات منتشر شده شرکت، سعی نمایند در دوره هایی که استراتژی تنوع، اتخاذ می کنند؛ رویه هایی را برای جلوگیری از پیامدهای نامطلوب اتخاذ این راهبری بر کیفیت محیط گزارشگری مالی، به کار بگیرند.
براساس یافته های فرضیه فرعی سوم مبنی بر اینکه بین کیفیت گزارشگری مالی با انحراف معیار مالیات پرداختی(به عنوان یکی از معیارهای فاصله مالیاتی) شرکتها با تاکید بر عدم اطمینان رابطه مستقیم وجود دارد، به مدیران واحدهای انتفاعی توصیه می شود که در شرایطی که با عدم اطمینان اطلاعاتی، رو به رو هستند؛ برای کاهش اثرات نامطلوب عدم اطمینان، سعی کنند که با تحلیل اطلاعات موجود و بهره گیری از منابع اطلاعاتی خارج از شرکت، نقش کیفیت گزارشگری مالی را در برابر کاهش فاصله مالیاتی بالا ببرند.
ب) پیشنهاد جهت تحقیقات آتی
بررسی رابطه بین عدم تقارن اطلاعاتی شرکتها با فاصله مالیاتی آنها
بررسی رابطه بین حاکمیت شرکتی و کیفیت گزارشگری مالی با فاصله مالیاتی شرکتها
بررسی رابطه بین کیفیت گزارشگری مالی با تصمیمات مالی و سرمایه گذاری شرکتها
۵-۵) محدودیتهای تحقیق
یکی از عمده ترین محدودیت های تحقیقاتی که بر پایه آمار استنباطی انجام می شوند؛ تعمیم نتایج حاصل از آنها به کل جامعه آماری در شرایط زمانی و مکانی مختلف است. بنابراین در تعمیم نتایج این تحقیق و بکارگیری عملی این نتایج نیز باید جانب احتیاط را مدنظر قرار داد.
محدودیت دیگر تحقیق حاضر، تعدد الگوها و معیارهای مرتبط با اندازه گیری کیفیت گزارشگری مالی است که در تحقیقات داخلی و خارجی مورد استفاده قرار گرفته اند. نتایج بدست آمده از این الگوها در برخی موارد ناسازگار است و این امر منجر به ایجاد دوگانگی در نتیجه گیری از فرضیات می شود.
همچنین، استفاده از گزارشات مالی شرکتها که مبتنی بر بهای تمام شده تاریخی می باشد، در شرایط اقتصاد تورمی، ممکن است به طور بالقوه بر نتایج تحقیق تاثیرگذار باشد.
منابع و ماخذ فارسی
برزگری خانقاه و فیض پور(۱۳۹۲). “حسابرسی مالیاتی مبتنی بر ریسک :تجاربی از کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه.” پژوهشنامه مالیات. شماره هجدهم )مسلسل ۶۶ (، تابستان ۹۳
پورحیدری، امید، علی رحمانی و مجید مرادی شمیم(۱۳۹۰). “بررسی تاثیر عدم اطمینان های خاص بر بکارگیری روش های پیشرفته بودجه بندی سرمایه ای.” پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه تهران. دانشکده علوم اقتصادی
ثقفی علی و مصطفی عرب مازار یزدی، ۱۳۸۹، “کیفیت گزارشگری مالی و ناکارایی سرمایه گذاری"، مجله پژوهش های حسابداری مالی، سال دوم، شماره چهارم، شماره پیاپی ( ۶)، زمستان ۱۳۸۹، صص۱-۲۰٫
خلیلی‌عراقی، مریم ، بیت ا… اکبری مقدم ، معصومه عطاءالهی. (۱۳۸۸). “اثر ریسک‌های محیط، استراتژی شرکت و ساختار سرمایه بر عملکرد شرکتها در صنعت پتروشیمی” مجله مدیریت توسعه و تحول، شماره اول، صص ۴۱-۴۷٫
جهرومی، مهتاب(۱۳۹۱)،” شفافیت شرکتها وفاصله از مالیات"، رساله جهت اخذ درجه کارشناسی ارشد حسابداری از دانشکده مدیریت دانشگاه تهران.
حقیقت حمید, محمدی محمدحسن(۱۳۹۲). “بررسی رابطه فاصله مالیاتی با کیفیت افشاء و ارزش شرکت.” نشریه مطالعات کمی در مدیریت.  بهار ۱۳۹۲ , دوره  ۴ , شماره  ۱
حیدرپور فرزانه, خداویسی جلیل, داغانی رضا(۱۳۸۹). “بررسی میزان کارایی اجرایی حسابرسی مالیاتی در کاهش فاصله حسابرسی" پژوهشنامه مالیات :   بهار و تابستان ۱۳۸۹ , دوره  دوره جدید - ۱۸ , شماره  ۸ (مسلسل ۵۶) ; از صفحه ۲۱۱ تا صفحه ۲۲۹
زهی نقی, محمدخانلی شهرزاد(۱۳۸۹)."بررسی عوامل موثر بر فرار مالیاتی (مطالعه موردی استان آذربایجان شرقی)". نشریه پژوهشنامه مالیات پاییز و زمستان ۱۳۸۹ , دوره  دوره جدید - ۱۸ , شماره  ۹ (مسلسل ۵۷)

با توجه به این آیه اسلام جریان ناتمام مال و منحنی ناقص مسیر آن را ممنوع و جریان کامل و منحنی تمام آن را لازم می داند، یعنی اجازه نمی دهد ثروت مملکت در دست گروهی خاص جاری باشد و هرگز به دست دیگران نرسد، بلکه فتوا می دهد که لازم است دور آن کامل باشد تا به دست همگان برسد.^[۴۳۳]
برای تأیید این اصل، اسلام احتکار ثروت و اکثار و ذخیره سازی مال را ممنوع می داند. در عوض راه هایی برای کسب حلال و جریان عمومی ثروت در جامعه پیشنهاد کرده است مثل ارث و بخشش و تجارت با رضایت. ثروت مطلوب از نظر اسلام آن است که از تلاش فرد در مسیر صحیح بدست آمده، اما ثروت های نامشروع که با اختلاس، احتکار و جریان سازی در نظام مالی اجتماع ایجاد شود، نامطلوب بوده و سبب نابودی نظام اقتصادی جامعه نیز می شود. در ادامه بعضی از موارد کسب های نامشروع ذکر می شود:

احتکار
معنای لغوی احتکار، جمع کردن اموال خوراکی و ذخیره سازی آن تا زمان کمبود آن در بازار است.^[۴۳۴]
این معنا با معنای اصطلاحی احتکار یکسان است. در عرف نیز احتکار به تجارتی گفته می شود که طی آن تاجر مقدار زیادی از کالا را در ایام فراوانی انبار می کند و به بازار عرضه نمی کند تا بازار سیاه بوجود آمده و کالا نایاب و گران شود، سپس با عرضه آن کالا با قیمت چندین برابر، سود سرشاری ناشی از تفاوت قیمت نصیب خود می کند. انبار کردن بعضی محصولات که با آگاهی توزیع کنندگان از نوسانات بازار و تغییر قیمت های آینده صورت می گیرد و به دنبال آن کمبود ناگهانی کالا در بازار ایجاد می شود؛ از مصادیق احتکار است. اسلام با چنین درآمدی به شدت مخالف است. در مذمت این تجارت همان بس که پیامبر(صلّی الله علیه وآله وسلّم) در این باره فرمودند: خداوند احتکار را ناپسندتر از دزدی می داند.^[۴۳۵] امام علی (علیه السّلام) احتکار را شیوه و طریقه بدکاران و گناهکاران می داند^[۴۳۶]و سختی کشیدن برای احتکار را از خلق و خوی افراد نادان و بی تجربه می داند و می فرماید: از خلق و خوى افراد نادان و بى‏تجربه است که خود یا دیگران را براى احتکار به رنج و تعب وا دارند.^[۴۳۷]
ائمه معصومین (علیهم السّلام) هر گاه با مواردی از احتکار روبرو می شدند، علاوه بر مجازات عاملان آن دستور می دادند تا انبارها را گشوده و آن اموال در بازار مسلمین به قیمت مناسب به عرضه عموم در آید.
کم فروشی
یکی دیگر از درآمدهای نامطلوب در اسلام، کم فروشی است. سوره ای نیز در مذمت آن نازل شده است « وَیْلٌ لِّلْمُطَفِّفِینَ الَّذِینَ إِذَا اکْتَالُواْ عَلىَ النَّاسِ یَسْتَوْفُونَ وَ إِذَا کاَلُوهُمْ أَو وَّزَنُوهُمْ یخُْسِرُونَ »^[۴۳۸]
واژه"طفیف"در لغت معنی مقدار اندکی است که قابل توجه نباشد. “طفیف"در کیل نمودن به معنای نقص پیمانه و نپرداختن آن به طور کامل است.^[۴۳۹] کم فروشی، گناهی است که خداوند ضمن نهی از آن، رواج آن را سبب فساد در زمین خوانده است.^[۴۴۰]
“کیل” پیمانه کردن و پیمانه دادن معنا می دهد.^[۴۴۱] راغب این لفظ را به پیمانه کردن طعام به نفع یا ضرر فرد معنا کرده^[۴۴۲] بنابراین ” اِکتیالاً” (کیل) مِنه و عَلَیهِ: پیمانه را از او گرفت و خود پیمود.^[۴۴۳]
کیل نمودن آنگاه که با (باء) متعدی شود به به سود شخص و وقتی با (عَلی) متعدی شود به ضرر فرد معنا می دهد. مطففین افرادی هستند که هنگامی که از دیگران جنسی را می خرند به طور کامل حق خود رامی ستانند و چون به دیگران کالایی را می فروشند، جنس را به ناحق کمتر از میزان می فروشند و آنان را در خسارت می افکنند. رعایت حق برای خود و عدم توجه به آن در برابر دیگران باعث تباهی اجتماع است زیرا اساس اجتماع بر تعادل متقابل است، اگر حق یک طرف از بین رود کل جامعه و معاملات جاری در آن نابود شده و به فساد جامعه منجر می شود.^[۴۴۴]
بنابراین در نظر اسلام هرگونه کم فروشی که برگرفته از زیاده خواهی بشر است مذموم و حرام بوده و ثروت کسب شده از این راه جزو سرمایه های نامطلوب است .
اختلاس
معنای لغوی آن دزدی فریبکارانه و ربودن با حیله گری^[۴۴۵] است در لغت به نگاه دزدکی “طَعنَهٌ خَلیس” می گویند.^[۴۴۶] و در اصطلاح آن است که کسی که وظیفه حسابرسی اموال را به عهده دارد با تغییراتی در ارقام درآمدها و مخارج، میزان مخارج را بیش از حد ممکن حساب کند و از این طریق به همان مقدار درآمد های کاذبی که به ظاهر به حساب نمی آید کسب می کند. بررسی این تفاوت قیمت ها به سختی ممکن است و چون به مرور، ایجاد می شود جز با نظارت های پیچیده امکان ندارد.
۴-۱-۵- تبعیض نژادی و اختلاف طبقاتی
در نظام اسلامی انسانها همه با هم برابرند و در اثر تفاوت مشاغل و موقعیت های اجتماعی از یکدیگر متمایز و جدا نمی شوند. نشانه این مساوات را می توان در اعمال مذهبی مسلمانان مشاهده نمود به عنوان مثال در نمازهای جماعت و جمعه بالاترین منصب مملکتی در کنار افراد سطح پایین تر مثل کارگران یا کارمندان در کنار هم به نماز می ایستند. خداوند در آیاتی از قرآن به این واقعیت صحه نهاده است.
آیه اول سوره مبارکه نساء، پدید آمدن همه انسان ها را از یک پدر و مادر می داند بنابراین منشأ همه یکسان بوده و وجود هر گونه تفاوتی میان افراد نفی می شود^[۴۴۷]و در سوره حجرات حق تعالی همه مؤمنان را برادر یکدیگر نامیده و دستور داده بین یکدیگر صلح برقرار نمایند.^[۴۴۸] در آیه ۱۳ همین سوره به خلقت یکسان همه انسان ها از یک مرد و زن تصریح شده و ریشه تمام تفاوت ها را شناخت افراد و قبایل از یکدیگر دانسته و در آخر با رد هر گونه اوهام در مورد برتری قبایل بر یکدیگر تنها عامل برتری انسان ها را تقوا می داند.^[۴۴۹]
بنابراین هرگونه تفاوت نهادن و تبعیض در میان انسان هایی که امکانات یکسان و شرایط عمل یکسان دارند، به عنوان مانعی در برابر اجرای عدالت قرار می گیرد لذا شدیداً مورد نهی قرآن کریم قرار گرفته است. قبل از اسلام امتیازات خانوادگی، ثروت و مکنت و نسب برای عرب بسیار مهم بود؛ اما همین ارزش های پوچ، جزء اولین مواردی بود که اسلام با آن مبارزه نمود. مساوات اسلام به معنی تشکیل یک جامعه بی طبقه اسلامی است، جامعه ای که در آن امتیازات موهوم نادیده گرفته شود و تبعیضی در آن به چشم نیاید.^[۴۵۰]
در اسلام، امتیازاتی همچون رنگ پوست، نژاد، نسب و قبیله و ثروت بی ارزش بوده و در عوض تنها یک عامل به عنوان مزیت، میان افراد حاکم است و آن، عاملِ تقوا می باشد. همانگونه که سوره حجرات نیز به آن اشاره شده است.^[۴۵۱]
اسلام، خلقت انسان ها را همگون و منشأ همه را از یک پدر و مادر می داند و تفاوت های ظاهری، تمایز و افتخار طلبی را دور از عدالت و عامل به مخاطره انداختن کرامت انسان ها می داند و معیار فضیلت و برتری را در تقوا خلاصه می کند.
در مقابل، بسیاری از طاغوتهای زمان زمینه نظام طبقاتی را فراهم می کردند که به معنای ایجاد طبقه فقیر و غنی یا مستضعف و مستکبر بود و همین تفاوت ها سرانجام سبب هلاکت آن اقوام و فروپاشی سلطنت ایشان گشت.
قرآن به عنوان نمونه بارز این نظام از فرعون زمان حضرت موسی(علیه السّلام) نام می برد که مردم را به دو دسته تقسیم کرده بود؛ سبطی ها که از اعقاب بنی اسرائیل بودند و قبطی ها که ساکنان قدیمی مصر بودند. فرعون پسران بنی اسرائیل را نابود کرده و دخترانشان را اسیر می گرداند و در عوض به قبطیان قدرت و مکنت بخشیده بود. به نظر قرآن، اتخاذ این تبعیض ها نشانه ظلم و فساد فرعون بود.^[۴۵۲]
علت فساد کاری فرعون آن بود که با بنی اسرائیل همچون بردگان رفتار می کرد، بین آنها تفرقه ایجاد می کرد تا مانع شکل گیری هرگونه انقلاب و شورش میان آنها شود. در حالی که نظام اولیه خلقت، عادلانه و عاری از هرگونه تبعیض بوده و قبایل از حقوق یکسان و ارزش اجتماعی مساوی برخوردارند و آزاد ساختن قومی در هر زمینه و برده کردن قوم دیگر خروج از این نظام عادلانه و سبب افساد در زمین و رقم زدن هلاکت بر ساکنان آن است.
اعمال افرادی همچون فرعون سبب ایجاد روحیه استکبار در میان مصریان و استحفاف در میان بنی اسرائیل گشته بود و با گذشت زمان به ایجاد تخاصم ودر گیری هایی میان دو قبیله منجر می شد که نمود این درگیری های ناشی از تبعیض را در داستان در گیری مرد قبطی با سبطی که منجر به مرگ قبطی شد مشاهده می شود.^[۴۵۳]
استضعاف پذیری و تحت ظلم قرار گرفتن از نظر اسلام پسندیده نیست. در سوره نساء کسانی که به واسطه زندگی در سرزمینی با حکومتی مشرک و نیرومند ضعیف واقع شده اند و توانایی اجرای وظائف الهی خویش را نیافته اند و با ترک شعائر الهی به خویشتن ستم کرده اند، مورد مذمت قرار گرفته اند.^[۴۵۴] به ایشان خطاب می شود: با وجود گستردگی زمین چرا به گوشه ای دیگر مهاجرت نکردید تا ضمن بهره گیری از فضل الهی از استضعاف بیرون آمده و بتوانید وظایف الهی خود را انجام دهید و دین خدا را گسترش دهید.^[۴۵۵]
همچنین وجود استضعاف یکی از عوامل قیام و انقلاب علیه مستکبران شمرده شده و در این راه به همه آنهایی که نیرو و توان دارند امر نموده که به کمک مستضعفان بشتابند تا از ضعف خود رهایی یابند.^[۴۵۶]
برای درک مفهوم نظام طبقاتی و مضرات آن در راه اجرای عدالت باید ابتدا معنای طبقه روشن شود.
طبقه، گروهی از انسانها هستند که دارای منزلت اجتماعی معین و امتیازات مثبت یا منفی خاص و منافع مشترک و مشابهی باشند که در جهت دفاع از این منافع واکنش گروهی یا فردی نشان دهند و اساس ویژگی های آنان بتوان این واکنش را از سوی آنها پیش بینی کرد مانند طبقه دانشمندان، نجبا، تجّار و کشاورزان.^[۴۵۷]
در بسیاری از حکومت ها تشکیل نظام طبقاتی و زندگی براساس آن امری مسجّل بوده و هر گونه خروج از طبقه خاص تعریف شده فرد، عین بی عدالتی محسوب می شود.^[۴۵۸] در جوامعی که بر پایه چنین نظریه ای شکل گیرد، اختلاف طبقاتی نمود بیشتری دارد.
تشکیل نظام طبقاتی اثرات مخربی در جامعه برجا می گذارد از جمله؛ اعمال خشونت و منحرف ساختن اذهان طبقات پایین نسبت به حقایق موجود، ایجاد روحیه بی کفایتی و لزوم اطاعت بی قید و شرط از طبقات بالاتر در میان طبقات پایین و میانی جامعه و در مقابل، تقویت روحیه زیاده خواهی و زورگویی در طبقات بالاتر اجتماع و شکل گیری دو قطب استخفاف و استکبار در یک جامعه که هر دو طبقه دائماً در حال مقابله و رویارویی با یکدیگر هستند. در نتیجه رشد تناقضات ناشی از وجود چنین نظام طبقاتی یکی از مهم ترین موانع اجرای عدالت اجتماعی یعنی شکاف طبقاتی، تقویت می شود.
نمونه های این تبعیض نژادی را در دوره هایی از حکومت اسلامی مشاهده می کنیم در زمان بنی امیه از آنجا که نژاد برتر را قوم عرب می دانستند، موالی و عجمان از حقوق پایینی برخوردار بودند، شدیداً تحقیر می شدند و مناصب اجتماعی مهم به ایشان سپرده نمی شد و در دوران حکومت اقوام ایرانی یا ترک بر اعراب این معادله برعکس می شد. این فرهنگ ناشی از باقی ماندن اعتقادات جاهلی در میان تازه مسلمانان در سرزمین های مختلف بود.
رسالت حقیقی اسلام اجرای قسط و عدل در جامعه است، بدین گونه که مستضعفان جامعه که تاکنون از حقوق اولیه محروم بوده اند را به حقوق واقعی خود آشنا سازد و حق را به حق دار برساند و مستکبران جامعه که بار خود را بر دوش مستضعفان جامعه تحمیل می کردند برای همیشه از این بهره مندی ها بی نصیب سازند، در نتیجه طبقه ای هم سطح بدون درگیری های اجتماعی در جامعه تشکیل شود.
قرآن در آیه ۵ سوره مبارکه قصص سرانجام مبارزات متقابل ضعفا و ظالمان را محقق شدن وعده پیشوایی نهایی مستضعفان و مظلومان در جهان و وارث شدن زمین به دست ایشان می داند.^[۴۵۹]
تا هنگامی که نظام طبقاتی در جهان حاکم است همواره تقابل ضعیف و قوی وجود دارد، اما وعده نهایی خداوند براندازی این نظام طبقاتی و در پی آن پیروزی مستضعفین بر مستکبرین و ایجاد امنیت و عدالت گسترده جهانیست.
۴-۲- موانع اجرای عدالت اجتماعی از منظر نهج البلاغه
امام علی (علیه السّلام) یگانه امام معصومی بود که مقام رسمی خلافت را همراه با مقام پیشوایی دینی تجربه نمود. ایشان اولین شعار حکومت خویش را اجرای مساوات و رفع تبعیض ها و در یک کلمه، بسط کامل عدالت اجتماعی قرار دادند.
حکومت ایشان نمونه حکومت موفق عدالت محور در تاریخ است که به دنبال احیای سنت عدالت گرایانه رسول خدا (صلّی الله علیه وآله وسلّم) واجرای قسط و عدل قرآنی در آن برهه تاریخی بود از این روگسترش عدالت همه جانبه را اصلی ترین برنامه حکومت خود قرار داد و عدل و داد را در سرلوحه حکومت خویش قرار داد.^[۴۶۰]
در این بخش به بررسی رهنمودهای آن امام همام در تشریح موانع پیش روی عدالت در جامعه می پردازیم.
۴-۲-۱- حکومت جور
در منظر امام علی (علیه السّلام) تأثیر عدالت بر تداوم حکومت آن است که عدل سبب انتظام امور مردم و جامعه و ثبات حکومت و دولت می گردد. در صورت فقدان عدالت در امعه ظلم و ستم جایگزین می شود و نتیجه این ظلم و ستم چیزی جز شکل گیری خشونت میان مردم و نکبت در حکومت نخواهد بود؛ حال این ظلم و جور اگر از طرف رهبران و نخبگان طبقه بالای جامعه صورت گیرد، اثرات آن در جامعه بیشتراست، چون نخبگان ظالم و گمراه جامعه ای را به دنبال خود منحرف خواهند کرد.
حضرت علی(علیه السّلام) در کلامی خطاب به عثمان بدترین مردم را رهبری ستمگر می داند که خود گمراه است و سبب گمراهی دیگران شود، آن که سنت پذیرفته را بمیراند و بدعتی رها شده را احیا نماید.^[۴۶۱]
از نظر امام علی(علیه السّلام) برقراری عدالت جز در سایه مبارزه با ظلم غیر ممکن می نماید؛ لذا در سخنان ایشان ظلم ستیزی با عدل گرایی دو امر تفکیک ناپذیر شمرده شده است:
ِمن لَوازِمِ العَدلِ التَّناهی عَن الظُّلمِ .^[۴۶۲]
ضادّوا الجورَ بِالَعدلِ.^[۴۶۳]
اِنَّ القُّبْحَ فِی الظُّلمِ بِقَدرِالحُسنِ فِی العَدلِ^[۴۶۴]
اَلجَوْرُ مُضادُّ اَلْعَدلِ. ^[۴۶۵]
از نمونه های بارز ظلم در اجتماع که ایشان به آن اشاره نموده اند می توان تبعیض اقتصادی و بهره برداری کارگزاران دولت از اموال بیت المال به نفع اقلیت جامعه و چپاول بیت المال و محرومیت اکثریت جامعه است. در نظر ایشان تفاوتهای جزئی بین مردم همچون تفاوت در نحوه نگاه کردن می تواند عاملی برای نمایان شدن بی عدالتی حاکمان گردد، لذا با هرگونه عاملی که شائبه بی عدالتی را در میان کارگزاران ایجاد می کند، به شدت مبارزه می کند.
قبح ستمکاری و ظلم در این کلام حضرت نیز نمایان است: به خدا سوگند اگر تمام شب را بر روی خار مغیلان به سر برم یا با غل و زنجیر این سو و آن سو کشیده شوم، خوش تر دارم تا خدا و پیامبرش را در روز قیامت در حالی ملاقات کنم که به بعضی از بندگان، ستم کرده و چیزی از اموال عمومی را غصب کرده باشم.^[۴۶۶]
ایشان، زمامدار و حاکم جامعه را بیش از سایر افراد در معرض ظلم کردن می داند و ظلم زمامدار را زمینه ای برای ویرانی سرزمین می داند. زمامداری که درهای ستمگری را می گشاید و بر مردم جفا روا می دارد، زشت ترین و کریه ترین چهره ها را صورت می بخشد و باید در انتظار ویرانی سرزمین ها و شورش انسانها و زوال دولتها باشد.^[۴۶۷]

محدوده زمانی این تحقیق حدوداً ۶ ماه می باشد که از اواسط آذر ماه ۱۳۹۲ شروع و در اواسط خرداد ماه ۱۳۹۳ خاتمه یافته است. زمان بندی مراحل انجام این تحقیق در جدول ۱-۲ آورده شده است:
جدول ۱-۲ :قلمروزمانی تحقیق

محدودیت های تحقیق
این تحقیق تنها کارکنان (به غیر از پزشکان و داروسازان مجموعه) شبکه بهداشت و درمانی استان هرمزگان که شامل پانزده شبکه در استان هرمزگان می باشد، مورد مطالعه و بررسی قرارداده است. و سایر کارکنان شبکه های بهداشت و درمان استانهای دیگر را که خارج از این استان هستند، شامل نمی گردد.
الزامات برنامه ریزی استراتژیک نیروی انسانی متعددی ممکن است بر عملکرد کارکنان شبکه بهداشت و درمان استان هرمزگان، مؤثر باشند که در تحقیق حاضر چهار پیش نیاز؛ «پیش نیاز ساختاری، پیش نیاز فرهنگی، پیش نیاز انسانی، پیش نیاز مدیریت»، در نظر گرفته شده است.
تاریخچه مختصری از شبکه بهداشت و درمان استان هرمزگان
سابقه فعالیت های آموزشی این دانشگاه به تاسیس مجموعه آموزشی و پژوهشی هرمزگان در سال توسط سازمان منطقه ای بهداری استان هرمزگان باز می گردد. این مجموعه در مورخ ۹ بهمن ۱۳۶۸ توسط وزیر وقت به دانشکده پرستاری و مامایی تغییر نام یافت و در همان سال با پذیرش ۹۸ دانشجو در رشته های پرستاری و مامایی به فعالیت خود ادامه داد. از سوی دیگر، دانشکده پزشکی بندرعباس نیز در تاریخ اول اسفند ۱۳۶۵ تاسیس گردید و فعالیت آموزشی خود را با پذیرش ۱۴۰ دانشجوی پزشکی آغاز نمود. هم اکنون این دانشگاه با برخورداری از مکانهای مناسب، تجهیزات نوین و نیروی انسانی فداکار و کارآمد به تربیت دانشجویان در حیطه علوم پزشکی و ارائه خدمات بهداشتی و درمانی در سطح استان هرمزگان مبادرت دارد.
شبکه بهداشت و درمان درسال ۱۳۶۴ با ادغام مدیریت ریشه کنی مالاریا و اداره بهداشت محیط تاسیس گردیده و با گسترش وظایف و فعالیت های محوله در حال حاضرعلاوه بر واحد های اداری مالی و پشتیبانی واحد های ستادی ذیل به ارائه خدمات بهداشتی ، درمانی میپردازند :
- واحد آموزش سلامت و ارتباطات - واحد سلامت خانواده -واحد بهداشت مدارس-واحد بهداشت محیط و حرفه ای -واحد مبارزه با بیماریها- واحد آمار و انفورماتیک - واحد نظارت بر امور درمان -واحد امور دارویی شبکه-واحد بهداشت روان- مرکز مشاوره بیماریهای رفتاری-واحد بیمه و پزشک خانواده.
در این سال تعداد ۸ مرکز بهداشتی درمانی شهری و روستایی ۳۴ خانه بهداشت ۳پایگاه بهداشت شهری و ۳ پایگاه بهداشت روستایی ،یک مرکز آموزش بهورزی و تربیت ماما روستایی ۶ واحد تسهیلات زایمانی و یک بیمارستان ۶۴ تخت خوابی ۱ در مانگاه ،۷ داروخانه ،۸ آزمایشگاه ،۲ رادیولوژی واحدهای تحت مجموعه را تشکیل می دهد.
تعداد پزشکان عمومی این شهرستان در این سال ۳۱ نفر و پزشک متخصص ۱۱ نفر می باشند،که در همین سال تعداد ۱ دندانپزشک و ۱ داروساز در شهرستان فعالیت داشته اند.
در سال مذکور برای هر ۳۸۶۵ نفر یک پزشک عمومی و برای هر ۲۹۹۵ نفر یک تخت بیمارستانی دولتی و برای هر کل جمعیتیک دندانپزشک در سطح شهرستان وجود داشته است . شاخص های مربوط به آزمایشگاه برای هر ۱۴۹۷۸ نفر ،رادیولوژی برای هر ۵۹۹۱۲ نفر و داروخانه برای هر ۱۷۱۱۷ نفر یک واحد بوده است (سالنامه آماری دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان).

تعریف مفهومی متغیرها
برنامه ریزی:
برنامه ریزی، یعنی انتخاب مأموریتها، هدفها و اقداماتی برای نیل به آنها که مستلزم تصمیم گیری و انتخاب از میان راه های مختلف برای عملکرد آینده سازمان است(فیضی،۱۳۸۸).
استراتژی :
عبارت است از تعیین اهداف و آرمانهای بلندمدت و اساسی برای یک شرکت و پذیرش مجموعه ای از اقدامات و تخصیص منابع لازم برای حصول به این اهداف و آرمانها(اعرابی و ایزدی،۱۳۸۴).
نیروی انسانی:
منظور از نیروی انسانی یک سازمان تمام افرادی است که در سطوح مختلف سازمان مشغول بکارند(سعادت،۱۳۸۵).
عملکرد:
ﻋﻤﻠﮑﺮﺩ، ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺍﯼ ﺍﺯ ﺍﻗﺪﺍﻣﺎﺕ ﻭ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻫـﺎﻳﯽ ﺍﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺍﺯ ﻃـﺮﻑﮐﺎﺭﮐﻨﺎﻥ ﺩﺭ ﺟﻬﺖ ﻧﻴﻞ ﺑﻪ ﺍﻫﺪﺍﻑ ﺍﺯ ﭘﻴﺶ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪﻩ ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﻣﯽﮔﻴﺮﺩ(حاجی کریمی و رنگریز،۱۳۷۸).
بهداشت:
بهداشت، علم و روش پیشگیرى از بیمارى، طولانى‌تر کردن عمر متوسط بشر و بهبود وضع سلامت جسمى، روانى و اجتماعى او است. بهداشت به‌صورت فردى و جمعى مطرح مى‌شود، اما در هر حال، هدف بهداشت عبارت است از تأمین شرایط لازم جهت رفاه فردى و اجتماعى و تمام فعالیت‌هاى مرتبط با پیشگیرى از بیمارى‌ها.
سازمان بهداشت جهانى، “بهداشت” را چنین تعریف مى‌کند: بهداشت عبارت است از علم و فن پیشگیرى از بیمارى‌ها، افزایش طول عمر، آموزش بهداشت فردى به اشخاص، ارائهٔ خدمات پزشکى و پرستارى به‌منظور تشخیص فورى درمان، توسعه و تکمیل خدمات اجتماعى جهت رفع نیازمندى‌هاى مردم و تأمین وسایل زندگى به‌نحوى که هر فرد بتواند از سلامت و طول عمر بیشترى برخوردار گردد. بهداشت، حالت بهبود و سلامت کامل جسمانى و روانى و اجتماعى است و تنها به فقدان بیمارى یا عدم نقص عضو محدود نمى‌شود.

با پیدایش سیستمهای پست الکتروننیکی ، کارکنان اداری برای یکدیگر پیام نیز ارسال می کنند. در ضمن از آنجایی که کارکنان اداری می توانند از فایلهای مشترک استفاده کنند ، تابلو های اعلانات الکترونیکی نیز ایجاد شده است . این فایلها پست الکترونیکی هستند که مردم می توانند پیامهای عمومی خود را بر روی آنها قرار دهند . این امکانات بسیار جالب توجه هستند ، به طوری که با پیشرفت فناوری می توان نمودار هایی با کیفیت عالی در این پیام ها قرار داد . به علاوه با پیدایش هزینه مکاتبات کاهش یافته ، به طوری که مدرک حاوی متن ، تصویر و نمودار را با قیمت ارزان می توان ازطریق خطوط تلفن انتقال داد . به موازات این پیشرفتها فناوری رایانه ی ، سیستمهای صوتی اداری را نیز ارتقاء بخشیده است . تلفنهای اداری به سیستمهای اختصاصی مبادله خیلی پیچده مرتبط می شوند ( همان منبع ، 1383، ص 32 ).

سیستمهای نوشتار گروهی نیز تهیه شده است . این سیستمها به کارکنان کمک می کنند تا بتوانند به صورت كارآموزی و گروهی با یکدیگر کار کنند. ، هدف از تهیه سیستمهای نوشتار گروهی آن است که کار افراد به تلاشهای گروهی منجر شود و هم این که بتوان به بخشی از کار دیگران که تهیه شده است ، دسترسی داشت . کاربرد سیستمهای ویدئویی نیز رو به گسترش است . سازمان های بزرگ از قابلیت کنفراس ویدئویی ستفاده می کنند تا کارکنان بدون نیاز به مسافرت بتوانند به صورت رو در رو با یکدیگر ارتباط بر قرار کنند . در ابتدای کار ، از این قابلیت‌ها برای ارتباط چند مدیر در دو سه محل استفاده می شد . اما اخیراً از این سیستمها برای ارتباط هزاران نفر بر روی یک موضوع استفاده می شود ( همان منبع ، 1383، ص 32 ).
اتوماسیون اداری ( Office Automation ) : مکانیزمی است در راستای بهبود بهره وری سازمان از طریق اعمال مدیریت اثر بخش و کاربر مجموعه فعالیتهای سازمان با بهره گیری از : گردش الکترونیکی مکاتبات در سطح سازمان ، جستجوی اسان در اطلاعات ذخیره شده ، پاسخگویی سریع و به موقع به مراجعان ، حذف کاغذ از چرخه مکاتبات اداری ، اعمال کنترل مناسب بر کاربران ، ثبت و نگهداری بهینه اطلاعات ، بهبود ارتباطات درون سازمانی .
سیستم اتوماسیون اداری وظیفه بر قراری ارتباطات داخلی سازمان و همچنین افراد سازمان با خارج از سازمان را عهده دار است . این ارتباط به بهبود هماهنگی فعالیت ها و کیفی کردن کار کمک می کند . پردازشگر های متن ، پست الکترونیک ، ارسال صدا ، ارسال فاکس ، ویدئو کنفرانس و کنفرانس کنفرانس صوتی از ابزار هایی که می تواند در این مجموعه به کار رود . سیستم اتوماسیون اداری از سیستم کار تابل و مدیریت فرایند ها تشکیل می شود که با سیستم دبیر خانه ، سیستم های پردازش عملیات و سیستم ارشیو در ارتباط است . بنابراین در یک مجموعه کامل اتوماسیون اداری کلیه عملیات سازمان ازطریق سیستم های نرم افزار های سازماندهی مي شود .
باید توجه کرد که ازطریق مدیریت فرایند ها در یک سیستم جامع نرم افزاری می توان تمامی عملیات یک سازمان را با بهره گرفتن از ابزار های پیش گفته به نحو مطلوب سازماندهی کرد . می توان با بهره گرفتن از سیستم مدیریت فرایند گردش کلیه فرمهایی را که در سیستم های پردازش عملیات (TPS ) وجود دارند را از طریق سیستم کارتابل به انجام رساند . به این ترتیب بدون استفاده از فرمهای کاغذی ” تایید های ” مورد نیاز هر فرم تعریف می شود و با گردش آن در سیستم کارتابل هر فرایند تکمیل می شود . بنابراین اتوماسیون اداری فراتر از بکار گیری تنها یک سیستم کارتابل در سازمان است ولی بخشی از ان محسوب می گردد . ضمن انکه باید توجه داشت با بهره گرفتن از سیستم های یکپارچه که در ان کلیه فرایند های سازمانی با یکدیگر مرتبط هستند می توان به مفهوم کامل به سمت سازمانی حرکت کرد که در آن گردش اطلاعات سریع به موقع و با اطمینان را انتظار داشت و حتماً بدون استفاده از حتی یک برگ کاغذ ( همان منبع ، 1383، ص 32-33 ).
2-1-7-1 جدول انواع کاربرد های سیستم اتوماسیون اداری
اتوماسیون اداری و بهره وری :
یکی از دلایل عمده کاربرد فناوری طلاعات در محیط اداری ، افزایش بهره وری کسانی است که در این ادارات کار می کنند . بررسیهایی که در نیمه دهه 1970 انجام گردید نشان داد که رشد بهره وری در این گروه از کارکنان نسبت به کارگران بخش صنعت و تولید دچار کندی و عقب ماندگی می باشد . بررسیهای شرکتهای آمریکایی در خلال یک دوره دهساله منتهی به واخر دهه 1980 نشان داد که بهره وری در صنعت تقریباً90% رشد داشته است . در حالی که در امور دفتری 4% افزایش وجود داشته است . گزارشات دریافتی از این شزکتها حاکی از آن است که در خلال این دروه ده ساله کل هزینه امور دفتری از 20 الی 30 در صد به 30 الی 40 در صد کل بودجه افزایش یافته است . یکی از نتایج این مطالعه آن بود که هیچ گاه در محیط اداری و دفتری سرمایه گذاری کافی نشده است و دیگر این که فناوری مورد استفاده در این بخش نسبت به سایر بخشها ، دارای کارایی کمتری بوده است . بر آورد انجام شده نشان می داد که سرمایه گذاری در محیط کارخانه که برای کنترل رایانه ی تجهیزات ماشین آلات بکار رفته است . در حدود 10 برابر سرمایه گذاری در بخش اداری بوده است . نتیجه بدیهی این بود که سرمایه گذاری بیشتر در بخش امور اداری یک کارخانه که بهره وری بالایی دارد ، منجر به افزایش قابل توجهی در بهره وری امور اداری خواهد شد (پاركينسون، و رستوم جي،1386، ص 140).
بنا به دلایل زیر باید نتیجه گیری فوق را پذیرفت :

1. 1. اندازه گیری بهره در محیط اداری و مقايسه آن با ساخته های محیط صنعتی کار مشکلی است .

1. 1. ممکن است رابطه بهره وری و هزینه سرمایه ای هماهنگ نباشد عدم توجه به تاثیر عاملی انسانی در محیط اداری و استفاده از فناوری جدید ممکن است منجر به آشفتگی امور و بهره وری پایین شود .

1. 1. میزان بهره وری در آغاز بررسی های فوق مشخص نشده بوده است . ممکن است کارکنان دفتری قبلاً کارایی بیشتری داشته اند و لذا با تغییر روش های انجام کار ، پیشرفت چندانی حاصل نشده باشد. در صورتی که با مکانیزه کردن امور واقعاً بهره وری فزایش یابد ، تاثیر ان بر سازمان به شرح زیر خواهد بود :

1. 1. استفاده بهتر از نیرو کار توام با کاهش تعداد کارکنان و یا افزایش بازده فردی پرسنل

1. 1. استفاده بهتر از زمان به جهت کارایی بیشتر .

1. 1. افزایش بازده مدیریت با تصمیم گیری بهتر .

1. 1. افزایش بازده با عملکرد بهتر افراد .

1. 1. اثر بخشی بیشتر با بهره گرفتن از اطلاعات موجود در محیط سازمان(پاركينسون، و رستوم جي،1386، ص 141).

2-1-8 نکات برجسته درباره اتوماسیون^[3] و بهسازی روش های کار
اگر کامپیوتر نمی بود ، سخنی درباره ساختن مدلهای ریاضی، تحقق در عملیات^[4] یا علم مدیریت^[5] شنیده نمی شد . زیرا تمام اینها بستگی زیاد به سطوح محاسباتی دارد که اگر تنها ماشین حساب دستی به کار می رفت، غیر اقتصادی از آب در می آمد . بنابراین ، اتوماسیون ارتباط بسیار نزدیکی با پیشرفتهای اخیر تئوریهای مدیریت دارد که متکی بر تحقیق در عملیات و ساختن مدلهای ریاضی است (پاركينسون، و رستوم جي،1386، ص 143).
باز خود^[6]:
در مواردی که گزارشهای ارائه شده نشان می دهد که چگونه عملکرد واقعی^[7] در مواردی که گزارشهای ارائه شده نشان می دهد که چگونه عملکرد واقعی را می توان به عملکرد مورد انتظار ^[8] مقایسه کرد ، چنین گزارشهایی به « باز خور » مرسوم اند . داشتن سیستم باز خور کارساز ، برای مدیریت مطلوب ، ضروری است . کامپیوتر با سرعت زیاد و ظرفیت ذخیره اطلاعات ، به سازماندهی باز خور کمک زیادی می کند .
ترموستات نیز یک مثال عالی باز خور است . ترموستات درجه حرارت واقعی اتاق را می سنجد و با درجه برنامه ریزی شده مقایسه می کند و این اطلاعات را به منبع اصلی حرارت می فرستد و برای اصلاح لازم ، سوپاپ را باز می کند یا می بندد. مفهوم کنترل به وسیله باز خور به طور کلی و به خصوص در صنایع پردازش ^[9]حایز اهمیت است (پاركينسون، و رستوم جي،1386، ص 143).
خودكارسازي
جايي كه در يك سازمان مواد با دست جابجا نمي شوند، چنين حالتي خودكار (يا اتوماسيون) ناميده مي شود. خودكار كردن دستگاه ها به علت افزايش استفاده از وسايلي حساس براي تعيين و انتقال اطلاعات مربوط به وزن، حجم، ابعاد، عمق شكافها، وضعيت جاي گيري ، كشش انبساطي، درجه حرارت، فشار، ميزان رواني (يا جاري بودن)، تعداد واحد ها و ويژگيهاي شيميايي گوناگون امكلان پذير است.
اتوماسيون عملاً عبارتست از توليد مستمر با فرايندهاي مجزا ولي به هم پيوسته به گونه اي كه تمام اجزا در سلسله اي قرار مي گيرند كه به صورت خودكار (برقي يا مكانيكي) با هم پيوستگي كامل دارند. در مواردي كه عملكرد خودكار وجود نداشته باشد، اتوماسيون هم وجود ندارد.
كنترلي اتوماتيك عبارتست از به كار بردن وسايل حساس مكانيكلي يا الكتريكي كه عمليات ماشيني و محصول آن را در مقايسه با معيارهاي از پيش تعيين شده كنترلي مي كند. در پرداختن به مواد راديواكتيو، اتوماسيون ضروري است، زيرا عاملي ايمني حايز اهميت است. در عمليات هواپيما و موشكها از كنترل اتوماتيك بايد استفاده شود، زيرا فضاي كار محدود است و اقدام سريع نياز دارد كه خارج از ظرفيت انسان است (پاركينسون، و رستوم جي،1386، ص 144).
اتوماسيون و تصميمات مديريت
مشاهده شخصي يك مدير لزوماً بايد نمونه كوچكي از كلي فعاليت او را تشكيلي دهد. بنابراين، وقتي كه وي براساس مشاهدات شخصي، اقدام اصلاحي به عمل مي آورد، بايد به دلايل ذيل دقت كافي داشته باشد.
اولاً، به سبب اينكه اقدام اصلاحي ممكن است لازم نباشد، ثانياً وقتي كه لازم هم باشد، ممكن است نتواند دست به اقدام اصلاحي بزند، زيرا هنگام مشاهده ممكن است واقعه اي رخ نداده باشد. اين جاست كه اتوماسيون مي تواند فوق العاده سودمند واقع شود. اتوماسيون به مدير، يك تصوير كلي خوب ارائه مي دهد و بنابراين او را در تصميم گيري ياری مي كند (در مقايسه با وقتي كه بر مبناي مشاهده شخصي تصميم مي گيرد).
روند كنوني اين است كه فعاليت هاي ثانوي توليد مانند جمع آوري قراضه ها و دم قيچي ها، بازرسي ، شمارش، روغن كاري و قسمتهائي از فعاليت هاي مربوط به كنترل ابزار، مكانيزه شود. همچنين، مكانيزه كردن تا حدود زياد در فعاليتهايي نظير طراحي مهندسي، كنترلي موجودي، استفاده از ماشينهاي پنجاه ساله در بارگيري سيستمهاي دريافت سفارش و آزمايش به كار برده مي شود. (پاركينسون و رستوم جي،1386، ص 145).
ضرورت تفكر براي آينده
خط توليد ماشينهاي اتوماتيك در توليد محصولاتي كه به همان منظور طراحي شده، بازدهي بالائي دارد، اما نمي تواند چيز ديگري توليد كند. اما نمي تواند چيز ديگر توليد كند. بنابراين، با اتوماسيون، مديريت نمي تواند در مورد توليد يا طراحي سيستمهاي توليدي، روشي آسان گير و به اصطلاح لسه فر^[10] داشته باشد.
اتوماسيون فقط مي تواند بعد از اينكه يك موسسه در مورد توليد يك محصول خاص تصميم گرفت و تعهد كرد به كار گرفته شود. قبل از اينكه هر نوع اتوماسيوني كه (البته بسيار گران قيمت است) به كار افتد، همه چيز بايد روشن و مشخص شود. بدين سبب، با بكارگيري اتوماسيون، مديريت بايد قبلاً در اين باره بينديشد و تا آنجا كه ممكن است در تشخيص نياز براي تغيير، حساسيت به خرج دهد. تغيير اتوماسيون بسيار پرهزينه است، اما بعضي اوقات اين كار لازم است. و نمي توان با خوش خيالي چنين پنداشت كه در آينده كارها خود به خود درست خواهد شد. تصميم گيري درخصوص از رده خارج كردن يا تغيير كارخانه اتوماسيون بايستي بسيار سنجيده باشد.
اتوماسيون با ويژگيهاي حركت و آزمايش خودكار (غير يدي) كه دارد و يكپارچگي كاملي كه در چارچوب فيزيكي كارخانه پديد مي آورد، مديريت را با معارضه اي (چالشي) سخت روبرو مي كند. مديريت نه تنها بايستي به فكر آينده باشد، بلكه بايد تمام وجوه و جنبه هاي يك سازمان را به صورت يكپارچه درآورد تا اتوماسيون به نحو موثر به كار برده شود (همان منبع، ص 146)
2-1-9 بهبود كار و اتوماسيون
براي بهبود كار، دامنه وسيعي وجود دارد. اين نكته اي است كه بايد براي همه كس جاذبه داشته باشد، زيرا هدف، حداكثر صرفه جوئي در تلاش براي به دست آمدن حداكثر ستاده ها با حداقل داده ها است.
قدمهاي اساسي براي بهبود كار عبارتند از :
آيا مي توان قسمتي از عناصر كار را با اطمينان خاطر حذف كرد ؟
آيا مي توان بعضي از قسمتهاي عمليات را تلفيق كرد ؟
آيا با تغيير توالي مراحل كار مي توان عمليات را ساده تر كرد ؟
آيا محل استقرار ابزارها و مواد در فرايند توليد را مي توان مجدداً سازماندهي كرد، به طوري كه افراد وقت كمتري روي اينها صرف كنند ؟
براي اينكه يك شغل مكانيزه شود، تصميم گيري درخصوص سرمايه گذاري لازم است. چنانچه فعاليتي مكرر يا پرهزينه نباشد، مكانيزه كردن آن سودي ندارد. بررسيها نشان داده است كه جابجايي مواد بين 10 تا 90 درصد كل هزينه نيروي كار كارخانه را تشكيل مي دهد. ابزارهاي مكانيكي كار يدي در مورد جابه جائي مواد، مفيد است. اما اغلب ايده هاي ساده، نياز به ابزارهاي گران قيمت و پيچيده با هزينه نگاهداري بالا را كاهش مي دهد. به عنوان مثال، وسائل ساده اي را مي توان با بهره گرفتن از مايعات و نيروي جاذبه، طراحي كرد. قبل از اينكه هرگونه اتوماسيوني به كار گرفته شود، لازم است كه روشها و تجهيزات، استاندارد شود. بنابراين نخست بايد بررسي مبسوطي براي آماده شدن جهت اتوماسيون و مكانيزه كردن به عمل آورد. غالباً اتفاق افتاده است كه كار مفصل مقدماتي پيش از مكانيزه كردن، خود به آنچنان بهبودي در كار منجر شده است كه سرمايه گذاري اضافي در مكانيزه كردن، ديگر ضروري نبوده است. زيرا توجيه قابل قبولي نداشته است.
معيارهاي زماني اساس مديريت مطلوب است، براي همه فعاليتها، بايستي معيارهاي زماني وضع كرد. تعيين معيارهاي زماني برمبناي ميانگين هاي گذشته، چندان مناسب نيست. معيارهاي زماني موثر آنهايي هستند كه به ما مي گويند انجام يك فعاليت چقدر طول مي كشد. براي بررسي زمان انجام كار، بايد نخست يك فعاليت را برحسب عناصر مختلف تشكيل دهنده آن تجزيه كرد. مرحله دوم، استاندارد كردن بهترين راه انجام كار است و سپس معيارهاي زماني را مي توان وضع كرد (همان منبع، ص 148-147).
هيچ كاري نيست كه آن را نتوان برحسب سنجش زمان بررسي كرد ، اما زمان سنجي، خود مستلزم صرف وقت زياد و باارزشي است. صدها مرحله از كار وجود دارد كه در ميان بيتشر بنگاههاي بزرگ مشترك است. چنانچه زمان اين مراحل كار ثبت شود و در اختيار همه توليدكنندگان قرار گيرد، مي توان در وقت و هزينه براي تعيين استانداردها، صرفه جوئي بسياري كرد. اين كاري است كه اينك به گونه فزاينده اي صورت مي گيرد (همان منبع، ص 148-147).
ابزارهاي مكانيكي كار يدي در مورد جابجائي مواد، مفيد است، اما اغلب ايده هاي ساده، نياز به ابزارهاي گران قيمت و پيچيده با هزينه نگاهداري بالا را كاهش مي دهد. به عنوان مثال، وسايل ساده را مي توان با بهره گرفتن از مايعات و نيروي جاذبه، طراحي كرد. قبل از اينكه هرگونه اتوماسيوني به كار گرفته شود، لازم است كه روشها و تجهيزات، استاندارد شود. بنابراين نخست بايد بررسي مبسوطي براي آماده شدن جهت اتوماسيون و مكانيزه كردن به عمل آورد. غالباً اتفاق افتاده است كه كار مفصل مقدماتي پيش از مكانيزه كردن، خود به آنچنان بهبودي در كار منجر شده است كه سرمايه گذاري اضافي در مكانيزه كردن، ديگر ضروري نبوده است. زيرا توجيه قابل قبولي نداشته است. معيارهاي زماني اساس مديريت مطلوب است. براي همه فعاليتها، بايستي معيارهاي زماني وضع كرد. تعيين معيارهاي زماني بر مبناي ميانگينهاي گذشته، چندان مناسب نيست. معيارهاي زماني موثر آنهايي هستند كه به ما مي گويند انجام يك فعاليت چقدر طول مي كشد. براي بررسي زمان انجام كار، بايد نخست يك فعاليت را برحسب عاصر مختلف تشكيل دهنده آن تجزيه كرد. مرحله دوم، استاندارد كردن بهترين راه انجام كار است و سپس معيارهاي زماني را مي توان وضع كرد. هيچ كاري نيست كه آن را نتوان برحسب زمان بررسي كرد، اما زمان سنجي، خود مستلزم صرف وقت زياد و با ارزشي است. صدها مرحله از كار وجود دارد كه در ميان بيشتر بنگاههاي بزرگ مشترك است. چنانچه زمان اين مراحل كار ثبت شود و در اختيار همه توليدكنندگان قرار گيرد، مي توان در وقت و هزينه براي تعيين استانداردها، صرفه جوئي بساير كرد. اين كاري است كه اينك به گونه فزاينده اي صورت مي گيرد (همان منبع، ص 148-147).
2-2) رضایت مندی مشتری :
یکی از عوامل مهم محیطی، مشتریان یک سازمان است. صاحب نظران مدیریت، کسب رضایت مشتری را مهم ترین وظایف و اولویت های مدیریت شرکت ها بر شمرده و لزوم پایبندی همیشگی و پایدار مدیران عالی به جلب رضایت مشتریان را پیش شرط اصلی موفقیت به حساب آورده اند (عالی،1381، ص 68).

رابرت گانیه برای اولین بار طبقه بندی جدیدی از اهداف آموزشی ارائه داده و در آن چگونگی ارائه آموزش و خصوصیات ویژه آموزشی هر یک از اهداف طبقه بندی شده را مطرح کرد.

در طبقه بندی گانیه تأکید بر بازده آموزش است و با شناخت تواناییهایی که قرار است که در انسان به وسیله ای آموزش ایجاد شود آغاز می گردد. بنابراین آنجه در تقسیم بندی اهداف مهم است عملکرد می باشد. هر یک از عملکردهای ویژگی خاص خود را دارد. یعنی از نظر نمره یادگیری و بروز یا نمایش خارجی با سایر موارد تفاوت دارد.( فردانش ، ۱۳۸۲، ص۱۰۳).
” گانیه این عملکردها که به عنوان بازده های یادگیری مشاهده می شوند و به وسیله حالات ذخیره شده درونی یادگیرنده انسانی ممکن می گردند را قابلیت نام نهاد”
گانیه پنج نوع قابلیت را که شرایط یادگیری و نحوه یادگیری آنها در ماهیت با هم تفاوت دارد مشخص کرد که عبارتند از

1. 1. مهارتهای ذهنی( مانند درک قوانین نیوتن).

1. 1. راهبردهای شناختی( مانند حل مسائل جدید زندگی).

1. 1. اطلاعات لغوی یا کلامی(مانند یادگیری وقایع تاریخی).

1. 1. مهارتهای بدنی یا حرکتی( پارک کردن اتومبیل).

1. 1. گرایشها یا نگرشها(احترام به حقوق دیگران).

بنابراین اهداف آموزشی یا غایاتی که ارائه هر آموزش را توجیه می کنند از دیدگاه گانیه از پنج دسته مذکور خارج نیست و به همین دلیل قابلیت های پنج گانه گانیه را می توان انواع اهداف آموزشی تلقی کرد( گانیه و دیگران ، ۱۳۷۴، ص ۷۶).
طبقه بندی هدفهای آموزشی معروف به طبقه بندی بلوم
این طبقه بندی به وسیله گروهی از متخصصان آموزش و اندازه گیری(بلوم، انگلهارت، فرست، هیل و کراتون ۱۹۵۶ ، ترجمه سیف و علی آبادی، ۱۳۶۸) تهیه شده به نام دکتر بنجامین بلوم که سرپرستی گروه را بر عهده داشته، شهرت یافته است. در این طبقه بندی هدفهای آموزشی ابتدا به سه دسته کلی با نامهای حوزه شناختی حوزه عاطفی و حوزه روانی- حرکتی تقسیم شده اند و هر یک از این حوزه ها با حیطه ها هم شامل تعدادی خرده طبقه است. حوزه شناختی دانش و معلومات و توانایی های ذهنی را در بر می گیرد. به سخن دیگر، هدفهای حوزه شناختی به جریانهایی که با فعالیتهای ذهنی و فکری سروکار دارند مربوط می شوند. مثلاً وقتی معلم از این بابت نگران است که یکی از دانش آموزان او در حل کردن مسائل درس حساب با مشکل مواجه است، نگرانی او در رابطه با مشکل دانش آموز به حوزه شناختی مربوط می شود. بنابراین، به وضوح پیداست که بخش اعظم فعالیتهای آموزشی معلمان و کوششهای یادگیری دانش آموزان، در رابطه با وظایف آنها در دوران مختلف تحصیل، به حوزه شناختی ارتباط دارد. ( سیف، ۱۳۸۰، ص ۱۳۶ )
حوزه عاطفی با علاقه، انگیزش، نگرش یا قدردانی و ارزش گذاری سرو کار دارد. برای مثال، وقتی معلم از این بابت نگران است که یکی از دانش آموزان او علاقه ای به درس فیزیک نشان نمی دهد، نگرانی او در رابطه با مشکل دانش آموز به حوزه عاطفی مربوط می شود. همه معلمان در ضمن آموزش هدفهای حوزه شناختی، چه مستقیم و چه غیر مستقیم در تحقق بخشیدن به هدفهای عاطفی نیز می کوشند. با این حال چون غالباً محتوای برنامه درسی را هدفهای حوزه شناختی تشکیل می دهند کاربرد حوزه عاطفی در سطح آموزشگاهها به اندازه حوزه شناختی شهرت نیافته است.
حوزه روانی- حرکتی به زمینه مهارتهای حرکتی یا فعالیتهای بدنی ارتباط دارد. به عبارت دیگر، هر فعالیتی که علاوه بر جنبه روانی دارای جنبه جسمانی هم باشد در این حوزه جای دارد. به عنوان نمونه، وقتی معلمی از این بابت نگران است که یکی از دانش آموزان او نمی تواند حروف صدا دار را درست تلفظ کند، نگرانی او در رابطه با این مشکل دانش آموز به حوزه روانی- حرکتی مربوط است.
تفاوت عمده هدفهای این حوزه با هدفهای حوزه شناختی و حوزه عاطفی در این است که هدفهای حوزه شناختی صرفاً به فعالیتهای شناختی ختم و هدفهای حوزه عاطفی عمدتاً به فعالیتهای عاطفی مربوط می شوند. اما هدفهای حوزه روانی- حرکتی هم به فعالیتهای حوزه شناختی و عاطفی و هم به فعالیتهای جسمی نیاز دارند. هدفهای حوزه روانی- حرکتی نیز به اندازه هدفهای حوزه شناختی در سطح آموزشگاهها کاربرد ندارد . در زیر طبقه بندی حوزه های سه گانه مذکور را بیشتر توضیح می دهیم. ( سیف، ۱۳۸۰، ص ۱۳۷)
طبقه بندی هدفهای آموزشی حوزه شناختی:
هدفهای حوزه شناختی به جریانهایی که با ذهن و اندیشه آدمی سروکار دارند مربوط می شوند، مانند حفظ کردن، فهمیدن، استدلال کردن و قضاوت کردن. ما در اینجا طبقه های اصلی و طبقه های فرعی ( خرده طبقه های)این طبقه بندی را با ذکر هدفهای نمونه برای هر یک از آنها معرفی می کنیم. حوزه شناختی به دو بخش دانش و تواناییها و مهارتهای ذهنی تقسیم شده و هر یک از این دو بخش نیز دارای تقسیماتی به شرح زیر است:
۰۰/۱: دانش. دانش شامل یادآوری ، بازخوانی و بازشناسی امور جزیی و کلی روشها و فرایندها، الگوها، ساختها، یا موقعیتهاست. در واقع دانش عبارت است از حفظ و نگهداری ذهنی مطالب قبلاً آموخته شده. طبقات فرعی( خرده طبقات ) دانش به شرح زیرند:
۱۰/۱ دانش امور جزیی. یادآوری اطلاعات مشخص و مجزا.
۱۱/۱ دانش اصطلاحات:

• • تعریف کردن اصطلاحات علمی و فنی درس فیزیک

• • بیان معانی لغات تازه درس زبان خارجی

۱۲/۱ دانش واقعیتهای مشخص:

• • بازگو کردن وقایع مهم تاریخی مربوط به کشور مورد مطالعه

• • بیان خواص فیزیکی و شیمیایی عناصر مختلف

۲۰/۱ دانش راه ها و وسایل برخورد با امور جزیی. دانش مربوط به راه های سازمان دادن، بررسی کردن داوری کردن و انتقاد کردن. ( سیف، ۱۳۸۰، ص ۱۳۸)
۲۱/۱ دانش امور قراردادی:

• • توضیح دادن قواعد نقطه گذاری مورد استفاده در نوشته های گوناگون.

• • بیان قواعدد و قوانین آداب و معاشرت در فرهنگهای مختلف

۲۲/۱ دانش روالها و توالی ها:

• • توضیح دادن تأثیرات صنعتی شدن یک جامعه بر روابط فرهنگی و بین المللی آن جامعه

• • بیان تأثیرات مشترک عومل ارثی و محیطی بر رشد فرد.

۲۳/۱ دانش طبقه بندیها و طبقات:

• • بیان آثار و نوشته های گوناگون یک رشته

• • بیان شکلهای مختلف مالکیت بازرگانی

۲۴/۱ دانش ملاکها:

• • بیان ملاکهای مورد استفاده در تعیین ارزش غذایی مواد خوراکی

• • بیان ملاکهای طبقه بندی علوم و هنرهای مختلف

۲۵/۱ دانش روش های یا روش شناسی:

مدل فنی - عملیاتی کیفیت^[۲۵]
مدل گرونروز
گرونروز در بحث خود در ارتباط با کیفیت خدمات سه بعد را معرفی می کند:
کیفیت فنی ستاده: کیفیت فنی ستاده که به ستاده واقعی از مواجهه خدمت اشاره دارد. ستاده آن چیزی است که مشتری از سازمان دریافت می کند. این ستاده اغلب به صورت عینی توسط مصرف کننده ارزیابی می شود.
کیفیت عملیاتی مواجهه خدمت: کیفیت فرایند یا عملیاتی به کیفیت فرایندها و رویه ها در تولید و ارائه خدمات به مشتریان اشاره دارد. با توجه به همزمانی تولید و مصرف خدمات، کیفیت فرایند معمولا در هنگام انجام خدمت از سوی مشتری مورد ارزیابی قرار می گیرد.
تصویر ذهنی شرکت: این بعد به ادراکات مشتری از سازمان خدماتی مربوط می شود. تصویر ذهنی به کیفیت ساده وظیفه ای، قیمت، فعالیت های ارتباطی بیرونی، موقعیت فیزیکی، آراستگی و تمیزی و رفتار کارکنان بستگی دارد. تصویر ذهنی معمولاً به مانند یک فیلتر عمل می کند یعنی تصویر خوب از سازمان در ذهن مشتری تا حدودی مشکلات ناشی از نتیجه یا فرایند خدمت را مرتفع می سازد.
مدل لهتینن و لهتینن
این محققین نیز سه بعد برای کیفیت خدمات ارائه کرده اند:

کیفیت فیزیکی: کیفیت فیزیکی به محصولات یا موارد حمایتی از محصولات و خدمات اشاره دارد. (دکوراسیون، امکانات و تسهیلات درون شعبه و غیره)
کیفیت تعاملی: که به تعاملات میان مشتریان و ارائه کنندگان خدمت اشاره دارد.
کیفیت سازمان: که به تصویر ذهنی و ادراکات کلی از سازمان بر می گردد.کیفیت سازمان یک بعد نامحسوس می باشد. بنابراین احتمالاً ادراکات از کیفیت کلی سازمان به تمامی عواملی که در بالا ذکر شد مبتنی می باشد. هریک از این عوامل بر ادراکات افراد تاثیر می گذارد.
مدل سروکوال
در اواسط دهه ۱۹۸۰ بری^[۲۶] و همکارانش، پاراسورامان و زیثامل، شروع به مطالعه شاخصهای کیفیت خدمات و چگونگی ارزیابی کیفیت خدمات توسط مشتریان براساس مفهوم کیفیت ادراک شده خدمات نمودند. مدل آنها در رابطه با کیفیت خدمات بر اساس مصاحبه هایی با ۱۲ گروه مشتریان هدف مختلف شروع شد. بر اساس نظر این نویسندگان، اولین شکاف زمانی ظاهر می شود که ادراکات مدیر با انتظارات مشتریان یکسان نباشد. دومین شکاف، مشکل ترجمه یا تبدیل فهم سازمان از انتظارات مشتریان به ویژگی های کیفیت خدمات است. شکاف سوم، عدم تطابق بین استانداردهای عملکرد خدمات و تحویل خدمات واقعی است که ممکن است در اثر عدم تمایل و یا ناتوانی پرسنل تماس، برای برآوردن انتظارات، باشد. شکاف چهارم، عدم سازگاری بین خدمات واقعی و قول داده شده است که می تواند به دلایلی مانند عدم وجود هماهنگی کافی میان واحد تولید و واحد بازاریابی و… باشد. شکاف پنجم، شکافهای یک الی چهار را در بر می گیرد که تفاوت میان ادراکات مشتری و انتظارات وی از کیفیت خدمات است (رحمانی، ۱۳۸۷).
مدل پاراسورمان دارای ۲۲ مولفه استاندارد شده است که برای اندازه گیری انتظارات مشتریان درباره ابعاد مهم کیفیت به کار می رود. این مقیاس شامل ۵ بعد اساسی به شرح زیر است. هر کدام از این ابعاد دارای چندین مولفه است که به وسیله یک مقیاس ۷ رتبه ای از شدیداً موافق (رتبه ۷) تا شدیداً مخالف (رتبه ۱) اندازه‌گیری می‌شود (لاو لاک و رایت^[۲۷]، ۱۳۸۵).
بعد اول کیفیت: محسوسها یا ملموسات
تجهیزات روزآمد و جدید می باشند؛
امکانات فیزیکی ظاهری جذاب دارند؛
محیط سازمان مرتب و تمیز است؛
کارکنان ظاهری آراسته و تمیز دارند.
بعد دوم کیفیت: قابلیت اعتماد
انجام کار یا خدمت وعده داده شده در زمان معین،
نشان دادن علاقه خالصانه برای حل مشکلات مشتری،
در اولین دفعه خدمت را به طور صحیح انجام می دهند؛
ارائه و انجام خدمت در زمانی که وعده داده شده است؛
سوابق را به طور دقیق نگه داری می کنند.
بعد سوم کیفیت: قابلیت پاسخگویی
بیان دقیق خدماتی که کارکنان به مشتریان ارائه خواهند داد؛
ارائه خدمات در کمترین زمان ممکن،
تمایل دائمی کارکنان برای کمک به مشتریان،
هیچگاه آنقدر مشغول نیستند که نتوانند به درخواست مشتری پاسخ مثبت گویند.
بعد چهارم کیفیت: قابلیت اطمینان (تضمین)
ایجاد اعتماد به مشتریان از طریق رفتارهای مطلوب،
احساس امنیت مشتریان در تعاملات خود با سازمان،
رفتار مودبانه و محترمانه با مشتریان،
کافی بودن دانش کارکنان برای پاسخ به سوالات مشتریان.
بعد پنجم کیفیت: همدلی
توجه فرد به مشتریان،
ساعتهای کاری مناسب برای کلیه مشتریان،
نشان دادن توجه شخصی به مشتریان توسط کارکنان،
داشتن علاقه واقعی و قلبی به مشتری،
درک نیازهای خاص مشتریان.
در این روش، طرز کار به این صورت است که ابتدا از مشتریان خواسته می شود مؤلفه های مذکور را به لحاظ انتظاراتشان از خدمات سازمان، رتبه بندی کنند. سپس از همان مشتریان درخواست می شود که ادراکات خود از عملکرد واقعی سازمان مورد نظر یا خدمت دریافت شده را در خصوص همان ویژگی ها رتبه بندی کنند. در نهایت این دو دسته رتبه بندی با هم مقایسه می شود. در صورتیکه عملکرد ادراک شده (وضع موجود) پایین تر از انتظارات افراد باشد (وضع مطلوب) نشان دهنده آن است که کیفیت خدمات ضعیف می باشد و برعکس بالا بودن عملکرد ادارک شده نسبت به انتظارات مشتری، نشانه بالا بودن کیفیت است (پاراسورمن، زیثامل، بری، ۲۰۰۸).
کاربرد مدل سروکوال
سروکوال به طور طبیعی در درون یک جامعه خدماتی می تواند مورد استفاده قرار گیرد. تا از طریق آن انتظارات، برداشت ها و ادراکات مشتریان آگاه شویم. به این ترتیب می توانیم مشتریان و نیازهای خدماتی آنها را هدف قرار داده و در جهت رفع آنها قدم برداریم.
سروکوال یک وسیله اندازه گیری را در اختیار شرکت قرار می دهد. تا از طریق آن شرکت مورد نظر بتواند کیفیت خدمات خود را مورد محاسبه قراردهد.
سروکوال نه تنها در خارج از شرکت حتی در درون شرکت نیز می تواند مورد استفاده قرار بگیرد. تا بدانیم کارمندان چه برداشتی از کیفیت خدماتی که مشتریان خود ارائه می دهند دارند. به این ترتیب در جهت رفع نقاط ضعف و افزایش کیفیت خدمات آن گام برداریم (همان منبع).

• • سبك رقابتي:انتخاب اين سبك بدين معنی است كه يك طرف، علايق و خواسته هاي خود را مقدم برديگران مي‌داند. استفاده از چنين سبكي باعث ايجاد وضعيت برنده- بازنده مي‌شود.

• • سبك سازش: افرادي كه اين سبك را انتخاب مي‌كنند، از علايق و خواسته هاي خود مي‌گذرند و به ديگران اجازه مي‌دهند به خواسته هايشان دست يابند. بسياري از اين افراد معتقدند كه داشتن يك رابطه دوستانه خوب از هر چيز ديگري مهمتر است.

• • سبك مصالحه: افراد زماني از اين سبك استفاده مي‌كنند كه به دنبال به دست آوردن تمامخواسته ها و علايق خود نيستند يعني ارضاي برخي نيازها برايشان كافي است. در اين روش، انعطاف پذيري، مبادله و مذاكره جايگاه ويژه اي دارد.

• • سبك همكاري: با بهره گرفتن از اين سبك، خواسته هاي هر دو طرف تعارض تأمين مي‌گردد. انتخاب اين سبك به افراد كمك مي‌كند تا به گونه اي كنار هم كار كنند كه همه برنده باشند. با بهره گرفتن از اين سبك، افراد در جستجوي راه حل‌هايي هستند كه با علايق آنها متناسب باشد و باعث حفظ ارتباطات خوبو مؤثر نیز شود.

• • سبك اجتناب: افرادي كه اين سبك را انتخاب مي‌كنند، خود را درگير تعارض نمي كنند. آنها نه به خواسته هاي خود توجهی دارند و نه به خواسته هاي ديگران توجه دارند. تكيه كلام آنها اين است:"شما خودتان تصميم بگيرد و مرا معاف كنيد” (حقیقی و همکاران، 2002: 235)

2-2-4- جایگاه تعارض در مدیریت
بنابر آنچه که گذشت نتیجه می‌گیریم آنچه که تعارض را ایجاد می‌کند، وجود نظرات مختلف و سپس ناسازگاری یا ضد و نقیض بودن آن نظریات است. درک نظرات مختلف به مدیران کمک می‌کند تا شیوه مناسبی را برای حل تعارض انتخاب کنند. با توجه به سیر پیشرفت مکاتب فکری مدیریتدر طول سالهای اخیر، سه نظریه متفاوت در مورد تعارض در سازمان‌ها وجود دارد.

• • نخستین دیدگاه اعتقاد دارد که باید از تعارض دوری جست چرا که کارکردهای زیانباری در درون سازمان خواهد داشت، به این دیدگاه نظریه سنتی تعارض(تئوری یگانگی) می‌گویند.

• • دومین دیدگاه، نظریه روابط انسانی است که تعارض را امری طبیعی می‌داند و در هر سازمانی پیامدهای حتمی و مسلمی خواهد داشت، ضرری ندارد و به طور بالقوه نیروی مثبتی را برای کمک به عملکرد سازمان ایجاد می‌کند.

• • سومین نظریه و مهمترین دیدگاه اخیر، مبنی بر این است که تعارض نه تنها می‌تواند یک نیروی مثبت در سازمان ایجاد کند، بلکه همچنین یک ضرورت بدیهی برای فعالیت‌های سازمانی به شمار می‌آید که به این نگرش، نظریه تعامل تعارض می‌گویند (شرمرهورن^[20]، 1998: 32)

2-2-4-1- نظریه سنتی
بر اساس این نظریه، هیچ تضادی در سازمان وجود ندارد. چون سازمان را یک مجموعه هماهنگ و منسجم می‌داند که برای یک منظور مشترک به وجود آمده است. از این رو از کارکنان زیر دست هیچ انتظار اعتراض به تصمیمات مدیریت نمی‌رفت و اگر چنین می‌شد، آن را یک ضد ارزش تلقی می‌کردند و خود به خود از سیستم خارج می‌شد. در این نظریه، تعارض یک عنصر بد و ناخوشایند است و همیشه اثر منفی روی سازمان دارد. تعارض را با واژه‌هایی چون ویران‌سازی، تعدد، تخریب و بی‌نظمی مترادف می‌داند و چون زیان آور هستند، لذا باید از آنها دوری جست و در نتیجه مدیر سازمان مسئولیت دارد سازمان را از شر تعارض برهاند. این نحوه نگرش به مسئله تعارض از سال ۱۹۰۰ تا نیمه دوم دهه ۱۹۴۰ بوده است.
2-2-4-2- نظریه روابط انسانی
این نظریه تعارض را یک پدیده طبیعی و غیرقابل اجتناب در همه سازمان‌ها می‌داند که با موجودیت آن در سازمان موافق است. همچنین طرفداران مکتب مزبور عقیده دارند که تعارض را نمی توان حذف یا از بین برد، حتی در موارد زیادی تعارض به نفع سازمان است و عملکرد را بهبود می‌بخشد. نظریه روابط انسانی از آخرین سالهای دهه ۱۹۴۰ تا نیمه دوم دهه ۱۹۷۰ رواج داشت.
2-2-4-3- نظریه تعامل
در حال حاضر تئوری تعارض حول محور دیدگاهی می‌چرخد که آن را مکتب تعامل می‌نامند. اگرچه از دیدگاه روابط انسانی باید تعارض را پذیرفت ولی در مکتب تعامل بدین سبب پدیده تعارض مورد تأیید قرار می‌گیرند که یک گروه هماهنگ، آرام و بی دغدغه، مستعد این است که به فطرت انسانی خویش برگردد، یعنی احساس خود را از دست بدهد، تنبلی و سستی پیشه کند و در برابر پدیده تغییر، تحول و نوآوری هیچ واکنشی از خود نشان ندهد.
نقش اصلی این شیوه تفکر درباره تعارض این است که این پدیده مدیران سازمان‌ها را وادار می‌کند که در حفظ سطحی معینی از تعارض بکوشند و مقدار تعارض را تا حدی نگه دارند که سازمان را زنده، با تحرک، خلاق و منتقد به خود نگه دارد(دوبرین، 2004:ص 193).
2-2-5- تقسیم بندی تعارضات سازمانی
2-2-5-1- تعارض بر حسب طرف‌های تعارض
نوعی از دسته بندی تعارض، بر اساس طرف‌های تعارض در سازمان می‌باشد. بر این اساس شش نوع تعارض در سازمان‌ها مشاهده می‌شود:

• • تعارض درون فردی

• • تعارض میان افراد

• • تعارض درون گروهی

• • تعارض میان گروهی

• • تعارض میان سازمانها

• • تعارض میان اشخاص و گروه‌ها (گرینبرگ و بارن، 1997:ص 385)

نمودار 2-3: سطوح تعارض (رابينز 1994)
2-2-5-2- تعارض سازنده در برابر تعارض مخرب
یک شکل دیگری از تعارض که در میان اشکال مختلف تعارض از عمومیت بیشتری برخوردار است خود به دو دسته تقسیم می‌شوند: تعارض سازنده در برابر تعارض مخرب. نظریه تعاملی بر این فرض استوار نیست که همه تعارض‌ها خوب هستند، بلکه بعضی از آنها از هدف‌های سازمانی پشتیبانی می‌کنند، که به این نوع تعارضات، تعارض سازنده می‌گویند و برخی دیگر مانع تحقق اهداف سازمانی می‌شوند و حالت غیرسازنده‌ای دارند که به این نوع از تعارضات، تعارض مخرب می‌گویند. هیچ سطحی از تعارض نمی‌تواند در همه شرایط قابل قبول یا مردود باشد. امکان دارد یک نوع یا یک مقدار از تعارض در یک شرایط موجب افزایش سلامتی و تحقق هدف‌های سازمانی شود که در آن حالت تعارض سازنده است. ولی ممکن است در سازمان دیگری یا در همین سازمان و در زمان دیگری بسیار مخرب باشد. ملاک تشخیص تعارض سازنده یا مخرب، عملکرد سازمان است.
با به کارگیری مفهوم مدیریت تعارض ، ماهیت و کاربرد تعارض در سازمان بیش از پیش روشن می‌شود که مدیریت تعارض از یک سو به معنی به حداقل رساندن قدرت تخریبی تعارض است و از سوی دیگر تعارض را به صورت یک پدیده اثربخش، خلاق، سازنده و سودمند مبدل می‌سازد.(همان)
در موارد زیر تعارض می‌تواند سازنده باشد:

• • هنگامی که بتواند کیفیت تصمیمات را بهبود بخشد

• • زمانی که موجب ابتکار عمل و نوآوری و خلاقیت شود

• • هنگامی که مایه کنجکاوی و تشدید علاقه اعضای گروه به یکدیگر گردد

• • هنگامی که بتواند جو و محیط سیستم داوری و پدیده تحول را تقویت کند

2-2-6- ارزیابی منشأ تعارضات سازمانی
منشأ تعارض را ارزیابی کنید. تعارض‌ها خود به خود به وجود نمی‌آیند، بلکه عواملی سبب آنها شده است. برای این که بهتر بتواند شیوه برخورد با تعارض را انتخاب کنید، نخست باید بدانید که منشأ بروز تعارض چه بوده است. به بیان دیگر لازم است منشأ و منبع تعارض را تعیین کنید.
استیفن رابینز بر اساس یافته‌های تحقیق، دلایل بروز تعارض را به سه دسته کاملاً مجزا تقسیم کرده است:

• • اختلاف‌های شخصی(تفاوت‌های فردی): اولین منشأ تعارض، تفاوت‌های فردی یا اختلاف‌های شخصی است. تعارض می‌تواند ناشی از خصوصیات رفتاری، اخلاقی و نظام‌های مورد ارزش افراد باشد. عواملی از قبیل: تحصیلات، سابقه کار، تجربه و آموزش ، هر فرد را به صورت یک شخصیت بی‌همتا با مجموعه ارزش‌های ویژه، از دیگری متمایز می‌سازد. عدم درک این خصوصیات یا به عبارت بهتر عدم درک این تفاوت‌های فردی اگر موجب تعارض گردد و نگرش‌های منفی را ایجاد کند، ممکن است عده‌ای را از سوی دیگران به عنوان افرادی غیر قابل‌اعتماد، عجیب، ریاکار و فرصت طلب به حساب آورد و همین دیدگاه موجب کشمکش و تعارض می‌شود.

• • اختلاف‌های ساختاری:اختلاف‌های ساختاری موجب عدم انسجام و یکپارچگی میان واحدهای سازمان می‌شود و زمانی به وجود می‌آید که روی اهداف سازمانی، شقوق تصمیم‌گیری، معیارهای عملکرد، تخصیص منابع، قوانین و مقررات و روش‌ها و رویه ها، توافق وجود نداشته باشد. اینها باعث بروز تعارض در سازمان می‌شوند. به عنوان مثال، اگر سازمانی هدف‌های ناسازگاری را انتخاب کند. کارکنان نمی‌دانند در کدام جهت یا هدف گام بردارند.

• • اختلاف‌های ارتباطی:اختلاف‌های ارتباطی، عدم توافق‌هایی هستند که از پیچیدگی‌های علم معانی، عدم درک پیام و اختلاف در مجاری ارتباطی ناشی شده است. معمولاً تعارض‌های درون فردی ناشی از ضعف ارتباط است ولی تعارض‌های بین فردی و درون گروهی ناشی از تفاوت در انتظارات نقش سازمانی، شخصیت و نظام ارزشی یا عوامل مشابه است که دلیل آن فزونیارتباطات است، که ممکن است این ارتباطات، رابطه‌ای مؤثر و صمیمی نباشد.(کونراد و اسکات، 2002: 2134)

2-2-7- تئوری های سازمانی همکاری محور وتعارض محور:
تعارض و همکاری به اعتقاد مورگان دو پیش فرض متفاوت داشته که تئوری های  سازمان بر اساس آنها شکل گرفته است . یک پیش فرض همکاری در سازمانها را ضروری و یا حداقل هدف مطلوب میداند و تعارض را که همکاری در سازمانها را مخدوش کند، پدیده ای مضر و مخرب میپندارد .

پدر صائب از بازرگانان تبریز بود که شاه عبّاس آن‌ ها را به اصفهان آورد و در محلّه عباس آباد سکونت داد. صائب در سال۱۰۳۴ به اصفهان بازگشت و در آنجا ماندگار شد. وی به مقام ملک‌الشعرایی در بار شاه عباس دوم برگزیده شد.

ممدوحان.

وی اگر چه استاد غزل در عصر صفوّیه بود، ولی مدیحه سرایی نیز می‌کرد و قصایدی در مدح ظفر خان احسن، شاه جهان و شاه عباس دوم سروده است.

آثار:

صائب یکی از پرکارترین شاعران است. شماره بیت‌های او را از ۸۰ هزار تا ۳۰۰ هزار نوشته‌اند وی علاوه بر دیوان اشعار منظومه‌ای دارد به نام قندهار نامه که شرح فتح قندهار به دست سربازان قزلباش در سال ۱۰۵۹ و شامل ۳۵ هزار بیت. کتاب دیگری از او در دست است به نام سفینه صائب شامل شرح حال ۸۰۰ تن از شاعران همراه با ۲۵ هزار بیت از نمونه شعر آن‌ ها. صائب همچنان خطّی نیکو داشته و کلیّات شمس تبریزی و خمسه نظامی را مقابله و تصحیح و به خطّ زیبا بازنویسی کرده است.

منبع: (حسین زاده، محمد حسین، ۱۳۷۹، ص ۸۸-۸۷)
«صائب را بیشتر به عنوان یک شاعر میشناسند تا عارف، شهرت او بیشتر به خاطر سبک شعریش (هندی) و به خاطر «طرز نو» ش است و از او بیشتر انتظار تازه گویی و خیال بندی و نکته پردازی و مفردات نغز می‌رود تا عرفان.
اما نگاهی به شعر صائب چهره دیگری هم ازو مینماید؛ چهره شاعری که به مدد شعر در حریم عرفان پا میگذارد و مسیر بزرگانی چون سنایی و عطار و مولوی و حافظ و سعدی و جامی را پی میگیرد؛ او نه تنها از معتقدان این مکتب عرفانی، بلکه یکی از مفسران و داعیان و مبلغان بزرگ آن است». (اسکویی، ۱۳۸۴: ۸۱-۷۶).
مولانا میرزا محمد علی صائب تبریزی از سردمداران شعر فارسی در سده‌ی یازدهم هجری و نام آورترین شاعر سبک صفوی یا اصفهانی معروف به سبک هند است. پدرش بازرگانی تبریزی بنام (عبدالرحیم) بود. که به همراه گروهی از تبریزیان به فرمان شاه عباس یکم، از تبریز کوچانده شده و در محله‌ی (عباس آباد) جلفای اصفهان اقامت گزید. میرزا محمد علی در همین محل بین سال‌های ۱۰۱۰ تا ۱۰۱۶ ه.ق به دنیا آمد. دوران کودکی و جوانی را در اصفهان به دانش اندوزی گذراند، و گویا فن شاعری را از دو شاعر بزرگان زمان حکیم رکنای کاشی (رکن‌الدین مسعود مسیح کاشانی- در گذشته به سال ۱۱۵۶ ه) و حکیم شفایی اصفهانی (شرف الدین حسن- در گذشته به سال۱۰۳۸ ه)، آموخته است.
«شعر صائب تبریزی بر محور نازک خیالی و نکته‏سنجی می‏چرخد. در شعر او علاوه بر بیان برخی مضامین عرفانی و فرا عقلی به زبان پارادوکس، شاعر در جستجوی معنی بیگانه، جهت آفریدن مضامین تازه و نکته‏سنجی‏های دقیق و باریک خیالی با به‏کار کشیدن تشبیهات، استعارات، کنایات و مجازهای خاص، از تصاویر و معانی پارادوکسی بهره می‏گیرد. پر واضح است که پارادوکس اگر تنها روش آشنایی‏زدایی در شعر نباشد، ابزار بنیادین »(ولک، ۱۳۷۸: ۴۳۱-۴۳۰) و بهترین روش آن محسوب می‏شود تا جایی که حتی شاعران عصر صفوی به تأسی از صائب در مضمون‏سازی و آشنایی‏زدایی، از این ترفند بهره‏ها برده‏اند. اهم عوامل شکل‏گیری پارادوکس در شعر صائب که سبب حضور گسترده آن در دیوان او شده است، به قرار زیر است:
۱ـ بیان مباحث و مسائل عالی عرفانی و فراعقلی: صائب شاعری است که مبانی تجربی و نظری عرفانی را در جای جای دیوان خود آورده است.
بدیهی است که برای بیان خیلی از مباحث عرفانی و فراسویی، نیازمند زبان و بیانی فراعقلی است و زبان پارادوکس بهترین و زیباترین زبان برای این مقاصد عرفانی است؛ از جمله:

الف ـ بقا را در فنا و هستی واقعی را در نیستی دانستن:

هر که می‏داند بقای خویش صائب در فنـا

می‌شمارد مغتنم چون مد احسان تیغ را
(صائب ۱۳۸۳: ۴۸).

ب ـ فقر را سلطنت و بی‏برگ و نوایی را برگ و نوای حقیقی به حساب آوردن:

پیش کسی که سلطنت فقر یافتـه سـت

جمعیت حواس به لشـــکر برابر اسـت
(همان: ۹۲۷).

پ ـ ترک خود کردن و همه شدن:

تا هیـچ نگـردی نتوانی همــه گـردی

کز بحر، حباب است جدا تا نفسش هست
(همان: ۱۰۶۴).

Cavinato J.L (2004). Supply chain logistics risks: from the back room to the board room. International Journal of Physical Distribution & Logistics Management Vol. 34 No. 5, pp. 383-387.
Cavinato, J.L. (2004). Supply chain logistics risks: from the back room to the board room. International Journal of Physical Distribution & Logistics Management, Vol. 34 No. 5, pp. 383-387.
Chains. International Journal Of Productivity And Performance Management, Vol. 62 Iss 8 Pp. 782 - 804
Chan, F. T. S. (2003). Performance Measurement in a Supply Chain. IntJ Adv Manuf Technol, 21:534–۵۴۸
Chan, F.T.S. and Qi, H.J. (2003). An innovative performance measurement method for supply chain management. Supply Chain Management: An International Journal, Vol. 8 Nos 3-4, pp. 209-23.
Chardine-Baumann, E., Botta-Genoulaz, V. (2014). A Framework For Sustainable Performance Assessment Of Supply Chain Management Practices, Computers & Industrial Engineering , Doi: Http://Dx.Doi.Org/10.1016/J.Cie.2014.07.029
Chen, Ci., Yan, Hong. (2011). Network DEA model for supply chain performance evaluation. European Journal of Operational Research, 213, 147–۱۵۵.
Chen, Injazz J., & Paulraj, Antony. (2004). Towards a theory of supply chain management: the constructs and measurements. Journal of Operations Management. 22 (2004) 119–۱۵۰.
Chia, A., Goh, M. and Hum, S. (2009). Performance measurement in supply chain entities: balanced score-card perspective. Benchmarking: An International Journal, 16 (5), 605-620.
Chin, W.W. (1998). The Partial Least Squares Approach to Structural Equation Modeling. In ModernMethods for Business Research, Marcoulides, G.A. (ed.), Lawrence Erlbaum Associates, Mahwah, NJ, pp:1295-1336.
Christopher, M. (1992), Logistics and Supply Chain Management, Pitman Publishing, London.
Christopher, M. (2011). Logistic and Supply Chain Management: creating value-adding networks. Fourth edition, London, Prentice Hall.
Clift, R. (2003). Metrics for supply chain sustainability. Clean Technologies and Environmental Policy, Vol. 5 Nos 3/4, pp. 240-7.
Cochran, Philip L., And Wood, Robert A. (1984). Corporate Social Responsibility And Financial Performance.The Academy Of Management Journal, Vol. 27, No. 1, Pp. 42-56.
Cohen M, Fenn S, Naimon J. (1995). Environmental And financial Performance: Are They Related? Working Paper. Vanderbilt University, Nashville.
Comellia, M., Feniesa, P., Tcherneva, N. (2008). A combined financial and physical flows evaluation for logistic process and tactical production planning: application in a company supply chain. International Journal of Production Economics, 112 (1), 77–۹۵.
Cooper, M., Lambert, D., Pagh, J., 1997. Supply chain management: more than a new name for logistics. The International Journal of Logistics Management 8 (1). 1–۱۴.
Cordeiro, J.J. And Sarkis, J. (1997). Environmental Proactivism And Firm Performance: Evidence From Security Analyst Earnings Forecasts. Business Strategy And The Environment, Vol. 6 No. 2, Pp. 104-114.
Costanza, R. et al. (1997). The value of the world’s ecosystem services and natural capital. NATURE, VOL 387, pp 253-260.
Cousins, P.D., Menguc, B. (2006). The implications of socialization and integrationmin supply chain management. Journal of Operations Management, 24, 604–۶۲۰
Cowan, M. Dallas., Dopart, Pamela., Ferracini, Tyler., Sahmel, Jennifer. Merryman, Kimberly., Gaffney, Shannon., J. Paustenbach, Dennis. (2010). A cross-sectional analysis of reported corporate environmental sustainability practices. Regulatory Toxicology and Pharmacology 58, 524–۵۳۸.
Cox A, Chicksand D and Palmer M (2007). Stairways to heaven or treadmills to oblivion? Creating sustainable strategies in red meat supply chains. British Food Journal Vol. 109 No. 9, pp. 689-720.
Cox, Andrew. (1999). value and supply chain management, Supply Chain Management. An International Journal, Vol. 4, No. 4, pp. 167-175.
Dalal-Clayton, B., & Bass, S. (2002). Sustainable Development Strategies, first ed. Earthscan Publications Ltd., London, pp. 358.
Daly H, Cobb J. (1989). For the common good: redirecting the economy towards community, the environment, and a sustainable future. Boston USA: Beacon Press.
Dantsis T, Douma C, Giourga C, Loumou A, Polychronaki EA. (2010). A methodological approach to assess and compare the sustainability level of agricultural plant production systems. Ecol Indic;10:256–۶۳.
Davis, T. (1993). Effective supply chain management. Sloan Management Review, pp. 35-46.
Deshpande R and Farley J.U (2004). Organizational culture, market orientation, innovativeness, and firm performance: an international research odyssey. International Journal of Research in Marketing 21, 3–۲۲.
Diabat , Ali., Govindan, Kannan. (2011). An analysis of the drivers affecting the implementation of green supply chain management. Resources, Conservation and Recycling 55, 659–۶۶۷.
Dyllick, T. and Hockerts, K. (2002). Beyond the business case for corporate social responsibility. Business Strategy and the Environment, Vol. 11, pp. 130-41.
Edwards D. (1998). The Link Between Company Environmental And financial Performance. London: Earthscan Publications.
EFQM (2003), Assessing for Excellence, Brussels, Belgium.
Elkington, J. (1998). Cannibals with Forks: The Triple Bottom Line of the 21st Century. New Society Publishers, Stoney Creek, CT.
Ellison, Louise., & Sayce, Sarah. (2007). Assessing sustainability in the existing commercial property stock. Property Management, Vol. 25 No. 3, pp. 287-304.
Elsayed, Khaled., Paton, David. (2004). The Impact Of Environmental Performance On firm Performance: Static And Dynamic Panel Data Evidence. Structural Change And Economic Dynamics, 16, 395–۴۱۲.
Estampe, D. et al. (2013). A framework for analysing supply chain performance evaluation models, Int. J. Production Economics. 142, 247–۲۵۸.
European Commission. (2007). Measuring progress towards a more sustainable Europe. monitoring report of the EU sustainable development strategy.
Faisal, Mohd Nishat. (2010). Sustainable supply chains: a study of interaction among the enablers. Business Process Management Journal Vol. 16 No. 3, pp. 508-529.
Fawcett S.E and Magnan G.M (2001). Achieving World-Class Supply Chain Alignment: Benefits, Barriers, and Bridges. CAPS Research/Institute for Supply Management, Tempe, AZ.
Fawcett Stanley E, Magnan Gregory M and McCarter Matthew W (2008). Benefits, barriers, and bridges to effective supply chain management. Supply Chain Management: An International Journal 13/1, 35 – ۴۸.
Fawcett Stanley E, Ogden Jeffrey A, Magnan Gregory M and Cooper M. Bixby (2006). Organizational commitment and governance for supply chain success. International Journal of Physical Distribution & Logistics Management Vol. 36 No. 1, pp. 22-35.
Felix T.S. Chan, H.J. Qi, (2003). An innovative performance measurement method for supply chain management. Supply Chain Management: An International Journal, Vol. 8 Iss: 3 pp. 209 – ۲۲۳.
Fisher, L.M. (1997). What is the right supply chain for your product?. Harvard Business Review. March-April, pp. 105-16.
Fitzgerald, L., Johnston, R., Brignall, T.J., Silvestro, R. and Voss, C. (1991), Performance Measurement in Service Businesses , The Chartered Institute of Management Accountants, London.
Fleisch Elgar and Tellkamp Christian (2005). Inventory inaccuracy and supply chain performance:a simulation study of a retail supply chain. Int. J. Production Economics 95, 373–۳۸۵.
Fornell, C.,&Lacker, D.F. (1981). Evaluation structural equation models with unobserved variables and measurement error. Journal of Marketing Research, 18(1), 39-50.
Foster T. S (2008). Towards an understanding of supply chain quality management, Original Research Article. Journal of Operations Management Volume 26, Issue 4, Pages 461-467.
Friedman, M. (1970).The Social Responsibility Of Business Is To Increase Its Profits. New York Times Magazine, September 13: 32-33, 122, 124, 126.
Fuller C.W and Vassie L.H (2002). Assessing the maturity and alignment of organisational cultures in partnership arrangements. Employee Relations Vol.24 No. 5, pp. 540-55.
Fynes, B., Voss, C., & Sea´n de B. (2005). The impact of supply chain relationship dynamics on manufacturing performance. International Journal of Operations & Production Management , Vol. 25 No. 1, pp. 6-19.
Gasparatos, A., El-Haram, M., & Horner, M. (2008). A critical review of reductionist approaches for assessing the progress towards sustainability. Environmental Impact Assessment Review, 28, 286–۳۱۱.
Geffen, C. and Rothenberg, S. (2000). Sustainable development across firm boundaries: the critical role of suppliers in environmental innovation. International Journal of Operations & Production Management, Vol. 20 No. 2, pp. 166-86.
Gidding, B., Hopwood, B ., & O’Brien, G. (2002). Environment Economy and Society: Fitting Them Together into Sustainable Development. wiley Inter-Science, Vol. 10. - pp. 187 - 196.

۲-۱۰-۳-۲ نظریه های مکتب معاصر انگیزش ۵۵
۳-۱۰-۳-۲ نظریه های کلان انگیزش ۵۶
۲-۴-۱پیشینه پژوهش در داخل کشور ۵۸
۲-۴-۲پیشینه پژوهش درسایر کشورها ۶۰
۲-۴-۳پیشینه بانک سپه ۶۲
۵-۲ جمع بندی ادبیات تحقیق و ارائه الگوی مفهومی ۶۶
خلاصه فصل دوم ۶۷
فصل سوم روش شناسی تحقیق ۶۸
مقدمه ۶۹
۱-۳روش تحقیق ۶۹
۲-۳جامعه آماری ۷۰
۳-۳ روش نمونه گیری ۷۰
۱-۳-۳ حجم نمونه ۷۰
۴-۳ ابزار سنجش ۷۱
۱-۴-۳ روش جمع آوری داده ها ۷۱
۲-۴-۳ پرسشنامه ۷۱
۵-۳ روایی و پایایی پرسشنامه ۷۲
۱-۵-۳ روایی پرسشنامه ۷۲
۲-۵-۳ پایایی پرسشنامه ۷۳
۳-۵-۳ مقیاسهای مورد استفاده ۷۴
۶-۳ روش تجزیه و تحلیل داده ها ۷۴
خلاصه فصل سوم ۷۵
فصل چهارم تجزیه و تحلیل داده ­ها ۷۷
مقدمه ۷۸
۱-۴ توصیف ویژگی های جمعیت شناختی اعضای نمونه ۷۸
۱-۱-۴ جنسیت ۷۹
۲-۱-۴ سطح تحصیلات ۸۰
۳-۱- ۴ سابقه خدمت ۸۱
۲-۴ آمار توصیفی متغیرها و ابعاد تحقیق ۸۲
۳-۴ آمار استنباطی ۸۳
۱-۳-۴ ضریب همبستگی بین متغیرهای پژوهش ۸۳
۲-۳-۴ تحلیل مدل اندازه گیری ۸۴
۳-۳-۴ روش حداقل مربعات جزئی ۸۸
۴-۴ فرضیات تحقیق ۹۰
تحلیل تکمیلی ۹۴
خلاصه فصل چهارم ۹۷
فصل پنجم نتیجه گیری و پیشنهادها ۹۸
مقدمه ۹۹
۱-۵ خلاصه مبانی پژوهش ۹۹
۲-۵ نتایج پژوهش ۱۰۰
۳-۵ بحث و نتیجه گیری ۱۰۱
۴-۵ محدودیت های پژوهش ۱۰۲
۵-۵ پیشنهادها بر اساس ادبیات ، مشاهدات محقق و نتایج پژوهش ۱۰۲
۶-۵ توصیه هایی برای پژوهش های آتی ۱۰۴

خلاصه فصل پنجم ۱۰۴

وظایف غیرتناوبی:
در هر یک از دو حالت فوق ممکن است این نکته بیان شود که هردو حالت هیچ ارزش خاصی برای اجراشدن وظایف بلافاصله بعداز آزاد شدن آن‌ ها و البته قبل از سررسیدشان قائل نشده‌اند. اما این نکته در وظایف غیرتناوبی صدق نمی‌کند. همان‌طور که از نام آن پیداست، وظایف غیرتناوبی فاقد مفاهیم تناوب (و گاهی سررسید) هستند، بنابراین این نوع وظایف می‌توانند در هر لحظه دلخواه وارد شوند. معمولا این نوع از وظایف برای رویدادهای بی‌درنگ نرم کاربرد دارند که معنای آن کمی متفاوت است؛ هدف آن‌ ها این است که در کوتاه‌ترین زمان ممکن به درخواست‌های رویدادهای خارجی پاسخ داده‌شود، در عین حال که قابلیت حضور وظایف تناوبی و پراکنده را در سیستم دارد.

۲-۴ سررسید
یک محیط بی‌درنگ احتیاجات زمانی سختی را تحمیل میکند که وظیفه را مجبور به اجرا‌شدن به موقع و با موفقیت می‌کند. این احتیاجات از طریق اختصاص یک سررسید به هر وظیفه تعریف می‌شود. سررسید یکی از مهم‌ترین مشخصه‌ های یک وظیفه بی‌درنگ است. سررسید D_i از یک وظیفه τ_i ، زمانی را مشخص می‌کند که وظیفه باید تا آن لحظه اجرایش به پایان برسد. بنابراین D_i سررسید یک وظیفه است که رفتار بی‌درنگ آن وظیفه را معین می‌کند.سررسیدها از دو نوع هستند:
سررسید متناظر^[۵۷] :
سررسید متناظر یک وظیفه به عبارتی بیشترین تاخیر قابل قبول برای پردازش و اجرای یک وظیفه است، یعنی مدت زمانی که یک وظیفه پس از شروع اجرای آن فرصت دارد تا اجرا شود.
سررسید مطلق^[۵۸] :
سررسید مطلق یک وظیفه لحظه‌ای است که وظیفه باید تا آن زمان اجرایش تمام شود. سررسید مطلق را با d_i نشان می‌دهیم و به صورت d_i =r_i+D_i تعریف می‌شود که در آن r_i زمان آزاد‌شدن وظیفه و D_i سررسید متناظر آن وظیفه می‌باشد.
مقایسه سررسید مطلق با سررسید متناظر را در شکل ۲-۳ مشاهده می‌کنید ]۱۰[ .
شکل ۲-۳ سررسید متناظر و سررسید مطلق یک وظیفه ]۱۰[
شکل ۳شکل ۲-۳ سررسید متناظر و سررسید مطلق یک وظیفه [۱۰]
همچنین سررسید یک وظیفه می‌تواند تابعی از دوره‌تناوب آن باشد ]۱۱[ . سه نوع مختلف دیگر از سررسیدها با توجه به وابستگی بین سررسید و دوره تناوب وجود دارند که عبارت انداز:
سررسید ضمنی^[۵۹] :
وظیفه‌ای دارای سررسید ضمنی است هرگاه سررسید متناظر آن با دوره تناوب آن برابر باشد. یک وظیفه τ_i با دوره تناوب T_i و سررسید D_i ، یک سررسید ضمنی است هرگاه T_i= D_i
سررسید محدود^[۶۰] :
وظیفه‌ای دارای سررسید محدود است هرگاه سررسید متناظر آن کوچکتر یا مساوی دوره تناوب آن باشد. یک وظیفه τ_i با دوره تناوب T_i و سررسید D_i ، یک سررسید محدود است هرگاه T_i ≥ D_i
سررسید دلخواه^[۶۱] :
در این حالت هیچ قید و بندی برای سررسید یک وظیفه وجود ندارد و سررسید آن می‌تواند کوچک‌تر، مساوی و یا بزرگتر از دوره تناوب آن وظیفه باشد، یعنی T_i ≥ D_iیا T_i < D_i
۲-۵ هسته پردازنده
از زمان اختراع اولین پردازنده چندهسته‌ای، به نظر می‌رسد که استفاده از اصطلاح هسته برای واحدهای پردازشی یک سیستم به جای اصطلاح پردازنده، معقول‌تر و منطقی‌تر باشد. وقتی یک وظیفه در حالت (مرحله) “درحال اجرا” قرار می‌گیرد، دستورات آن توسط هسته‌ای که این وظیفه روی آن زمانبندی شده، اجرا می‌شود. اگر چندین وظیفه در سیستم وجود داشته باشد، در هر لحظه از زمان فقط یک وظیفه می‌تواند از نظر فیزیکی روی یک هسته اجرا شود. ممکن است عملکرد سیستم طوری باشد که به اجرای همزمان چندین وظیفه در یک لحظه از زمان نیاز داشته‌باشیم. به عنوان مثال در یک واحد کنترل پیشرفته از یک موتور احتراقی، تزریق سوخت، کنترل‌شده و همزمان از طریق تشخیص داده‌های آن ارائه می‌شود ]۱۲[ .
با فرض داشتن فقط یک هسته، تنها راه اجرای دو وظیفه‌ای که به‌صورت همزمان وارد‌شده‌اند این است که بین اجرای این دو وظیفه سوئیچ^[۶۲] کنیم. بنابراین در این حالت اصطلاح همزمانی به مسئله موازی بودن اشاره می‌کند. از آنجا که ممکن است وظایف دارای سررسید باشند، زمانبند باید مراقب باشد تا عملیات سوئیچ در زمان قابل قبولی انجام شود. اگر در یک سیستم تعبیه‌شده، بیش از یک هسته داشته باشیم، وظایف می‌توانند به معنای واقعی به صورت موازی و همزمان اجرا شوند. به این سیستم‌ها سیستم‌های چندهسته‌ای می‌گویند. به طور کلی تعداد زیادی از وظیفه‌ها وجود دارند که می‌توانند روی چندین هسته در یک سیستم چندهسته‌ای به صورت همزمان و موازی اجرا شوند ]۱۲[ .
۲-۶ منابع^[۶۳]
برخلاف یک هسته، یک منبع دستورات یک وظیفه را اجرا نمی‌کند. به هر حال برای یک وظیفه، ضروری است که دارای حرکت باشد تا جریانی را بوجود بیاورد. نمونه‌هایی از منابع عبارت انداز حافظه، سمافور^[۶۴]، حسگر^[۶۵]، محرک^[۶۶]و…
هنگامی که دو یا چند وظیفه به یک منبع دسترسی داشته باشند، این منبع، منبع اشتراکی^[۶۷] نامیده‌ می‌شود و نیازمند توجه بخصوصی است. فرض کنید یک وظیفه نتیجه محاسباتش را روی یک محل از حافظه بنویسد و سپس توسط وظیفه دیگری قبضه بشود که این وظیفه، روی همان محل حافظه بازنویسی کند. حال وقتی که اولین وظیفه دوباره اجرایش از سر گرفته می‌شود، به همان بخش از حافظه مراجعه کرده تا از نتیجه محاسبات قبلی‌اش استفاده کند ولی مقادیر نادرستی را از حافظه بازخوانی می‌کند. این چنین شرایطی، حالت‌ نامعین^[۶۸] نامیده می‌شود ]۱۲[ .
بسته به حافظه زبان برنامه‌نویسی و یا معماری آن، اثرات ناشی از حالت نامعین، ممکن است کاملا نامشخص باشد. به همین دلیل در بیشتر موارد تحت هرشرایطی سعی می‌شود که از این حالت اجتناب شود. به همین دلیل، منابع اشتراکی توسط ساختارهایی مانند سمافورها محافظت می‌شوند و روی سیاست زمانبندی تاثیر می‌گذارند. در مثال بالا اگر وظیفه، حافظه‌اش را قفل کرده‌بود و یا یک سمافوری داشت تا از محل حافظه‌اش محافظت کند، دیگر زمانبند نمی‌توانست آن را قبضه کند و درنتیجه حالت نامعین بوجود نمی‌آمد. یک منبع اشتراکی همچنین می‌تواند شامل واحدهای مختلفی باشد، مانند یک واحد چاپگر که دارای چندین دستگاه چاپگر می‌باشد. در حالت‌هایی که تعداد وظایف از تعداد منابع کمتر است، دسترسی به منابع اشتراکی به این صورت مدیریت می‌شود که اطمینان حاصل شود که هرگز دو وظیفه به صورت همزمان از یک منبع استفاده نکنند]۱۲[ .
۲-۷ مفاهیم زمانبندی
یکی از هدف‌های اصلی سیستم‌های بی‌درنگ، زمانبندی است که از دو جنبه متفاوت می‌توان به آن نگاه کرد، یکی جنبه الگوریتمی و دیگری جنبه نرم‌افزار می‌باشد. دید الگوریتمی زمانبندی عبارت‌انداز تشخیص یک زمانبندی امکان‌پذیر^[۶۹] از طریق یک الگوریتم زمانبندی مناسب. اما زمانبندی از دید نرم‌افزار عبارت‌انداز اعمال تصمیمات محکم سیاست زمانبندی روی سیستم‌عامل و قرار دادن وظایف به حالت اجرا در زمان مناسب توسط یک زمانبند]۱۳[ .
یک مفهوم کلیدی که توسط زمانبند معرفی شده، بحث انحصاری بودن می‌باشد. قبضه کردن (به انحصار درآوردن) زمانی اتفاق می‌افتد که یک وظیفه درحال اجرا، توسط وقوع یک رخدادی، اجرایش متوقف و پردازنده به وظیفه دیگری اختصاص داده شود. به این عملیات اصطلاحاً سوئیچ‌کردن محتوای پردازنده^[۷۰] می‌گویند که عملیاتی زمانبر برای پردازنده محسوب می‌شود]۱۴[ . از دید الگوریتمی، مسئله زمانبندی شامل موارد زیر می‌باشد:
گرفتن یک مجموعه وظیفه τ شامل n وظیفه بی‌درنگ و همچنین مشخصه‌ های وابسته به آن‌ ها که در قسمت ۲-۳-۱ توضیح داده‌شد، زمانبندی کردن، که برای هرلحظه مشخص می‌کند که کدام وظیفه در بین آن‌هایی که آزاد شده‌اند، باید اجرا شود. یک زمانبند تحت شرایط زیر باید مطمئن باشد که همه وظایف، به‌موقع اجراشده و تمام شوند:
الف) یک وظیفه قبل از زمان ورودش زمانبندی نشده‌است.
ب) اولویت درمیان وظایف یکسان رعایت شده‌است.
۲-۷-۱ تعاریف مربوط به مبحث زمانبندی
زمانبند^[۷۱] :
یک زمانبند، یک بخش از سیستم عامل است که هدف اصلی آن این است که تعیین کند، کدام وظیفه، روی کدام هسته و در چه زمانی اجرا شود، حتی اگر هیچ سیستم عاملی هم وجود نداشته باشد ]۱۵[ . به عنوان مثال در یک سیستم بسیار ساده مانند لباس‌شویی، یک سیاست زمانبندی موردنیاز است تا به سیستم اجازه دهد که بیش از یک وظیفه را دربر داشته باشد.
قابلیت زمانبندی^[۷۲] :
یک مجموعه وظیفه τ، قابلیت زمانبندی HRT^[73] توسط الگوریتم A را دارد هرگاه A همیشه یک زمانبندی امکان‌پذیر را برای τ تولید کند. (هیچ‌کدام از وظایف با الگوریتم A ، سررسیدشان را ازدست ندهند)
یک مجموعه وظیفه τ، قابلیت زمانبندی ^[۷۴]SRT توسط الگوریتم A را دارد، هرگاه حداکثر تاخیر اجرای وظایف آن کران‌دار^[۷۵] باشد.
شدنی‌بودن^[۷۶] :
یک مجموعه وظیفه τ روی یک بستر، امکان‌پذیر و شدنی است اگر یک الگوریتم زمانبندی‌ وجود داشته باشد که تحت آن همه وظایف τ در سررسید خود به اتمام برسند.
کلاس شدنی‌بودن^[۷۷] :
یک مجموعه وظیفه τ تحت کلاس C از الگوریتم زمانبندی، شدنی است اگر بتواند توسط هر الگوریتم زمانبندی دیگری زمانبندی شود، به طوریکه آن الگوریتم نیز خود تحت کلاس C باشد.
بهینگی^[۷۸] :
الگوریتم A را با توجه به کلاس C بهینه گویند، هرگاه AϵC باشد و به طور صحیحی همه وظایف سیستم که تحت کلاس C شدنی هستند را زمانبندی کند. اگر کلاس C تعیین نشده‌باشد، آنگاه معمولا فرض بر شامل بودن همه‌ی الگوریتم‌های زمانبندی ممکن می‌شود.
کارایی زمانبندی:
چیزی که مکررا در آثار و نوشته‌های مختلف استفاده‌شده، بیان می‌کند که الگوریتم A₁ کارایی زمانبندی بهتری نسبت به الگوریتم A₂ دارد، این به معنای توانایی الگوریتم A₁ در زمانبندی‌کردن امکان‌پذیر مجموعه وظایف با عامل‌های بهره‌وری بالاتری نسبت به الگوریتم A₂ است.
۲-۸ سیستم های چندهسته‌ای
در طول سال‌های اخیر، محققان و طراحان سیستم‌های بی‌درنگ، مدل‌ها، نظریه‌ها و نرم‌افزار‌های زیادی را برای پوشش مسئله موازی سازی بین وظیفه‌ای^[۷۹] توسعه داده‌اند، که در آن بار کاری شامل مجموعه‌ای از وظایف مستقل متوالی است و در نتیجه افزایش تعداد هسته‌های پردازنده به سیستم ما اجازه می‌دهد تا کارهای بیشتری را اجرا کند ]۱۶[.
واژه چندپردازنده، ما را یادآور سیستم‌های رایانه‌ای می‌کند که قابلیت انجام محاسبات بیشتر از یک واحد محاسباتی برای اجرای پردازه‌های نرم‌افزاری را دارد. چندپردازنده‌ها مفهوم جدیدی نیستند، در واقع آن‌ ها از اوایل ده شصت در صنعت شناخته شده اند. اما سیستم‌های چندپردازنده در اوایل، مبتنی بر تراشه‌های فیزیکی چندگانه بودند که به یک گذرگاه^[۸۰] اتصال ویژه احتیاج داشتند، در نتیجه بسیار گران‌قیمت و پیچیده بودند. آخرین نسل از پردازنده‌های چندهسته‌ای برای رایانه‌های رومیزی^[۸۱] و سیستم‌های سرویس‌دهنده و سیستم‌های چندپردازنده روی تراشه (MPSoC)^[82] در سیستم‌های تعبیه شده، دچار تغییرات زیادی شده‌اند به طوری که واژه چندپردازنده را به یک واقعیت روزمره تبدیل کرده‌اند ]۱۷[ .
امروزه، چندپردازشی به وضوح به عنوان روش اصلی برای بهره‌گیری از سطح مجتمع‌سازی^[۸۳] بالای سیلیکون، درنظر گرفته‌شده است. این موضوع برای تقریبا هر مقیاس محاسباتی، از سیستم‌های چندهسته‌ای تعبیه‌شده و کم‌مصرف مانند تراشه‌های NVIDIA مشهور و ^[۸۴] TI-OMAP به کار رفته در لوازم الکترونیکی مصرفی، گرفته تا خوشه‌های محاسباتی^[۸۵] باکارایی بالا، مانند پردازنده ۴۸ هسته‌ای Intel SCC و یا پردازنده‌های گرافیکی قدرتمند خانواده NVIDIA Tesla (GPGPUs)^[86] ، به یک مدل مرجع تبدیل شده است. با این حال، در حالی که تراشه‌های چندهسته‌ای و چند پردازشی به طور کلی به عنوان استانداردی برای صنعت الکترونیک در سال‌های آینده تصدیق شده‌ هستند، اما هنوز معماری داخلی برخی پردازنده‌های چندهسته‌ای، رتبه‌دهی نشده‌اند و در حال حاضر طیف گسترده‌ای از گرایش‌های مختلف معماری این سیستم‌ها، بحث‌های فعال مطرح‌شده در هردو جامعه صنعتی و علمی هستند ]۱۸[ .

۴-۳-۹ نتایجبررسیاثریونهایمعدنی ۸۰
۴-۳-۱۰ نتایجمطالعاتسینتیکی ۸۲
۴-۳-۱۱ نتایجبررسیتخریبفوتوکاتالیزوریرنگرودامینBبااستفادهازروشتاگوچی ۸۵

۵-۱ نتایجکلیازآنچهدراینپروژهبررسیشد،بهشرحزیرخلاصهمیگردد: ۹۱
۵-۲ کارهایتحقیقاتیجنبی ۹۲
مراجع ۹۱
Abstract 105
فهرست تصاویر :
شکل ( ۱-۶) ساختارمعدنیمربوطبه (a) روتیل، (b) آناتاز، © بروکیت ۸
شکل (۱-۷) ساختارکریستالیمربوطبه (a) روتیل، (b) آناتاز، © بروکیت ۸
شکل (۱-۸) مکانیسمتبادلالکترونیبینالکترونوحفره ۹
شکل (۱-۹) ساختارششگوشهایZnO 10
شکل (۱-۱۰) مکانیسمفوتوکاتالیزوریباحضورنیمهرسانایZnO 15
شکل(۲-۱) نمودارانرژیجابلونسکی (فرآیندهایبرانگیختگیوآسایش) ]۲۶[ ۳۳
شکل(۲-۲) تغییرساختارالکترونینیمهرساناباافزایشتعدادساختارهایمونومری (N) ]30[ 34
شکل (۲-۳) مکانیسمفوتوکاتالیزوریبههمراهحوادثبازگشتبهحالتاولیهدریکنیمههادی]۲۷ و۳۰[ ۳۶
شکل (۲-۴) انرژیجدایشنواردربعضینیمهرساناهادرمحلولالکترولیتآبی]۲۷[ ۳۸
 ۳۹
شکل (۳-۱) شمایدستگاهفوتوشیمیاییبرایانجامواکنشهایفوتوکاتالیزوری ۴۹

بیناب) ۴-۱(طیفXRDمربوطبهفوتوکاتالیستZnO/C,N,S 60
بیناب) ۴-۲(طیفFE-SEMمربوطبهفوتوکاتالیست ZnO/C,N,S 61
بیناب) ۴-۳(طیفXPSمربوطبهفوتوکاتالیستZnO/C,N,S 62
بیناب) ۴-۴(طیفEDXمربوطبهفوتوکاتالیستZnO/C,N,S 63
شکل (۴-۲) طیفجذبیرنگرودامینBباغلظت mg/L 20درطولموج nm354 و ۵۴۹ ۶۴
شکل (۴-۳) منحنیاستانداردجذببرحسبغلظترنگرودامینBدرطولموج nm354 و۵۴۹ ۶۴
شکل (۴-۴) بررسیاثرکاتالیستهایمختلفدرتخریبرنگرودامینB. شرایطآزمایش ۶۶
شکل (۴-۵) بررسیاثرتابشنوررویتخریبرنگرودامینB. 67
شکل (۴-۶) بررسیاثراکسندههایمختلفرویتخریبرنگرودامینB . 68
برتخریبفوتوکاتالیزوریرنگرودامینB، ۷۰
برتخریبفوتوکاتالیزوریرنگرودامینB 71
شکل (۴-۹) بررسیاثرPHرویدرصدتخریبفوتوکاتالیزوریرنگرودامینB 73
شکل (۴-۱۰) بررسیاثرزمانتابشرویدرصدتخریبرنگرودامینBبدونحضوراکسنده، ۷۵
(شکل۴-۱۱) بررسیاثرزمانتابشرویدرصدتخریبرودامینBدرحضوراکسنده، ۷۶
شکل)۴-۱۲ (اثرحضورفوتوکاتالیزورZnO/C,N,S (غلظتآلایندهmg/L20) 77
شکل(۴-۱۳) اثرمقدارفوتوکاتالیزورZnOرویدرصدتخریبتخریبرنگرودامینBبعداز ۳۳۰ دقیقهتابش، ۷۸
شکل (۴-۱۴) بررسیاثرغلظتآلایندهرویدرصدتخریبرنگرودامینBنسبتبهزمان، ۷۹
شکل (۴-۱۵) تأثیرسرعتچرخشمگنترویدرصدتخریبرنگرودامینBبعداز ۳۳۰ دقیقهتابش، ۸۰
شکل (۴-۱۶) تأثیرحضورآنیونهارویدرصدتخریبرنگرودامینBبعداز ۳۳۰ دقیقهتابش، ۸۱
شکل (۴-۱۷) سرعتتخریبشبهدرجهصفرمازZnO/C,N,SدرتخریبرنگرودامینB، ۸۳
شکل (۴-۱۸) سرعتتخریبشبهدرجهاولازZnO/C,N,SدرتخریبرنگرودامینB، ۸۴
شکل (۴-۱۹) سرعتتخریبشبهدرجهدومازZnO/C,N,SدرتخریبرنگرودامینB، ۸۴
فهرست جداول :
جدول (۳-۱) پارامترهاوسطوحانتخابیرابهمانشانمیدهد. ۵۷
جدول (۳-۲) جدولطراحیشدهتوسطنرمافزارتاگوچی ۵۸
جدول (۴-۱) نتایجبدستآمدهازآزمایشهایطراحیشدهتوسطنرمافزارتاگوچی ۸۵
چکیده:
در سال های اخیر نانو ذرات نیمه رسانا با توجه به خواص الکتریکیو مکانیکی، که از اثرات محدود کوانتومی در مقایسه با مواد همتای آنها حاصل می شود، توجه زیادی را به خود جلب کرده اند. در میان نانو ذرات نیمه رسانا، نانو ذرات اکسید روی ZnO کارایی بالاتری دارند. برای دستیابی به فعالیت فتوکاتالیستی بالاتر، نافلز نیمه رسانای ZnO دوپل شده با C,N,S تهیه شد.
در این پایان نامه تخریب فتوکاتالیستی رنگدانه رودامینB با بهره گرفتن از نانو فتوکاتالیست ZnO/C,N,S سنتز شده بروش رسوبی در آزمایشگاه مورد بررسی قرار گرفت. زینک سولفات و تیواوره بعنوان ماده اولیه استفاده شد. تخریب فتوشیمیایی رنگ با بهره گرفتن از نانو فتوکاتالیست ZnO/C,N,S بوسیله ی بازبینی تغییرات غلظت ماده با بهره گرفتن از تکنیک اسپکتروفتومتری UV بر حسب زمان تابش مورد بررسی قرار گرفت. شکل، ساختار و خواص نوری این فتوکاتالیست بوسیله XRD، XPS، EDX و عکس FE-SEM مشخص شد.

فرض کنید نشان دهنده مقدار مشاهده شده آماره باشد. با توجه به اینکه
را می­توان به صورت زیر نوشت:
بنابراین مقدار مشاهده شده آماره به پارامتر مجهول بستگی ندارد.

با توجه به اینکه توزیع آماره به پارامتر مجهول بستگی ندارد، تابعی ثابت و در نتیجه غیر نزولی نسبت به است.
در نتیجه p- مقدار تعمیم یافته به صورت زیر تعریف می­ شود:
(۳-۲-۴)
بنابراین براساس آزمون GV فرض برابری بردارهای میانگین رد می­ شود اگر p- مقدار رابطه (۳-۲-۴) کمتر از سطح معنی داری باشد. نکته مهم و قابل توجه در رابطه با آزمون GV این است که آماره پایا نیست.
برای روشن شدن موضوع فرض کنید بردارهای تصادفی به تبدیل شوند. در این صورت
و
در نتیجه
از طرفی
.
بنابراین است. همچنین با توجه به اینکه
می­باشد. در نتیجه آماره در مخرج پایا نیست و به همین دلیل آماره پایا نمی ­باشد.

۳-۳- آزمون بوت استراپ پارامتری ( Parametric Bootstrap Test )

در این بخش به معرفی سومین آزمون تقریبی برای فرض برابری بردارهای میانگین زمانیکه ماتریس­های کوواریانس مجهول هستند، می­پردازیم و در نهایت توزیع تقریبی آماره آزمون را زمانیکه دوجامعه داریم به دست می­آوریم.

۳-۳-۱- آزمون بوت استراپ پارامتری

آزمون بوت استراپ پارامتری که به اختصار با نماد PB نمایش می­دهیم، شامل نمونه گیری از مدل­های برآورد شده است. بدین صورت که نمونه ­ای از یک توزیع با پارامتر مجهول را در نظر می­گیریم و پارامتر مجهول مورد علاقه را با توجه به نمونه تصادفی برآورد و سپس آن برآورد را جایگزین پارامتر مجهول کرده و نمونه ­ای دیگر از مدل برآورد شده تولید می­کنیم. (Efron, 1993) از این گونه نمونه­ها برای تقریب زدن توزیع آماره آزمون تحت فرض استفاده می­ شود.
براساس مطالب گفته شده در فصل اول تحت فرض ، ها میانگین یکسان دارند. همچنین آماره معرفی شده در رابطه ( ۱-۳-۴ ) نسبت به پارامتر مکان پایا است زیرا در صورت تبدیل به داریم:
بنابراین و در نتیجه است. همچنین
در نتیجه
.
بنابراین بدون کم شدن از کلیت مسئله می­توان میانگین مشترک تحت فرض صفر را بردار صفر در نظر گرفت و توزیع آماره را تحت فرض صفر یافت.
در نتیجه براساس فصل اول توزیع و توزیع دارند.
با توجه به اینکه است و همچنین با بهره گرفتن از روش بوت استراپ پارامتری، توزیع و توزیع دارند به گونه ­ای که مقادیر مشاهده شده هستند.
بنابراین کمیت محوری بوت استراپ پارامتری به صورت زیر تعریف می­ شود:
(۳-۳-۱)
به گونه ­ای که
(۳-۳-۲)
و یا به صورت معادل
(۳-۳-۳)
برای مقدار مشاهده شده از آماره در رابطه ( ۱-۳-۴ )، p- مقدار بوت استراپ پارامتری به صورت زیر تعریف می­ شود:
(۳-۳-۴)
بنابراین براساس آزمون PB فرض برابری بردارهای میانگین رد می­ شود اگر p- مقدار فوق از سطح معنی داری کمتر باشد.

۳-۳-۲- تجزیه چولسکی ( Cholesky Factor )

اگر یک ماتریس متقارن و معین نامنفی باشد، آنگاه را می­توان به صورت تجزیه کرد به گونه ­ای که ماتریس ریشه یا ضریب ماتریس نامیده می­ شود. دو نوع تجزیه ماتریس عبارت است از:
تجزیه طیفی
تجزیه چولسکی
در این قسمت به معرفی تجزیه چولسکی می­پردازیم و در نهایت با ارائه یک مثال این قسمت را به اتمام می­رسانیم.
فرض کنید یک ماتریس متقارن حقیقی مقدار و معین مثبت باشد. با بهره گرفتن از الگوریتم زیر مؤلفه­ های ماتریس را به دست می­آوریم:
.
در این صورت با بهره گرفتن از الگوریتم فوق یک ماتریس پایین مثلثی منحصر به فرد به دست می­آوریم. ( Gentle, 1998 )
مثال ۳-۱: ماتریس را به صورت در نظر بگیرید. تجزیه چولسکی ماتریس به صورت زیر می­باشد:
بنابراین ماتریس به صورت زیر می­باشد:
.

جذر میانگین مجذور خطای تقریب (RMSEA)

۰۵/۰

همان‌گونه که در جدول ۴-۲۴ مشاهده می‌شود، مقدار شاخص نیکویی برازش مجذور کای برابر با درجه آزادی ۳ و در سطح معناداری ۰۵/۰ می‌باشد که مقدار مناسبی است. سایر ویژگی‌های نیکویی برازش مدل اصلاح شده‌ نیز که در جدول ۴-۲۴ ارائه شده است، دارای مقدار مناسبی بوده و در واقع می‌توان بیان داشت که مدل اصلاح شده‌ برازنده‌ی داده‌ها است و در نتیجه فرضیه‌ی مربوط به مدل اصلاح شده‌ به این صورت که ایمان مذهبی بر سلامت روان، با میانجی‌گری شادکامی تأثیر دارد، تأیید می‌شود.
۴-۶- بررسی روابط غیرمستقیم با بهره گرفتن از رویکرد گام‌های علّی
در پژوهش حاضر، برای آزمون روابط میانجی متغیرهای پژوهش، از روش بارون و کنی، با بررسی الگوهای رگرسیونی آزموده شدند. همچنین، از آزمون سوبل نیز برای تعیین معناداری مسیرهای غیرمستقیم استفاده شد.

ایمان مذهبی از طریق شادکامی بر سلامت روان تأثیر دارد.
نمودار ۴-۳ رابطه­ بین ایمان مذهبی و سلامت روان، از طریق شادکامی را نشان می­دهد.
شادکامی
سلامت روان
ایمان مذهبی
نمودار ۴-۳ رابطه­ میانجی ایمان مذهبی و سلامت روان از طریق شادکامی
با توجه به جدول ۴-۹ زمانی که ایمان مذهبی به عنوان پیش‌بین سلامت روان در نظر گرفته می‌شود، ضریب مسیر ایمان مذهبی به سلامت روان معنی‌دار است (۲۹/۰= β، ۰۰۰۱/۰= ρ). جدول ۴-۲۵- ضرایب همبستگی ساده بین سه متغیر ایمان مذهبی، شادکامی و سلامت روان را برای بررسی شرایط بارون و کنی نشان می‌دهد.
جدول۴-۲۵٫ ضرایب همبستگی ساده بین سه ایمان مذهبی، شادکامی و سلامت روان

متغیر

ایمان مذهبی

شادکامی

سلامت روان

ایمان مذهبی

۱

شادکامی

۵۴/۰**

۱

سلامت روان

۲۸/۰**

۳۷/۰**

۱

**p≤۰۱/۰
نتایج مندرج در جدول ۴-۲۵ نشان می‌دهد که روابط ساده بین متغیرها در سطح مطلوبی معنی‌دار است. بنابراین، در گام بعدی شادکامی به عنوان متغیر پیش­بین سلامت روان وارد رگرسیون شد.

• ترس از شوروی

پس از پایان جنگ جهانی دوم و شروع جنگ سرد، کشور‌های اروپایی از جانب شوروی سابق احساس نا امنی می‌کردند. تهدید شوروی، در حقیقت خطر ایجاد یک دشمن مشترک را به‌وجود آورد که باعث همکاری نظامی‌و امنیتی این کشور‌ها در چارچوب ناتو با مشارکت ایالات‌متحده‌آمریکا از یک طرف و اتحادیه اروپای غربی از طرف دیگر شد.
علت استقبال اروپا از انعقاد پیمان امنیتی با مشارکت ایالات متحده این بود که اروپاییان بعد از جنگ جهانی دوم دریافته بودند که دیگر توانایی حفظ امنیت خودرا بدون یاری ایالات‌متحده‌آمریکا در مقابل اتحاد جماهیر شوروی ندارند. فرانسه که درهندوچین گرفتار جنگ مستعمراتی شده بود بدون کمک ایالات متحده نمی‌توانست خود را از این برزخ نجات دهد هم‌چنین اقتصاد بریتانیا در اثر جنگ فرسوده شده بود ودولت هنوز توانایی بازسازی آن رانیافته بود.
بعد از فروپاشی شوروی، گمان می‌رفت جامعه اروپایی می‌تواند از وابستگی امنیتی و نظامی‌خود به آمریکا کم کند. فراتر از این، بعد از جنگ سرد تعهدات دفاعی آمریکا نسبت به‌اروپای غربی کاهش یافت. شک و تردید‌ها نسبت به‌تعهدات آمریکا به‌اروپا لزوم توجه بیشتر اروپایی‌ها و تلاش آن‌ ها در زمینه سیاست خارجی و امنیتی را آشکار کرد. پایان نظام دوقطبی هم‌چنین باعث عقب نشینی نیروهای شوروی از اروپا شد. به‌طور کلی با از بین رفتن نظم دوقطبی یک خلا قدرت در اروپا به‌وجود آمد که جامعه اقتصادی اروپا باید آن را پر می‌کرد. این امر به‌نوبه‌خود نیازمند یک سیاست خارجی وامنیتی مشترک اروپایی بود. روند تحولات اروپای شرقی در سال‌های بعد به‌ خصوص بحران بالکان وبروز جنگ‌های جدید قومی‌در جمهوری‌های تازه تأسیس شوروی سابق نشان داد که با وجود برطرف شدن تهدید شوروی وقوع جنگ‌های جدید می‌تواند ثبات و امنیت اروپا را به‌مخاطره بیندازد. بدین خاطر وابستگی امنیتی به آمریکا باعث شد در سایر حوزه‌ها و مناطق از جمله خاورمیانه نیز توان رقابت با آمریکا را از کف بدهند.

• یک‌جانبه‌گرائی آمریکا

دو عنصر در سند استراتژی امنیت ملی آمریکا جایگاه ویژه‌ای دارند:

• یک‌جانبه‌گرایی ۲. عملیات پیش‌دستانه

بعد از فروپاشی دیوار برلین، سیاستمداران آمریکا مجدانه در پی یک‌جانبه‌گرایی نظامی آمریکا بوده اند. در مقاله «لحظه تک قطبی» که در سال ۱۹۹۱ توسط چارلز کراتها مر از سران نومحافظه کاری نوشته شده از مداخلات نظامی ‌یک‌جانبه ‌به‌وسیله آنچه وی تنها ابرقدرت می‌نامید، تمجید به‌عمل آورده بود.
یکی ازفاکتورهای یک‌جانبه‌گرائی، داشتن کنترل بر انرژی کمیاب است، تا ازطریق آن نه تنها منطقه خزر وخلیج فارس را در کنترل خود داشته باشد، بلکه توسط این رویه سایر قدرتهای رقیب ازجمله:چین، روسیه، واتحادیه اروپا را نیز تحت کنترل خود در آورد.
بنابراین رفتار و عملکرد آمریکا پس از فروپاشی شوروی و بخصوص بعد از ۱۱ سپتامبر را می‌توان مبتنی بر یک‌جانبه‌گرایی خواند هر چند که سعی دارد استفاده ابزاری از چندجانبه‌گرایی بکند نمونه بارز آن را می‌شد در مورد حمله به‌ عراق و حتی عملکرد آمریکا را در قبال کره شمالی مشاهده کرد. هدف آشکار موضع آمریکا از این‌که اعلام می‌داشت مسئله کره شمالی مربوط به‌جامعه بین المللی است، این بود که دیگران را وادار می‌کرد تا روی دشمن (کره شمالی) فشار آورند پس به‌دنبال سیاستهای یک‌جانبه‌گرائی آمریکا، اتحادیه اروپا عملا از معادلات منطقه خاورمیانه دور افتاده‌است.

فرضیه‌ها:
برمبنای این سه متغیر و با توجه به ‌توضیحاتی که در مورد هر یک از آن‌ ها داده شد، می‌توان در سه فرضیه، علت ضعف نفوذ اروپا در خاورمیانه را ارائه کرد که در این بررسی دو فرضیه نخستین را که براساس متغیرهای موجود ارائه می‌شود به‌عنوان فرضیه‌های جانشین رقیب درنظر می‌گیریم وفرضیه سوم را که براساس متغیر سوم تنظیم شده، به‌عنوان فرضیه اصلی مدنظر قرار خواهیم داد.
۱- عدم یکپارچکی و ایجاد شکاف بین کشورهای عضو اتحادیه اروپا باعث تضعیف حضور و نفوذ آن‌ ها در خاورمیانه شد.
۲- پس از جنگ جهانی دوم توان نظامی‌اروپا تحلیل رفت و ترس از تهدیدات بلوک شرق، منجر به‌وابستگی اروپا به آمریکا در زمینه‌های متعدد به‌ خصوص در زمینه امنیتی شد، پس از فروپاشی شوروی و به‌دنبال آن بحران بالکان بار دیگر نشان داد بدون آمریکا، اتحادیه اروپا قادر به‌کنترل بحران نخواهد بود. همین طرز تفکر باعث شد اروپا حداقل در زمینه نظامی ‌و اقتصادی به‌منافع آمریکا در خاورمیانه بیش از حد خلل وارد نسازد.
۳- یک‌جانبه‌گرائی آمریکا باعث شده نه تنها اروپا، بلکه سایر قدرتهای درجه دوم نیز، قدرت بلامنازع آمریکا را بپذیرند. در سایه این تفکر حاکم، اتحادیه اروپا علی رغم میل خود نتوانسته به‌نفوذ قبلی خویش در خاورمیانه دست یابد.
روش آزمون فرضیه‌ها:
در پژوهش فوق، سه فرضیه نسبت به‌دلایل تضعیف موقعیت اتحادیه اروپا درنظر گرفته شده اند که باید به‌شکل جداگانه مورد بررسی و آزمون قرار گیرند. اما به‌علت محدودیت‌های موجود ناگزیر در بررسی و آزمون فرضیه‌های جانشین رقیب از موارد گواه که شباهت کافی با مورد آزمون‌ها داشته باشند استفاده خواهیم کرد تا دریابیم آیا متغیرهای مزبور در هر یک از این فرضیه‌ها در توضیح رفتار آمریکا نسبت به ‌ایران نقش اصلی داشته اند یا خیر. طبعاً آزمون فرضیه‌های جانشین رقیب از این جهت اهمیت دارد که در صورت ابطال آن‌ ها به‌نوعی به‌افزایش امکان اثبات فرضیه اصلی ما کمک خواهد شد و در مقابل، اثبات یکی از آن‌ ها می‌تواند موجب ابطال فرضیه اصلی ما باشد.
برای ابطال فرضیه جایگزین نخست، یعنی ایجاد شکاف در اتحادیه اروپا باعث تضعیف آن در خاورمیانه شده‌است، مورد اتحادیه اروپا را در سایر زمینه‌های همکاری بررسی می‌کنیم و نشان می‌دهیم که مثلا شکاف موجود چرا در زمینه‌های اقتصادی و فرهنگی باعث تضعیف و واگرائی نشد به‌طوری‌که پول مشترک اروپا و بحث مهاجرت، یکی از نمادهای قدرت و یک‌پارچگی اتحادیه محسوب می‌شود.
در فرضیه دوم، این موضوع که ترس از تهدیدات شوروی منجر به‌وابستگی اروپا به آمریکا شد و در پی این واهمه اروپا نتوانست در خاورمیانه نفوذ خود را حفظ کند، مورد بررسی قرار می‌گیرد.
برای ابطال این فرضیه اینطور می‌توان استدلال کرد که اگر ترس از شوروی باعث وابستگی اروپا به آمریکا شد و در پی آن موقعیت اروپا در خاورمیانه تضعیف شد، چرا این وابستگی در زمینه اقتصادی و فرهنگی موقعیت اتحادیه را با خطر مواجه نساخت.
برای آزمون فرضیه اصلی به‌شیوه مثبت عمل خواهیم کرد و با توجه به‌شاخص‌های مرتبط با متغیرهای تشکیل دهنده مفهوم یک‌جانبه‌گرائی و با جمع آوری داده‌های مربوطه، می‌کوشیم رابطه آن و سیاست خارجی آمریکا را نسبت به‌اتحادیه اروپا نشان دهیم.
در پاسخ به‌سوال اصلی نوشته فوق، فرضیه اصلی ما این است که:
یک‌جانبه‌گرائی آمریکا
تغییر سیاست اتحادیه اروپا در خاورمیانه
برای این‌که به‌درک صحیحی ازیک‌جانبه‌گرائی دست پیدا کنیم لازم است مفهوم یک‌جانبه‌گرائی را توضیح دهیم. بدین گونه «یکجانبه‌گرایی یعنی اتکا به‌خود در جهت تأمین اهداف سیاست خارجی که مستلزم قدرت زیاد، قدرت عبور از نهادها و سازمان‌های بین المللی.»
یکجانبهگرایی را میتوان در اقدامات آمریکا با اتکاء به‌تداوم حاکمیت قدرت و زور و بودجههای کلان تسلیحاتی مشاهده کرد. اعزام و استقرار نیروهای نظامی آمریکا در آسیا و آفریقا، ممانعت از رسیدن کشورهای مخالف آمریکا به‌سلاحهای کشتار جمعی، جنگ پیشگیرانه را برای ضربات کوبنده به‌کشورهایی مثل عراق و گسترش ارزشهای آمریکایی به‌کل جهان به‌عنوان سیاستهای یک جانبه آمریکا قلمداد میشود.
شاخصهای عامی‌که معمولا در مورد یکجانبهگرایی در نظر گرفته میشود عبارتند از: استفاده یک جانبه‌از زور، نادیده گرفتن قوانین بین المللی، عدم توجه به‌نهادهای چند جانبه،
کلید واژه‌های موجود در بحث حاضر عبارتند از:
سیاست خارجی، سیاست‌های دفاعی–امنیتی، یکجانبه‌گرایی، اتحادیه اروپا، خاورمیانه
با توجه به‌مباحث فوق برخی از شاخص‌ها با توجه به‌اهمیت آن‌ ها تعریف می‌گردند.
۱- سیاست خارجی:
به‌مجموعه اقدامات و کنش‌های متقابل واحد‌های حکومتی ونیز نهادهای غیردولتی روابط خارجی اطلاق می‌شود. این مفهوم تفاوتی که با سیاست خارجی دارد این است که در مطالعه سیاست خارجی به‌طور عمده روابط واحدهای رسمی‌حکومتی با

همان‌طور که قبلاً عنوان شد به دلیل هزینه‌های زیاد در سرمایه‌گذاری‌های بندری و دریایی از جمله ساخت کشتی و با توجه به نقش فعال کشتی‌های باربری و مسافربری در رونق حمل‌ونقل دریایی و درنهایت، پیشرفت اقتصاد و بازرگانی، مالک کشتی می‌تواند قبل از ساخت کشتی، اقدام به اخذ وام نماید تا بتواند از عهده‌ی مخارج ساخت کشتی برآید. این کارکرد رهن یکی از مهم‌ترین کارکردهای آن به شمار می‌رود؛ چرا که مالی که هنوز موجود نشده، رهینه قرار می‌گیرد و یکی از نقاط ممتاز قانون دریایی به شمار می‌رود.
این اقدام، منحصراً از سوی مالک صورت می‌گیرد که می‌تواند یک شخص حقوقی باشد یا شخص حقیقی. در صورت وجود شرکت، شرکاء و سهامداران کشتی^[48] نیز علی‌رغم سکوت قانون دریایی از این اختیار برخوردارند؛ زیرا، با توجه به قواعد عام به نظر می‌رسد که به‌رهن‌گذاشتن کشتی متعلق به چند مالک، مشکلی نداشته باشد. در چنین حالتی، اگر نظر شرکاء بر این قرار گیرد که کشتی به رهن گذاشته شود، شرکای حقیقی یا حقوقی به شرط مالکیت قانونی تمام یا قسمتی از کشتی می‌توانند به انعقاد عقد رهن اقدام کنند. در این صورت، برای هریک از شرکاء یا سهامداران کشتی که به این ترتیب عقد رهن منعقد می‌کنند، باید سند رهن مجزا و مستقل و برابر با میزان مالکیتشان صادر شود.^[49]

بند دوم: تحصیل اعتبار از سوی مالک برای تأمین مخارج جاری کشتی
ابتدائاً باید متذکر شد که منظور از مخارج یومیه و جاری کشتی، همان هزینه‌هایی است که در هر سفر دریایی به‌طور معمول وجود دارد. از جمله دستمزد کارکنان و خدمه و نمایندگان کشتی، هزینه‌های سوخت و تأمین آذوقه. مالکین کشتی در هر سفر دریایی ناگزیرند این مخارج و هزینه‌ها را تأمین نمایند که با توجه به طولانی بودن سفرهای دریایی طبعاً هزینه‌ها ممکن است گزاف باشد و مالک از عهده آن برنیاید؛ لذا، معاملات تضمینی یا رهن کشتی سهل‌ترین و قدیمی‌ترین روشی است که با هدف تقویت توان مالی تدارک‌کننده‌ی کشتی همواره از آن استفاده شده است.
آنچه توجه‌بر‌انگیز به نظر می‌رسد، فلسفه‌ وجود این موضوع است. درواقع، باید دید به چه دلیل قانون‌گذار چنین رهنی را رهن دریایی فرض کرده است و مشمول قواعد عقد رهن مدنی ندانسته است. رهن‌دادن کشتی به‌وسیله‌ی مالکِ آن جهت تحصیل اعتبار برای پرداخت مخارج یومیه و جاری، موضوعی بسیار منطقی به نظر می‌رسد؛ زیرا، با توجه به اهمیت کشتی در مراودات تجاری بین‌المللی باید روشی درپیش گرفت که کشتی به هیچ وجه و در هیچ شرایطی به دلیل عدم امکان پرداخت مخارج آن از حرکت بازنایستد. به همین دلیل، باید پرداخت وام را تحت مقررات تجاری درآورد تا اعطاکنندگان وام بتوانند با اطمینان کامل از نحوه‌ی بازپرداخت آن در چنین شرایطی مانع از توقف کار کشتی شوند.
بند سوم: تحصیل اعتبار به‌وسیله‌ی فرمانده منحصراً برای تعقیب سفر دریایی
لازم است برای روشن‌شدن مطلب ابتدا تعریفی از فرمانده ارائه دهیم. در قانون دریایی و کنوانسیون‌های موجود در زمینه حمل‌و‌نقل دریایی تعریفی از فرمانده به عمل نیامده است و صرفاً به وظایف و مسئولیت‌های وی پرداخته شده است. اما، به‌طور کلی می‌توان این‌گونه فرمانده را تعریف کرد: «فرمانده‌ی کشتی بالاترین مقام تصمیم‌گیرنده در کشتی است. وی نه‌تنها مسولیت حفظ و اداره کشتی در سفر دریایی را بر عهده دارد، بلکه نماینده‌ی مالک کشتی در دریافت کالا و تحویل آن به ارسال‌کننده محسوب می‌شود. همچنین، فرمانده‌ی کشتی در برخی موارد، نماینده‌ی صاحب کالا محسوب می‌شود.»^[50]
متصدی حمل‌و‌نقل مالک یا مستاجر کشتی است، نه فرمانده‌ی کشتی. انتخاب فرمانده‌ی کشتی اصولاً بر عهده‌ی مالک است، مگر این که کشتی به صورت در‌بست اجاره داده شود که انتخاب بر عهده‌‌ی مستاجر قرار می‌گیرد.
فرمانده مسئولیت و اختیارات متفاوتی دارد که آنچه اکنون از آن بحث می‌شود، اختیار در رهن دریایی است که به آن می‌پردازیم.
موضوعی که قانون دریایی به‌صراحت پذیرفته است؛ وثیقه‌دادن کشتی توسط فرمانده‌ی کشتی است. ماده‌ی 89 قانون دریایی درمورد وثیقه‌دادن کشتی، بار و کرایه‌ی باربری در مواقع اضطراری و فوری تدوین شده است که توسط فرمانده امکان‌پذیر است. این ماده مقرر داشته است که اگر ضمن سفر دریایی شرایطی پیش بیاید که امکان دسترسی به مالک نباشد و وی نتواند وجوه مورد نیاز برای تعقیب و تکمیل سفر دریایی را تامین نماید، فرمانده به‌عنوان نماینده‌ی مالک و امین صاحب کالا، اقدام به اخذ وام می‌کند.
از ظاهر ماده‌ی 89 قانون دریایی این چنین برداشت می‌شود که نوعی درجه‌بندی در رهن وجود دارد. به این معنا که فرمانده در شرایط اضطراری ابتدا باید از مالک کسب تکلیف کند و در صورتی که امکان دسترسی به مالک وجود نداشت یا مالک وجوه لازم را در اختیار فرمانده قرار نداد، وی می‌تواند در درجه‌ی اول، کشتی یا کرایه‌ی باربری را به رهن گذارد تا مایحتاج ضروری برای ادامه‌ی سفر کشتی را فراهم کند و در غیر این صورت، در درجه‌ی بعد می‌تواند بار کشتی را به رهن بگذارد و در نهایت، حق فروش کشتی را خواهد داشت.
هرچند که امروزه با تسهیلات جدید ارتباطی، اقدام فرمانده در مقام نماینده‌ی تام الاختیار مالک در بنادر خارجی برای انعقاد قراردادها، چندان متداول نیست و مالکان در اکثر بنادر مهم خارجی نماینده خاص خود را دارندکه طبق دستورالعمل‌های ابلاغی از جانب آن‌ ها، همه‌ی امور تجاری مرتبط با کشتی و هماهنگی‌های لازم را انجام می‌دهند. اما، به‌طور کلی استفاده از این اختیار توسط فرمانده متروک نمانده و هنوز از آن استفاده می‌شود.^[51]به همین جهت، در قانون دریایی نیز منعکس گردیده است.
این قسم از کاربرد رهن شامل تأمین هزینه‌های جاری و معمول کشتی نخواهد بود؛ چرا که تأمین هزینه‌های جاری و معمول با اخذ وام و رهن‌دادن کشتی تنها از وظایف مالک کشتی است. درواقع، فرمانده بابت مخارج فوق‌العاده کشتی از جمله هزینه‌های فوری تعمیر کشتی، دستمزدها و هر عاملی که عقلاً و عرفاً برای رفع و جلوگیری از مخاطرات دریایی لازم باشد، حق به رهن‌دادن آن را دارد و بابت هزینه‌های جاری و معمول کشتی، فقط صاحب آن حق دارد اقدام به اخذ وام نماید.^[52]
بنابراین، می‌توان گفت درمواقع اضطراری، فرمانده می‌تواند به‌عنوان نماینده‌ی صاحبان کالا و صاحب کشتی اقدامات لازم جهت حفظ کالا یا کاهش خسارات وارده انجام دهد. ماده‌ی 100 قانون دریایی درخصوص وظیفه‌ی فرمانده در نجات کشتی به‌طور عام بیان داشته که در پیش‌آمدهای غیرمترقبه، فرمانده موظف است تا آخرین لحظه‌ای که امید باقی است، در نجات کشتی، بار و کارکنان، نهایت اهتمام را مبذول دارد.
به عبارت دیگر، این عمل از جانب فرمانده زمانی لازم می‌شود که در جهت منافع کل افراد ذی‌نفع در آن سفر دریایی، به نظر یک فرد معقول و محتاط، می‌بایست انجام گیرد.
این اختیار فرمانده از ضرورت امور ناشی می‌شود: از تعهد مالک کشتی و فرمانده‌ی آن برای حمل کالا از یک کشور به کشور دیگر و از اجتناب‌نا‌پذیر بودن اینکه برحسب طبیعت امور، کشتی و محموله‌ی آن ممکن است گاهی در یک بندر خارجی باشند که فرمانده در آنجا امکانات ندارد و در موردی که مالک کشتی به علت ناشناخته‌بودن، اعتباری نداردکه در این حال، برای ایمنی همه‌ی افرادی که ذی‌نفعند و برای انجام هدف نهایی این سفر باید فرمانده اختیار داشته باشد تا نه تنها کشتی، بلکه کالا را هم به رهن بگذارد.
با همه‌ی توضیحات فوق، به‌طور خلاصه باید گفت هدف از رهن‌گذاردن کشتی و کالا به‌وسیله‌ی فرمانده، تکمیل و ادامه‌ی سفر دریایی است و اگر طبق ماده‌ی 107 قانون دریایی، کشتی و بار آن تلف شود و به مقصد نرسد، وام‌دهنده حتی اصل طلب خود را از دست می‌دهد.^[53]به این صورت، این کاربرد رهن به نفع مرتهنین و صاحب بار نیز خواهد بود.
توضیح اینکه در مواردی که فرمانده قانوناً مجاز به رهن‌دادن کشتی شده است، محدودیت‌های زیادی نیز از سوی قانون‌گذار اعمال شده تا فرمانده‌ی کشتی از موقعیتی که در اختیارش قرار گرفته است، سوءاستفاده نکند. به‌عنوان نمونه می‌توان به ماده‌ی ۹۴ قانون دریایی اشاره نمود. این ماده مقرر داشته است که اگر فرمانده‌، کشتی یا اموال و کالا را بدون علت موجه به رهن گذارد، همچنین اگر صورت مخارج کشتی را بر خلاف واقع تنظیم نماید یا شرایط ماده ۸۹ را رعایت نکند، شخصاً مسئول خسارات وارده خواهد بود.
گفتار سوم: اقسام رهن دریایی
با دقت نظر در مواد قانون دریایی و از جمله ماده‌ی 89 می‌توان دریافت که قانون‌گذار دریایی در مبحث رهن، اقسامی قائل شده است. دلیل این تصریح آن است که علی‌رغم وجود اصول مشترک در آن‌ ها، ویژگی‌های متفاوتی با یکدیگر دارند. اقسام رهن دریایی اصولاً این‌گونه نام برده می‌شود: رهن کشتی، رهن کرایه‌ی باربری و رهن بارکشتی. بررسی هریک از این اقسام به فهم واضح‌تر نهاد رهن دریایی کمک خواهد نمود.
بند اول: رهن کشتی
بدون تردید، مهم‌ترین موضوع قانون دریایی، کشتی و سفر دریایی است. لیکن، در حقوق دریایی ما ضابطه‌ای روشن در تشخیص کشتی از سایر واحدهای شناور وجود ندارد و کلمه‌ی «کشتی» به کرات در قانون دریایی به کار رفته است، بدون آنکه مختصات آن عنوان شود. به‌طور مثال، می‌توان به ماده‌ی 52 (شق 4) و 111 (شق د) اشاره کرد که به تعریف کشتی به‌طور ناقص پرداخته‌اند.
همچنین تعاریف ارائه شده ناظر به موارد خاص است و به هیچ عنوان نمی‌توان آن‌ ها را به همه‌ی موارد تعمیم داد.
باید یادآور شد که تعریف کشتی و نتیجتاً تمییز آن از سایر واحدهای شناور، صرفاً جنبه‌ی تئوری ندارد و بر آن آثار بسیار مهمی مترتب است. به‌طور مثال، چون رهن کشتی از اقسام عقد رهن دریایی است، فقط شناورهایی که عنوان «کشتی» بر آن‌ ها اطلاق می‌شود، مشمول رهن کشتی خواهند بود^[54] و حتی کشتی باید کاربرد یک کشتی دریاپیما را داشته باشد وگرنه شامل قواعد مربوط به رهن نخواهد شد. به‌عنوان مثال، کشتی‌ای که به علت عدم تجهیز به صورت هتل درآمده، هیچ‌گاه شامل قواعد رهن نخواهد بود.
بنا به مطالب فوق، ابتدائاً به بررسی تعاریف قانون دریایی از کشتی و نقاط ضعف و قوت آن و تعاریف منابع حقوقی دیگر کشورها از کشتی خواهیم پرداخت و سپس، به بررسی انواع رهن کشتی می‌پردازیم.
الف. تعریف کشتی
همان‌طور که گفته شد، در بند 4 از ماده‌ی 52 قانون دریایی کشتی این‌چنین تعریف شده: «کشتی به‌وسیله‌ای اطلاق می‌شود که برای حمل بار در دریا به کار می‌رود». بی‌تردید این تعریف برای دستیابی به اهداف مربوط به باربری دریایی مناسب و مفید است. اما، جامعیت لازم را برای تمام فصول و مباحث قانون دریایی ندارد. اغلب حقوق‌دانان ایراداتی به این تعریف وارد کرده‌اند که به شرح ذیل است:^[55]

1. 1. مسافر از شمول تعریف خارج است؛ با توجه به ظاهر ماده‌ی فوق‌الذکر باید گفت که اشتباهاً حمل مسافر در متن تعریف لحاظ نشده است.

1. 1. مصنوع‌بودن و شناور‌بودن در تعریف لحاظ نشده و تعریف فوق موسع است؛ باید گفت کشتی به لحاظ مفهومی، وسیله‌ای است مصنوعی و ساخته‌ی دست بشر و دقیقاً همین ویژگی، آن را از سایر اشیای شناور نظیر تکه‌های چوب و تنه‌های درختان متمایز می‌کند.

از طرف دیگر، لازمه‌ی فعالیت کشتی، شناور‌بودن آن در سطح آب است.به این معنا که به هر وسیله‌ای که نتوان آن را به‌عنوان یک وسیله شناگر شناخت، نمی‌توان نام کشتی نهاد. سؤالی که در اینجا مطرح است اینکه آیا می‌توان به وسایلی که قابلیت پرواز و شناور بودن را با هم دارند از جمله «هاورکرفت» و «هواپیماهای آب‌نشین» نام کشتی نهاد؟ پاسخ به این سؤال کار چندان آسانی نیست؛ زیرا، این وسایل همان‌گونه که بیان شد، علاوه بر وصف شناور‌بودن، از قدرت حرکت در خشکی و پرواز در هوا نیز برخوردارند.
غالباً پاسخ ارائه شده مبهم و دوپهلو است؛ بنابراین، باید با مراجعه به اسناد بین‌المللی اراده‌ی تدوین‌کنندگان این منابع را مطالعه نمود.
به‌عنوان مثال، می‌توان به «کنوانسیون 1944 شیکاگو» راجع‌به هواپیمایی کشوری بین‌المللی اشاره کرد که 5 نوع از وسایل آبی ـ هوایی در زمره‌ی انواع هواپیماها قرار گرفته‌اند یا در «کنوانسیون 1974 آتن» که راجع‌به حمل مسافران و اثاثیه‌ی آن‌ ها از طریق دریاست، دو‌منظوره بودن وسایل نقلیه مورد پذیرش و اقبال قرار نگرفته است و به‌صراحت در بند 3 ماده‌ی 1 این کنوانسیون آمده است که «کشتی یعنی هر شناور دریاپیما به استثنای وسیله نقلیه‌ی دارای بالش هوا».
با توجه به مطالب فوق مشاهده می‌شود که تدوین‌کنندگان معاهدات بین‌المللی در این موضوع نیز به باورهای همسان و روش‌های واحدی دست پیدا نکرده‌اند و ابهام همچنان باقی است.

3. 3. حمل بار از طریق رودخانه را شامل نمی‌شود؛ با تعریف قانون دریایی از کشتی که عنوان می‌دارد: «کشتی وسیله‌ای است برای حمل بار در دریا»، معیار مختص‌بودن کشتی به کشتی‌رانی در دریا را تأیید می‌کند و کشتی‌رانی از طریق رودخانه از این تعریف خارج است. اما، بنا به موقعیت جغرافیایی ایران که دارای رودخانه‌های قابل کشتی‌رانی است، این تعریف ناقص و قابل ایراد است.

اغلب کشورهایی که به لحاظ موقعیت دریایی شبیه ایران هستند، معمولاً دو روش را پیش‌رو دارند. عده‌ای از کشورها، از جمله آلمان، بلژیک و هلند و آمریکا، علاوه‌بر رژیم خاص حاکم بر دریانوردی، مقررات مخصوصی را برای کشتی‌رانی رودخانه‌ای پیش‌بینی نموده‌اند. برخی دیگر از کشورها، از جمله فرانسه و مصر، رژیم حقوق کشتی‌رانی مختلط را اجرا می‌کنند؛ یعنی، مادامی‌که در آب‌های داخلی قرار دارند یا مسیر آب‌های داخلی به بندر واقع در سواحل رودخانه‌ای را طی می‌کند، از مقررات دریانوردی استفاده می‌کند و به محض ورود به قلمرو رودخانه، از مقررات کشتی‌رانی رودخانه‌ای پیروی می‌کند.
ایرادات فوق الذکر که به قانون دریایی مصوب 1343 وارد است،را بایستی مرتفع کرد و با بهره گرفتن از شیوه‌های حقوقی کارآمد در مقررات دریایی ممالک مشابه نسبت به ایران تعریفی جامع و مانع ارائه نمود.
نکته‌ی حائز اهمیت این است که اجزا و توابع کشتی را که قانون‌گذار ذیل ماده‌ی 42 قانون دریایی بر آن‌ ها تأکید نموده، باید جزء پیکره و بدنه‌ی کشتی قلمداد کرد؛ چرا که تمامی اجزاء و توابعی که برای حرکت کشتی و کشتی‌رانی ضروری است، مشمول تعریف کشتی قرار می‌گیرد. خواه متصل به بدنه و خواه جدای از آن باشد. به همین دلیل اجزاء و توابع، بدون نیاز به قانون خاص، مادامی‌که توافق صریحی از جانب طرفین وجود ندارد، مشمول وصف حقوقی رهن کشتی خواهند شد و کشتی و اجزاء و توابعش یک واحد حقوقی را تشکیل می‌دهند.
معمولاً در اسناد رهنی به‌طور واضح تعریفی از کشتی و اجزایی از آن که به‌عنوان کشتی مورد عقد رهن قرار می‌گیرد، ارائه می‌شود^[56]تا با توجه به ارزش بالای تک‌تک اجزای کشتی، راهن پس از انعقاد عقد رهن، نتواند اقدام به خارج نمودن آن‌ ها از کشتی نماید و از این حیث حقوق مرتهنین را خدشه‌دار سازد. راهن پس از انعقاد عقد رهن، درصورت خارج نمودن اجزای کشتی، باید مشابه آن را نصب کند تا ارزش اولیه کم نشود.
حال، باید قوانین کشورهایی را که حقوق دریایی پیشرفته‌ای دارند، بنا به نوع تعریف آن از کشتی مطالعه کنیم.^[57]
برخی از قوانین، تعریفی از کشتی و سفر دریایی نکرده‌اند. قوانین کشورهایی که از نظر دریایی، قوانین قدیمی دارند، مانند اسپانیا و پرتغال و کشورهای آمریکای لاتین در این دسته قرار می‌گیرند.
گروهی دیگر در تعریف کشتی آورده‌اند که کشتی برای انجام یک سفر خطرناک اختصاص داده شده، مثل مقررات دریایی بلژیک و لهستان یا تعریف‌هایی که متکی به مقصد واقعی باشد که کشتی اختیار نموده است. قوانین هلند و سنگال در این دسته قرار می‌گیرند.
برخی دیگر، قابلیت و آمادگی فنی کشتی را برای سفر دریایی ضابطه قرار داده‌اند. قانون دریایی لبنان از این دسته است.
و بالاخره عده‌ای دیگر، علاوه‌ بر قابلیت فنی کشتی، اختصاص واقعی آن به سفر دریایی را در تعریف کشتی ملاک قرار داده‌اند، مثل قانون یونان.

نصر و وایت، در دیدگاه­ های خویش به نقش علوم طبیعی در زمینه بحران موجود پرداخته­اند. نصر، علوم طبیعی را به یک معنا میوه و به معنای دیگر علت بحران فعلی مواجهه انسان با طبیعت می­داند. هر دو بر این عقیده­اند که علم و فناوری در ایجاد وضع کنونی محیط زیست مسئول است و به همین دلیل در میان سلسله علت و معلول­ها باید دوره­هاى پیش از انقلاب صنعتى و حتى قبل از انقلاب علمى قرن هفدهم را بررسى، و آنچه را در غرب رخ داده است، تحلیل کرد. براساس دیدگاه نصر برای انسان غربی در سده­های میانه، هر چیز در زندگى با حضور «سنت‏» که در مورد غرب، مسیحیت ‏بود تقدس مى‏یافت. اما هم­زمان با قرون سیزدهم و چهاردهم بود که تمدن شروع به تحول نمود، بی­توجهی به طبیعت و تقدس­زدایی از طبیعت صورت گرفت. جوهره اصلى کلام غرب در آن زمان، به طور غیرمستقیم و تدریجى به غیرمذهبى شدن کیهان کمک کرد. انقلاب کپرنیکى، بدون فرو کاستن افلاک به عناصر عالمى غیر مذهبى، نمى‏توانست رخ دهد. بنابراین از جهتى، این پیشینه نه توسط علوم جدید، بلکه به واسطه عناصرى از دگرگونی­هاى کلامى قرون چهاردهم و پانزدهم که مى‏توان آنها را در ارسطویى شدن بیش از اندازه کلام مسیحى دنبال کرد، بنیان نهاده شد. درواقع تغییرات و تحولاتی که در کلام مسیحی رخ داد تا حدی بر بار مسئولیتی که لین وایت از آن یاد می­ کند صحه می­گذارد.

نصر و وایت، هر دو به نقش قرون وسطا و رشد تکنولوژی بر بحران محیط زیست اشاره داشته اند. با این تفاوت که نصر قرون وسطا را برخلاف دوران­های بعدی، همچنان مبتنی بر پای­بندی به آموزه‌های سنتی و دینی می­داند [۵] حال آنکه در دوران­های بعد بود که تقدس طبیعت کم­رنگ شد. اما وایت آغاز تغییر نگرش و در نتیجه رشد تکنولوژی را از قرون وسطا می­دانست.
وایت رشد تکنولوژی را ریشه در مسیحیت غربی می­دانست از سویی در دیدگاه­ های نصر نیز مشابهتی از این منظر به­ چشم می­خورد یعنی نصر نیز معتقد است دوره مدرن در سایه سنت مسیحی شکل گرفته است. اساساً هر دو اندیشمند، علم و فناوری مدرن را که به نگرش آدمی در قبال محیط زیست برمی­گردد موجب تخریب محیط زیست می­دانند.
سیدحسین نصر با اشاره به زندگی شهرنشینی که متأثر از فرهنگ غربی و تکنولوژی برآمده از آن است و نیز پیامدهای ناشی از این سبکِ زندگی یعنی مصرف­گرایی و مادی­گراییِ مفرط، به حوزه بحث بحران زیست­محیطی وارد شده است. نحوه­­ی ورود وایت به بحث بحران محیط زیست، مبتنی بر باورها و سبک زندگی انسان است، اینکه نوع زندگی یا شکل زندگی­ است که تغییر دهنده بافت محیط است. از همین­روی نوع زندگی­ مبتنی بر کتاب مقدس را در تخریب محیط زیست مؤثر می­داند. نوع نگاه و تفسیر نصر به انسان و جهان از نظرگاه دینی، متفاوت با دیدگاه وایت به نظر می­رسد. بنابر دیدگاه نصر:
«جهان تجلی الاهی است، جهان و طبیعت، کتاب وحیانی است. کتابی که صفحاتش آکنده از کلمات مؤلف (خالق) است. کتابی که همانند کتاب وحیانیِ دین، دارای معانی ذومراتب است. درواقع این دیدگاه تا زمانی که دسترسی به معنای باطنیِ خود وحی امکان­ پذیر بود، از میان نرفت. آنگاه که تأویل، به تفسیرِ معنای تحت­اللفظی ظاهریِ متن مقدس تبدیل شد، رمزهای کیهانی به امور واقع مبدل شدند که به­جای پرده برداشتن از عالم هستی هم­چون تجلی الاهی، واقعیات عالم را به مقولات جِرم و حرکت هستی محدود ساخت. در حجاب شدن انسان خلیفه­الله و تبدیل او به انسان عاصی، نتیجه­ای جز این نمی­توانست داشت که کتاب کیهانی، ناخوانا شود و کتاب آسمانی مقدس، تنها به معنای ظاهری­اش کاهش یابد» (نصر، ۱۳۸۵: ۳۸۱).
این در حالی است که وایت نیز تنها براساس ظاهر متن مقدس، ادعای خویش را مطرح نموده است. وایت ریشه­ بحران محیط زیست را در آموزه کتاب مقدس می­داند این در حالی است که بر اساس گفته­ او در ابتدای مقاله­اش، تخریب محیط زیست به زمان رشد و فزونی نوع انسان بر زمین برمی­گردد. به عبارتی مثال­ها و مواردی که وایت در ابتدای مقاله به آنها اشاره می­نماید مانند نامعلوم بودن تاریخ دگرگونی زیست­محیطی به­دست انسان­ها، نقض­کننده­ دیدگاه­ های بعدی او در باب تأثیر دین- مسیحیت- بر بحران محیط زیست می­باشد. هرچند ممکن است مسیحیت با فراز و نشیبی که در طول دوران­ها داشته است، در سرشت مردم­سالاری­ای که وایت بدان اشاره نموده است و نیز در ثروت­اندوزی و حتی طرز تلقی تجاوزگرایانه تأثیرداشته باشد اما یگانه عامل بحرانی بودن وضع محیط زیست و ریشه بحرانی بودن وضع زیست­محیطی را به دوش مسیحیت انداختن - با توجه به قرائن خود وایت نیز- ادعایی دقیق و صحیح نمی ­باشد. ضمن اینکه بنابر ادعای وایت، میان رفتار مسیحیان غربی و شرقی در قبال محیط زیست تفاوت چشمگیری وجود دارد. بنابراین اگر آموزه کتاب مقدس موجب تخریب و سلطه­گری بر طبیعت است چرا در محیط­های گوناگون نتایج متفاوتی داشته است؟ افزون بر این، محیط‌های غیرمسیحی و حتی غیردینی، از تخریب در امان نبوده است برای مثال هند یکی از آلوده­ترین کشورهای جهان می­باشد که متأثر از دین مسیحیت نیستند.
درمورد راه­ حل­های ارائه شده، راه­حل بحران محیط زیست از سوی وایت، منوط به بازیابی دین قدیم و یا روی­آوری به دینی جدید می­باشد. نصر نیز بازیابی طبیعت به­عنوان واقعیتی قدسی و نوزایی انسان به­عنوان حافظ امر قدسی را مورد نیاز می­داند. البته تصریح می­ کند که نیازی به ابداع نیست بلکه صورت‌بندی دوباره­ی جهان­شناسی­های سنتی و دیدگاه­ های مرتبط با طبیعت که در سراسر تاریخ مورد اعتقاد ادیان مختلف بوده است (نصر، ۱۳۸۹: ۳۷۵). ضمن آنکه وایت در مقاله خویش میان مسیحیت غربی و شرقی تفاوت می­نهد و مسیحیت شرقی را هماهنگ با طبیعت می­داند. بنابراین به نظر می­رسد استناد وایت به داستان آفرینش و نقش منفی آن در نگرش انسان نسبت به طبیعت، دقیق نیست. اگر استناد وی درست می­بود، بنابراین می­بایست در نگرش تمامی مسیحیان چه در غرب و چه در شرق تأثیرگذار می­بود حال آنکه بنابر اظهارات وایت، رویکرد مسیحیت غربی چه در قبال تکنولوژی و علم و چه در قبال محیط زیست، اساساً متفاوت از هم­اند.
تشابه دیدگاه­ های وایت و نصر در یک نگاه:
تفاوت دیدگاه­ های وایت و نصر در یک نگاه:­

یادداشت­های فصل سوم
[۱]. متافیزیک، دانش واقعیت مطلق است، علم آغاز و انجام موجودات. علمی است که از طریق شهود عقلانی قابل دستیابی است نه صرفاً از طریق خردورزی و اندیشه منطقی. تحقق مؤثر حقیقت متافیزیکی و کاربرد آن در مورد حیات بشری تنها می ­تواند از خلال یک سنت وحیانی - که نمادها و آداب خاصی را که متافیزیک برای تحقق خویش باید بر آنها تکیه کند اثر می­بخشد- کسب شود (سیدحسین نصر، انسان و طبیعت: بحران معنوی انسان متجدد، ترجمه عبدالرحیم گواهی، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، ۱۳۷۹: ۱۰۱-۱۰۲).
[۲]. مراد از سنت، غیر از سنت به معنای متعارف آن - یعنی امری متعلق به گذشته - است. مراد از سنتی که نصر حمایتگر آن است، سنت جاویدان است که چیزی جز سنت خداوندی نیست، همان سنتی که تغییر و تبدیلی در آن راه ندارد و هرگز دورانش به­سر نمی­آید و همگان در همه اعصار می­توانند از نور رحمتش برخوردار شوند. به عبارتی سنت همان حقایق و اصول با منشا الهی است که از طریق رسولان یا دیگر عوامل انتقال، برای ابنای بشر و درواقع برای یک بخش کامل کیهانی آشکار شده است. در یک معنای کلی­تر، سنت مشتمل بر اصولی است که انسان را به عالم بالا پیوند می­دهد و بنابراین مشتمل بر دین است (دین را می­توان همان اصولی تلقی کرد که از عالم بالا وحی شده است و انسان را به مبدأش پیوند می­ دهند (سیدحسین نصر، معرفت و معنویت، ترجمه‌ی‌ انشاءاللّه‌ رحمتی‌، تهران‌، انتشارات‌ دفتر پژوهش‌ و نشر سهروردی‌، سیدحسین نصر، انسان و طبیعت: بحران معنوی انسان متجدد، ترجمه عبدالرحیم گواهی، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی،۱۳۷۹: ۱۹و ۱۵۵-۱۵۶).
[۳]­Religion and the order of nature .­، این کتاب دنباله­ی کتاب انسان و طبیعت (Man and Nature) است که شامل متن سخنرانی­ نصر در سلسله سخنرانی­های راکفلر در ۱۹۶۶ در دانشگاه شیکاگو و یکی از نخستین آثاری است که در آن بحران زیست محیطی پیش ­بینی شده است و نیز دنباله­ی سخنرانی­های کرسی گیفوردِ نصر در سال ۱۹۸۱ با عنوان معرفت و معنویت و در پی آن نیاز به علم مقدس است (سیدحسین نصر، دین و نظم طبیعت، ترجمه انشاءالله رحمتی، تهران: نشر نی، ۱۳۸۹: ۱۶).
[۴]. به­ ویژه به خردگرایی و انسان­گراییِ رنسانس که زمینه ایجاد انقلاب علمی را خلق کرد که به قول فرانسیس بیکن نقش آن این بود که بر طبیعت سلطه قهریه یابد و آن را مجبور سازد تا نه به­خاطر شکوه و مجد الهی بلکه برای فراهم آوردن زمینه قدرت و ثروت مادیِ بشر، اسرار درونی خویش را برملا سازد (سیدحسین نصر، انسان و طبیعت: بحران معنوی انسان متجدد، ترجمه عبدالرحیم گواهی، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، ۱۳۷۹).
[۵]. قرون وسطا در حالی به پایان رسید که در آن، نگاه رمزآلود و معنوی به طبیعت، به میزان زیادی جای خود را به یک نگاه عقل­گرایانه داده بود. با تخریب عناصر عرفانی و متافیزیکی درون مسیحیت، علوم کیهان­شناختی، تاریک و غیرقابل ادراک گردیده و خود کائنات نیز به­تدریج دنیوی شد. حتی حلقه های مسیحیتی چون فرانسیسکن­ها هم علاقه خاصی به مطالعه طبیعت از خود نشان نمی­دادند. بدین ترتیب زمینه برای پایان بردن تمدن یکپارچه مسیحی قرون وسطا فراهم شد و جوی ایجاد شد که در آن نهال­های علوم طبیعی، بیرون از جهان­بینی مسیحیت پرورش یافتند و کائنات به‌تدریج صورت مسیحی خویش را از دست داد (سیدحسین نصر، انسان و طبیعت: بحران معنوی انسان متجدد، ترجمه عبدالرحیم گواهی، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، ۱۳۷۹: ۷۶). اومانیسمِ رنسانس، منصب خلیفۀ­اللهی خداوند بر زمین را از انسان گرفته بود (همان: ۸۰). انقلاب علمی در دوره رنسانس اتفاق نیفتاد بلکه در خلال قرن هفدهم آغاز شد. زمانی که کائنات عملاً صورت سکولاریزه یافته بود، مذهب نیز در اثر تضادهای درونیِ طولانی، ضعیف شده بود (همان: ۸۴). انسان دیگر چیزی جز مخلوق زمینی نبود و هدفی جز استثمار طبیعت و غارت منابع نداشت درواقع با علم جدید تنها نقشی که برای بشر باقی مانده بود فتح و سلطه بر طبیعت بود و طبیعت در خدمت حوائج انسان، به عنوان حیوانی که تا حدودی از عقل و تفکر استدلالی برخوردار است درآید (همان: ۸۹).

فصل چهارم

نتیجه ­گیری

۴-۱- جمع­بندی

اگرچه انسان همواره محیط زیست را تحت­تأثیر قرار داده است، اما در طول چند قرن اخیر به‌ خصوص با پیشرفت تکنولوژی و صنایع، بطور جدی نظم طبیعت آسیب دیده و این تخریب در سطح جهانی رخ داده است. به عبارتی این مسأله تنها محدود به نقاط خاصی نمی­ شود. بلکه غالب نقاط کره زمین را تحت تأثیر قرار داده و به مرور این تخریب کل طبیعت را در برخواهد گرفت. این تخریب شامل کیفیت آب، هوا و زمین است که برای زندگی حیاتی است. تا حد زیادی رسانه­های مختلف در طول دهه گذشته این مسأله را مورد بحث قرار داده­اند اما با افزایش چنین مسائلی، تحقیقات و بررسی­های زیادی درصدد ریشه­یابی و علل این مسأله صورت گرفت. یکی از دلایلی که پیشنهاد شد، نگرش انسان به طبیعت بود و نیز عواملی که این نگرش را شکل داده است.
در مورد اینکه دین چه نقشی در شکل­ گیری دیدگاه ما نسبت به جهان طبیعی دارد یکی از پاسخ­های ارائه شده در این خصوص، دیدگاه لین وایت (۱۹۶۷) است. مقاله­­ی وایت شکل­دهنده­­­ی روشی بود که برمبنای آن اخلاق دینی، مسائل زیست­محیطی را درمی­یافت. لین وایت ریشه ­های بحران زیست­محیطی را در کیهان­شناسی دینی بویژه در انسان­مداریِ مسیحیت غربی و نگرش ابزاری به طبیعت دانست. روش وی مفاهیم اخلاقیِ کیهان­شناسیِ دینی را به مسائل زیست­محیطی مرتبط ساخت و کمک به پیشرفت رشته­ های دانشگاهیِ اخلاق زیست­محیطی و دین و اکولوژی بوده است. وایت معتقد بود دیدگاه غرب در قبال طبیعت، متأثر از سنت یهودی - مسیحی است و نیز جهان طبیعی تنها برای برآوردن خواسته و منافع انسان خلق شده است؛ افزون بر این، سنت مسیحی، انسان را از طبیعت جدا نموده این در حالی است که در سنت­های دینیِ کهن، انسان بخشی از طبیعت بود نه سرور آن. سنت مسیحی نه تنها معتقد به جداییِ انسان و طبیعت بود بلکه آن را خواست خدا می­دانست. به تعبیر شوماخر (۱۳۸۹: ۱۰)، انسان نوین خویشتن را همچون بخشی از طبیعت تجربه نمی­کند بلکه خود را به عنوان یک نیروی خارجی تلقی می‌کند که رسالت چیره شدن و غلبه کردن بر طبیعت را عهده­دار است. وایت در مورد نقش دین در بحران محیط زیست - با یک مقدمه که همان تأثیر باور انسان در شکل‌گیری رفتار انسان با محیط است- دین یهودی- مسیحی را (که در رشد و شکل­ گیری باورهای انسان به­ ویژه انسان غربی حتی در عصر پسامسیحی به غایت تأثیرگذار است)، مسئول می­داند. چرا که باور به برتری انسان بر سایر مخلوقات و نیز اینکه همه چیز صرفاً برای نفع و امیال انسان آفریده شده است موجب سلطه­ی انسان بر سایرین و در نتیجه شکاف میان انسان و طبیعت و تخریب رابطه­ فی‌مابین شده است.
لین وایتِ مورخ با یک بررسی تاریخی در تلاش برای بررسی ریشه ­های تاریخی بحران محیط زیست برآمده بود. او علیرغم تصدیق نقش علم و فناوری در بروز بحران، ریشه ­های بحران را در فکر و جهان‌بینی انسان­ها دانست. فکر و جهان­بینی­ای که برآمده از فرهنگ و به­عبارت بهتری، دین است. به نظر او حتی تأثیر مخرب علم و فناوری بر محیط زیست، نیز به دین مرتبط است. چرا که آن برآمده از فکر و جهان­بینی­ای است که به دین برمی­گردد. اگرچه سخن او از دین، کلی­گویانه به نظر می­رسد اما در فقرات بعدی، منظور خود از دین را محدود به دین یهودی – مسیحی نموده و آموزه­ی کتاب مقدس در سفر پیدایش را منشأ تخریب گسترده دانسته است. همچنین بر این باور بود که تا زمانی که چنین طرز تلقی­ای (آموزه کتاب مقدس) وجود داشته باشد بحران به قوت خود پای برجاست. اما در ادامه­ بحث، خودِ او اذعان به کلی­گویی نموده و احتیاط را پیشه می­ کند مبنی بر اینکه این دین مسیحی- یهودی در غرب است که به طبیعت بی­توجه است. با این حال، علیرغم این تبصره­ها، کلی­گویی وایت از آغاز، برای برخی منشأ اعتقاد به نقش منفی دین در ایجاد بحران زیست شده است^[۲۲۶]. به نظر می­رسد دیدگاه وایت علیرغم شتابزدگی­های اولیه و شاید نوعی بی­دقتی، منشا داوری­های شتابزده بعدی شده است. به­کار بردن واژه دین از سوی وایت، ادعای بزرگی است که براساس تحقیقات و یافته­های وایت - که در فصل سوم به تفصیل آمده است- به­درستی تبیین و اثبات نشده است. ضمن اینکه دیدگاه وایت دیدگاهی جهانی است که موافقان دیدگاه او – بعضاً– این دیدگاه را در زمره­ی دیدگاه­ های منفی به دین تلقی می­نمایند در حالیکه دیدگاه وایت بنابر تصریح او، متوجه دین یهودی – مسیحی در غرب می­باشد. با این حال کلی گویی­های او در برخی فقرات از مقاله­اش، چنین پیامدهایی داشته است.
با وجود نقدهای وارده، فارغ از درستی یا نادرستی دیدگاه وایت، به نظر می­رسد دیدگاه او منشا توجه و تکاپوی پیشوایان دینیِ مسیحیت به مقوله حفظ محیط زیست- براساس آموزه­های کتاب مقدس- شده است. شاید بتوان گفت، بنابر بررسی­های تاریخیِ وایت از روند بحران و نقشی که دین یهودی – مسیحی در طول تاریخ داشته است، وایت دیدگاه و نقد خود را می­توانست به­گونه ­ای دیگر پرورش دهد، به­گونه ­ای که هم نقدها مستدل­تر و خدشه­ناپذیر باشد و هم دین به­ طور کل و دیانت یهودی- مسیحی به­ طور خاص، بدین صورت چالش ­برانگیز نشود.
بنابر واقعیت­ پیش­رو (یعنی مسائل زیست­محیطیِ جهان امروز و گستره و تبعات آن)، حل بحران­های زیست­محیطی علاوه بر تغییرات زیربنایی در سیاست و اقتصاد، نیازمند بازبینی در جهان­بینی و اخلاقیاتی است که با پیروی از جوامع صنعتی، به طبیعت به­عنوان کالای مصرفی می­نگرند. برای تفکر مجدد در دیدگاه­ های موجود در باب روابط میان انسان و طبیعت، منابع غنی در سنن وجود دارد. کندوکاو منابع مفهومی سنت­های دینی، می ­تواند ابزاری برای فراهم نمودن الگوی اخلاقیات زیست­محیطی جهان­شمول باشد. اخلاقیات زیست­محیطی دینی به دو پرسش اساسی اخلاق یعنی چه چیزی به­ طور ذاتی ارزشمند است؟ و معیار درستی یا اشتباه بودن یک عمل چیست؟ پاسخ می­دهد. می­توان گفت ارزش ذاتی، مختص خداوند باریتعالی است و ارزش سایر مخلوقات در این رابطه قابل تعریف می­باشد. به این صورت که تمامی مخلوقات (اعم از زنده و غیر زنده) همگی آیات و نشانه­ های خداوند هستند و تفکر و تحقیق در مورد آن­ها، راهی برای رسیدن به شناخت خداوند است.
برای مثال، از نظر اسلام و قرآن، موجودات طبیعی، آیات و نشانه­ های حق تعالی هستند و طبیعت‌شناسی باید به منزله آیت­شناسی تلقی شود و ما را از آیات به صاحب آیات برساند. «آیه» به معنای نشانه است و مشعر بر هر چیزی است که ذات خداوند را تداعی نماید. در قرآن مجید، حدود چهارصد بار، این کلمه به صورت مفرد و جمع آمده است. از نظر قرآن، هرچیزی در جهان نشانه­ای از خداوند است (محقق داماد، ۱۳۸۵: ۱۵۶).
احترام به طبیعت در بطن آموزه­های دینی^[۲۲۷] است. با توجه به آنچه در متون دینی آمده است، دین موجب تخریب محیط زیست نیست بلکه حامی آن است. در آیه­ی ۶۱ از سوره هود، خداوند اصل و منشا انسان را، از زمین قرار داده است و آنها را امر به آبادانی زمین می­ کند^[۲۲۸]. تا افزون بر بهره ­برداری برای زندگی، محیطی که در آن می­زید سالم و بانشاط باشد. برای رسیدن به این مقصود یعنی آبادانی زمین و نیز زندگی سالم، دستورات و راهنمایی­های مقتضی، در متون دینی آمده است مانند اعتدال پیشه کردن در امور زیستی. بنابراین با استناد به بخشی از کتاب مقدس و یا یک عبارت، نمی­ توان کلیت دین را زیرسؤال برد و یا آموزه­های دینی را مخرب دانست. هر چیزی در بافت و کلیت متن خود معنادار خواهد بود. برای مثال از اینکه انسان به صورت خدا آفریده شده است و نسبت به سایر خلقت در تعالی قرار گرفته است نمی­ توان حکم به بیگانگی انسان با طبیعت داد و نیز نمی­ توان استنتاج کرد که چنین ویژگی، ملازم با استثمار و سلطه­گری است. بنابراین با توجه به سفارشاتی که در دین در خصوص محیط زیست وجود دارد، بی­اعتنایی و بی­توجهیِ برخی از دین­داران در خصوص محیط زیست را نمی­ توان به گردن دین انداخت بلکه نقص، متوجه رفتار اجتماعی انسان­هاست که باید اصلاح گردد. اشکال از دین نیست از رفتار انسان­هاست. در واقع نمی­ توان حرص، اسراف و تقلیل انسان به حیوان اقتصادی را که مشتق از نیازهای مادی است، نادیده گرفت و دین را مقصر همه ماجرا دانست.
سیدحسین نصر نیز، ریشه­ بحران محیط زیست را در گم­گشتگی انسان از مبداء خود می­داند. به تعبیر او (۱۳۸۹)، بحران محیط زیست نمود ظاهری بحران درونی انسان ­(بحران معنویت) است^[۲۲۹]. به نظر نصر باید به بُعد معنویِ بحران زیست­محیطی که ریشه­ بحران است توجه نمود. البته این تنها نصر نیست که به الاهیاتی بودن بحران محیط زیست اذعان دارد، دیدگاه­ های محقق داماد در مورد ریشه ­های بحران محیط زیست بسیار مشابه با نصر می­باشد. بدین صورت که او هم در مورد بحران، توجه به ریشه ­های مسأله را اصلی مهم می­داند. نگاه و جهان­بینی انسان به زندگی را ریشه­ اصلی بحران تلقی می­ کند. جایگیری علم معاصر به­جای معرفت را عامل هلاکت و تباهی طبیعت و انسان می­داند. او برخلاف توین بی بر این عقیده است که راه­حل بحران، در توجه به آموزه­های دینی ادیان توحیدی در خصوص حفظ محیط زیست می­باشد.
نصر (۱۳۸۷)، برخلاف کسانی مانند توین ­بی، ادیان را مسئول بحران زیست­محیطی نمی­داند بلکه این مسئولیت را بر دوش تحولاتی که در تمدن غرب از قرون وسطا، رنسانس و قرن هفدهم شروع شد، می‌داند. درواقع از نظر او، دلیل ریشه­ای بحران محیط زیست جهان­بینی­ای است که تمدن مدرن را سلطه بخشیده و شکل داده یعنی همان پارادایم مدرن؛ و این نیز نتیجه­ بحران معنوی انسان مدرن است. بنابراین نصر اگرچه هم­عقیده با وایت بحران را ریشه در «جهان­بینی» می­داند اما برخلاف وایت، نه در جهان­بینی دینی بلکه در جهان­بینی مدرن و مادی^[۲۳۰] می­داند.
استدلال نصر در مورد ربط و نقش دین در حل بحران محیط زیست براین مبناست که چون اکثریت بشر در متن یک جهان­بینی واقع در تحت سیطره­ی دین به­سر می­برند بنابراین نقش دین در حل و فصلِ بحران موجود میان انسان و طبیعت، حیاتی است. برهمین اساس به گفته­ی او (۲۰۰۷: ۲۹)، اخلاق زیست­محیطی نیز منهای دین معنا ندارد چرا که همین اخلاق سکولار، ریشه ­های دینی دارد. اکثریت مردم جهان، اخلاقی را که پشتوانه دینی نداشته باشد به رسمیت نمی­شناسند. بنابراین از نظر او اخلاق زیستیِ برآمده از دین رهگشا می­باشد نه اخلاق سکولار. همچنین از نظر نصر، دین برای مردم، عاملی بازدارنده در مقابل تخریب محیط زیست و سبک زندگی مصرف­گرا خواهد بود. نصر معتقد است در جهان امروز هیچ نیرویی به­جز دین، این قدرت بازدارندگی و کنترل را ندارد.
با توجه به ظهور گسترده­ی بحران­های پیاپی از جمله بحران جنگ، بحران محیط زیست، بحران هویت و فاصله گرفتن از معنـویت اصیلی که در دامان دین حقـیقی یافت می­ شود، راه­حل بحران­های مذکور از منظر کسانی مانند نصر و وایت، دینی است. به نظر آن دو، راه­حل ریشه­ای بحران محیط زیست در رجوع و بازبینی اصولی است که در منابع غنی دینی یافت می­ شود. همان اصولی که باید به دقت بررسی گردد. درواقع راه­حل مسأله محیط زیست را دینی می­دانند.
با این همه به­نظر می­رسد صرفِ دین داری­ای که مردم دارند (نه دین داری­ای که پیشوایان دینی پیام آورش بوده ­اند)، به حل بحران محیط زیست کمک نمی­کند چرا که هم­اکنون کم نیستند انسان­های دین­دارِ جامعه مدرن، ولی با این حال بحران پای­برجاست. درواقع دین­داری هم، به­ طور حقیقی، آنگونه که باید اجرا نمی­ شود. از دیگر سو، کم نیستند انسان­هایی که دین­دار به معنای عرفی نیستند اما کاملاً پای­بند به حفظ محیط زیست هستند و دغدغه­ی آن را دارند. البته این از اهمیت و نقش دین نمی­کاهد بلکه منظور آن است که انسانی که به آموزه­های دین پای­بند باشد و حقیقتاً دین را راهنمای زندگی و سلوک خویش سازد، به حق خلیفه­ی خدا در زمین خواهد بود و با همه مخلوقات، تعامل درستی خواهد داشت. چرا که آموزه­های دینی مانند اسلام، علاوه بر دعوت به­ بندگی خدا، به آبادانی زمین نیز توصیه نموده ­اند^[۲۳۱].
دین اسلام، دینی کامل و جامع است که در همه ابعاد زندگی حتی ریزترین مسائل زندگی، راهنمای انسان است. روایاتی که اشاره به محبت به حیوانات یا ارزش کاشت یک درخت دارد^[۲۳۲] شاهدی بر این مدعاست. درواقع هر آنچه آفریده شده است، آیتی الهی و امانتی است برای رشد و تعالی انسان. آیه­ی ۷ از سوره­ی کهف به زیبایی ارزش و اهمیت خلقت را بیان نموده است: «إِنَّا جَعَلْنَا مَا عَلَی الْأَرْضِ زِینَهً لَّهَا لِنَبْلُوَهُمْ أَیُّهُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا» آنچه در زمین است زینت است و خداوند انسان را می­آزماید که چه کسی بهتر عمل می­ کند. حال انسان­ها تا چه حد توانسته ­اند به امانت و زینت­های خداوندی وفادار باشند و به نحو احسن عمل نمایند؟! نه تنها زینت­ها را آلوده کرده بلکه به حد بحران رسانده­اند. افزون بر هدف از آفرینش خلقت، از نعمات بازخواست می­ شود.
در قرآن آمده است که: «لَتُسْئلُنَّ یَوْمَئِذٍ عَنِ النَّعِیمِ» (تکاثر: ۸). تلاش برای آبادانی و حفظ طبیعت نه تنها از نشانه­ های تعالی و رشد انسان است بلکه به گفته­­ی امام صادق (علیه السلام): «زندگی بدون محیط زیست پاک، گوارا و شیرین نمی­ شود». همچنین پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرموده­اند: «خدا پاک است و پاکی را دوست دارد، پاکیزه است و پاکیزگی را دوست دارد پس آستان زندگی خود را پاکیزه کنید»^[۲۳۳]. بنابر سخن پیامبرِ دین اسلام، اصول زیست­محیطی، صبغه ملکوتی دارد و رعایت این طهارت در هر جا برای آن است که انسان خلیفه خداست و خلیفه خدا باید سنت و سیرت او را سیره خود قرار دهد و به پاکی و پاکیزگی از آن رو که محبوب خداست علاقه­مند باشد. کسی که خود را خلیفه خدا بداند محیط زیست و مافیها را دوست خود می­داند و آن را آلوده نمی­سازد (جوادی آملی، ۱۳۹۱: ۶۹۰ و ۶۸۷). حفظ محیط زیست و کوشش در آبادانی از منظر دینی نه تنها محیط زندگی را دلپذیر می­سازد بلکه آثار سودمندی برای حیات دنیوی و اخروی انسان دارد.
به نظر نصر نیاز به نوعی رنسانس و نوزایی است البته نه آن رنسانس اروپایی که یک سقوط بود یعنی اکتشاف یک زمین جدید به بهای از دست رفتن آسمان، بلکه رنسانسی سنتی که مستلزم نوعی احیاگری از بالا در مقابلِ کشش رو به پایین سیاله­ی زمان تاریخی است (نصر، ۱۳۸۵: ۲۵۰). این رنسانس با احیاگری و رجوع به جهان­بینی دینی جامع (برای مثال اسلام سنتی) به­دست می ­آید. درواقع این جهان­بینی به منزله ابزاری است برای تنظیم هنجارهای اخلاقی تا در عمل برای حل مسائل زیست­محیطی به­کار برده شود. با این همه با وجود آنکه به­کاربستن آموزه­های دین در زندگی، زندگی­­ای هماهنگ با جهان را در بطن خود دارد اما به­نظر می­رسد که جایگزین و نهادینه نمودن فرهنگ دینی^[۲۳۴] در میان همه انسان­ها، کار چندان راحتی نیست و درک، تعامل و توجه خود انسان را می­طلبد.
در پایان با استناد به کلام خداوند، به «ریشه­ فساد و تباهی» اشاره می­ شود.
«چون از حضور تو دور شود کارش فتنه و فساد است، تا حاصل خلق به باد فنا دهد و نسل بشر را قطع کند و خداوند مفسدان را دوست ندارد و هرگز در مشیت از کسی نخواسته که فساد کند.»^[۲۳۵]
اگر انسان بخواهد خودش را از نیستی و انهدام نجات دهد، باید با هم­نوعان خود تفاهم کند. با زمین هم که گهواره پرورش اوست هم­زیستی نماید و این دو تفکیک­ناپذیرند. به عبارت دیگر حفاظت از محیط زیست و دوستی با زمین بدون تفاهم و گفتگوی انسان­ها با هم و هم­زیستی آنها ممکن نیست و این دو فقط یک نقطه مشترک دارند و آن اعتقاد و پیروی از خالق زمین و انسان است. «فساد و پریشانی به کرده­ی خود مردم در همه­جای زمین و دریا پدید آمد . . .»^[۲۳۶] در دو آیه فوق کردار ناصواب و افزون­طلبی مردم از یک سو و ایجاد فساد در برّ و بحر در اثر این اعمال زشت، به ­هم گره خورده است. به­ طور آشکارا مشخص است که ریشه این افزون­طلبی و خودخواهی یعنی فراموش کردن نقش اساسی خدا در زندگی انسان، موجب پریشانی و تضاد و برخوردها و فساد در زمین است. اگر مردم خود را اصلاح کنند و فراموشی نقش خدا جایش را به پرهیزگاری و ایجاد تفاهم دهد، آن موقع راه بازگشت وجود دارد و می­توان به آینده امیدوار بود (ابتکار، ۱۳۸۰: ۴۸).

۴-۲- پیشنهادها و راهکارها

انسان در میان سایر مخلوقات عالم، نوع پیچیده­ای است. بنابراین هر نوع بررسی، پیرامون انسان و زندگی او، پیچیدگی خاص خود را دارد. تغییر نگرش انسان به زندگی یا نوع نگاه او به زندگی، می ­تواند رفتار مسئولانه را در پی داشته باشد. بنابراین تغییر نگرش نه تنها در سطح سیستم­های حکومتی و اقتصادی و به­ طور کلی­تر تغییر سیستم نگرش­های جهانی به زندگی ضروری است بلکه تغییر نوع نگاه انسان به زندگی نیز ضروری می­نماید. تغییر در نوع نگاه به عالم و مواجهه با آن، تغییر در مصرف و مانند آن. بدین معنا که براساس آموزه­های دینی، مقام خلیفۀاللهی انسان با فرهنگ زیست­محیطی آمیخته است. کسی که محیط زیست را می­آلاید و ابایی ندارد، در واقع مقام خلیفۀاللهی را آلوده ساخته است. توجه انسان به خود، یعنی چیستیِ ماهیت و سرشت او و نیز آگاهی از جایگاه ویژه­­ی او در جهان و حیات اخروی، او را به شناخت و معرفتی رهنمون می­سازد که هماهنگ با کل هستی به تسبیح و تحمید خالق جهان بپردازد؛ خالقی که نعمات گوناگونِ خلقت را به او بخشیده است. با همه اینها روند مدرنیته و تجدد و نیز پیشرفت روزافزون علم و تکنولوژی، برای بسیاری از انسان­ها مجال توجه به مؤلفه­ های فوق را به­دست نمی­دهد. آنچه حائز اهمیت است این است که زندگیِ انسان­ها همانند روزگار پیشین نیست و بازگشت به آن روزگار نیز - با توجه به تغییرات شـگرفِ دوران معـاصر- اندکی دور از ذهن به­نظر می‌آید. یعنی راه­حل­هایی موردی مانند اینکه انسان­ها سبک زندگی­ای مانند دوران گذشته – که فاقد امکانات امروزین بودند - را اتخاذ کنند اگر محال نباشد، غریب می­نماید. به­نظر می­رسد اگر انسان خود را جزئی از طبیعت بداند و آسیب به آن را آسیب به خود قلمداد کند، و نیز میان خواسته ­ها و نیازها تفاوت قائل شود و از مصرف­گرایی و حرص روزافزون فاصله بگیرد، در جهت انسانیت گام برخواهد داشت. البته در این خصوص التزام به دین، پشتوانه­ی خوبی برای گام برداشتن در این مسیر– هماهنگی با هستی و رشد و کمال- خواهد بود و درواقع به منزله میان­بُری در این مسیر است.
تلاش­ های موردی­ مانند بنرهای مربوط به حفظ محیط زیست در خیابان­ها که برخی از آنها هم برگرفته از احادیث است اگرچه اقدام خوبی به­نظر می­رسد و نشان از توجه به حفظ محیط زیست است اما به اندازه­ لازم مؤثر نیست چرا که کم هستند افرادی که توجه لازم به بنرها داشته باشند و یا اگر توجهشان را برانگیخت منشا تأثیر شود. آنچه ضروری می­رسد با توجه به عنوان این پژوهش، جلب توجه افراد به محیط زیست از طریق نهادینه کردن باورهای دینی­اشان است.
بنابراین با توجه به اهمیت آموزه­های دینی در خصوص حفظ محیط زیست، دین می ­تواند نقش مثبت و سازنده­ای در رابطه میان انسان و محیط زیست داشته باشد. اگر جامعه­ای مبتنی بر دین اداره می­ شود در ترویج آموزه­های دینی در خصوص محیط زیست نباید غفلت نمود. می­توان طرحی برای مراکز دینی فراهم نمود که به موجب آن در کلاس­های درس، کتب دینی، سخنرانی­ها و مانند آن، به مسائل زیست محیطی تأکید شود و از اهمیت آن از منظر دینی سخن به میان آید. مهم­تر از مدارس و مقاطع بالاتر، سهم خانواده­ها در فرهنگ­سازی زیست­محیطی است. اینکه از همان اوان کودکی، به فرزندان آموزش­های لازم در خصوص برخورد با محیط زیست و حفظ آن داده شود. به تعبیر نصر (۱۳۸۵: ۶۳) درست است که جوهر تربیت، انتقال ارزش­هاست، لیکن ارزش­ها به ما کمک نمی­کند که راه زندگی خود رابرگزینیم مگر آنکه جزئی از وجود خودمان شوند به عبارتی نهادینه شود، یعنی آنها چیزی بیش از فرمولهای محض یا احکام جزمی باشند که بتوان با آن فکر کنیم و آنها را احساس کنیم. ابزارهایی باشند که از طریق آنها بتوان دنیا را نگریست و تعبیر و تجربه کرد.
به­نظر می­رسد تشویق و ترغیب حوزه ­های علمیه، مساجد، سازمان­های فرهنگی در ارتقای آگاهی مردم درباره حفظ محیط زیست با رویکرد دینی و نیز در نظرگیری سخنرانی با توجه به دستور­العمل­های دینی در خصوص محیط زیست می ­تواند بستر خوبی برای توجه و پیشگیری از آسیب­های زیست­محیطی باشد. شاخه مطالعاتی «دین و محیط زیست» در میان رشته­ های تحصیلی دانشگاهی از جمله توجه و اهمیت به نقش دین در رابطه با محیط زیست می­باشد. بنابراین چنین اقداماتی می ­تواند توجه و حساسیت مردم را برانگیزد.
از جمله نتایج به­دست آمده از پژوهش، صرف­نظر از مطالعات تطبیقی، براساس تجربه شفاهی نگارنده با برخی از افراد فرهیخته یا عامی، نوعی ناآگاهی نسبت به نقشی است که دین می ­تواند در حفظ محیط زیست داشته باشد. چرا که رابطه میان دین و محیط زیست برایشان غریب می­نمود. درنتیجه این نشان از ناآگاهی و یا کم توجهی مردم در خصوص آموزه­های زیست محیطیِ مندرج در دین است. بنابراین در حوزه فضای عمومی، از رابطه میان دین و محیط زیست بحث نشده و یا بسیار اندک بوده است.
در دوره­ بحران زیست­محیطی، سخن از کمبود منابع به­فور شنیده می­ شود. اما شاید بهتر آن است که گفته شود، منابع لازم (که می­توان در سیاق دینی از آن به نعمت یاد کرد)، به­قدر کافی برای تک­تک انسان­ها موجود است اما این حرص و طمع آدمی، خودمحوری او (نه خدامحوری) و مصرف­زدگی است که عده­ای را فقیر و تهی­دست از نعمت می­ کند و عده­ای را انباشته از نعمت!^[۲۳۷] توسعه و رفاه بیشتر، آلودگی محیط زیست را به­همراه دارد.
میان ارزش­های فرهنگی و باورهای دینی و عملکرد انسان­ها نوعی شکاف است یعنی سنت­های دینی، منابعی غنی از تنظیم رابطه انسان و طبیعت­اند اما اینکه تا چه حد در عمل به­کار گرفته می­ شود مسأله است. می­توان گفت وظیفه مبلغان دینی است که از بُعد دینی به مسأله محیط زیست و حفظ آن اشاره کنند و تذکر دهند. مثلاً در متون دینی از کاشت درخت، حفظ محیط زیست، آلوده نکردن آب و غیره گفته شده است.
عالم محضر خداست و خداوند محیط بر عالم و همه چیز است. ذکر خداوند بدین معناست که انسان خدا را در همه جا ببیند. بی­توجهی انسان به محیط خود، ناشی از فاصله­ گرفتن از اصول دینی ناب است. به­نظر می­رسد لازم است که مجدداً برای انسان­هایی که غرق در پیشرفت مادی، بی­توجه به اصول ناب دینی­ هستند، اصول دینی را یادآوری نمود، نهادینه کرد و به کاربست.

فهرست منابع

مزایای پذیرش شرکت‌ها در فرابورس
بر اساس مقررات، کلیه مزایای موجود برای شرکت‌های پذیرفته شده در بورس، برای اوراق بهادار و سهام شرکت‌های پذیرفته شده در فرابورس نیز تعریف شده‌اند. این موارد از جمله موارد زیر می‌باشند:

تامین مالی آسان و ارزان
افزایش نقد شوندگی سهام
بهره‌مندی از معافیت مالیاتی شرکت‌های پذیرفته شده در فرابورس
نقل و انتقال سهام به‌صورت آسان- سریع و کم‌هزینه
شفافیت و اعتبار قیمت سهام به واسطه مبادله در فرابورس
اطلاع رسانی هماهنگ و عادلانه به سرمایه‌گذاران بالفعل و بالقوه
بهره‌گیری از امکان وثیقه‌گذاری سهام و اخذ ساده تر تسهیلات بانکی
معرفی شرکت و محصولات به طیف وسیعی از اقشار جامعه و افزایش اعتبار شرکت
پیش‌بینی فرایند ساده خروج از فرابورس
مبحث دوم – سرمایه گذاری خارجی
سرمایه گذاری به معنای به تعویق انداختن مصرف فعلی برای به دست آوردن منافع بیشتر در آینده است.در حقیقت سرمایه گذار به امید به دست آوردن سود بیشتر در آینده از ارزش های کنونی چشم پوشی می کند.
منظور از سرمایه خارجی تولید فراورده هایی است که بتوانیم آن را در بازار عرضه کنیم یعنی تولید کالایی که برای بنگاههایی که سرمایه گذاری کرده اند تولید درآمد کنند البته شایان به ذکر است که این سرمایه گذاری می تواند به صورت مشترک انجام بگیرد یا اینکه به طور کامل در اختیار بنگاههای خارجی باشد باید گفته شود که بسته به نوع سرمایه گذاری آن پیامدها و خروجی که بنگاهها و سازمانها دارند متفاوت خواهد بود .
سرمایه گذاری خارجی را به انتقال سرمایه از کشوری به کشور دیگر و یا به تعبیری انتقال سرمایه ها در صحنه جهانی تعبیر کرده اند. مفهوم سرمایه گذاری اصولاً در راستای تولید کالاهای سرمایه گذاری مانند ماشین آلات و وسایل حمل و نقل و کارگاه هاست و در کنار آن بخشی از سرمایه ها هم به رفع نیازمندی ها و تمایلات مصرفی اختصاص پیدا می کند. در نتیجه انتقال سرمایه ها از کشوری ( موسوم به کشور صادر کننده سرمایه ) به کشور دیگر ( موسوم به کشور میزبان ) بنگاه ها و مجموعه های اقتصادی کشور اخیر تأسیس می شود که این انتقال سرمایه ممکن است مستقیم باشد و یا به شیوه های غیر مستقیم انجام شود.
امروزه بسیاری از کشورهای جهان به واسطه عدم تکافوی منابع داخلی برای سرمایه گذاری، تمایل شدیدی به جذب سرمایه های خارجی پیدا کرده اند. سرمایه گذاری خارجی معمــولاً به دو طریق، سرمایه گذاری سهامی (غیر مستقیم) و سرمایه گذاری مستقیم خارجی صورت می گیرد. خرید اوراق قرضه و سهام شرکت ها در معاملات بورس و قبوض سپرده در بانک های خارجی از انواع سرمایه گذاری سهام دارانه هستند که در این حالت سرمایه گذار خارجی در اداره واحد تولیدی نقش مستقیم نداشته و مسئولیت مالینیز متوجه وی نیست. مهمترین ویژگی سرمایه گذاری سهامی فرّار بودن آن است. به عبارت دیگر سرمایه گذار خارجی در هر لحظه قادر است با فروش سهام یا اوراق بهادار، سرمایه اش را به کشور خود و یا کشور ثالث منتقل نماید.
سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی یکی از اصلی‌ترین نمودهای ”جهانی شدن“ است. امروزه اقتصاددانان و دولت‌ها همگی بر اهمیت حیاتی سرمایه‌گذاری خارجی اتفاق نظر دارند. از دید آنها این مسأله به نیرویی، به ویژه در کشورهای در حال توسعه، برای ایجاد طیف وسیعی از تحولات اقتصادی به حساب می آید.
سرمایه‌گذاری خارجی می تواند ابزاری برای رشد و توسعه باشد و اغلب کشورها، به ویژه کشورهای در حال توسعه که امکانات اقتصادی کمتر و نقدینگی پا ئین‌‌تری دارند، برای اجرای طرح‌های اقتصادی و رشد اقتصادی – صنعتی خود، به دنبال جذب سرمایه‌های خارجی هستند. بدین سبب‌ سرمایه‌گذاری خارجی دارای ابعاد سیاسی و اقتصادی وسیعی می باشد.
جذب و بکارگیری سرمایه خارجی از قبیل وجوه ارزی ، ماشین آلات ، تجهیزات ، حقوق مالکیت صنعتی ، وسایل حمل و نقل و سود ویژه قابل انتقال در هر یک از فعالیتهای اقتصادی به منظور تولید کالا و خدمات ، که بر دو نوع است :
سرمایه گذاری مستقیم
سرمایه گذاری غیر مستقیم
گفتار اول: سرمایه گذاری مستقیم
سرمایه گذاری مستقیم خارجی، نوعی سرمایه گذاری است که به منظور کسب منفعت دائمی و همیشگی در مؤسسه ای مستقر در کشوری غیر از کشور سرمایه گذار صورت می گیرد و نتیجه آن کسب حق رأی مؤثر در مدیریت شرکت است.
مطالعات نشان می دهد که سرمایه گذاری مستقیم خارجی به هر علت و شکلی که صورت پذیرد، اثرات قابل ملاحظه ای بر روی متغیرهای کلان اقتصادی از جمله کاهش نرخ بهره، کاهش نرخ ارز، افزایش رشد اقتصادی، افزایش درآمد مالیاتی دولت، کاهش بدهی دولت، بهبود توزیع درآمد، انتقال تکنولوژی، افزایش اشتغال، توسعه صادرات، کاهش واردات و تاثیر مثبت در تراز پرداخت ها دارد.
به طور کلی، عوامل موثر بر سرمایه گذاری مستقیم خارجی را می توان به چهار گروه زیر تقسیم بندی کرد:
الف- عوامل سیاستگذاری اقتصادی(مثل ثبات اقتصادی، میزان ریسک سرمایه گذاری و…)
ب - عوامل ساختار اقتصادی (مثل زیر ساخت هایی نظیر راه ها، بنادر، سیستم های ارتباطی، …)
ج - عوامل تشویقی و حمایتی (مثل معافیت های مالیاتی، اعطای یارانه، ….)
د – عوامل جغرافیایی وسیاسی.
سرمایه در تمامی نظریات و الگوهای رشد اقتصادی به عنوان موتور محرکه رشد و توسعه اقتصادی درنظرگرفته شده است. بر همین اساس نیز اتخاذ تدابیری برای جذب سرمایه کافی به منظور تامین منابع مالی طرحهای اقتصادی از جمله مهمترین دغدغه های تصمیم گیرندگان اقتصادی در هرجامعه است. آنچه در زمینه سرمایه گذاری مستقیم خارجی باید مورد توجه قرار گیرد، اولویتهای این نوع سرمایه گذاری در ایران است.
اغلب به هر گونه سرمایه گذاری در کشورها ی خارجی توسط شرکتها ی خصوصی و افراد حقیقی منهای کمک های دولتی سرمایه گذار ی مستقیم خارجی گویند . در سرمایه گذار ی مستقیم خارجی ، سرمایه گذار به خاطر مشارکت داشتن در فرایند تصمیم گیری بنگاه به دنبال منافعی است که در واقع ، امکان کسب آنها در سرمایه گذار ی پورتفولیوی خارجی وجود ندارد .( شامل سرمایه گذار یهایی است که توسط اشخاص حقیقی و حقوقی خارجی به صورت خرید اوراق بهادار یک موسسه و شرکت مالی صورت می گیرد و طی این فرایند ، بدون اینکه شخص کنترلی بر سرمایه خود داشته باشد آن را در اختیار کشور میزبان قرار می دهد) .
سرمایه گذار ی مستقیم خارجی شامل رابطه ای بلند مدت است که منعکس کننده منفعت و نظارتی پایدار از دارایی خصوصی در اقتصاد یک کشور در شرکتی مستقر در اقتصاد کشوری دیگر است . شخص سرمایه گذار می تواند از طریق این سرمایه گذاری تاثیر قابل ملا حضه ای بر مدیریت شرکت خارجی داشته باشد. این نوع سرمایه گذاری شامل داد ستد اولیه میان طرفین معامله و تمام داد ستد های متعاقب آن بین این افراد و سازمانهای وابسته است. این سرمایه گذاری شامل سرمایه های انتقالی از یک شرکت واسطه سرمایه گذار ی به سرمایه گذاران مستقیم خارجی با دریافت سرمایه از سرمایه گذاران مستفیم خارجی از سوی این شرکتها می شود و شامل سه مولفه است
سهام خارجی: خرید یک واحد تولیدی از یک کشور خارجی
سود مجدد سرمایه گذاری شده :سود توزیع شده یا توزیع نشده ( ولی دوباره سرمایه گذاری شده ) سرمایه گذاران خارجی
وام بین شرکتی:وامهای کوتاه مدت یا بلند مدت بین شرکتهای سرمایه گذاری و سازمانهای مرتب با آنها و برعکس .
به اعتقاد کنفرانس تحقیقات و توسعه سازمان ملل (انتکاد) ، سرمایه گذار ی مستقیم خارجی عبارت است از سرمایه گذار ی که مستلزم یک ارتباط بلند مدت است و نشان دهنده منافع پایدار و کنترل واحد اقتصادی مقیم یک کشور(سرمایه گذار مستفیم خارجی یا بنگاه مادر ) بر واحد اقتصادی مقیم کشور دیگر ( سرمایه گذار ی انجام شده در کشور میزبان به صورت شعبه ای از بنگاه مادر ) است.
موافقین سرمایه گذاری خارجی معتقدند که چون این گونه سرمایه گذاری ها در کشورهای غربی نتیجه داده است ، پس در جاهای دیگر هم نتیجه خواهد داد ، به نظر آنها این گونه سرمایه گذار یها اثرات توزیعی دارد و می توان افراد محلی را در شرکت های خارجی تعمیم داد .
در روش مستقیم سرمایه‌گذار با اتکا بر دانش و تحلیل خود اقدام به ورود به بازار تصمیم‌گیری می‌کند و مسئولیت سود و زیان متوجه شخص وی است. این روش برای افرادی که شغل آنها سرمایه‌گذاری است، مناسب است.
گفتار دوم : سرمایه گذاری غیر مستقیم
در روش غیر‌مستقیم بین سرمایه‌گذار و سرمایه‌پذیر، یک موسسه مالی به عنوان واسطه عمل می کند. به عبارتی سرمایه‌گذار وجوه خود را در اختیار این موسسات قرار می‌دهد و آنها با به کارگیری تخصص خود، فرایند سرمایه‌گذاری را به نیابت از سرمایه‌گذار انجام می‌دهند. این روش معمولا به سرمایه‌گذاران غیرحرفه‌ای توصیه می‌شود. صندوق‌های سرمایه‌گذاری از سه سال پیش متولد شدند تا نقش واسطه سرمایه‌گذاری را برای علاقه‌مندان بر عهده بگیرند. این صندوق‌ها با ایفای نقش واسطه گر مالی در واقع سرمایه‌گذاری افراد غیرحرفه‌ای را از حالت مستقیم به حالت غیر مستقیم تبدیل می‌کنند و مزایای متعددی را هم برای بازار سرمایه (به لحاظ جذب منابع جدید) و هم برای سرمایه‌گذار (به لحاظ کسب سود مناسب) فراهم می‌کنند. تجربه جهانی ثابت کرده است که راهکار مناسب برای توسعه پایدار بازارهای سرمایه، تشویق سرمایه‌گذاری غیر‌مستقیم و ورود افراد به بازار از طریق صندوق‌های سرمایه‌گذاری است؛ رویکردی که در دنیا، صندوق‌ها را به بزرگ‌ترین بازیگران بازارهای سهام تبدیل کرده است.
در این روش، به منظور اطمینان از اعمال نیروهای عرضه و تقاضا و عادلانه بودن توزیع اطلاعات، سرمایه گذاران غیرحرفه ای، از طریق واسطه در بازار سرمایه حضور می یابند و خود به طور مستقیم به خرید تک سهم نمی پردازند. این واسطه ها متنوع اند و معروف ترین آنها صندوق های سرمایه گذاری مشترک، اداره کنندگان طرح های بازنشستگی متعدد، شرکت های سرمایه گذاری و مشابه آنها هستند. این نهادهای مالی که کارشناسان و متخصصان بسیاری را در اختیار دارند، واسطه قرار می گیرند و سرمایه گذاری مستقیم عامه شهروندان را به سرمایه گذاری غیرمستقیم در بورس بدل می کنند. این نهادهای مالی با تشکیل سبد سهام و سایر اوراق بهادار می کوشند تا ریسک را برای سرمایه گذاران کاهش دهند و البته در قبال ارائه این خدمات دستمزدی هم می گیرند. بدین ترتیب، عامه شهروندان با بهره گرفتن از خدمات این نهادهای مالی در موقعیتی مساوی با عامه سرمایه گذاران غیرحرفه ای در بورس قرار می گیرند.در کشور ما، با توسعه بازار سرمایه و با حضور هر چه بیشتر مردم در این بازار ، ضرورت دارد که در اسرع وقت نسبت به ایجاد نهادهای سرمایه گذاری مناسب برای تجهیز پس اندازهای مردم و دادن امکان حضور غیرمستقیم در بازار سرمایه به آنان، اقدام شود. اکنون همگان می پذیرند که خرید تک سهم توسط سهامداران غیرحرفه ای امری بسیار خطرناک است که باید از آن اجتناب شود. این سهامداران باید به خدمت گرفتن نهادهای مالی متخصص، که برای آنها سبد اوراق بهادار مناسبی را شکل می دهند، به طور غیرمستقیم در بازار سرمایه ایران سرمایه گذاری کنند. خوشبختانه، در حال حاضر شرکت های بیمه عمر، بازنشستگی و شرکت های تامین اجتماعی نیز در بازار سرمایه ایران فعال شده اند و به نظر می رسد که عامه شهروندان از این مجاری به طور غیرمستقیم در بورس تهران سرمایه گذاری می کنند به علاوه بسیاری از شهروندان ایرانی نیز فرا گرفته اند که سهام شرکت های سرمایه گذاری را خریداری نمایند که سبد مناسبی از اوراق بهادار بازار سرمایه ایران است. البته، تعداد شرکت های سرمایه گذاری، به معنای واقعی کلمه؛ در ایران بسیار محدود است، و عمده شرکت هایی که به عنوان شرکت سرمایه گذاری در بورس تهران طبقه بندی شده اند، شرکت های هلدینگ اند و شرکت های سرمایه گذاری به معنی اخص کلمه نیستند.
مبحث سوم – سرمایه گذاری خارجی
سرمایه گذاری خارجی در بازار سرمایه ایران، فراز و نشیب های قانونی زیادی را پشت سر گذاشته است. از قوانین محدود کننده و سخت گیرانه، تا قوانینی که دارای مطلوبیت بیشتری برای سرمایه گذار خارجی بوده اند، از ویژگی های قانونگذاری در مورد بورس و بازار سرمایه می باشد.
بازار سرمایه و بورس اوراق بهادار دارای قابلیت های بسیاری برای جذب سرمایه های خارجی و ورود سرمایه گذاران از سایر کشورها به ایران می باشد؛ از این رو قانونگذار پس از تصویب قانون برنامه چهارم توسعه بذل توجه بیشتری به این بخش اقتصادی نموده است.
بند اول : سرمایه گذاری خارجی در بورس اوراق بهادار
مراحل سرمایه گذاری خارجی در بورس اوراق بهادار ایران به این ترتیب است که ابتدا سرمایه گذار خارجی درخواست خودرا بر اساس قانون تشویق و حمایت از سرمایه گذاری خارجی تکمیل می کند و آن را به همراه مدارک لازم به سازمان سرمایه گذاری و کمک های فنی و اقتصادی ایران تحویل می دهد، پس از مطرح شدن درخواست وی در هیئت سرمایه گذاری خارجی در صورت موافقت این هیئ، وزیر امور اقتصادی و دارایی مجوز سرمایه گذاری خارجی را صادر می کند( این مرحله حداقل ۴۵ روز طول می کشد.) سرمایه گذار پس از اخذ مجوز باید حساب بانکی برای انتفال سرمایه خود به ایران افتتاح کند. سپس برای دریافت کد معاملاتی به منظور داد و ستد در بورس اوراق بهادار باید مدارکی را به بورس اوراق بهادار واگذار کند. در صورت اختصاص کد معاملاتی نیز باید سرمایه گذار خارجی کارگزار مربوطه را تعیین و اعلام کند. پس از طی این مراحل امکان داد و ستد در بورس اوراق بهادار برای وی فراهم می شود.^[۱] اما با این وجود قوانین لازم برای جلب و حمایت سرمایه گذاری در کشور ما دیده نمی شود.
این مسئله دلایل متعددی دارد که که می تواند موضوع بحث مفصل دیگری باشد. لکن نبود تعامل سازنده با کشورهای دیگر، وجود قوانین و مقررات دست و پا گیر ، توسعه نیافتن بازارهای مالی، نبود امنیت و ثبات کافی برای سرمابه گذاری خارجی و از عمده ترین این معضلات است. در بخش قوانین و مقررات به ذکر چند نمونه از معضلات بسنده می کنیم:
طبق ماده(۳) آیین نامه بند«ج» ماده(۱۵) قانون برنامه چارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران مصوب ۱۱/۳/۱۳۸۴ هیئت وزیران ، سرمایه گذاران خارجی مکلف اند ظرف حداکثر یک سال پس از اخذ مجوز نسبت به انتقال کل وجوه به داخل کشور افدام کنند. در صورت ندادن کل وجوه به داخل کشور یا سرمایه گذاری نکردن در بورس اوراق بهادار ظرف این مدت، به نظر می رسد این مدت بسیار کوتاه است.
طبق ماده (۴) همین آیین نامه، سرمایه گذار خارجی منحصراً در دارایی هایی می تواند سرمایه گذاری کند که در بورس اوراق بهادار پذیرفته شده باشد. با توجه به آنچه قبلاً اشاره شد، بسیاری از شرکت ها در کشور ما شرایط حضور در بورس اوراق بهادار و پذیرش آن را ندارند. پس این مورد هم می تواند مانعی در برابر سرمایه گذار خارجی باشد
در ماده (۸) آیین نامه مذکور ضوابط ورود، خروج و نگهداری اصل و سود سرمایه های خارجی آمده است. بر اساس این ماده، تمامی ضوابط حاکم در قانون تشویق و حمایت سرمایه گذاری خارجی و آیین نامه های اجرایی آن و نیز مقررات ارزی کشور، در این مورد مصداق دارد. به عنوان نمونه برای خروج سود سرمایه گذاری، مصوبه هیئت سرمایه گذاری خارجی و نیز تأیید وزیر امور اقتصاد و دارایی لازم است که این امر، کار را برای سرمایه گذاران خارجی پیچیده می کند.
همچنین تملک اموال غیر منقول برای سرمایه گذاران خارجی ممنوع است و این مسئله نیز انگیزه سرمایه گذاران خارجی را کاهش می دهد.
در ماده(۹) آیین نامه بند«ج» ماده(۱۵) قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران مصوب ۱۱/۳/۱۳۸۴ هیئت وزیران، برای برای سرمایه گذاران خارجیان در سهام شرکت ها، حدی تعیین شده است؛ به گونه ای که بیشترین میزان سهام خریداری شده در هر شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار، نباید از ۱۰ درصد کل سهام آن شرکت تجاوز کند. در مورد اوراق مشارکت نیز رویه مشابهی وجود دارد. این محدودیت ها سبب می شود تا سرمایه گذاران خارجی به دلیل مشارکت نداشتن و نفوذ در هیئت مدیره شرکت ها از سرمایه گذاری خودداری کنند.
علاوه بر این طبق ماده(۱۲) آیین نامه مذکور، خروج اصل و عایدات سرمایه گذار در بورس اوراق بهادار حتی در صورت تأیید وزیر امور اقتصاد و دارایی و نیزرعایت سایر ضوابط لازم، منوط به گدشت سه سال از سرمایه گذاری است، که زمانی طولانی می باشد و با توجه به چشم انداز سیاسی کشور در صحنه بین المللی معیار مناسبی برای جذب سرمایه های سرمایه گذاران خارجی نیست.
از دیگر موارد مهم ، می توان به مفاد ماده (۱۴) بند«ج» ماده (۱۵) برنامه چهارم توسعه اشاره کرد که در آن حسابرس معتمد سازمان بورس اوراق بهادار حسابرسی عملکرد فعالیت سرمایه گذار خارجی در بورس را انجام می دهد، که این مسئله در مواردی می توانذ ایجاد مشکلاتی کند. همچنین حل و فصل اختلافات طبق ماده (۱۹) قانون تشویق و حمایت سرمایه گذاری خارجی، در دادگاه های داخلی انجام می شود، مگر آنکه در موافقت نامه های دو جانبه با دولت متبوع سرمایه گذار، در مورد شیوه دیگری توافق شده باشد. در این مورد هم به نظر می رسد چشم انداز روشنی برای برای سرمایه گذاری خارجی وجود ندارد و آنها ترجیح می دهند دادگاه های بین المللی در این باره قضاوت کند.

کلیات پژوهش

مقدمه:
رسانه ابزاری است برای انتقال پیام. ابزارهایی مانند رادیو، تلویزیون، روزنامه، مجله و …. می توانند در هر روز و هر ثانیه پیام های ویژه ای را به بینندگان و شنوندگان ویژه خود برسانند. در این راستا بسیاری از شرکت ها و سازمان ها از رسانه برای تبلیغ خود و محصول خویش بهره می برند. در دنیای رقابتی امروز، بازاریابی برای هر نوع حرکت آگاهانه و هدفمند در بازار ضروری بوده و نقش آن در آغاز انجام تمام تلاشها از جمله تولید محصولات و ارائه خدمات مطلوب به جامعه به وضوح قابل مشاهده است، درعصر کنونی که مفاهیم ارتباطات، رقابت و مشتری گرایی با هم پیوند خورده است تبلیغات به عنوان عنصری آمیخته از بازاریابی، نقش محوری در حفظ و بقاء سازمانها با شناساندن و معرفی محصولات و خدمات ایفاء میکند. تبلیغات در لغت به معنای رساندن یک پیام از شخصی به شخص دیگر می باشد و از لحاظ تکنیکی عبارت است از هر نوع ارتباطات غیر شخصی در مورد یک سازمان، کالا، خدمت و یا ایده، که یک کارفرمای مشخص، برای عبور آن از یک رسانه جمعی و به منظور رسیدن آن به جمع وسیعی از مخاطبان، پول پرداخته است^[۱].

تبلیغات را می توان به عنوان عنصراصلی فرهنگ معاصر در کشورهای در حال توسعه و حتی کشورهای صنعتی دانست^[۲]
تبلیغات سبب تغییراتی در نگرش، دانش و رفتار مخاطبان می شود و آگاه سازی، ترغیب و تشویق، یادآوری تحکیم روابط و ترویج مبادلات، از جمله وظایف گوناگون تبلیغات است و ارزیابی آثار تبلیغات در هر یک از این موارد برای سازمان هایی که تبلیغات را لازمه تداوم حیات و رشد و توسعه می دانند یک ضرورت است^[۳].
این پژوهش برآن است تا اثربخشی رسانه های تبلیغاتی بر اساس مدل آیدا در شرکت نادری لاهیجان را مورد ارزیابی قرار دهد.

بیان مسأله:
دنیای امروز دنیای هزینه- منفعت میباشد. هر مؤسسهای که وارد مبحث تبلیغات میشود باید بتواند ضمن جبران نمودن هزینه های متحمل شده، به هدف خود که همانا جذب مشتری میباشد، دست یابد. باتوجه به مواردی که تاکنون در خصوص اهمیت امر تبلیغات به عنوان یکی از بخشهای آمیخته بازاریابی مطرح شده است و با توجه به آنکه این امر، در شرکت ها و مؤسسات هزینه بر است، لازم است تا تبلیغات به گونهای صحیح و مناسب صورت گیرند تا ضمن اثربخشی، به نوعی متناسب با آن هزینه صرف شده، برای مؤسسه منفعت و عایدی هرچند در بلندمدت داشته باشد. با این وجود، بحران کمبود منابع مالی شرکتها و وجود رقابت شدید در میان شرکتها، حساسیت نسبت به مخارج تبلیغات را افزایش داده است و لزوم تحقیق در خصوص اثربخشی تبلیغات آشکارتر گردیده است. همچنین با توجه به اهمیت ایجاد کارایی بیشتر در امر تبلیغات، رتبهبندی رسانه های تبلیغاتی به کار گرفته شده در سازمان از جایگاه خاصی برخوردار میباشد و این امر مانع صرف هزینه های نامناسب در تبلیغات میشود. یک مصرف کننده، متعارف هر روزه در معرض صدها تبلیغ تجاری قرار میگیرد. تا هنگام مرگ طبق یک برآورد حدود یک سال و نیم از عمر ما صرف تبلیغات گوناگون میشود. تبلیغات تجاری همچون رمز و راز محسوب میشوند. همانطور که شواهد نشان میدهد تبلیغات غلط میتواند، عملاً میزان فروش یک شرکت را کاهش دهد. حتی واقعیت تلخ حاکی از این است که بسیاری از شرکتها کاملاً شکست میخورند. اندازه گیری آثار گوناگون یک برنامه تبلیغاتی اگرچه دشوار است اما نتایج آن برای برنامه ریزی، اصلاح و تعدیل فعالیت های تبلیغاتی سازمان ها بسیار مفید خوهد بود. با بررسی آثار تبلیغاتی و ارتباط آن با اهداف سازمان ها می توان تغییراتی را در بودجه تبلیغاتی، شکل و محتوای پیام ها نوع رسانه ها و کانال های ارتباطی و حتی زمان و شرایط اجرای تبلیغ به عمل آورد تا تبلیغات مفیدتر و مؤثرتر از گذشته صورت گیرد^[۴]. بنابراین به دلیل کم توجهی بسیاری از شرکت ها به موضوع اثربخشی تبلیغات و یا حتی آشکار نبودن اهیمت و جایگاه این فعالیت در فرایند اجرای تبلیغات و مشاهده مشکلاتی مانند رقبای برند در اجرای برنامه تبلیغاتی شرکت نادری لاهیجان، لذا در این تحقیق اثربخشی تبلیغات این شرکت، بر اساس مدل آیدا مورد بررسی قرار می گیرد. شاید اگر تبلیغات در کشور ما به خصوص در صنعت تغذیه از نظر اثربخشی ارزیابی می شد کمتر شاهد تبلیغات غیرفنی، غیرهنری، غیرعلمی بودیم و شاید تقلیدهای کورکورانه کمتر انجام می گرفت و احتمالاً اعتماد شرکت ها به انجام تبلیغات بیشتر می شد. امروزه به دلیل افزایش شرکت های خصوصی برای بقا باید به روش های نو در بازاریابی روی آورند که یکی از این راه ها می تواند تبلیغات و ارزیابی آن باشد. بسیاری از تبلیغات شرکت ها را می توان نام برد که عملاً به دلیل روش غلط تبلیغ، خود شرکت تبلیغ کننده از تبلیغ خود سود نمیبرد بلکه شرکتهای رقیب از این موضوع سود میبرند و شرکت تبلیغ کننده هیچ گاه به این موضوع پی نبرده است چرا که هرگز تبلیغات خود را از نظر اثربخشی مورد مطالعه قرار نداده است^[۵].
تبلیغات منحصر به تلویزیون نمی شود بلکه رسانه های دیگر را نیز در بر می گیرد .رادیو، روزنامه، مجله، تبلیغات شهری، اینترنت و غیره از جمله رسانه های مهم تبلیغاتی محسوب می شود . رسانه های مختلف به دلیل تاثیرات منحصر به فردی که بر روی مخاطب می گذارد واکنش های متفاوتی را نیز منجر می گردد .مهمترین تمایزی که بین انواع گوناگون رسانه می توانیم قائل شویم تمایز بین رسانه های پخشی (رادیو و تلویزیون) و رسانه های چاپی (روزنامه ها و مجله ها) است. برای انتقال نمادها و تصورات، رسانه های پخشی نظیر رادیو و تلویزیون مناسب تر به نظر می رسد اما در ارائه اطلاعات تفصیلی و دقیق، این دو رسانه به اندازه رسانه های چاپی مناسب نیستند. بنابراین می توان این گونه نتیجه گیری کرد که برای ایجاد یک فضا و روحیه در مخاطب و یا به وجود آوردن یک احساس مثبت، تلویزیون اثربخش تر به نظر می رسد این در حالی است که برای ارائه اطلاعات دقیق و تفصیلی تر رسانه های چاپی مناسب تر است^[۶].
در بحث رسانه ها در نظر گرفتن تفاوت های مابین رسانه های بین المللی و رسانه های محلی بسیار قابل توجه می باشد. در هر دو مورد ابزارها و رسانه های بکار گرفته شده ظاهراً مشابه است اما آنچه باعث تمایز می شود، محتوا و اهداف متفاوت بکار گرفته شده در رسانه های جهانی و محلی ست که این خود نیز به دلیل تفاوت فرهنگی ناشی از تمایزات محلی می باشد^[۷].

طحال بزرگ تر و سنگین‏تر- بدن کوچکتر و بورس سنگین‏تر – کاهش ایمنی سلولی – رنج طبیعی تا افزایش ایمنی همورال – کاهش جریان لنفوسیت ها – افزایش جریان کل لکوسیتها، مونوسیتها و هتروفیل‏ها- طبیعی تا کاهش حاشیه ای عملکرد فاگوسیتها – افزایش پروتئین سرم ، اسیداوریک و اوره نیتروژن خون – کاهش هموگلوبین، آهن، آلکالین فسفاتاز و گاماگلوتامیل ترانسفراز ، استخوان‏هایی که اغلب در گیر می شوند.
شامل:تیبیوتارسوس-استخوان ران –مهره های توراکولومبارواستخوان بازو.
قسمت پروگزیمال استخوان های طویل به طور مکرر بیش از قسمت دیستال در گیر می شوند، زخم ها معمولاً از قسمت اندوکوندرال تشکیل استخوان اتفاق می افتند و به طرف پروگزیمال گسترش می یابند تا ناحیه مجاور‏ غضرف یا نرمه استخوان را در گیر کنند. پیدا کردن هر دو مورد استئومیلیت و دیسکندروپلازیای درشت نی با هم امری عادی است. استئومیلیت به آسانی در معاینه کلی استخوان هایی که باز شده اند تشخیص داده می‏شود اما ممکن است زخم هایی اتفاق بیفتد که فقط توسط میکروسکوپ قابل دیدن می باشند. مفاصل زانو، لگنی رانی،استایفل و بالها و مفصل بندی‏هایی آزاد مهره‏های سینه‏ای مکان‏هایی هستند که آرتریت بیشتر رخ می دهد. زخم‏های سایر مفاصل کمتر معمول هستند.ضربه به مفاصل و استخوان‏های در حال رشد ممکن است آن‏ها را برای گسترش جراحت مستعد کند. تنوسینوویت به طور مکرر با آرتریت همراه بوده است گسترش فرایند التهابی از مفصل به طرف بافت‏های اطراف مفصل کمتردیده شده است عفونت التهاب کیسه‏های مفصلی جناغی نیز معمول است اما بایستی از التهاب کیسه‏های مفصلی تروماتیک(در اثر ضربه) متمایز گردد که مایع در آن دیده می شود ولی اگزودا نیست. زمانی که زخم‏های التهابی مفصل شانه یا قسمت بالایی استخوان بازو را درگیر می کند افزایش اگزودا می‏تواند موجب انباشته شدن آن بین عضله ی درونی عمقی و سطحی شود.زخم‏هایی که در فضاهای مفصلی ، مفصل بندی‏های آزاد مهره‏های سینه‏ای گسترش می‏یابند با واژه اسپاندیلیت (التهاب و تورم چرکی ستون فقرات)مشخص می شوند که در صورت پیشرفت باعث فلجی ناقص و فلجی کامل میگردد. زخم‏هایی که در قسمت دیستال مفصل بندی‏های آزاد مهره های سینه‏ای اتفاق می‏افتند معمولاً بیشتر از زخم‏هایی است که در قسمت پروگزیمال مفصل بندی یا هر دو قسمت مفصل بندی ایجاد می‏شوند (۲۰۰۸‚al et Barnes).

۱-۳۹ عفونت کیسه زرده
نقش کیسه زرده تولید آنتی بادی تا وقتی که اولین واکسن زده می شود می باشد زرده باید حداقل ۳ تا ۵ روز جذب شود در غیر این صورت حتماٌ عفونی خواهد شد.راه هایی که موجب عفونت کیسه زرده می‏شوند:

• • از طریق دستگاه جوجه کشی : اگر تخمه مرغ آلوده در دستگاه ستری ( در ۱۸ روز اول ) بشکند فضا را آلوده می کند و تخم مرغ های دیگر آلوده می شوند.

• • از طریق بند ناف که محل جذب کیسه زرده در دوران جنینی می باشد.

علائم بالینی و کالبد گشائی: مرگ زود رس، بوی بد از لاشه، سیاه شدن بدن جوجه، راه رفتن مانند اردک، لاشه و احشاء پر خون و سیاه و بوی بد دارند، رنگ زرد کیسه قهوه ای می شود، پر خونی در کبد و طحال، کیسه زرده از زائده مکل ( محل جذب کیسه زرده ) آویزان است و جذب نشده است(Saif & Jordan)
۱-۴۰ تورم بند ناف
ناف در حوالی روز ۱۸ جوجه کشی که می خواهند رطوبت هچری را کم کنند تا جوجه‏ها خشک شوند معمولا در اثر چسبیدن لایه جنینی به پوسته و حالت التهاب تولید و تورم بند ناف ایجاد می شود. برای تشخیص کشت از کبد، قلب، کلیه و ریه در محیط‏های مکانکی آگار و EMBصورت می گیرد(Saif & Jordan)
۱-۴۱ کلی باسیلوز سپتی سمی
علائم کلینیکی و کالبد گشائی :تنگی نفس ،احساس سرما در جوجه‏ها، تنفس با دهان باز، لاشه پر خون تیره و خشک ، روی کبد، قلب، کیسه های هوایی پر از فیبرین زرد تا صورتی رنگ (Saif & Jordan)
۱-۴۲ پریتیونیت زرد‏ه‏ای
این حالت بیشتر در طیور تخم گذار دیده می شود. زرده ها در اثر استرس در داخل محوطه بطنی پخش شده اند در این بیماری لاشه‏ها بسیار بوی بد دارند. رنگ زرد تا سفید در محوطه بطنی دیده می شود(Saif & Jordan)
۱-۴۳ تورم مجرای تخم بر (Salpangit )
بیماری در طیور تخم گذار دیده می شود و علائم بالینی ندارد، مرغی که مبتلاست تا آخر عمر تخم گذاری نمی کند. عفونت از طریق کیسه های هوایی شکمی سمت چپ ( ۹ عدد کیسه هوایی داریم ) که به مجرای تخم بر سمت چپ چسبیده است. ( در طیور و ماکیان فقط مجرای تخم بر چپ وجود دارد ). اگر کیسه های هوایی شکمی آلوده به E.Coli باشد به علت اینکه این کیسه ها چسبده به مجرای تخم بر هستند مجرا متورم می شود(Saif & Jordan)
۱-۴۴ پان آفتالمیت ( Pan Aphtalemit )
در اثر لوکالیزه شده باکتری در اتاقک قدامی چشم چه به صورت موضعی و چه بصورت سیستمیک موجب کوری خواهند شد. در هیستو پاتولوژی نفوذ سلولهای تک هسته ای و هتروفیل در بافت چشم دیده می شود (Saif & Jordan)
۱-۴۵ سندروم تورم سر (Swelling Head Syndrom )
عامل بیماری فقط E.Coli نیست. خانواده پنومو ویروسها نیز این سندرم را ایجاد می کند. علائم کلینیکی شامل :تورم سر، ریزش ترشحات از بینی و دهان ( باید از بیماریهای کوریزا، پاستورلا و کمبود ویتامین A تفریق داده شود،بسته شدن چشم، افت تولید در گله ۱ تا ۲ درصد(Saif & Jordan)
۱-۴۶ بیماری کلی گرانولوما (Coli Granoloma )
بیشتر سویه هایی که تولید کپسول می کنند و این سویه ها برای خرگوش و موش بیماری زا بوده و در آنها گرانولوم ایجاد می کنند و باعث بیماری کلی گرانولوما می شوند. یکسری ندول به اندازه نخود به رنگ زرد تا سفید در سکوم، طحال، روده و کبد دیده می شود(Saif & Jordan)
۱-۴۷ پنومونی های چرکی
معمولاً ریه ها پرخون و پر از فیبرین است و اگر ریه را فشار بدهیم ترشحات کاملاً بیرون ریخته می‏شوند (Saif & Jordan)
۱-۴۸ سلولیت زیر جلدی (Swelling Cell subcutaneous )
یکسری ماده ژلاتینی به صورت ورقه ورقه که گاهاً تبدیل به چرک می شود، در زیر پوست ناحیه ران و گاهاٌ سینه دیده می شود. این بیماری عوامل زیادی دارد از جمله کلبسیلا، استافیلوکوک، E.Coli ، استرپتوکوک، پرتئوس. در اثر هر نوع استرس و خراشیدگی پوست این حالت دیده می شود و باعث حذف در کشتار شده و از خط کشتار حذف می شود(دکتر رضایی، ۱۳۹۱).
۱-۴۹ تشخیص اشریشیاکلی
۱-۴۹-۱ جداسازی وشناسایی عامل سبب شونده
تشخیص بر پایه جداسازی و شناسایی اشریشیاکلی از زخم های معمول کلی‏باسیلوز می باشد. بایستی دقت شود که از آلودگی نمونه ها به مدفوع اجتناب شود.در جداسازی ارگانیسم از اعضای داخل احشاء پرندگان دستخوش تجزیه بایستی با احتیاط تفسیر شود زیرا اشریشیاکلی در وسعت روده پرندگان مرده به سرعت گسترش می یابد .کشت از مغز استخوان جهت بدست آوردن نتیجه آسان است ومعمولاًعاری از آلودگی باکتریایی می باشد.ماده بایستی روی محیط ائوزین متیلن بلو، مکانکی یا ترگیتول- ۷آگار به صورت خطی کشت داده می شود .یک تشخیص احتمالی اشریشیاکلی می‏تواند انجام گیرد به شرطی که بیشتر کلنی‏های روی محیط EMB آگار مشخصه تیره با جلای فلزی ،صورتی روشن با کلنی‏های به سرعت احاطه کننده روی محیط مکانکی‏آگار یا زرد روی محیط تریگیتول‏-۷آگار داشته باشند .سویه‏های اشریشیاکلی می‏توانند بارشد آهسته و عدم تخمیر لاکتوز باشند و به عنوان کلنی‏های با قابلیت عدم تخمیر لاکتوز به نظر برسند. تشخیص نهایی اشریشیاکلی بر پایه ی مشخصات ویژه ارگانیسم می‏باشد شناسایی خاصیت آنتی ژنیک ، تعیین فاکتورهای ویرولانس یا انگشت‏نگاری نمونه جدا شده ممکن است مفید باشد که بطور ویژه قسمتی از یک تحقیق اپیدمیولوژیک می باشد.صورت فلکی شش ژن ویرولانس از قبیل:sitA , iro N , hly F , iss , iutA , ets A
به نظر می رسد که مشخصه سویه‏های سم دار بیش از۷۴ درصد نمونه های جدا شده اشریشیاکلی بیماریزای پرندگان (APEC) شناسایی شده است اما ندرتاًدر سویه های هم غذا اتفاق می‏افتد. PCR متعدد جهت یافتن آنها ممکن است منابعی را برای متمایز کردن نمونه‏های جدا شده بیماری‏زا و هم غذا به وسیله روش‏های آزمایشگاهی فراهم آورد بدون این که دسته بندی مجدد تست های مرگ آوری جنین‏ها یا جوجه‏ها را در آینده داشته باشیم. سرولوژی به عنوان یک روش تشخیصی استفاده نشده است به هر حال بقا بعد از چالش و رقابت مربوطه با تیترهای آنتی بادی یافت شده توسط ELISA بهتر از روش هم‏آگلو‏تیناسیون غیرمستقیم استاندارد میباشد.روش هایی جهت یافتن پروتئین های فاز حاد و نسبت تغییر مسیر هتروفیل به لنفوسیت می تواند به عنوان نشان گری‏های غیر اختصاصی التهاب و استرس که توأم با کلی‏باسیلوز میباشد، بکار گرفته شود (۲۰۰۸Barnes.1994et al Quinn ).

پارامتر‌های خط انتقال

R_e+jX_e = ۰۰۰۴/۰+ j ۰۰۴/۰ pu

پارامتر‌های STATCOM

Rated power: ۱۰۰ Mvar , Rated voltage:575 V; L_filter=1 mH
Switching frequency: ۱۰ kHz , DC voltage:4000 V

شناسایی اندازه و زاویه ولتاژ در شرایط خطا به وسیله‌ی ODDSRF-PLL
هنگامی که خطا اتفاق می‌افتد علاوه بر توالی مثبت توالی منفی نیز در ولتاژ ظاهر می‌شود. به همین منظور فاز حلقه بسته‌ای نظیر قاب مرجع سنکرون قادر نیست مقدار صحیح ولتاژ را کشف کند. حال آنکه در این فاز حلقه بسته توالی منفی ولتاژ به صورت نوسان روی اندازه ولتاژ ظاهر می‌شود.
بدین منظور در این پایان نامه از روشی به نام DDSRF که با دو قاب مرجع سنکرون که خلاف جهت همدیگر می‌چرخد، استفاده‌شده است. با توجه به اینکه اگر قاب مرجعی در جهت توالی مثبت بچرخد، در بهترین حالت محور d آن نشان‌دهنده اندازه ولتاژ و حور q آن باید صفر باشد. با چنین دیدگاهی می‌توان ساختار DDSRF را با در نظر گرفتن تابع هزینه‌ای به صورت زیر بهینه کرد،که این ساختار ODDSRF-PLL نام دارد.
برای تنظیم کردن پارامترهای DDSRF شبیه‌سازی بدون STATCOM برای ۱۵۰ تکرار انجام می‌شود. مدت زمان شبیه‌سازی ۲/۱ ثانیه است و خطا در لحظه ۳/۰ ثانیه آغاز و در ۷/۰ ثانیه تمام می‌شود. در این صورت تابع هدف برای ۱۵۰ تکرار به صورت شکل (۵-۲) کمینه می‌شود. همچنین اندازه ولتاژ مؤلفه‌های d و q پس از بهینه‌سازی ODDSRF به صورت شکل (۵-۳) خواهد بود.

کمینه شدن تابع هزینه ITAE

اندازه ولتاژ مؤلفه‌های d و q پس از بهینه‌سازی ODDSRF

ایجاد مرجع توان راکتیو توسط کنترل فازی
کنترل‌کننده فازی را می‌توان به عنوان نگاشت دهنده‌ای از خروجی به ورودی در نظر گرفت. همچنین با توجه به اینکه می‌توان اندازه ولتاژ را وابسته به تزریق یا جذب توان راکتیو دانست ، میزان توان راکتیو مصرفی و تولیدی را بر اساس پنج عبارت زیر بدست آورد.
زمانی که ولتاژ ترمینال توربین بادی کمتر از ۱ پر یونیت باشد ،آنگاه توان راکتیو باید به شبکه تزریق شود.
مقدار توان راکتیو تزریق‌شده با افزایش افت ولتاژ باید افزایش یابد.
زمانی که ولتاژ ترمینال توربین بادی بیشتر از ۱ پر یونیت باشد ،آنگاه توان راکتیو باید به شبکه تزریق شود.
مقدار توان راکتیو جذب‌شده با بیشتر شدن ولتاژ از مقدار ۱ پر یونیت باید افزایش یابد.
هنگامی که ولتاژ ۱ پر یونیت است ،توان راکتیو نباید تزریق یا جذب شود.
همچنین برای تزریق توان راکتیو توان اکتیو مرجع را در کل شبیه‌سازی صفر در نظر می‌گیریم. با توجه به استدلال­های بالا قواعد کنترل‌کننده فازی به صورت جدول (۵-۱) طراحی شده است.
در جدول بالا NL، N، SN، Z، SP ، P و PLبه ترتیب بیانگر منفی بزرگ، منفی کوچک، صفر، مثبت کوچک و مثبت بزرگ خواهد بود. در این قسمت نیز پارامترهای تابع عضویت هر ناحیه مجهول در نظر گرفته می‌شود . این پارامترها به وسیله‌ی الگوریتم AFPSO طوری باید طوری تنظیم شود که توان راکتیو مورد نیاز شبکه را طوری فراهم کند که ولتاژ باس توربین بادی به یک پر یونیت نزدیک شود. بنابراین تابع هزینه باید به صورت معادله (۵-۱) تعریف شود.

نحوه‌ی تغذیه کنترل‌کننده فازی از ODDSRFو اتصال آن به کنترل‌کننده پیش بین در شکل (۵-۴) آمده است. با توجه به شکل بالا توان راکتیو مرجع مناسب بر حسب پریونیت جهت تزریق به کنترل پیش بین به صورت زیر حاصل می‌شود.
قواعد فازی برای تولید توان راکتیو مرجع به وسیله‌ی خطا و تغییرات خطای ولتاژ

Q_reference

Error
NL

N

SN

Z

SP

P

PL

Error change NL

NL

NL

N

N

SN

SN

Z

۱-مفهوم ماجراجویی:- ۲- بی نیازی:-
۳-مفهوم امنیت:فاصله ایمن با آب متریال کف مناسب احساس اطمینان از لیز نخوردن
۵- اعتماد به نفس:بالا رفتن از پله ها و رسیدن به اوج و در آن جا آرام گرفتن از بالای ارتفاع به شهر نگاه کردن حس اعتماد به نفس را افزایش می دهد
۶-قدرت:-
Core technology
۱- اعتماد پذیری: کیفیت بالا،متریال مقاوم در برابر یخ زدگی،مقاوم در برابر عوامل وندالیزم محیطی
۲- قدرت و توانایی: توانایی در تلطیف فضای اطراف ،توانایی در روشن سازی اطراف
Impact
۱-تاثیر اجتماعی
محیط مناسبی برای تعامل افراد با هم ایجاد شده است.ایجاد تنوع کرده است

۲- تاثیر کالا روی محیط زیست:قابل بازیافت هم خوان با عناصر طبیعی
Identity
۱-شخصیت:متوازن و آرام
۲-به موقع بودن: در فصل سرما حس لامسه خوشایند نیست تمایل به نشستن روی آ ن وجود ندارد
۳-مفهوم مکان:این محصول در فضاهای خارجی قابل استفاده است
Quality
دوام و طول عمر:
مقاوم در برابر عوامل جوی،مقاوم در برابر ضربه
Fitting &finishing:
کیفیت صیقلی و صاف کار و هم چنین بند کشی های تمیز،
جدول(۴-۴)
Social Economy Technology(SET)
branding image
این محصول برند خاصی ندارد.ولی شرکت های وابسته به شهرداری ها که در این زمینه و محصولات مشابه کا ر می کنند مانند سازمان زیباسازی شهرداری تهران و شرکت های کوچک وابسته که هر کدام بخشی ازالمان های شهری را انجام می دهند وجود دارند
Lifestyle image
گروه مورد نظر افراد گروه سنی بین ۲۵ تا۴۵سال می باشند.شلوغی و نا آرامی شهر افراد را بر آن می دارد که به دنبال کنج دنج خود بوده و فضایی را برای آرامش داشته باشندهم چنین با توجه که تعامل بین افراد در شهری فاقد فضاهای مناسب به این منظور تهی است وجود چنین المان فضایی ضروری می نماید
Ease of use
نصب و تعمیر زیاد آسان نیست
شستشوی آسانی دارد.
محل نشستن و تامل راحت بدون مزاحمت است.ارتفاع مناسب
Cost of aesthetics
هزینه های تکنولوژی و مواد و متریال جدید در جهت ارائه طرح جدید
ergonomics
نور ها مناسب است بدون اینکه انعکاسات مزاحم داشته باشد.
رنگ مناسب انتخاب شده آلودگی را نشان نمی دهد.
Product interface
رنگ،جنس،سطح محصول حالت آرام و موقر بودن را نشان می دهد.
هم چنین تقارن و ریتم محصول.
انعکاسات نوری که بر روی محصول دیده می شود هم چنین از محیط اطراف بر روی آب دیده می شود حائز اهمیت است.
Material selection
سنگ،سرامیک،آب،شیشه،
بتون
متریال نگهدارنده نور(فلورو سانس و فسفر سانس)
Main factoring
Safe & reliability
سازگار با محیط زیست
دوام و ماندگاری متریال مورد استفاده
احساس اطمینان از استحکام محل نشستن
Functional features
ویژگی عملکردی آن تغییر در یکنواختی فضا،تلطیف فضا،ایجاد آرامش
ایجاد خنکی و حس شادابی و خلوص در حین تماس و هم چنین روشنایی تزیینی و عملکردی است
Production cost

نوع دیگر آبشستگی، آبشستگی موضعی^[۱۰] است. این نوع آبشستگی در پایین­دست سازه­های هیدرولیکی، در محل پایه­ های پل و به طور کلی هر مکانی که شدت جریان­های درهم به طور موضعی افزایش یابد، بوجود می­آیند.
آبشستگی موضعی پایین­دست سازه­های هیدرولیکی نظیر سدها، سرریزها، شوت­ها، سازه­های پلکانی و … پدیده­ طبیعی است که به‌دلیل وجود سرعت محلی بیش از سرعت بحرانی بوجود می ­آید و دلایل آن را می­توان به صورت زیر بیان کرد:
ناکافی بودن مقدار استهلاک انرژی
تشکیل پرش هیدرولیکی ناپایدار و یا انتقال پرش خارج از کف حوضچه­ آرامش
بوجود آمدن جریان­های گردابی^[۱۱] در پایین­دست سازه­های هیدرولیکی
شکل (۱- ۲) چند نوع سازه هیدرولیکی و آبشستگی پایین­دست آن­ها را نشان می­دهد.

شکل ۱- ۲ آبشستگی موضعی پایین­دست برخی از سازه­های هیدرولیکی (استاندارد آب و آبفا، ۱۳۸۹)
میزان عمق آبشستگی برای هر یک از سازه­ها بستگی به ­شرایط هیدرولیکی جریان و مشخصات رسوب و شرایط هندسی سازه دارد. تخمین میزان عمق آبشستگی از این­رو اهمیت دارد که ممکن است باعث تخریب سازه گردد.

به طور کلی آبشستگی در اثر اندرکنش نیروهای زیر حاصل می­ شود:
۱- نیروی محرک ناشی از جریان که در راستای جدا کردن ذره از بستر عمل می­ کند.
۲- نیروی مقاوم ناشی از اصطکاک ذرات و وزن ذره که در برابر حرکت ذره مقاومت کرده و مانع جدایی ذره از بستر می­ شود.
جریان­ها در محل وقوع آبشستگی، یک فرایند دوفازی (آب و رسوب) است. بنابراین آبشستگی متأثر از متغیرهای بسیاری از قبیل پارامترهای جریان، مشخصات بستر آبرفتی، زمان و هندسه آبراهه می­باشد. به همین دلیل، محققین هر یک به مطالعه بخشی از این وقایع پرداخته و آن را به صورت آزمایشگاهی و تجربی بررسی کرده ­اند.
۱-۳ ضرورت انجام تحقیق
از آنجایی که در سازه‌های ترکیبی سرریز - دریچه، تداخل جریان از زیر دریچه و روی سرریز باعث اختلاط شدید در جریان، تغییرات در توزیع تنش‌های برشی کف و از این‌رو افزایش پیچیدگی محاسبات می‌شود، بنابراین شبیه‌سازی الگوی جریان، سطح آزاد آب و آبشستگی مورد توجه محققین قرار دارد و لذا در این تحقیق، علاوه بر بررسی آزمایشگاهی الگوی جریان در بستر صلب، توانایی نرم­افزار Flow3D در شبیه‌سازی عددی الگوی جریان و آبشستگی مورد ارزیابی قرار خواهد گرفت‌.
۱-۴ اهداف تحقیق
تحقیق انجام شده به منظور پاسخگویی به اهداف زیر صورت گرفته است:
۱- بررسی آزمایشگاهی الگوی جریان عبوری از سازه ترکیبی سرریز- دریچه در بستر صلب و مدل­سازی عددی آن با نرم­افزار Flow3D و مقایسه نتایج حاصل از آن دو
۲- مدل­سازی عددی آبشستگی در پایین­دست سازه ترکیبی با نرم­افزار Flow3D و مقایسه نتایج حاصل از آن با نتایج بدست آمده از بررسی­های آزمایشگاهی توسط محققین دیگر
۳- ارزیابی دقت مدل­های تلاطمی نرم­افزار Flow3D در شبیه­سازی­های عددی الگوی جریان و آبشستگی پایین­دست سازه ترکیبی سرریز – دریچه در مقایسه با نتایج آزمایشگاهی
۴- محاسبه نسبت دبی عبوری از بالای سرریز به زیر دریچه با بهره گرفتن از مدل Flow3D
۱- ۵ ساختار کلی پایان نامه
این تحقیق در پنج فصل به شرح زیر تدوین شده است:
فصل اول- کلیات: که شامل مقدمه­ای بر سرریزها، دریچه­ها و مبانی ترکیب این دو سازه بوده و همچنین در رابطه با هیدرولیک جریان و آبشستگی در پای هر کدام از سازه­های سرریز یا دریچه و یا سازه ترکیبی سرریز - دریچه کلیاتی ارائه گردیده است.
فصل دوم- بررسی منابع: در این فصل، پیشینه تحقیق­ها در زمینه هیدرولیک جریان عبوری از سازه ترکیبی سرریز - دریچه، آبشستگی پایین­دست سازه ترکیبی و همچنین مطالعات انجام شده توسط نرم‌‌افزار Flow3D بررسی خواهد شد.
فصل سوم- مواد و روش­ها: این فصل شامل معرفی مواد و روش­های تحقیق، آشنایی با نرم­افزار Flow3D و مراحل مدل­سازی است.
فصل چهارم- نتایج و بحث: در این فصل­، نتایج ارائه شده شامل دو بخش است. بخش اول مربوط به نتایج آزمایشات انجام شده در بستر صلب مربوط به جریان عبوری از سازه ترکیبی سرریز – دریچه و بخش دوم مربوط به نتایج شبیه­سازی عددی الگوی جریان، پروفیل و آبشستگی در پایین­دست سازه ترکیبی است.
فصل پنجم- نتیجه ­گیری و پیشنهادها: این فصل دربرگیرنده نتایج بدست آمده از تحلیل­ها به همراه پیشنهادهایی برای تحقیقات بعدی است.
فصل دوم
مروری بر منابع
۲-۱ مرور منابع
در این فصل، بررسی منابع و سوابق تحقیق در دو بخش­ مطالعات آزمایشگاهی و مطالعات عددی توسط نرم­افزار Flow3D ارائه می­ شود که ابتدا مطالعات آزمایشگاهی در دو حالت بستر صلب و متحرک ارائه شده و سپس مطالعات عددی با نرم­افزار Flow3D نام برده می­ شود. چون در مورد جریان عبوری از سازه ترکیبی سرریز‌– دریچه، مدل­سازی با نرم­افزار Flow3D تاکنون انجام نگرفته است مطالعات عددی نرم­افزار Flow3D در همه زمینه­ها اشاره شده است.
۲-۲ مطالعات آزمایشگاهی جریان
از جمله مطالعات آزمایشگاهی هیدرولیک جریان در سازه ترکیبی سرریز‌- دریچه، می­توان به مطالعات نجم^[۱۲] و همکاران (۱۹۹۴) اشاره کرد. ایشان پارامترهای هندسی و هیدرولیکی مؤثر بر روی جریان ترکیبی را مورد بررسی قرار داده و برای جریان سرریز مثلثی روی دریچه مستطیلی، سرریز و دریچه مستطیلی با ابعاد تنگ­شدگی­های مختلف به طور جداگانه معادلاتی استخراج کردند. همچنین حالتی را که تنگ­شدگی دریچه و سرریز یکسان یا متفاوت باشد نیز به طور جداگانه مورد بررسی قرار دادند. این محققین همچنین برای شرایط مختلف مانند استفاده از سرریز مثلثی با زاویه­ های مختلف و یا سرریز مستطیلی با فشردگی جانبی (شکل ۲-۱) و بدون فشردگی جانبی (شکل ۲-۲) روابط جداگانه­ ای به صورت رابطه­ های (۲-۱) تا (۲-۴) ارائه دادند.

شکل ۲-‌۱ جریان عبوری از سازه ترکیبی سرریز‌- دریچه مستطیل شکل با فشردگی جانبی

شکل ۲- ۲ جریان عبوری از سازه ترکیبی سرریز- دریچه بدون فشردگی جانبی
(۲- ۱)
(۲- ۲)
(۲- ۳)
(۲- ۴)
شیواپور و پراکاش^[۱۳] (۲۰۰۴)، به بررسی دبی جریان از روی سرریز مستطیلی و از زیر دریچه V شکل پرداختند. طبق نتایجی که ایشان گرفتند زمانی که از دریچه V شکل و کج استفاده می­ شود دبی کانال­های مستطیلی با بستر ثابت با دقت بالاتری قابل تخمین است.
اسماعیلی و فتحی­مقدم (۱۳۸۵)، به بررسی آزمایشگاهی هیدرولیک جریان و تعیین ضریب دبی مدل سرریز‌- دریچه در کانال­های دایروی و جریان­های زیرگذر و روگذر با نصب مانع با عرض­های مختلف پرداختند.
سامانی و مظاهری (۱۳۸۶)، به بررسی تخمین رابطه دبی جریان عبوری از روی سرریز و زیر دریچه در حالت­های مستغرق و نیمه­مستغرق پرداختند. نتایج بررسی هیدرولیک جریان ایشان نشان می­دهد که سیستم سرریز- دریچه، موجب اصلاح خطوط جریان شده، شرایط جریان را به حالت تئوریک نزدیک­تر و در نتیجه، واسنجی ضریب شدت جریان سیستم سرریز - دریچه و تخمین دبی جریان با دقت بیشتری نسبت به سرریزهای معمولی انجام می­ شود.

شکل ۲- ۳ نمایی از مدل­های آزمایشگاهی جریان مستغرق و نیمه مستغرق (سامانی و مظاهری، ۱۳۸۶)
رضویان و حیدرپور (۱۳۸۶)، با بررسی خطوط جریان ترکیبی از روی سرریز مستطیلی با فشردگی جانبی و زیر دریچه مستطیلی بدون فشردگی جانبی در حالت لبه­تیز، معادله­ای برای ضریب شدت جریان پیشنهاد کردند.
تاکنون پژوهش­هایی در زمینه آبشستگی پایین­دست سازه ترکیبی سرریز - دریچه انجام شده است. اولین بار در سال ۱۹۸۷ یک سری آزمایش توسط آقای اویماز^[۱۴] در آزمایشگاه سازه­های هیدرولیکی استانبول بر روی آبشستگی پای سازه ترکیبی سرریز- دریچه صورت گرفته است. شکل (۲-۴) نمایی از مدل شبیه­سازی جریان کار ایشان را نمایش می­دهد.

نمودار ۴-۲- ۱۴- آماره های توصیفی مؤلفه مسخ شخصیت ۱۳۳
نمودار ۴-۲- ۱۵- آماره های توصیفی مؤلفه فقدان موفقیت شخصی ۱۳۴
نمودار ۴-۲- ۱۶- آماره های توصیفی متغیر معنویت محیط کار ۱۳۴
نمودار ۴-۲- ۱۷- آماره های توصیفی مؤلفه فردی-روان شناختی معنویت ۱۳۵
نمودار ۴-۲- ۱۸- آماره های توصیفی مؤلفه فردی-پرورش روح معنویت ۱۳۵
نمودار ۴-۲- ۱۹- آماره های توصیفی مؤلفه گروهی معنویت ۱۳۶
نمودار ۴-۲- ۲۰- آماره های توصیفی مؤلفه سازمانی معنویت ۱۳۶
نمودار ۴-۳- ۱- نمودار پراکنش بین معنویت محیط کار و فرسودگی شغلی ۱۳۸
نمودار ۴-۳- ۲- نمودار پراکنش بین معنویت محیط کار و رضایت شغلی ۱۴۰
نمودار ۴-۳- ۳- نمودار پراکنش بین بعد فردی-روان شناختی معنویت محیط کار و فرسودگی شغلی ۱۴۲
نمودار ۴-۳- ۴- نمودار پراکنش بین بعد فردی-پرورش روح معنویت محیط کار و فرسودگی شغلی ۱۴۴
نمودار ۴-۳- ۵- نمودار پراکنش بین بعد گروهی معنویت محیط کار و فرسودگی شغلی ۱۴۶
نمودار ۴-۳- ۶- نمودار پراکنش بین بعد سازمانی معنویت محیط کار و فرسودگی شغلی ۱۴۸
نمودار ۴-۳- ۷- نمودار پراکنش بین معنویت محیط کار و خستگی عاطفی ۱۵۰
نمودار ۴-۳- ۸- نمودار پراکنش بین معنویت محیط کار و مسخ شخصیت ۱۵۲
نمودار ۴-۳- ۹- نمودار پراکنش بین معنویت محیط کار و فقدان موفقیت شخصی ۱۵۴
نمودار ۴-۳- ۱۰- نمودار پراکنش بین بعد فردی-روان شناختی معنویت محیط کار و رضایت شغلی ۱۵۶
نمودار ۴-۳- ۱۱- نمودار پراکنش بین بعد فردی-پرورش روح معنویت محیط کار و رضایت شغلی ۱۵۸
نمودار ۴-۳- ۱۲- نمودار پراکنش بین بعد گروهی معنویت محیط کار و رضایت شغلی ۱۶۰
نمودار ۴-۳- ۱۳- نمودار پراکنش بین بعد سازمانی معنویت محیط کار و رضایت شغلی ۱۶۲
نمودار ۴-۳- ۱۴- نمودار پراکنش بین رضایت شغلی و فرسودگی شغلی ۱۶۴
نمودار ۴-۳- ۱۵- نمودار پراکنش بین رضایت شغلی و خستگی عاطفی ۱۶۶
نمودار ۴-۳- ۱۶- نمودار پراکنش بین رضایت شغلی و مسخ شخصیت ۱۶۸
نمودار ۴-۳- ۱۷- نمودار پراکنش بین رضایت شغلی و فقدان موفقیت شخصی ۱۷۰
شکل ۲-۱- ۱- مدل معنویت در کار از دیدگاه کینجرسکی و اسکرپینگ ۲۸
شکل ۲-۱- ۲- معنویت در سازمان با توجه به سه سطح فردی، گروهی و سازمانی ۳۰
شکل ۲-۱- ۳- پنج الگوی سازمانی با توجه به گرایش های دین و معنویت در سازمان ۳۷
شکل ۲-۳- ۱- مدل فرات و استارک از رضایتمندی شغلی ۶۰
شکل ۲-۳- ۲- مدل رضایت شغلی ۶۱
شکل ۲-۳- ۳- سه الگویی که نشان دهنده (الف) تأثیر محیط بر رضایت شغلی، (ب) تأثیر شخصیت بر رضایت شغلی، (پ) تأثیر محیط و شخصیت بر رضایت شغلی هستند ۶۶
شکل ۲-۵- ۱- مدل اولیه تحقیق ۱۰۲
شکل ۲-۵- ۲- مدل تحلیلی تحقیق ۱۰۳
شکل ۳- ۱- گام های فرایند تحقیق ۱۰۸
چکیده
فرسودگی شغلی یکی از مشکلاتی است که معلمان مدارس با آن روبرو می باشند. بنابراین شناسایی و توجه به عوامل تأثیرگذار بر فرسودگی شغلی معلمان بسیار مهم است که یکی از این عوامل رضایت شغلی است. از سوی دیگر به نظر می رسد معنویت محیط کار نیز می تواند بر رضایت و فرسودگی شغلی معلمان تأثیرگذار باشد، در این راستا پژوهش حاضر رابطه بین معنویت محیط کار با رضایت شغلی و فرسودگی شغلی معلمان مقطع متوسطه مدارس دولتی ناحیه ۱ شهرستان کرمان را بررسی می کند. جامعه آماری این پژوهش را کلیه معلمان مقطع متوسطه مدارس دولتی ناحیه ۱ شهرستان کرمان تشکیل می دهند که تعداد آنها ۱۰۵۰ نفر می باشد. با بهره گرفتن از فرمول کوکران، حجم نمونه برابر ۲۸۱ نفر برآورد گردید، اما با توجه به احتمال ریزش افراد، تعداد ۳۲۲ نفر با روش نمونه گیری طبقه ای متناسب با حجم طبقه انتخاب شدند، که از ۳۲۲ نفر، ۱۱ نفر به علت کسب نمره کامل (نمره ۲۵) در سؤالات دروغ سنج، و ۵ نفر به علت ناقص بودن پرسشنامه ها از نمونه خارج شدند، و در نهایت ۳۰۶ نفر باقی ماندند. ابزار اندازه گیری سه پرسشنامه فرسودگی شغلی مسلچ (۱۹۸۶)، رضایت شغلی بری فیلد روث، و پرسشنامه معنویت محیط کار محقق ساخته بود. جهت تجزیه و تحلیل نتایج، از ضریب همبستگی پیرسون، اسپیرمن، تاوbکندال، رگرسیون خطی چند متغیره، آماره خی-دو، و همچنین از تحلیل لگ خطی از طریق نرم افزار spss استفاده گردید. نتایج به دست آمده از پژوهش نشان داد که بین معنویت محیط کار با فرسودگی شغلی رابطه معنادار وجود دارد، همچنین رابطه بین معنویت محیط کار و رضایت شغلی نیز تأیید گردید. نتایج این پژوهش همچنین رابطه بین معنویت محیط کار با مؤلفه های فرسودگی شغلی، بین مؤلفه های معنویت محیط کار با فرسودگی شغلی، بین رضایت شغلی و فرسودگی شغلی، و بین رضایت شغلی و مؤلفه های فرسودگی شغلی را نشان داد. درضمن یافته های پژوهش حاضر حاکی از آن بود که جنسیت معلمان با فرسودگی شغلی و رضایت شغلی آنها رابطه معنادار دارد، به طوریکه فرسودگی شغلی معلمان مرد بیشتر از معلمان زن، و رضایت شغلی معلمان زن بیشتر از معلمان مرد می باشد. با توجه به نتایج حاصل از پژوهش حاضر پیشنهاد می گردد مدیران مدارس با ایجاد معنویت در محیط کار زمینه را برای افزایش رضایت شغلی و کاهش فرسودگی شغلی معلمان فراهم سازند.

کلید واژگان: معنویت، معنویت محیط کار، فرسودگی شغلی، رضایت شغلی
۱-۱- مقدمه
حاکمیت پارادایم عقلایی و مدرنیته در اواخر قرن گذشته منجر به دنیاپرستی و مادی­گری و نهایتاً مانع از توسعه زندگی روحی و معنوی انسان­ها شد و موجبات پدید آمدن مشکلات اساسی در جامعه و فرهنگ انسان­ها را فراهم کرد. انسان­ها به­خصوص جامعه غربی به­رغم این­که به صورت باشکوهی در عوامل اقتصادی، علمی و تکنولوژی پیشرفت کردند اما در موضوعات روحی و معنوی موفقیت ناچیزی به دست آوردند و این در نحوه­ رفتار، اخلاق، سرگرمی­ها و سیاست­های آن­ها و همچنین در خشونت­های جامعه انسانی و شیوه انجام کارها روشن و بدیهی است (میلر^[۱]، ۲۰۰۰).
طی ۴۰۰ سال گذشته غرب بین دنیای بیرونی و درونی فرد تفاوت قائل شده است، با این­که این استراتژی منجر به تسلط در آوردن طبیعت و پیشرفت علوم و تکنولوژی و فن­آوری­های مختلف شده است، اما به نیازهای درونی انسان توجهی نشده و انسان را از والاترین جنبه وجود انسانی­اش جدا کرده است (شایگان، ۱۳۸۱).
هرچند اندیشمندان در طی قرن­ها جدایی، امور دنیوی و معنوی را به­ دلیل این­که دو عامل به هم تنیده هستند را یک خطای دوگانه بیان می­ کنند. در هر جایی که جدایی امور دنیوی را از روح می­یابند، برخی مردم تفکر درباره زندگی معنوی و سیاسی بسیار دشوار و غیرعملی می­انگارند، درحالی­که آن­ها از هم جدا نیستند. توسعه و تکامل مناسب و کامل فکر زمانی می ­تواند رخ دهد که با آموزش فیزیکی و معنوی پیشرفت نماید، بنابراین امور دنیوی و معنوی یک کلیت غیر قابل تقسیم هستند و تصور این­که آن­ها می­توانند به­تدریج و یا به صورت مستقل از یکدیگر توسعه پیدا کنند یک اشتباه محض است (میلر، ۲۰۰۰).
اما در پارادایم مدرن که به کل عالم گسترش یافته و تأمین رفاه انسان را به عهده گرفته به دلیل این دوگانگی جوامع انسانی به خصوص جامعه غربی را دچار یک احساس نارضایتی و بی­قراری کرده است (شایگان، ۱۳۸۱).
انسان­ها در اثر فشارهای غیرقابل اجتناب تکنولوژی وحشت­زده و از کمبود وقت برای خود و خانواده خسته و فرسوده شده ­اند، به­ ویژه با انجام کار اضافی احساس می­ کنند که در قفس شغلی خود محبوس گردیده­اند. متأسفانه فشارهای مالی، زمانی و عاطفی و نیازهای مربوط به کار زمان ناچیزی را برای توجه و حضور باقی گذاشته و در نتیجه انسان­ها در جهات مختلفی کشیده می­شوند. این ورشکستگی روحی که عارضه­ی نهایی نیاز مبرم به کار است بشر را وادار کرده که به اهمیت ایجاد فضای معنوی در کارگاه­ها و تغییر شرایط آن بپردازد و با انجام کار سرزنده و با روح شادمانی و دلخوشی عمیقی را تجربه کند (میلر، ۲۰۰۰).
ورود مفاهیمی همچون اخلاق، حقیقت، باور به خدا یا نیروی برتر، درستکاری، وجدان، اعتماد، بخشش، مهربانی، احساسات، ملاحظه، معنا در کار، همبستگی با همکاران، تشویق همکاران، احساس صلح و هماهنگی، نوع­دوستی و… به پژوهش­ها و اقدامات مدیریتی و کسب و کار همه حکایت از ظهور پارادایم جدیدی دارند که در واقع عکس­العملی ا­ست به پارادایم خشک و مکانیستی مدرن و آن پارادایم معنویت است. پارادایم منعطف و خلاق معنویت نیز در پاسخ به همین نیازها و فشارها ظهور کرده است و محققان زیادی این امر را تأیید کرده ­اند (فرهنگی، فتاحی و واثق، ۱۳۸۵). که البته فضاهای آموزشی نیز از این قاعده مستثنی نیستند.
نیروی انسانی کارامد و ماهر پربهاترین و ارزنده­ترین ثروت و دارایی هر کشور است. انسان همواره برای تأمین نیازهای خود به کار و تلاش پرداخته است. بدیهی است نقش کار در زندگی انسان فراتر از هدف و مقصود ظاهری آن یعنی تأمین مایحتاج ضروری زندگی روزانه است. کار نه­تنها منبع درآمد فرد محسوب شده، بلکه موجب می­ شود تا بسیاری از نیازهای روحی و روانی انسان مرتفع گردد. در صورت وجود عدم تناسب میان خصوصیات فردی و شرایط و ویژگی­های شغلی، کار می ­تواند موجب نارضایتی، تحلیل قوای جسمی و روانی و نهایتاً بیماری شود. شغل و حرفه برای افراد احساس هویت و جایگاه و شرایط خاصی را فراهم می­ کند تا مهارت جدیدی کسب و چالشی تازه ایجاد گردد و نیز موجبات پاداش اجتماعی و نیاز به تعلق به گروه خاصی برآورده گردد؛ از سوی دیگر کار می ­تواند برای سلامت جسمانی و روانی فرد خطرناک باشد. یعنی علاوه بر خطرات بدنی موجود در اغلب محیط­های کاری، فرد را دچار اضطراب، محرومیت، درماندگی یا استیصال کند (هلسوی، گرونهاگ و کویتاس^[۲]، ۲۰۰۰). کار، صرف­نظر از تأمین مالی می ­تواند برخی از نیازهای اساسی آدمی نظیر تحرک روانی و بدنی، تماس اجتماعی، احساس خودارزشمندی، اعتماد و توانمندی را ارضا کند. باوجود این کار می ­تواند منبع فشار عمده­ای نیز باشد. ممکن است یک شغل رضایت­بخش به مرور زمان به منبع نارضایتی تبدیل شود و شخص را به سوی فرسودگی شغلی سوق دهد (سعیدی، ۱۳۸۵).
از آنجا که امروزه آموزش و پرورش، سهم قابل توجهی از بودجه هر کشور را به خود اختصاص می­دهد. با توجه به اهمیت و نقش تعلیم و تربیت، به خصوص در ابعاد اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی جامعه، ضروری است در جهت بهبود کیفیت آموزش و پرورش، فعالیت­های اساسی صورت گیرد تا از به هدر رفتن سرمایه ­های انسانی و مادی جلوگیری شود (قاسمی نژاد و سیادت، ۱۳۸۳).
۱-۲- عنوان تحقیق
ارتباط­سنجی سطح معنویت محیط کار با فرسودگی شغلی و رضایت شغلی در معلمان مقطع متوسطه مدارس دولتی ناحیه ۱ شهرستان کرمان در سال ۹۱-۱۳۹۰
۱-۳- بیان مسئله
فرسودگی شغلی حالتی است که در یک فرد شاغل به وجود می ­آید و پیامدی از فشار شغلی دائم و مکرر است. بدین ترتیب که شخص در محیط کارش به علت عوامل درونی و بیرونی احساس فشار می­ کند و این فشار، دایمی و مکرر بوده و در نهایت به احساس فرسودگی تبدیل می­گردد. در این وضعیت احساس کاهش انرژی رخ می­دهد. در واقع فرسودگی شغلی؛ آن نوع از فرسودگی روانی است که با فشارهای روانی یا استرس­های مربوط به شغل و محیط کار توأم گشته است (سلطانی و روحانی، ۱۳۷۹). بر اساس نظر مسلچ فرسودگی شغلی سندرمی است که در پاسخ به فشار روانی مزمن به وجود می ­آید و شامل سه جزء خستگی یا تحلیل عاطفی، ازخودبیگانگی یا مسخ شخصیت، فقدان موفقیت فردی یا پیشرفت شخص است و بیشتر در مشاغل مددرسان و یاری دهنده نظیر مشاوران، معلمان، مددکاران اجتماعی، پزشکان، پلیس، پرستاران و مواردی از قبیل این مشاغل مشاهده می­ شود و این امر احتمالاً معلول نوع وظایف و مسئولیت­های این­گونه مشاغل می­باشد (مسلچ و جکسون^[۳]، ۲۰۰۴). از نظر مسلچ (۲۰۰۱) خستگی عاطفی متأثر از فشار روانی و از میان رفتن منابع هیجانی در فرد است (پاینز^[۴]، ۲۰۰۲)، مسخ شخصیت تلاشی است برای ایجاد فاصله میان فرد شاغل و دریافت کنندگان خدمات او، که به وسیله نادیده پنداشتن ویژگی ها و خدمات فرد شاغل صورت می گیرد (مسلچ و لیتر^[۵]، ۲۰۰۸)، و در نهایت از نظر مسلچ، کاهش یا فقدان موفقیت شخصی، کم شدن احساس شایستگی در انجام وظیفه و ارزیابی منفی فرد از خود در زمنیه کار است (پاینز، ۲۰۰۲).

ایران برای عدم اجرای کنوانسیون به قوانین داخلی خود استناد می کند.

- حق شرط ایران مغایر مقررات معاهداتی است که ایران قبلا به آنها پیوسته است.
- حق شرط ایران بسیار کلی و مبهم است و دامنه تعهداتی دولت ایران در زمینه اجرای کنوانسیون و نسبت به دیگر اعضا مشخص نیست.
اشاره به این نقطه ضروری است که بیشتر اعتراضات، نسبت به حق شرطهای کشورهای اسلامی وارد شده است و این نقطه نیز ضروری است که بیشتر اعتراضات شبیه به هم هستند.
و هر حال در این گفتار به اعتراض کشورهای فوق می پردازیم
۱- اعتراض به استناد به قوانین داخلی:
کشورهای فنلاند، نروژ، پرتغال، سوئد، استناد ایران به قوانین داخلی خود جهت عدم اجرای کنوانسیون را دلیل اعتراض خود برشمرده اند. ضمنا نروژ و پرتغال استناد به قوانین داخلی را عاملی برای تضعیف مبانی حقوق معاهدات بین المللی می دانند
۲- مخالفت با موازین حقوق بین المللی:
دولت آلمان، تنها کشوری است که اعتراض خود را به شرط ایران مستند به مغایرت این شرط با مبانی و موازین حقوق بین المللی دانسته است
۳- مبهم و کلی بودن شرط:
دولتهای ایرلند، ایتالیا و هلند به دلیل مبهم و کلی بودن حق شرط ایران اعتراض کردند، آنها می گویند که اینگونه حق شرطها دامنه و حدود تعهدات کشور شرط گذار را مشخص نمی کند.
۴-مغایرت با هدف و مقصود کنوانسیون:
کشورهای دانمارک و اتریش، حق شرط ایران را مغایر با هدف و موضوع کنوانسیون دانسته اند. و آنرا شرطی غیر معتبر تلقی کرده اند. دولت اتریش همچنین در اعلامیه اعتراض خود آورده است که حق شرط ایران با ماده ۵۱ کنوانسیون حقوق کودک و همچنین با ماده ۱۹ کنوانسیون ۱۹۶۹ وین در خصوص حقوق معاهدات، مغایر است.
ب: تاثیر کمیته حقوق کودک بر شرط کشورهای عضو
وفق ماده ۴۳ کنوانسیون حقوق کودک « کمیته حقوق کودک » به منظور بررسی پیشرفت کشورهای عضو در زمینه اجرای مقررات کنوانسیون و رسیدگی به گزارشات کشورها در این زمینه تشکیل شده است.
کمیته حقوق کودک مرکب از ۱۰ کارشناس عالی رتبه بر خوردار از  صلاحیت های بالای اخلاقی و وارد بر مسائل کنوانسیون است که از میان نامزد های معرفی شده از سوی دولتهای عضو و با رای دولتهای مزبور و برای مدت ۴ سال انتخاب می شوند. رشته های تخصصی این کارشناسان  عبارتند از: حقوق، پزشکی، علوم سیاسی و همکاری های توسعه و امور اجتماعی این کمیته با دریافت گزارش از کشورهای عضو و همچنین انجام جلسات متعدد جهت مذاکره با نمایندگان کشور های عضو در خصوص نحوه اجرای کنوانسیون در کشور های متبوع ایشان و نیز طرح سئوالات اساسی در رابطه با موانع موجود در جهت اجرای هرچه دقیق تر و بهتر مفاد کنوانسیون قدم برداشته و با پیشنهادات و توصیه های خود سعی در تغییر نحوه عمل دولتهای عضو می نماید.
کمیته حقوق کودک در جلسه ۲۴ خود در ۱۶ می سال ۲۰۰۰ در خصوص گزارش ایران بدین صورت اظهارنظر نموده است که:
«گزارش مقدماتی همان طور بود که توسط کمیته مقرر شده بود و اما شامل اقدامات حمایتی نیست، از لحاظ حقوقی گزارش خیلی چشم گیر نیست و بیشتر متمرکز به قوانین داخلی است و اشاره ای به کاربرد کنوانسیون ندارد گرچه اطلاعات موجود در پاسخ کتبی به فهرست موضوعات و در بیان شفاهی گزارش سعی کرده است که این نقیصه را بر طرف کند و به علاوه ایران موضوع استرداد شرط خود را که مطلقا بر کاربرد شریعت تکیه می کند، هنوز مورد بررسی جدی قرار نداده است. »

بند چهارم: جایگاه اطفال نامشروع از منظر قانون اجازه الحاق دولت جمهوری اسلامی ایران به کنوانسیون حقوق کودک مصوب ۱/۱۲/۷۲

از نظر کنوانسیون کودکان نامشروع در برخورداری از حقوق هیچ تفاوتی با سایر کودکان ندارند در متن و مواد قانونی هیچ گونه استثنائی در خصوص اطفال نامشروع وجود نداشته و حمایتهای آن شامل اطفال نامشروع نیز می شود که به برخی از این دلایل ذیلاً اشاره می کنیم.
در پاراگراف دوم چنین آمده است « هر یک از افراد بدون هر گونه تبعیض از نظر نژاد، رنگ، مذهب، عقاید سیاسی. . . »در تمامی حقوق و آزادیهایی که در آن کنوانسیون ها و اعلامیه ها اعلام شده، ذیحق می باشد.
ماده یک کنوانسیون صراحت داشته که منظور از کودک افراد زیر سن ۱۸ سال است که به نظر می رسد چون کلیه افراد زیر ۱۸ سال را آورده شامل تمامی اطفال اعم از مشروع و نامشروع می گردد و تمایزی در این زمینه توسط کنوانسیون قائل نگردیده است.
ماده ۶ کنوانسیون در بند یک آورده، کشورهای طرف کنوانسیون حق ذاتی هر کودک را. . . به رسمیت خواهند داشت که ذکر کلمه هر کودک در اینجا به صورت عام بوده و تمامی اطفال را بدون توجه به منشاء تولد شامل می شود.
ماده ۱۸ کنوانسیون در بند یک تصریح کرده، کشورهای طرف کنوانسیون بیشترین تلاش خود را برای تضمین به رسمیت شناختن این اصل که هر دو والد کودک مسئولیتهای مشترکی در مورد رشد و پیشرفت کودک دارند، به عمل خواهند آورد که از ذکر کلمه هر والد استنباط می شود که شامل والد نامشروع هم نیز می شود بنابراین کنوانسیون حقوق کودک اطفال را صرف نظر از منشاء و تولدش اعم از مشروع و نامشروع بودن از کلیه حقوق و آزادیهایی که برای یک انسان در اعلامیه پیش بینی شده، بهره مند ساخته است و اطفال نامشروع را از حقوق فردی و اجتماعی محروم نکرده است و چون در شرط الحاق ایران به کنوانسیون منعی در خصوص عدم حمایت این اطفال پیش بینی نشده از منظر این قانون اطفال موصوف دارای حمایتهای پیش بینی شده می باشد.

گفتار چهارم: بررسی تطبیقی حقوق کودک در قرآن و کنوانسیون حقوق کودک

امروزه مباحث حوزه خانواده و زیر شاخه‌های آن از اهمیت قابل توجهی برخوردار است. اگر چه بحث در این حوزه از دیرباز وجود داشته است، با توجه به تحولات عصری و چالش‌های فراروی انسان قرن بیست و یکم (بهشتی، ۱۳۷۷: ۱۶۶) این حوزه نیز مورد توجه و کنکاش بیشتری قرار گرفته است و اهمیت بیش از پیش آن، از تلاش‌های تئوری و عملی برای یافتن راه حل‌ها و پاسخ به مشکلات فرارو نمودار گشته است.
از جمله مباحث حوزه خانواده، حقوق و وظایف هریک از اعضای خانواده می‌باشد و به دلیل اینکه کودک ضعیف‌ترین و شاید مهم‌ترین عضو خانواده است، حقوق او از مهم‌ترین حقوق‌ انسانی است؛ زیرا اگر کودکان از مراقبت و حقوق ویژه‌ای برخوردار نباشند، نمی‏توانند در سایه این حقوق از صحت و سلامتی روحی و جسمی برخوردار شده، حضوری مفید و کارساز در اجتماع داشته باشند. لذا مباحث حقوق کودک از مسایل ریشه‌ای و مهم است که در میان انبوه دیگر مسایل علوم انسانی اهمیت به سزایی برخوردار است.
قرآن جامع‌ترین منبع هدایتی بشریت نیز درباره‌ حقوق کودک حرف‌های بسیاری دارد (بهشتی، ۱۳۷۷، ۴۲) و نظام حقوقی منحصر به فردی را تعریف می‌کند. در دیگر مکتب‌ها و اندیشه‌ها نیز توجه به مسایل کودک، خصوصاً حقوق او، وجود دارد، اما این سؤال مطرح است که در میان غوغای اندیشه‌ها و مکتب‌ها کدام نظام حقوقی، جامع‌تر و برتر است و کدام یک علاوه بر تئوری پردازی‌های عالی به ارائه راهکار و روش و آسیب شناسی در حوزه عمل دست زده است و به طور کلی، در جامعه کنونی باید به کدام مکتب عمل کرد و نظام حقوقی آن را پذیرفت.
تعریف و تبیین مسایل و مشکلات اجتماعی مبتلا به کودکان و حل مشکلات و احقاق حقوق آنان در درجه‌ نخست به مسئله‌ تعریف کودک، دوران کودکی ایده‌آل و ارزش‌های موجود در این حوزه و حقوق و جایگاه کودک در جامعه بستگی دارد. کودک یا صغیر در اصطلاح حقوقی به کسی گفته می‌شود که از نظر سن به نمو جسمی و روحی لازم برای زندگی اجتماعی نرسیده باشد (عبادی، ۱۳۷۵، ۵)
در جهان معاصر، احترام به حقوق کودک، اندیشه‌ای اساسی در تربیت آنان و حمایت و مساعدت همه جانبه در رشد فکری و سلامت روحی و روانی آنان به شمار می‌رود (بهشتی، ۱۳۷۸: ۶). بررسی وضعیت نوجوانان یا جوانان بزهکار نشان داده که در اکثر موارد، حقوق آنان در ایام کودکی تضییع شده یا بنا بر شرایطی یکی از شکنجه‌های روحی و روانی را مشاهده کرده‌اند (رشیدپور، ۱۳۷۸: ۱۰۵). در عصر حاضر، امور تربیت و اصلاح از سوی مراجع قضایی و سایر نهادهای حمایتی و با عنوان یک حق برای کودکان مورد نظر و اهمیت است.
امروزه مجامع قضایی قبل از اینکه تکلیف به رسیدگی در جرایم کودکان و نوجوانان کجرو اجتماعی و بزهکار داشته باشند، بیش از همه به شخصیت یک کودک و نقش تربیتی آنان توجه دارند (سعیدنیا، ۱۳۸۵: ۸۸). نگاه تحول‌گرایانه قوانین و مقررات در جوامع بین‌المللی و تفسیر موسع آن به نفع احقاق حقوق کودک این نوید را می‌دهد که هدف، همسو شدن افکار جهانی برای جلوگیری از آسیب‌ها و لطماتی است که کودکان را از رسیدن به حقوق واقعی و قانونی آنان باز می‌دارد.
کودکان در روند رشد و بلوغ و پس از آن برای ورود به جامعه دارای نیازهای اساسی هستند که چنانچه در دوران کودکی مورد توجه واقع نشود، چه بسا خسارت‌های جبران‌ناپذیری بر جامعه تحمیل خواهد کرد.
در این میان، حقوق کودک نه‌ تنها به عنوان یک تکلیف بر عهده والدین است (بختبار نصرآبادی، نگاهی به اصول و راهبردهای تربیت کودک با تاملی بر آیات و روایات، ۱۳)، بلکه جامعه (قدرت عمومی) نیز باید با توسعه سیستم‌های حمایتی و نظارتی نسبت به احقاق حقوق کودکان به عنوان آسیب‌پذیرترین اقشار جامعه از آن دفاع نماید و برنامه‌ریزی هدفداری را به منظور رسیدن به هدف‌های برتر مورد توجه قرار دهد.
برده‌‌داری، بهره‌کشی به اشکال مختلف، تجاوز، آسیب‌های روانی و جسمی و محرومیت از آموزش، بخشی از تضییع حقوق کودکان است. با ظهور مکاتب جهانی و پیشرفت روز افزون حقوق فردی و اجتماعی و نیز ارتقای آگاهی‌های عمومی و توسعه دولت‌ها و وظایف ذاتی حکومت به عنوان دفاع از منافع و مصالح عمومی، باید تلاش بیشتری صورت گیرد تا بستر مناسب جهت احقاق حقوق کودک یا جلوگیری از پایمال نمودن آن در جوامع فراهم شود.

بند اول: حقوق کودک در قرآن

قوانین در یک تقسیم‌بندی کلی، به قوانین الهی و بشری تقسیم می‏شوند. قوانین بشری به دلیل عدم شناخت کامل انسان، از جامعیت لازم برخوردار نیست و نمی‌تواند به همه ابعاد روحی و روانی انسان توجه لازم را داشته باشد؛ به همین سبب، این حقوق غالباً در حال تغییر و تحول می‏باشند؛ لذا تغییر آراء در تعیین حقوق انسانی و التزام و پایبندی به قوانین بشری بسیار تردید آمیز است.
از آنجا که هرگونه برنامه‌ریزی برای انسان مستلزم شناخت جامع از ابعاد و پیچیدگی‌های اوست و این امر جز به مدد وحی میسر نمی‌شود، همه صورت بندی‌ها و تدوین‌های فارغ از جهان وحی ناقص و نارساست. خداوند متعال در این باره می‌فرماید: (أَفَمَن یخْلُقُ کَمَن لَّایخْلُقُ أَفَلَا تَذَکَّرُونَ)^[۶] «و آیا کسى که مى‏آفریند، هم‏چون کسى است که نمى‏آفریند؟! آیا (غافلید) و متذکّر نمى‏شوید؟!». و در آیه‌ای دیگر می‌فرماید: (أَفَمَن یهْدِی إِلَى الْحَقِّ أَحَقُّ أَن یتَّبَعَ أَمْ مَن لَا یهِدِّی إِلَّا أَن یهْدَى‏ فَمَا لَکُمْ کَیفَ تَحْکُمُون)^[۷] «و آیا کسى که به سوى حق راه‏نمایى مى‏کند شایسته‏تر است که پیروى شود، یا کسى که راه نمى‏یابد، مگر آن که راه‏نمایى شود؟! پس شما را چه شده، چگونه داورى مى‏کنید؟!»
بنابراین، ضروری است قانون‌گذاران و مجریان حقوق بشر برای برپایی عدالت و احقاق حقوق انسانی، صرفاً به قوانین الهی که جامع‌ترین آنها در دین مبین اسلام و قرآن آمده است، تمسک جویند. قرآن از ابتدای کودکی انسان، وظایف سنگینی بر عهده پدر و مادر او و در ادامه بر عهده‌ حکومت گذاشته است تا انسانی سالم، مفید و ثمربخش تحویل اجتماع گردد، در حالی‌که تا قرن بیستم هیچ قانون مدونی در سطح بین‌المللی برای کودکان نوشته نشده است.
در مورد حقوق کودک در قرآن تقسیم‌ بندی‌های زیادی ارائه شده است و انواع مختلفی مانند حقوق زیستی، عاطفی، تربیتی، اخلاقی، روانی، اجتماعی، معنوی، مالی و. . . آمده است (لباف، ۱۳۸۵: ۱۰) اما در یک جمع بندی کلی می‌توان آنها را به دو دسته مادی و معنوی تقسیم کرد.
حق حیات، حق شیر خوارگی، حق نام‌گذاری و نام نیکو، حقوق مالی و تأمین آتیه‌ فرزندان از حقوق مادی است. حقوق معنوی نیز شامل سه بخش ذیل می‌باشد:
۱- حقوق هدایتی (دعا کردن، استغفار و طلب توبه، توجه به دین و خط فکری صحیح)؛
۲- حقوق تربیتی (نصیحت و موعظه‌کردن، مسئولیت پذیری، پرورش و آموزش تجربه‌ها)؛
۳- حقوق روانی (محبت و احترام، اعتماد و مشورت، نگرانی و دلسوزی)

بند دوم: مقایسه تطبیقی بین قرآن و مفاد کنوانسیون در خصوص حقوق اطفال

با بررسی و تحلیل قرآن و کنوانسیون حقوق کودک به راحتی می‌توان تفاوت‌هایی اساسی آن دو را ملاحظه کرد. این تفاوت‌ها و اختلافات در چند دسته قرار می‌گیرند.

درصد نمونه های تحت بررسی حاکی است که ۴۳درصد نمونه یعنی حدود ۲۶ نفر در خانواده هایی که رابطه بین پدر و مادر معمولی بوده گرایش به مواد مخدر داشته اند.البته اینکه به چه رابطه ای معمولی گفته می شود باید توجه شود.گاهی افراد قدرت بیان روابط بین افراد را ندارند. یا میزان آگاهی آنها از نظر علمی به حدی نیست که قدرت شناسایی روابط افراد را داشته باشند. لذا آمار فوق چندان منطقی به نظر نمی رسد. به نظر میرسد رابطه معمولی باید برای فرد توضیح داده شود و بعد اظهار نظر فرد اخذ گردد. از طرف دیگرروابط زنا شویی خانواده که نقش مهمی در روابط آنها دارد برای افراد جامعه آماری پوشیده است. به نظر می رسد که در بررسی گرایش جوانان و نوجوانان به اعتیاد باید روابط زوجین را از خود والدین جویا شد و سپس توجیه روابط از لحاظ علمی بررسی وسپس آمار گیری نمود در نمونه خانواده های دارای اختلاف والدین با یکدیگر در درجه بد با ۳۲% قرار دارد که حدود ۱۹ نفر را شامل می شود و بعد خانواده های دارای روابط عالی و خوب با ۱۸% و سپس افراد معتاد دارای پدر و مادر فوت شده با تأثیر ۷% قرار دارد.

الف ) تشنج در خانواده :
نفاق ،‌ناسازگاری مشاجره دائمی پدر و مادر و اطرافیان، آثار شوم در افراد خانواده دارد. به علت عدم آرامش درونی، افراد مذکور به کار وتحصیل بی علاقه شده ثبات ندارند ،ابتداء به مصرف سیگار وبعد به مواد مخدر پناه می‌برند که برای چند لحظه که شده غم و اندوه درونی خود را فرموش نمایند.
ب ) کمبود محبت :
موجب نفرت وانزجار از افراد خانواده شده سبب عدم اعتماد به نفس و بی ثباتی و تشویش درونی می‌گردد.
اطفال، طرد شدن را تحقیر تعبیر نموده احساس تنهائی می‌کند و برای جبران تنهائی، از خانه فرار و به دیگران پناه میبرند و به آسانی مصرف مواد مخدر را می پذیرند.
ج) روابط عاطفی :
مهر و محبت، همدلی و همدردی، صلح و صفا در محیط خانواده که از عوامل بسیار مهم در پیشگیری از اعتیاد به ممناد مخدر است سبب رضایت خاطر و دلگرمی و پشتکار افراد خانواده شده ودر قبال فشارهای روانی مخصوصاً فشارهای ناشی از ضیق معشیت و تهی دستی، صبرو حوصله ومقاومت را افزایش می‌دهد.
د) زیاده روی در محبت :
سهل انگاری در امر ونهی ازنیک بد و اغماض بی مورد و عدم تنبیه در موقع لزوم طفل را خودخواه و پرمدعا می‌کند و می خواهد که هم در اطاعت و خدمت او باشند پس از بلوغ نیز به رعایت نظم و انضباط، قوانین ومقررات بی اعتناء است.
هـ ) تأثیر رفتار و کردار والدین :
اعتیاد پدر ومادر یا هردو به مواد مخدر ،منازعات و مشاجراتی که ناشی از اعتیاد بروز می‌کند و همچنین وضع غم انگیز اسفناک معتادی در خانواده، اثرات وخیم در روحیه اطفال باقی گذاشته سبب اختلال عاطفی و روانی می‌شود. آنان نیز استعمال مواد مخدر یا داروهای روان گردان را بدون اطلاع از عواقب وخیم آن شرع می‌کنند.
و ) اعتیاد مسر :
هر فردی با رضایت و رغبت زوج یا زوجه خود را انتخاب و با آغاز زندگی مشترک خانواده شخصی را که به منزله سلول اجتماع است تشکیل می‌دهد. ازدواج از نظر عاطفی به هر یک از زوجین آرامش درونی و ثبات بخشیده قدرت مقاومت رادر برابر ناملایمات و مشکلات زندگی افزایش می‌دهد. جوانان مجرد بیش از افراد متأهل معتاد می‌شوند .
در نمونه آماری شهر کاشان مشخص گردید هرگاه محیط خانواده شخصی به علل عدم سازش ناسازگاری واختلاف سلیقه زن یاشوهر متشنج شود فرزندان برای فرار ازرنج و عذاب روحی به داروهای آرام بخش و یا مواد مخدر پناه می‌برند .

جدول شماره ۹- درصد نمونه های تحت بررسی براساس رابطه پدر و مادر با معتادین در شهرستان کاشان
بررسی نمودارهای بدست آمده از تحقیق در مورد رابطه پدر و مادر با فرزند معتاد حاکی است که هرچه رابطه ضعیف و خشونت آمیز باشد درصد احتمال گرایش فرزند به اعتیاد بالا خواهد رفت در واقع فرد بعد از فرار از خانواده و به علت بدست نیاوردن روابط عاطفی و محبت آمیز خانواده گریز شده و به سوی ناهنجاری های اجتماعی کشانده می شوند این رابطه برعکس نیز در نمودار ثابت شده است. روابط عادی و محبت آمیز باعث خواهد شد که فرد مشکلات خود را در خانواده مطرح و حل نماید و گرایش به گروه همسالان معتاد پیدا نخواهد کرد. در نمونه آماری رابطه پدر و مادر در ۴۲% از افراد ضعیف بوده است یعنی ۲۵ نفر از ۶۰ نفر و ۳۱% آنها معادل ۱۸ نفر رابطه خشونت آمیز با فرزند داشته اند. ۱۵% رابطه خوب و عادی و در ۱۲% روابط عاطفی بین والدین و فرد عادی بوده است.
بند دوم: محیط تحصیلی
مدرسه اولین محیط اجتماعی است که اطفال بعد از محیط خانوادگی در آن با زندگی دسته جمعی که از گروه های مختلف مذهبی، نژادی، منطقه ای و طبقات اجتماعی تشکیل شده آشنا میگردند با تماس با همکلاسان خود و سایر دانش آموزان، طرز معاشرت در زندگی و انطباق با محیط اجماعی را می آموزند و در ضمن از مربیان خود‌. به منزله پدر و مادر انتظار مهر و محبت هدایت و راهنمایی را دادند. آموزش در محیط تحصیلی توأم با تجربیاتی که اطفال از محیط خانواده دارند سبب تکامل شخصیت آنان می‌گردد .
هرگاه مربیان به احساسات عاطفی، نزاها، تربیت اجتماعی و اخلاقی و مذهبی توجه نداشته باشند دانش آموزان نیز برای ادامه تحصیل از لحاظ جسمی و روانی و روابط خانوادگی بامسائلی روبرو شوند احساس تنهائی کرده از تحصیل منزجر می شوند و با تقلید ازدوستان معتاد و یا برای ابراز جسارت، ارزیابی قدرت و خودنمائی با کشیدن سیگار اعتیاد را آغاز و بعد به حشیش وهروئین معتاد شده و ترک تحصیل می‌کنند .
بند سوم: دوستان
تفریح یکی از حوائج ضروری بشری است که سبب رفع خستگی و آرامش روانی می‌شود و بایستی امکانات تفریحات سالم مخصوصاً ورزش برای پر کردن اوقات فراغت تمام افراد فراهم گردد.
هرگاه وسایل تفریحات سالم در دسترس تمام افراد مخصوصاً اطفال و جوانان قرار نیرد آنان برای وقت گذرانی و پر کردن اوقات فراغت با دوستان خوددور هم جمع شده و برای تفریح و خوشگذرانی به انواع مواد مخدر رو می آورند. بعد از محیط خانواده، معاشرت با دوستان نابات از عوامل مهم اعتیاد بشمار می رود.
بند چهارم: شغل
هر فردی با توجه به آمال و آرزوها واهدافی که دارد وی بالاجبار برای رفع حوائج زندگی روزمره، شغلی را برای خود انتخاب می‌کند. گاهی افراد از روی استیصال وبرای امرار معاش به کاری که با قدرت جسمی، وضع روانی، ذوق و استعداد مهارت آنان مطابقت ندارد اشتغال می ورزند. عدم رضایت باطنی از شغل. سبب ناراحتی روانی وعدم ثبات می‌شود. کار یکنواخت، سروصدا در محیط کار، کاردر شب، کارهای طاقت فرسا که سبب خستگی مفرط جسمی می‌گردند. طرز رفتار کارفرما‌. مافوق و همکاراندر محیط کار اثرات بسیار ناگوار در افراد شاغل دارد . افراد مذکور برای رفع خستگی جسمی و ارامش درونی به مصرف داروهای آرام بخش و خواب آور سیگار و انواع مختلف مواد مخدر معتاد می‌شوند .اعتیاد همکاران نیز در تشویق به اعتیاد نقش بسزائی را ایفاء می کند .
در جامعه آماری ذیل مشاهده میگردد که در شهرستان کاشان بیشتر مبتلایان به مواد مخدر بیکار و یا دارای شغل آزاد می باشند.

جدول شماره ۱۰- درصد نمونه های تحت بررسی بر اساس وضعیت شغلی
بررسی نمونه های تحت بررسی بر اساس وضعیت شغلی بیانگر این موضوع استکه افرادی که فاقد شغل یا بیکار باشند بیشترین افرادی هستند که در معرض گرایش به مصرف مواد مخدر قرار خواهند گرفت.داشتن شغل حد اقل مدت زمانی از وقت افراد را اشغال خواهد کرد وپس از فعالیت روزانه استراحت نیاز خواهد بود.لذا فرد علاوه بر داشتن برنامه منطقی روزانه وقت اضافه برای پرداختن به امور غیر ضروری نخواهد داشت. در جدول فوق ۳۴% جامعه آماری بیکار بوده اند یعنی معادل ۲۱ نفر. افراد دارای شغل آزاد در رتبه دوم گرایش قرار گرفته اند یعنی معادل ۳۰% برابر با ۲۰ نفر از نمونه آماری، ۱۶% افراد کارگر، ۶% دانشجو، ۵% کشاورز، ۳% کارمند و ۳% مشاغل دیگر، ۲% محصل و ۱% بازنشستگان بوده اند. در این رابطه باید توجه کرد که در زمینه پیشگیری از گرایش به اعتیاد عواملی که موجب افزایش بیکاری می گردد را کنترل نمود اگر فرد نتواند شغل مناسب پیدا کند دارای وقت اضافه خواهد بود که بیشتر در بیرون از منزل گذرانده خواهد شد و کافی است که در این اوقات با افراد مرتبط با جرائم مربوط به مواد مخدر برخورد داشته باشد تا با این جرایم آشنایی پیدا کند و اگر دارای یکی از خصوصیات علل فردی یا فرهنگی یا روانی اعتیاد باشد مستعد برای گرایش به یکی از جرایم مربوط به مواد مخدر خواهد بود.
جدول شماره ۱۱- علل اجتماعی گرایش جوانان و نوجوانان کاشان در اعتیاد به مواد مخدر
گفتار پنجم : علل جغرافیایی
اوضاح واحوال و موقعیت جغرافیائی هر کشو و حتی هر منطقه در اعتیاد و نوع متفاوت است. ساکنین شهرها وروستاهائی که در مسیر عبور مواد مخدر هستند به علت سهولت دسترسی به مواد مخدر و همکاری با قاچاقچیان بیشتر در خطر اعتیاد قرار دارند. اهم علل جغرافیایی در اعتیاد به شرح زیر است :
الف: رشد جمعیت
افزایش بی رویه جمعیت که یکی از مسایل حاد اجتماعی می باشد، آینده بشر مخصوصا نوجوانان و جوانان را تهدید می کند. جوانان در پیشرفت و توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی وسیاسی هر کشور نقش به سزایی را ایفاء می نماید لکن با رشد بی رویه جمعیت، تمام آنها نمی توانند به تحصیلات خود ادامه داده و یا جذب بازار کار شوند ، عدم امکانات رفاهی ، تفریحی، بهداشتی و تهیه مسکن به خصوص نگرانی و نومیدی از آینده موجب ناراحتی روانی می گردد و آنان برای رهایی از فشار زندگی و فراموش کردن غم آینده به مصرف مواد مخدر روی می آورند. لیکن با توجه به اینکه در چند سال اخیر کشور ایران و باطبع شهرستان کاشان به کاهش جمعبت مواجهه گردیده به نظر می رسد رشد جمعیت تاثیر قابل توجهی در گرایش به اعتیاد نداشته هرجند در بعضی جوامع جزو علل گرایش به مواد مخدر رشد جمعیت می باشد.
ب: شهر و روستا
۱)شهر :زندگی در شهر عامل مستقیم گرایش به اعتیاد در مواد مخدر نیست بلکه شرایط موجود در شهرهامخصوصاً ازدحام جمعیت، مشکل ترافیک، وضع مسکن، کمبود روابط عاطفی منجر به ناراحتی های روانی و خستگی جسمی می‌گردد و به علت فقدان همبستگی بین افراد خانواده و همسایگان بی اعتنائی به معنویات که سبب افزایش بی قیدی و بی‌بندوباری و بالاخره عدم انطباق اجتماعی گرایش به استعمال مواد مخدر افزایش می یابد.
۲ ) روستا : روستائیان که اکثراً دارای روابط عاطفی و صمیمی‌بوده و زندگی مسالمت آمیز دارند در غم واندوه هم شریک و در مصائب از مساعدت وهمیاری به یکدیگر مضایقه نمی‌کنند از بسیاری از مفاسد زندگی در شهرها مصون می‌باشند ولی روستائیان که برای کار به شهرها می روند و به علت معضلات زندگی شهری که منجر به خستگی جسمی و ناراحتی‌های روانی می‌گردد به انواع مواد مخدر معتاد می‌شوند ودر مراجعت به روستا ،سایرین را نیز به مصرف موادمخدر ترغیب و عده ای را معتاد می کند.
بند اول: مهاجرت
در تمام ادوار زندگی، بشر برای بقاء تهیه حوائج زندگی وامرار معاش از محلی به محل دیگر مهاجرت نموده است . از اوایل قرن بیستم، با پیشرفت حیرت انگیز علم و صنعت، هر سال میلیون ها نفر زادگاه خود را ترک و برای اشتغل به کار با شهرها و یا کشورها و قاره های دیگر مهاجرت می‌کنند. مهاجرت یا فردی و یا با اعضاءخانواده و گروهی است .
الف ) مهاجرت به شهرها :
پیشرفت شبکه های مخابراتی ورسانه های گروهی دورافتاده ترین روستائیان را از مزایا و رفاه شهری آگاه می‌سازد. روستائیان به علت تهی دستی ودرآمد کم، کار مشقت بار، محرومیت از رفاه اجماعی و وسایل اموزشی، برای اشتغال به کار و کسب با درامد زیاد و یا ینل به آرزوهای خویش، به شهرها مهاجرت می‌کنند و با دیدن زرق و برق به ظاهر فریبنده شهرها و سایر مزایا بیشتر به محرومیت خود پی می‌برند.
در دیدار با روستائیان محرومی‌که در ده مانده اند و از مظاهر تمدن جدید وپیشرفت علوم، فقط یک رادیوترانزیستوری دارند دیدنی های شهر را به تفصیل شرح داده آنان را نیز تشویق به مهاجرت به شهرها می‌کند .
مهاجرین مذکور در توشه ووبار خود اعتقادات مذهبی و سنی قومی، آداب ورسوم زادگاه خویش را به همراه می‌برند. در محیط جدید با اوضاح و احوال کاملاً متفاوت با محیط ساده وصمیمی زندگی روستائی مواجه می‌گردند.
مهاجرین در بدو ورود به شهرها، به علت کمبود مسکن، عدم امکان پرداخت کرایه منزل، با طرز رقت بار وتأثر انگیز در حاشیه شهرها با برپائی الونک ساکن می‌شوند.
چون در فن یا حرفه ای تخصص ندارند و استعداد و قابلیت آنان پرورش نیافته است به آسانی جذب بازار کار نمی‌گردند و در صورت اشتغال به کار، به اندک بهانه از کار برکنار و لاجرم برای امر امرار معاش به مشاغل کاذب از قبیل دوره گردی، روزنامه فروشی و دست فروشی و غیره رو می آورند قاچاقچیان با اطلاع از استیصال و بدبختی که مهاجرین دارند آنان را برای توزیعمواد مخدر وا می‌دارند.
اطفال و جوانانی که به تنهائی، بدون یار و یاور، محیط گرم وپرمحبت خانواده را رها ساخته و به امید تحقق بخشیدن به آمال و ارزوهای رویائی خویش ،زادگاه خود را ترک می‌کنند حزن آور ترین سرنوشت مهاجرین رادارند.
جوانانی که برای کار در صنایع و یا کارهای ساختمانی از روستاهای محقر به شهرها سرازیر می‌شوند در محل اقامت جدید، با نهایت جدیت برای کسب معاش به فعالیت می پردازند ودر صورت اشتغال به کار و رفع نیاز و احتیاجات اولیه، از لحاظ روانی احساس غربت و دلتنگی نموده و غالباً پس از فراغت از کار، حالت افسرده و غمگین وی ا برعکس حالت تهاجمی و خشونت و ستیزه جویی دارند خستگی جسمی، سوء تغذیه ، ندشتن وسایل رفاه و‌اسایش، سلامتی آنان را به مخاطره می اندازد. برای رفع خستگی و تألمات روانی، ابتدا ،به سیگار وسپس به سایر مواد مخدر معتاد می‌شوند.

سند چشم انداز بیست ساله گردشگری کشور (به عنوان سند بالا دستی تمام برنامه ­های گردشگری کشور)، دورنمای روشنی برای رسیدن به جایگاه برتر کشور را نشان می­دهد، اما امروزه شاهد عقب ماندگی صنعت گردشگری در کشور و به طور خاص در استان ایلام می­باشیم و این نیاز احساس می­ شود که از منظری متفاوت تر از آنچه که تا امروز به گردشگری ایلام نگریسته می­شده­، دیده شوند، لذا در این پژوهش محقق سعی دارد از منظر شناسایی عوامل تأثیرگذار بر توسعه صنعت گردشگری به استان ایلام بنگرد و سپس با بررسی آنها در رابطه با بهبود نقاط ضعف و تقویت نقاط قوت پیشنهاداتی را به مسؤلان ارائه دهد.

۲-۲٫ بیان مسأله تحقیق
امروزه گردشگری یکی از اقتصادی ترین فعالیت­ها در چرخه کشورها و استانها به خصوص از جهت اشتغال و رونق منطقه ای تلقی می شود که علاوه بر آن دارای مزایای ارتباطی، سیاسی و فرهنگی خاصی است (استیگیتز^[۱]، ۱۳۸۶)، به همین دلیل در اغلب نقاط جهان که دارای میراث فرهنگی غنی و نیز مناطق طبیعی هستند از این فعالیت به منزله ابزاری راهبردی در جهت توسعه اقتصادی استفاده می کنند.
همچنین در مسئله گردشگری یکی از عوامل مهم وجود افراد خارجی است که توریست^[۲] نامیده می شود و با ورود خود، باعث ایجاد رونق اقتصادی ارتباطی و فرهنگی می شود، که باید با برنامه ریزی درست و آگاهانه ورود این افراد را به استان هر چه بیشتر توسعه داد (کاظمی، ۱۳۸۹).
اما در استان ایلام، علی رغم داشتن استعدادهای فراوان، وجود منابع عظیم گردشگری، جاذبه های فرهنگی و طبیعی چنانکه شایسته است، نتوانسته در زمینه بهره گیری از درآمدها و ورودی های گردشگری در عرصه کشوری و بین الملل به جایگاه در خور مقام خود دست یابد. که می توان علت این وضعیت را نشناختن عوامل تاثیر گذار بر توسعه این صنعت (مانند تقویت زیر ساخت­ها، افزایش مشارکت بخش خصوصی، تقویت مسایل فرهنگی و آموزشی و …) نامید. که در پژوهش حاضر با بررسی پیشینه پژوهش و نظرسنجی از خبرگان، اساتید راهنما و مشاور تمامی عوامل تاثیر گذار بر توسعه صنعت توریسم^[۳] استان شناسایی و مورد بررسی قرار خواهند گرفت.
در مجموع هرچند ادبیات مربوط به صنعت گردشگری جذاب بوده و تقریبا کارهایی انجام شده، اما تاکنون پیرامون شناسایی و بررسی عوامل مؤثر بر توسعه صنعت گردشگری استان ایلام در جهت توسعه استان و اولویت بندی این جاذبه های گردشگری تحقیقات میدانی صورت نگرفته است، و از این حیث استان ایلام دنباله رو استانهای رقیب خود در سطح ملی است. محقق این ضعف­های عقب ماندگی، توسعه نیافتگی و… حاکم بر صنعت گردشگری استان ایلام را به عنوان مسائل مهم مد نظر قرار داده و در طی این مطالعه در صدد است که با بررسی اسناد و مطالعه کافی، این مشکلات را بررسی و ضمن تلاش برای اکتشاف زوایای مختلف موضوع راه حل ها و پیشنهادهای مناسب را ارائه نماید. البته اهمیت روزافزون صنعت گردشگری محقق را به پژوهش، این مساله اساسی که “مهمترین مؤلفه­ های تأثیرگذار بر توسعه صنعت گردشگری در استان ایلام کدامند و در چه وضعیتی قرار دارند” وادار کرده است.
۱-۳٫ اهمیت و ضرورت انجام تحقیق
بهبود صنعت گردشگری نیازمند برگزیدن چشم اندازی است که تمامی صنعت را در برگیرد. یعنی در نظر گرفتن ساختار و عملکرد ادارات و مراکز دولتی وغیر دولتی مرتبط به طور جمعی و نه تنها به صورت مجزا. استان ایلام به عنوان یکی از محروم ترین استان های کشور و درصد بالای بیکاری جوانان این ناحیه، لازم است با بهره گرفتن از تمامی امکانات و قابلیت­ها در جهت رفع محرومیت، ایجاد اشتغال و کسب درآمد از راه‌های مختلف اقدام شود.
گسترش صنعت گردشگری به عنوان صنعتی که با حوزه ­های مختلفی نظیر اقتصاد، کشاورزی، فرهنگ، محیط زیست و خدمات در تعامل است (نساج و آریا، ۱۳۸۶)، دارای اهمیت فراوانی است و تجربیات سایر مناطق جهان نشان داده است که توسعه گردشگری در هر منطقه باعث رشد و پیشرفت اقتصادی- اجتماعی آن ناحیه گردیده است (کاظمی، ۱۳۸۹)، بنابراین با توجه به کمک های شایان توجه این پژوهش به صنعت گردشگری استان ایلام­ محقق بر خود لازم دانسته که با مطالعه و پژوهش کامل به شناسایی و بررسی عوامل تاثیر گذار برتوسعه صنعت گردشگری در استان ایلام بپردازد، چرا که استان ایلام یک استان در حال توسعه است و نیازمند چنین پژوهش هایی برای هدایت و اثربخش نمودن این توسعه با توجه به شرایط ملی و استانی است. از طرفی انجام پژوهش به صنعت گردشگری استان کمک می کند که مدیران مربوطه استان با بهره گرفتن از روشی منظم، معقول و منطقی گزینه های راهبردی مناسب را برای توسعه این صنعت انتخاب کنند و از این طریق بتوانند به کاهش بحران بیکاری و سکوت استان کمک شایان توجهی بنمایند.
۱-۴٫ جنبه جدید بودن و نوآوری در تحقیق
بر اساس مطالعات انجام شده پیش بینی می گردد این تحقیق از دو جهت نوآوری آن قابل توجه باشد. اول جنبه جدید بودن و استفاده های کاربردی آن مطرح می باشد. به عنوان مثال از نظر جدید بودن، حوزه اکتشافی بودن پژوهش جهت دست یابی به برخی از مؤلفه ها و متغیرهای اثر گذار در پژوهش مورد نطر است. دوم از نظر استفاده کاربردی این پژوهش هم در حوزه تولید دانش واستفاده علمی و همچنین استفاده عملی جهت پاسخ به مساله اصلی تحقیق قابل توجه می باشد.
۱-۵٫ اهداف مشخص تحقیق
هدف اصلی پژوهش حاضر، شناسایی و بررسی عوامل تاثیر گذار بر توسعه صنعت گردشگری در استان ایلام می­باشد.
اهداف فرعی پژوهش عبارت بودند از:
۱- شناسایی عوامل تاثیر گذار بر توسعه صنعت گردشگری در استان ایلام
۲- بررسی عوامل تاثیرگذار بر توسعه صنعت گردشگری در استان ایلام.
۳- رتبه ­بندی عوامل تاثیرگذار بر توسعه صنعت گردشگری در استان ایلام.
۱-۶٫ بهره‏وران پژوهش
انجام این پژوهش، با شناسایی و بررسی عوامل مؤثر بر توسعه صنعت گردشگری استان ایلام متناسب با ویژگی‌های بومی استان ارائه می‌گردد. البته این پژوهش در جهت دستیابی به اهداف چشم انداز پنج ساله استان، برنامه پنجم توسعه و اهداف و سیاست‌های کلان صنعت گردشگری کشور خواهد بود. در یک تحلیل جامع پیشنهاد‌ها و راهکارهای کاربردی و عملی برای بهبود نوآوری برای بکار‌گیری و احیانا اجرا در صنعت گردشگری استان ایلام ارائه می‌گردد.
جدول ۱-۱: بهره وران پژوهش

d: دقت احتمالی مطلوب
t: ضریب اطمینان
s²: پیش برآورد واریانس
و با در نظر گرفتن احتمال ارجاع بعضی پرسشنامه ها، تعداد ۳۰۰ پرسشنامه در میان ساکنین محله برزه دماغ توزیع و پس از تکمیل آن جمع آوری گردید و تحت بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
۳-۷ ابزار جمع آوری داده ها
هر پدیده‌ای از نظر کمی و کیفی ویژگیهایی دارد که آگاهی در مورد این ویژگیها ، به ماهیت و نحوه ی دستیابی به آنها وابسته است. این پدیده‌ها، به عنوان متغیر در طول زمان دچار دگرگونی و تحول می گردند. هدف هر تحقیق اعم از توصیفی یا تبیین ، دستیابی به اطلاعات در مورد این تغییرات است. یافتن پاسخ و راه حل برای مسأله ی انتخاب شده در هر تحقیق مستلزم دست یافتن به داده‌هایی است که از طریق آنها بتوان فرضیه‌هایی که به عنوان پاسخ‌های احتمالی و موقتی برای مسأله ی تحقیق مطرح شده‌اند آزمون کرد(خاکی، ۱۳۷۸: ۱۵۹).

ابزارهای متنوعی برای گردآوری داده‌ها وجود دارند که بوسیله ی آنها می‌توان داده‌های مورد نیاز را جمعآوری و ثبت نمود، در این بین می‌توان به مواردی نظیر پرسشنامه، مصاحبه، مشاهده و بررسی اسناد و مدارک(مطالعه ی کتابخانه ای) اشاره کرد. محقق برای بدست آوردن داده‌های مورد نیاز در پژوهش، باید از ابزار متناسب با آن استفاده کند و پس از آن با تحلیل ، پردازش و تبدیل آنها به اطلاعات به آزمون فرضیه‌ها بپردازد.
هر کدام از ابزارهای جمع‌ آوری اطلاعات، دارای معایت و مزایایی هستند که هنگام استفاه از آنها باید مورد توجه قرار گیرند تا اعتبار پژوهش دچار خدشه نشود و از طرفی ، نقاط قوت ابزار تقویت گردد (خاکی، ۱۳۷۸: ۱۵۹).
روش­های عمده در پژوهش حاضر برای جمع‌ آوری داده‌ها مطالعات کتابخانه‌ای، مصاحبه و پرسشنامه می­باشد.
۳-۷-۱ مطالعات کتابخانه‌ای
بررسی‌های کتابخانه‌ای، به منظور جمع‌ آوری جامع اسناد علمی و تحقیقی، کتبی یا غیر کتبی که محقق در رابطه با مسأله ی خاصی باید از آنها الهام گیرد، انجام می‌شود. دلیل انجام بررسی‌های کتابخانه‌ای این است که محقق اطمینان یابد هیچ یک از متغییر هایی که بنحوی در مساله یا سؤال تحقیق تأثیرداشته‌اند، ناشناخته نمانده‌اند. بررسی‌های کتابخانه‌ای، در تنظیم ادبیات تحقیق، بسیار ضروری است که این خود می تواند جامعیتی را درداده های حاصل از مصاحبه و پرسشنامه ایجاد نماید، به عبارت دیگر، امکان ایجاد چار چوب مشخصی را برای مطالعات بعدی فراهم می نماید(ظهوری، ۱۳۷۸:۱۶۹).
یکی از مهمترین مراحل جمع آوری اطلاعات استفاده از کتابخانه است. فوائد عمده ی استفاده از کتابخانه چنین است:
۱-کسب اطلاعات اولیه راجع به موضوع مورد تحقیق
۲-اخذ تصمیم در این مورد که چه محلی و چه اشخاصی و چه کتبی باید مورد مطالعه قرار گیرند.
۳-اطلاع یافتن از سوابق موضوع مورد تحقیق.
۴-گرفتن تجربه از آن چه تا به حال انجام شده.
۵-استفاده از آمارها، کتابها، مآخذ و اسناد موجود(دانشوری، ۱۳۷۸:۱۱۰).
در این تحقیق برای گردآوری و تدوین ادبیات مربوط به موضوع تحقیق و بررسی سوابق تحقیق، از روش کتابخانه‌ای استفاده شده است بدین منظور از کتب و مقالات موجود در کتابخانه ها و مقالات موجود در اینترنت و همچنین پایان نامه های فارسی انجام شده درزمینه ی موضوع تحقیق، استفاده شده است.
۳-۷-۲ پرسشنامه
پرسشنامه مجموعه‌ای است از سؤالات کتبی و غالباً مبتنی بر گزینه‌های مشخص که پاسخ دهنده جوابهای خود را بر آن درج می‌کند. به هنگامی که پژوهشگر دقیقاً می‌داند که در پی چیست و چگونه باید متغیرهای خود را اندازه‌گیری کند پرسشنامه ابزاری کارآمد برای گردآوری اطلاعات به شمار می‌رود. پرسشنامه را می‌توان به طور حضوری یا از طریق پست میان پاسخ دهندگان توزیع کرد .همچنین می‌توان با اجرای آن به طور الکترونیکی داده‌های لازم را گردآوری کرد(اوماسکاران ، ۱۳۸۱: ۲۰۶).
پرسشنامه، یکی از ابزارهای رایج تحقیقات و روشی مستقیم برای کسب داده های تحقیق است. پرسشنامه، مجموعه‌ای از سؤالات، عبارات و گویه‌ها می‌باشد که پاسخ دهنده با ملاحظه ی آنها، پاسخ لازم را ارائه می‌کند. این پاسخ ، داده ی مورد نیاز پژوهشگر را تشکیل می‌دهد.
در تحقیق حاضر ، بخش عمده‌ای از داده‌ها از طریق پرسشنامه بدست آمده است. این پرسشنامه از ۲۸سؤال با توجه به مقیاس ۵ گزینه‌ای لیکرت (شامل گزینه‌های کاملاً موافقم ، موافقم ، متوسط ، مخالفم و کاملاً مخالفم) یا ( بسیار زیاد، زیاد، تا حدودی، کم، بسیار کم ) تشکیل شده است که سؤالات ۱ تا ۱۰ برای سنجش متغیر وابسته طراحی شده اند. متغیرهای مستقل هم با ۱۹ سؤال سنجیده شده اند.
در پایان پرسشنامه سوالات مربوط به متغیرهای زمینه ای که شامل سطح تحصیلات، شغل، جنس و سن می باشند ارائه شده است.
۳-۷ متغیرهای پژوهش
متغیر شامل هرچیزی است که بتواند ارزشهای گوناگون و متفاوت بپذیرد. این ارزشها می‌تواند در زمان های مختلف برای یک شخص یا یک چیز متفاوت باشد یا اینکه در یک زمان برای اشخاص یا چیزهای مختلف رویکرد متفاوت داشته باشد. امتیازهای آزمون درسی، غیبت و انگیزش نمونه‌هایی از متغیرهاهستند(اوماسکاران، ۱۳۸۱، ۸۲۹).
کرلینجر بیان می‌دارد که متغیر، کمیتی است که در دامنه‌ای معین می‌تواند از یک فرد به فرد دیگر یا از یک مشاهده به مشاهده ی دیگر مقادیر مختلفی را اختیار کند، بنابراین چیزی است که تغییر می‌پذیرد(خاکی، ۱۳۷۸: ۷۴).
در تحقیق حاضر، متغیرها به دو دسته تقسیم می‌شوند: متغیر مستقل و متغیر وابسته.
۳-۷-۱ متغیرمستقل
متغیر مستقل یک ویژگی از محیط فیزیکی یا اجتماعی است که بعد از انتخاب، دخالت یا دستکاری شدن توسط محقق مقادیری را می‌پذیرد تا تأثیرش بر روی متغیر دیگر (متغیر وابسته) مشاهده شود(بازرگان، ۱۳۸۳: ۴۳).
متغیر مستقل، علت احتمالی یا فرضی، شرط مقدم یا پیشین یا شرط لازم قبل از وقوع یک پیامد می‌باشد
(خاکی، ۱۳۷۸: ۷۶).
متغییرهای مستقل در این پژوهش شامل نقش مردم و اجتماع، عدم اطلاع از شیوه های مشارکت مردم توسط مسئولین و نادیده گرفتن اولویت ها و نیازهای مردم می باشد.

شکل ۲-۳- نمودار کالیبراسیون محلول MG در λ_max=617nm
۲-۵- روش کار
۲-۵-۱- روش کار بررسی اثر غلظت اولیه MG در فرایند تخریب سونوشیمیایی
mL 30 از محلول MG به غلظت اولیه ۱و ۵ و۱۰و۲۰ و۳۰و۴۰ و۵۰ (mgL^-1) را تهیه کرده و در داخل بالن ته‌گرد mL 50 می‌ریزیم.   از بالن در تماس با آب حمام التراسونیک است. محدوده ی تغییرات دمایی حمام ℃۲± می‌باشد. جذب اولیه محلول‌هایمان را یادداشت کرده و سپس حمام التراسونیک را روشن می‌کنیم و همزمان کرونومتر راروشن می‌کنیم و در بازه های زمانی ۵ دقیقه نمونه‌برداری می‌کنیم و جذب را توسط دستگاه اسپکتروفتومتردر λ_max ، nm617 اندازه‌گیری می‌کنیم. سپس با بهره گرفتن از نمودار کالیبراسیون رسم شده مقادیر جذب را به غلظت تبدیل می‌کنیم.
۲-۵-۲- روش کار بررسی اثر امواج ماورا صوت در تخریب سونوشیمیایی MG
mL 30 از محلول MG به غلظت mgL^-130 را تهیه کرده و به داخل بالن ته‌گرد mL 50 می‌ریزیم.   از بالن در داخل آب حمام التراسونیک فرو رفته است. دمای حمام را در ℃۲±۲۵ تنظیم می‌کنیم. بقیه مراحل مطابق با روش کار ذکر شده در بخش ۲-۵-۱ می‌باشد.
۲-۵-۳- روش کار بررسی اثر پرسولفات در تخریب التراسونیکی MG
mL30 از محلول MG با غلظت mgL^-1 ۳۰ که حاوی پرسولفات پتاسیم به غلظت L/g 11 را تهیه و آن را داخل بالن ته‌گرد با گنجایش mL 50 ریخته و سپس آن را به حمام التراسونیک با فرکانس kHz35 منتقل می‌کنیم.   از بالن داخل آب حمام التراسونیک می‌باشد. دمای حمام ℃۲±۲۵ است. بقیه مراحل مطابق با روش کار ذکر شده در بخش ۲-۵-۱ می‌باشد.
۲-۵-۴- روش کار بررسی اثر آهن در فرایند تخریب سونوشیمیایی MG
mL 30 از محلول MG به غلظت mgL^-1 ۳۰ را که حاوی کلرید آهن به غلظتL /g1/0 است را تهیه کرده و داخل بالن ته‌گرد mL 50 می‌ریزیم.   از بالن در تماس با آب حمام التراسونیک است. دمای حمام ℃۲±۲۵ می‌باشد. بقیه مراحل را مطابق با روش کار ذکر شده در بخش ۲-۵-۱ انجام می‌دهیم.
۲-۵-۵- روش کار بررسی اثر پرسولفات فعال‌شده توسط آهن در تخریب سونوشیمیایی MG
mL 30 از محلول MG با غلظت mgL^-130 و پرسولفات پتاسیم به غلظت L/g 11 را به همراه کلرید آهن (II) به غلظت L / g1/0 را تهیه کرده و آن را داخل بالن ته‌گرد mL 50 می‌ریزیم و سپس آن را به حمام التراسونیک که دمایش ℃۲±۲۵ می‌باشد منتقل می کنیم   از بالن در تماس با آب حمام التراسونیک می‌باشد. بقیه مراحل مطابق با روش کار ذکر شده در بخش ۲-۵-۱ می‌باشد.
۲-۵-۶- روش کار بررسی اثر رزین آهن در فرایند تخریب سونوشیمیایی MG
mL30 از محلول MG به غلظت mgL^-1 ۳۰ را که حاوی رزین آهن g / L 5 است را تهیه کرده به درون بالن ته‌گرد با گنجایش mL50 منتقل می‌کنیم.   از بالن در تماس با آب حمام التراسونیک می‌باشد. دمای حمام ℃۲±۲۵ است. بقیه مراحل مطابق با روش کار ذکر شده در بخش ۲-۵-۱ انجام می‌دهیم.
۲-۵-۷- روش کار بررسی اثر کبالت در فرایند تخریب سونوشیمیایی MG
mL 30 از محلول MG با غلظت mgL^-1 ۳۰ را که حاوی نیترات کبالت به غلظت L/g 11است را تهیه کرده و در داخل بالن ته‌گرد mL50 می‌ریزیم.   از بالن در تماس با آب حمام التراسونیک با فرکانس kHz 35می‌باشد. دمای حمام ℃۲±۲۵ است. بقیه مراحل مطابق با روش کار ذکر شده در بخش ۲-۵-۱ می‌باشد.
۲-۵-۸- روش کار بررسی اثر پرسولفات فعال شده توسط کبالت در تخریب سونوشیمیایی MG
mL30 از محلول MG با غلظت mgL^-1 ۳۰ و پرسولفات پتاسیم به غلظت L/g 11را به همراه نیترات کبالت (II) به غلظت L/g 11را تهیه و آن را داخل بالن ته‌گرد با گنجایش mL50 ریخته و سپس آن را به حمام التراسونیک که دمای حمام را ℃۲±۲۵ تنظیم کرده‌ایم منتقل می‌کنیم. بقیه مراحل مطابق با روش کار ذکر شده در بخش ۲-۵-۱ می‌باشد.
۲-۵-۹- روش کار بررسی اثر رزین کبالت در فرایند تخریب سونوشیمیایی MG
mL 30 از محلول MG به غلظت mgL^-1 ۳۰ را که حاوی رزین کبالت به غلظت L/g 11 است را تهیه کرده و در داخل بالن ته‌گرد mL50 می‌ریزیم.   از بالن در داخل آب حمام التراسونیک فرو رفته است. دمای حمام ℃۲±۲۵ است. بقیه مراحل مطابق با روش کار ذکر شده در بخش ۲-۵-۱ می‌باشد.
۲-۵-۱۰- روش کار بررسی اثر pH
بررسی تأثیر کاتالیزور و اثر امواج التراسونیک در تخریب التراسونیکی MG در pH های مختلف انجام شده است. برای این منظور محلول MG به غلظت mgL^-130، به غلظت L/g 11ورزین کاتیونی آهن و کبالت هر کدام به غلظت L/g 10تهیه کرده و در حمام التراسونیک با دمای ℃۲±۲۵ تحت تابش امواج التراسونیک قرار می دهیم و pH ابتدایی را با بهره گرفتن از دستگاه pH متر می خوانیم سپس با بهره گرفتن از اسیدنیتریک ۱مولار برای اسیدی‌تر کردن محلول‌های مورد نظر و هیدروکسید سدیم ۱/۰ مولار برای قلیایی کردن محلول‌های مورد نظر pH محلولمان را با بهره گرفتن از دستگاه pH متر در محدوده pH های مورد نظر تنظیم کرده و جذب را می‌خوانیم سپس محلولمان را در بالن ته‌گرد mL50 ریخته و در داخل حمام التراسونیک قرار می‌دهیم طوری که   از بالن در تماس با آب حمام ‌باشد بعد از تابش‌دهی امواج التراسونیک به مدت ۱۵ دقیقه برای رزین آهن و ۲۰ دقیقه برای رزین کبالت جذب را با بهره گرفتن از دستگاه اسپکتروفتومتر اندازه‌گیری کرده به درصد رنگ‌زدایی پی می‌بریم.

۲-۶- نحوه ارائه نتایج
در آزمایش های انجام گرفته برای اندازه‌گیری درصد رنگ‌زدایی از معادله‌ی زیر استفاده می‌کنیم:
معادله (۲-۱)
که A_i جذب اولیه ، A_f جذب نهایی می‌باشد.
فصل سوم
نتایج و بحث
۳-۱- تأثیر پارامترهای مختلف در تخریب MG توسط فرایند US
۳-۱-۱- اثر غلظت اولیه MG در فرایند US
از دیدگاه کاربردی ارتباط بین میزان حذف با غلظت اولیه آلاینده مهم است . بنابراین با انتخاب غلظت ۳۰ میلی‌گرم بر لیتر به عنوان غلظت بهینه ی MG برای انجام واکنش در این تحقیق مورد استفاده قرار گرفته است . در شکل ۳-۱ میزان حذف برای MG به غلظت mgL^-130 نشان داده شده است . شکل ۳-۱ چنان نشان می دهد که میزان حذف شدن با افزایش غلظت اولیه MG کاهش پیدا می‌کند که علت آن را می‌توان چنین توضیح داد : زمانی که غلظت اولیه ی MG افزایش پیدا می‌کند غلظت ترکیبات حد واسط تولید شده نیز زیادتر می‌شود اما در شرایط ثابت عملیاتی میزان ناحیه ی بین سطحی تغییر نمی‌کند لذا انجام واکنش توسط این ناحیه محدود می‌شود و با افزایش غلظت اولیه ی MG ناحیه بین سطحی محل موثر بر انجام واکنش می‌باشد]۲۵ [. منحنی نیمه‌لگاریتمی غلظت MG برای غلظت mgL^-130 این ترکیب نسبت به مدت زمان سونیکاسیون در شکل ۳-۲ نشان داده شده است . خط راست به دست آمده ثابت می‌کند برای حذف MG با روش سونیکاسیون ، سینتیک واکنش از شبه مرتبه اول پیروی می‌کند . شکل ۳-۳ نمودار درصد رنگ‌زدایی برحسب زمان سونیکاسیون را نشان می‌دهد ، که بیشترین درصد رنگ زدایی در این آزمایش ۳۳ ٪ می باشد . مکانیسم تخریبMG بدین صورت است که چون MG یک ترکیب غیر فرار است ، سطح مشترک حباب و مایع به عنوان ناحیه ی موثر انجام واکنش در فرایند US در نظر گرفته می شود ]۱۲ [. هر دو فرایند شکست حرارتی (Pyrolysis) و واکنش با رادیکال های آزاد در سطح مشترک می توانند انجام شوند اما در غلظت های کم ماده حل شونده ، واکنش های رادیکال آزاد غالب هستند]۱۱ [.همانطور که قبلا ذکر شد ، سینتیک واکنش سونوشیمیایی MG از شبه مرتبه اول پیروی می کند :
(۳-۱) MG + ^oOH → products
(۳-۲) -d[MG] ∕ dt = k [MG] [ ^oOH]
(۳-۳) ln [MG] ∕ [MG_o] = - k _{a p} × t
(۳-۴) k _{a p} = k [^oOH]
k _{a p} : ثابت سرعت ظاهری واکنش شبه مرتبه اول می باشد.
از آنجائیکه ^oOHیک رادیکال بسیار فعال می باشد این رادیکال در محلول انباشته نمی شود ، اما غلظت آن در یک حد ثابت در طی فرایند باقی می ماند. بنابراین در معادله ( ۳-۲ ) غلظت آن را تقریبا می توان ثابت در نظر گرفت.

شکل ۳-۱: تغییر غلظت mgL^-130 MG در فرایند US در مدت ۲۰ دقیقه

شکل۳-۲:نمودار نیمه لگاریتمی غلظت MG بر حسب زمان سونیکاسیون در فرایند USو در مدت ۲۰ دقیقه
شکل۳-۳ :درصد رنگ زدایی برحسب زمان سونیکاسیون در تخریب سونوشیمیایی MG در مدت ۲۰ دقیقه
۳-۱-۲- اثر کاتالیزورها
کاتالیزور ماده ای است که سبب افزایش سرعت یک واکنش می شود بدون آنکه مقدار اولیه آن تغییری کند. کاتالیزور تاثیر خود را برسرعت یک واکنش از طریق کاهش انرژی فعالسازی اعمال می کند . سطح کاتالیزورهای جامد در نتیجه‌ی آلوده شدن شیمیایی (مسموم شدن) و نیز در جریان استفاده مداوم غیرفعال می‌شود. اثر تمیزکاری و فعال‌کنندگی سطحی فراصوت در تقویت واکنش‌های کاتالیزوری مهم است. زمانی که کاتالیزور به شکل پودر یا ذرات به هم پیوسته است، فراصوت توانی می‌تواند برای کاهش اندازه ذرات و در نتیجه افزایش سطح واکنش استفاده شود. این مزیت در موردپرسولفات توضیح داده شده است]۱۶[. آنیون پرسولفات دارای پتانسیل اکسایش V 1/2 است بنابراین دارای کارائی کمی می باشد. برای بهبود میزان تخریب فعال سازی لازم است آنیون پرسولفات با بهره گرفتن از گرما یا با اضافه کردن کاتالیزور (از قبیل Fe(II) و کبالت Co(II) ) که طبق آن رادیکال های سولفات بوجود می آید. رادیکال سولفات دارای پتانسیل اکسایش V6/2 است که با اکسایش یک الکترون واکنش نشان می دهد و بدین طریق باعث تولید کاتیون رادیکال رنگ می شود که آن هم تحت تخریب بیشتری قرار می گیرد]۱۷[.
تولید رادیکال سولفات بدین صورت است:
e^- + S₂O₈^2- →SO₄^- + SO₄ ^۲- ۳-۵) (
و تولید رادیکال رنگ :
(۳-۶) SO₄^2- + ^- رنگ → SO₄^- + رنگ
علم سونوشیمی در سالهای اخیر برای تخریب آلاینده های آلی ماندگار در محلول های آبی به طور گسترده ای مورد بررسی قرار گرفته است]۱۸[. تولید رادیکال های بسیار فعال هیدروکسیل در طی سونولیز به ازای هر معادله (۱-۳) از طریق خلاءزایی صوتی و همینطور تخریب پیرولیتیکی مستقیم آلاینده های آلی میزان سودمندی تخریب را بالا می برد]۱۹[. تخریب سونوشیمیایی مواد رنگی در محیط آبی طبق گزارشهای انجام شده باعث تخریب رنگها در طی۳ ساعت شده است و همچنین از سینتیک سرعت مرتبه اول پیروی میکند.
(۳-۷) H₂O → OH^° + H^°

۵-۳- ۲ مقایسه از لحاظ بررسی ارتباطات داخلی بین معیارها و زیر معیارها
منصور صمدی در تحقیق خود تحت عنوان ” بررسی و تعیین آمیخته ترفیع مناسب برای محصولات لبنی با بهره گرفتن از روش تصمیم گیری چند معیاره “AHP می باشد در سال ۱۳۸۷ معیارها و زیر معیارهای مربوط به ابزارهای ارتباطات بازاریابی را مستقل از هم در نظر گرفته بود.

در این تحقیق از طریق روش دیمتل ارتباطات درونی بین معیارها و زیر معیارها بررسی شد که وابستگی بین آنها محرز گردید.
۵-۳- ۳ مقایسه از لحاظ اولویت بندی ابزارهای ارتباطات یکپارچه بازاریابی
شمشیری در تحقیقی که با عنوان “سنجش اثر بخشی تبلیغات بر واکنش روانی و رفتاری مصرف کنندگان خدمات بانکی” در سال ۱۳۷۹، انجام داده بود به نتایج زیر دست یافت:
الف- مشتریانی که به ندرت ازخدمات بانکی استفاده می کنند تبلیغات تلویزیونی بانک های تجاری در معرفی خدمات بانک های تجاری موثر بوده اما تبلیغات رادیویی تاثیر نداشته و روزنامه ها و مجلات اداری نیز تاثیر کمی داشته اند.
ب- مشتریانی که گاهی از خدمات بانکی استفاده می کنند، معتقدند که تبلیغات تلویزیونی در معرفی خدمات بانکی موثر بوده ولی تبلیغات رادیویی بسیار ضعیف عمل کرده است و روزنامه ها و مجلات اداری نیز دارای تاثیر متوسط بوده است.
ج- مشتریانی که بطور مستمر از خدمات بانکی استفاده می کنند، معتقدند که تبلیغات تلویزیونی بسیار موثر بوده ولی تبلیغات رادیویی تاثیر گذار نبوده است[۱۴].
نتیجه حاصل از پژوهش حاضر با پژوهش نامبرده شده مطابقت داشته و تبلیغات تلویزیونی از اولویت بالایی برخوردار شده است در حالیکه تبلیغات رادیویی و مجلات و روزنامه ها اولویت پایینی را به خود اختصاص داده اند.
۵-۴ ارائه مدل ارتباطات یکپارچه بازاریابی (IMC) با توجه به نتایج حاصل
با توجه به یافته های این پژوهش و همچنین با الهام از مدلهای ارتباطات یکپارچه بازاریابی ارائه شده توسط دانشمندان مختلف مدلی به شرح زیر برای سیستم بانکداری ارائه می گردد.
بخش بندی بازار
انجام عملیات تحقیقات بازاریابی
مرور و ارزیابی اهداف کلی سازمان
بررسی نقاط قوت و ضعف داخلی سازمان
بررسی فرصت ها و تهدیدات محیط خارجی
بررسی پیشینه رفتار مشتریان و جمع آوری اطلاعات روانشناختی
بررسی نتایج فعالیتهای بازاریابی و ترویجی گذشته سازمان و میزان موفقیت آنها
تعیین اهداف فروش
تعیین اهداف ترویجی در راستای اهداف فروش
تعیین استراتژی تبلیغات تلویزیونی
تعیین استراتژی بازاریابی مستقیم
تعیین استراتژی تبلیغات اینترنتی
تعیین استراتژی روابط عمومی
تعیین تاکتیک روابط عمومی
تعیین تاکتیک تبلیغات اینترنتی
تعیین تاکتیک بازاریابی مستقیم
تعیین تاکتیک تبلیغات تلویزیونی
۵-۵ پیشنهادات برای تحقیقات آتی
۵-۵-۱ تفکیک میان مشتریان سیستم بانکی
در پژوهش حاضر تفکیک خاصی میان مشتریان بانک قائل نشده بود. از طرفی الگوی مناسب در این پژوهش الگوی ونگ و شولتز در نظر گرفته شده بود که در این الگو مشتریان به سه دسته تفکیک شده بودند. می توان در تحقیقات بعدی جهت اولویت بندی نمودن ابزارهای ارتباطی تفکیک سه بخشی مشتریان (استفاده کنندگان نوسان دار، استفاده کنندگان رقابتی ، استفاده کنندگان وفادار به نام تجاری) را نیز در نظر داشت.
۵-۵-۲ بررسی روابط درونی ابزارهای ارتباطات یکپارچه بازاریابی
در پژوهش حاضر ابزارهای ارتباطات یکپارچه بازاریابی بصورت مستقل از هم در نظر گرفته شدند که می توان در تحقیقات بعدی روابط درونی میان این ابزارها را نیز مورد بررسی قرار داد.
۵-۵-۳ تعمیم روش به سازمان های مختلف
در این پژوهش سیستم بانکی مورد بررسی قرار گرفت که تحقیق مشابه ای را می توان در سازمان های دیگر پیاده سازی نمود.
۵-۵-۴ سنجش اثر بخشی مدل طراحی شده و اصلاح مجدد
در بررسی انجام شده اولویت بندی مطرح شده در بانک مورد بررسی پیاده سازی نشد. در تحقیقات آتی می توان مدل پیشنهادی را در سیستم بانکی پیاده سازی نموده و اثر بخشی آن را مورد سنجش قرار داده و در صورت لزوم تغییراتی در آن اعمال نمود.

۵-۵-۲- پیشنهادهای پژوهشی ۸۳
فهرست منابع و مآخذ ۸۴
پیوست ۹۲
فهرست جداول
عنوان صفحه
جدول۳-۱: نحوه امتیازبندی سؤالات پرسشنامه ۵۶
جدول۳-۲: نتایج آزمون آلفای کرونباخ ۵۶
جدول ۴-۱ : توزیع فراوانی معلمان بر اساس جنسیت ۶۰
جدول ۴-۲ : توزیع فراوانی معلمان بر اساس سابقه خدمت ۶۱
جدول ۴-۳ : توزیع فراوانی مدارس محل خدمت معلمان بر اساس جنسیت ۶۲
جدول ۴-۴ : توزیع فراوانی معلمان بر اساس تعداد مراجعات معلمان راهنما به کلاس درس آنها ۶۳
جدول ۴-۵ : نتایج آزمون کولموگروف – اسمیرنوف ۶۵
جدول ۴-۶ : نتایج توصیفی مربوط به سؤال اول تحقیق ۶۵
جدول ۴-۷ : نتایج آزمون t مربوط به سؤال اول تحقیق ۶۶
جدول ۴-۸ : نتایج آزمون ضریب همبستگی پیرسن مربوط به سؤال اول تحقیق ۶۷
جدول ۴-۹ : نتایج توصیفی مربوط به سؤال دوم تحقیق ۶۷
جدول ۴-۱۰ : نتایج آزمون t مربوط به سؤال دوم تحقیق ۶۸
جدول ۴-۱۱ : نتایج آزمون ضریب همبستگی پیرسن مربوط به سؤال دوم تحقیق ۶۹
جدول ۴-۱۲ : نتایج توصیفی مربوط به سؤال سوم تحقیق ۶۹
جدول ۵-۱۳ : نتایج آزمون t مربوط به سؤال سوم تحقیق ۷۰
جدول ۴-۱۴ : نتایج آزمون ضریب همبستگی پیرسون مربوط به سؤال سوم تحقیق ۷۱
جدول ۴-۱۵ : نتایج توصیفی مربوط به سؤال چهارم تحقیق ۷۱
جدول ۴-۱۶ : نتایج آزمون t مربوط به سؤال چهارم تحقیق ۷۲
جدول ۴-۱۷ : نتایج آزمون ضریب همبستگی پیرسن مربوط به سؤال چهارم تحقیق ۷۳
جدول شماره ۴-۱۸ : نتایج آزمون مقایسه میانگین رتبهی مؤلفه ها با استفاده آزمون فریدمن ۷۳
فهرست نمودارها
عنوان صفحه
نمودار ۴-۱ : توزیع درصد فراوانی معلمان بر اساس جنسیت ۶۰
نمودار ۴-۲ : توزیع درصد فراوانی معلمان بر اساس سابقه خدمت ۶۱
نمودار ۴-۳ : توزیع درصد فراوانی مدارس محل خدمت معلمان بر اساس جنسیت ۶۲
نمودار ۴-۴ : توزیع درصد فراوانی معلمان بر اساس تعداد مراجعات معلمان راهنما به کلاس درس آنها ۶۳
فهرست اشکال
عنوان صفحه
شکل ۱: نمودار چرخه نتایج برقراری روابط انسانی، اقتیاس از میر کمالی، (۱۳۸۲)، روابط انسانی در آموزشگاه. ۴۳
چکیده
هدف کلی از پژوهش بررسی تأثیر نقش معلمین راهنما بر افزایش کارایی آموزشی معلمان مقطع ابتدایی در شهر لامرد بود. روش پژوهش توصیفی از نوع پیمایشی میباشد. جامعه آماری این پژوهش کلیه معلمان مقطع ابتدایی اعم از دخترانه و پسرانه شهر لامرد به تعداد ۱۲۵ نفر میباشد که از آنان سر شماری صورت گرفت. ابزار پژوهش شامل پرسشنامه محقق ساخته کارایی آموزشی معلمان بود. به منظور محاسبه روایی پرسشنامه از روایی صوری و برای پایایی از روش آلفای کرونباخ استفاده شد. یافتهها با بهره گرفتن از آمار توصیفی نظیر فراوانی، میانگین، انحراف معیار، مد و میانه و آمار استنباطی نظیر تی تست مستقل، ضریب همبستگی پیرسون و آزمون فریدمن استفاده شد. تجریه و تحلیل داده ها نشان داد که ۱- نقش معلمان راهنما بر بهبود شیوهی تدریس معلمان موثر میباشد. ۲- نقش معلمان راهنما در مرتفع شدن مشکلات خاص به وجود آمده برای معلمان موثر میباشد. ۳- نقش معلمان راهنما در بهبود روابط انسانی حاکم بر فضای آموزشی موثر میباشد. ۴- همچنین نقش معلمـان راهنما بر بهبود شیوهی ارزشـیابی دانشآموزان موثر است. در نهایت بیشترین میانگین رتبه در بین ابعاد کارایی آموزشی از دیدگاه معلمان متعلق به بعد بهبود شیوه های تدریس معلمان بود.

کلید واژگان: معلم راهنما، کارایی آموزشی، شیوهی تدریس، مشکلات خاص، روابط انسانی، شیوهی ارزشـیابی، مدارس ابتدایی.
فصل اول
کلیات پژوهش
مقدمه
پیشرفت در آموزش و پرورش عموماً به صلاحیت و توانایی های کارکنان آموزشی به خصوص به ویژگیهای انسانی، تربیتی و حرفهای تک تک معلمان بستگی دارد. به تعبیر گیج بیتردید هیچ فرد دیگری به جز معلم نمیتواند تاثیر بیشتری بر آنچه در مدارس میگذرد داشته باشد (استار^[۱]، ۲۰۰۰). این معلم است که میتواند فرایند تعلیم و تربیت را فرایندی توام با لذت و کامیابی یا مأیوس کننده و بیثمر سازد. ضمانت اجرایی اصلاحات یک نظام آموزشی داشتن معلمان خوب و کارآمد است (فونتانا^[۲]، ۲۰۰۴). موفقیت یا شکست بهترین یا ضعیفترین برنامههای درسی به طراحی و اجرای معلم بستگی دارد. با نگاه به تغییر و تحول نظامهای تعلیم تربیت در سطح ملی و بین المللی این موضوع روشن میشود که بدون در نظر گرفتن جایگاه ویژه برای معلم هیچ یک از اهداف و خواسته ها تحقق نخواهد یافت و آموزش و پرورش به هیچ تحول علمی یا نوآوری مطلوب نمیتواند دست یابد. مگر این که پیشاپیش در شیوه های کار معلمان، بهعنوان کارگزاران واقعی، تغییر و تحولات مناسب به وجود آید (رئوف، ۱۳۷۹؛ به نقل از مرادی، فردانش، مهر محمدی و موسی پور، ۱۳۹۰).
شایستگی هر نظام آموزشی به اندازه شایستگی معلمان آن نظام و کارایی نظام آموزشی به کیفیت معلمان آن جامعه وابسته است.در واقع هیچ کشوری نمیتواند از سطح معلمان خود بالاتر رود. بر این اساس تربیت معلم سزاوار قوی ترین توجهات دقیق و مستمر است (یونسکو، ۱۹۹۹، به نقل از رحیم زادگان، شعبانی ورکی و کهن، ۱۳۸۸).
اتخاذ رویکردهای کارا– محور در سالهای اخیر سبب گردیده تا بهبود مستمر کیفیت یادگیری دانش آموزان و به تبع آن بهبود کیفیت تدریس و فعالیت های آموزشی به یکی از اهداف عمده آموزش و پرورش مبدل شود. موفقیت دانش آموزان در یادگیری منوط به در نظر گرفتن نیازهای آنان، تهیه و تدوین برنامههای تحصیلی و آموزشی مناسب در جهت پاسخگویی به این نیازها و سرانجام تدارک امکانات لازم برای آموزش ضمن خدمت و بهبود رشد کیفیت آموزشی معلمان و مربیان است. بدیهی است که امکانات آموزش عالی کشور آنچنان نیست که بتواند جهت بهبود و رشد کیفیت آموزشی کارکنان و معلمان وزارت آموزش و پرورش و بکارگیری تفکرات و شیوه های جدید آموزشی برای آنان کلاس های آموزشی ضروری و مناسب دایر نماید . با توجه به این شرایط آماده سازی ناظران و راهنمایان آموزشی برای کمک به مدیران و معلمان در رشد همه جانبه و بهبود کیفیت آموزشی و یادگیری دانش آموزان کوتاه ترین راه بوده و واجد اولویت است (وایلز و باندی^[۳]، ۱۳۷۶، ترجمه نیکنامی، ص ۷).
در واقع و از نظر حرفهای همانطور که اندرسن^[۴] (۱۹۹۴) بیان داشته نظارت و راهنمایی آموزشی در حال تبدیل شدن به یک ابزار بسیار کارآمد و اثربخش است که می تواند به معلمان در کسب نتایج مطلوب آموزشی کمک نماید.این امر آموزش و پرورش آینده را تضمین کرده، پیشرفت و توسعه هر کشوری را تسریع میبخشد همچنین کارایی نظام آموزشی را دو چندان میکند (به نقل از فتح الهی، ۱۳۸۸).
مضافاً کارایی معلم براساس نگرش، نیات و شخصیت از یک سو و همه جانبه بودن او براساس مهارت در توانمندسازی دانشآموزان از سوی دیگر سنگ بنای مدیریت کلاس درس است، اما معلم به مهارتها و فنونی سازمان دهنده نیاز دارد تا شرایط بهینه ای را برای تحقق یادگیری خلق کند (تاج الدین، ۱۳۸۲). در این میان برخی معلمان با چالش جدی ماوجه هستند و نیازمند راهنمایی و مشاوره فردی با تجربهتر و متخصص تر می باشند.

۳- حکمت و خرد،
۴- آگاهی و دوراندیشی؛
۵- هنگام آشفتگی و تناقض و دوگانگی، آرام بودن؛
۶- تعهد، فداکاری و ایمان( بروس لیچفیلد^[۵۷]، به نقل از غباری بناب و همکاران، ۱۳۸۶، ص۱۳۵).
۲-۳-۷- مدل سیسک و آمرام^[۵۸]
ابعاد هوش معنوی از دیدگاه سیسک و آمرام در موارد زیر خلاصه میشود؛ دانش درونى، شهود عمیق، شناخت خود و یکى شدن با طبیعت و جهان، توانایی حل مسئله، هدایت باطنی و استفاده از سبکهای تعالی مثل شهود برای حل مسائل، پذیرش و عشق به حقیقت، زندگی کردن در تعادل همراه با روحانیت و دیدگاه سیستمی کلگرا برای دیدن ارتباط درونی میان هر چیزی و غیره( سهرابی، ۱۳۸۷).

ساغروانی از میان مدلها و نظریات اشاره شده در زمینه هوش معنوی مدل جدیدی ارائه نمود، و آن را مدل۳-S نامید. براساس این مدل، افراد دارای هوش معنوی بالا، از عوامل زیر برخوردارند: خداوند( منبع آفرینش)، خلق( محیط) و خود( خویشتن). این مدل را در فارسی میتوان ۳- خ نامید( ساغروانی، ۱۳۸۸؛ ص۴۶).
۲-۴- مؤلفه های هوش معنوی دراسلام
در فرهنگ اصیل اسلامی به طور ضمنی هوش معنوی مورد توجه فراوانی قرارگرفته است. به طور مثال، جامی(۱۳۸۱) براساس متون مذهبی مؤلفه های ذیل را برای هوش معنوی برشمرده است:
مشاهده وحدت در ورای کثرت ظاهری.
تشخیص و دریافت پیامهای معنوی از پدیده ها و اتفاقات.
سوال و دریافت جواب معنوی در مورد منشا و مبدا هستی(مبدا و معاد).
تشخیص فضیلت فراروندگی از رنج و خطا و به کارگیری عفو و گذشت در روابط بین فردی.
تشخیص الگوهای معنوی و تنظیم رفتار بر مبنای الگوی معنوی.
تشخیص کرامت و ارزش فردی و حفظ و رشد و شکوفایی این کرامت.
تشخیص معنای زندگی، مرگ و حوادث مربوط به حیات، نشور، مرگ و برزخ.
تشخیص قوام هستی و روابط بین فردی بر فضیلت عدالت انسانی.
درک حضور خداوندی در زندگی معمولی.
درک زیباییهای هنری و طبیعی و ایجاد حس قدردانی و تشکر.
داشتن ذوق عشق و عرفان که در آن عشق به وصال منشا دانش است نه استدلال و قیاس.
هوش معنوی باعث فهم بطون آیات قرآنی میشود و موجب میگردد افراد کلام انبیا را راحتتر و با عمق بیشتر درک نمایند.
هوش معنوی که در قرآن در مورد صاحبان آن صفت اولوالالباب به کار رفته است، باعث میشود افراد به جوهره حقیقت پی ببرند و از پردههای اوهام عبور نمایند.
هوش معنوی در فهم داستانهای متون مقدس و استنباط معنای نمادین این داستانها کمک فراوانی میکند.
هر چند عرفای اسلامی نیز این مؤلفه ها را ذکر نمودهاند، ولی ازآنجا که این مؤلفه ها به انسان بینش میدهند و باعث افزایش سازگاری او با هستی میشوند، میتوان آنها را جزء مؤلفه های معنوی قلمداد نمود.
عوامل مؤثر در هوش معنوی که در متون اسلامی تقوا و پرهزگاری قلمداد شده است، به همراه تمرینات روزمره از قبیل تدبر در خلقت، تدبر در آفاق و انفس، روزهداری، عبادات، خواندن قرآن و تدبر صادقانه در آیات آن میتوانند نقش اساسی در تقویت هوش معنوی داشته باشند( غباری بناب و همکاران،۱۳۸۶، ص۱۳۶).
۲-۵- رشد هوش معنوی
به نظر میرسد اگر تعاریف هوش معنوی، روش های مختلف دانستن را دربرنگیرند، ناقص هستند. در بررسی اخیر رابرت فورمن^[۵۹]، افرادی که دارای سنین مختلفی بودند، معنویت را مفهومی تجربهای میدانستند تا فراعقلی. تمرینهای تأملی مانند مراقبه، به دلیل اینکه وابسته به آشنایی با سه روش متمایز دانستن( حسی، عقلی، تاملی) است، برای پالایش هوش معنوی مناسب به نظر میرسد. این سه روش دانستن( حسی، عقلی، تاملی)، بخش جداییناپذیر از هوش معنوی هستند که بعضی از افراد نشان میدهند( وگان^[۶۰]، ۲۰۰۳).
آگاهی هوشیارانه و سازگاری با وقایع و تجارب زندگی و پرورش خودآگاهی از جمله عوامل اصلی رشد هوش معنوی تلقی میشوند، علاوه بر این، بعضی از روشها، راهبردها و تمرینها برای رشد آن مفید تلقی میشوند؛ مثلاً وگان معتقد است هوش معنوی از طریق افزایش وسعت نظر و گشودگی و داشتن نقطه نظرهای مختلف، حساسیت زیاد نسبت به تجارب و واقعیاتی نظیر حالت تعالی( ماورایی) و موضوعهای معنوی، فهم عمیقتر نمادها و بازنمایی افسانهها و کهن، الگوهای ناهوشیار کشف نشده افزایش مییابد( نازل^[۶۱]، ۲۰۰۴).
از آنجا که هریک از انواع مختلف هوش به میزان متفاوتی رشد میکنند، ممکن است در یک فرد، یکی از آنها رشد زیادی کند، ولی انواع دیگر رشد چندانی نکرده باشند. زمانی که موضوعات هیجانی یا اخلاقی حل نشده باقی میمانند، از رشد معنوی جلوگیری میکنند. بلوغ معنوی به عنوان یکی از جلوههای هوش معنوی، شامل درجهای از بلوغ هیجانی و بلوغ اخلاقی( روحیه اخلاقی) و رفتار اخلاقی میشود و خردمندی و دلسوزی برای دیگران را صرفنظر از جنس، قومیت، سن یا نژاد دربر میگیرد. میتوان گفت بلوغ معنوی دید عمیق و گستردهای است که با آگاهی همراه است و شامل ارتباط زندگی درونی ذهن با زندگی بیرونی میشود( وگان،۲۰۰۲).
زهر و مارشال معتقدند هوش معنوی از طریق جستجوی معنای اصلی موقعیتها، مطرح کردن «چرا» برای مسائل و تلاش برای برقراری ارتباط میان رویدادها رشد میکند. همچنین یادگیری و بازشناسی و گوش دادن به پیامهای شهودی راهنمایی کننده یا صدای درونی، متفکربودن، بالا بردن خودآگاهی ،آموختن از اشتباهات و صداقت داشتن با خود باعث افزایش هوش معنوی میشود( نوبل۰، ۲۰۰۱، زهر و مارشال به نقل از نازل ،۲۰۰۴).
۲-۶- مقایسه هوش معنوی با هوش های دیگر
ویگلزورث چهارهوش بدنی، شناختی، هیجانی و معنوی را براساس ترتیب رشد آنها، به شکل هرمی مطرح نموده است. الگوی ویگلزورث در جدول شماره( ۲-۱) نشان داده شده است. الگوی مورد نظر بر اساس این دیدگاه است که کودکان ابتدا بر بدن خود کنترل پیدا می کنند( هوشبدنی)، سپس مهارتهای زبانی و مفهومی( هوشبهر) خود را گسترش میدهند. این هوش در فعالیتهای مدرسهای کودک مطرح است. هوش هیجانی برای بسیاری از افراد هنگامی مطرح میگردد که علاقهمند به گسترش روابط خود با دیگران باشند. در انتها، هوش معنوی زمانی خودنمایی میکند که فرد به دنبال معنای مسائل میگردد و سؤالاتی مانند «آیا این، همه ی آن چیزی است که وجود دارد؟» را مطرح مینماید.
جدول شماره (۲-۱): رابطه هوش ها
منبع ( ویگلزورث، ۲۰۰۴)
مک هاوک معتقد است هوش معنوی به نسبت آموزش غیردینی و دانش واقع بینانه، با شهود، نگرش و خردمندی رابطه نزدیکتری دارد. ماهیت غیراختصاصی و کلنگر آن و استفاده از نمادگرایی ادراک فرد را گسترش میدهد و آن را عمق میبخشد. این امر به غنیسازی روابط و بهبود کار روزمره کمک میکند. علاوه بر این، حرکت به سمت خودشکوفایی و رشد معنوی بیشتر به هوش معنوی مربوط میشود. به نظر میرسد افرادی که هوش معنوی یکپارچه دارند، ممکن است سبک زندگی متفاوتی داشته باشند( نازل، ۲۰۰۴).
لیچفیلد شباهتهای هوشهای مختلف( هوشهای گاردنی) را چنین عنوان میکند:
وجود لایه های همپوشی بین همهی هوشها،
تفاوت هریک از هوشها در افراد مختلف،
قابل رشد بودن هوشها،
لیچفیلد سه تفاوت عمده را میان هوش معنوی و دیگر هوشها برشمرده است. از نظر وی هوش معنوی:
انحصاراً با دیگران سر و کار دارد.
همه سطوح دیگر( هوشهای دیگر) را در بر میگیرد.
ارزیابی آن احتمالاً ذهنیتر از سایر هوشهاست.
جدول شماره (۲-۲): مقایسه هوش معنوی و هوش متعارف

(۲-۷-۲)- اصل تخصیص بانکی از نظر بانکداری المان:
بانکداری آلمانی معتقد است که استفاده از سپرده های دیداری به منظور تامین مالی عملیات بلند مدت بانکی اختلال در گردش سپرده ها واعتبارات ایجاد می نماید. زیرا در مواقع عادی همیشه استرداد سپرده از طرف سپرده گذاران با ارائه سپرده جدید همراه است. واز این نظر دریافتها وپرداختها ی بانکی اغلب خود به خود متناسب می شود. طرفداران این عقاید می گویند دلیلی وجود ندارد در مواقع عادی بانک ها برای عملیات بلند مدت بانکی نتوانند از محل سپرده های دیداری استفاده کنند. البته در مواقع غیر عادی که صاحبان صنایع و بازرگانان در تعهدات خود در مقابل بانک ها با مشکل روبرو شوند و بانک ها نتوانند از محل دریافت های جدید سپرده، صاحبان سپرده ها را پرداخت نمایند، مشکل اساسی در اقتصاد کشور می باشد که با بحران مواجه گردیده در این مواقع دولت وظیفه دارد مشکلات ناشی از بحران را مرتفع سازد وگردش سپرده ها و اعتبارات را هدایت نماید و از طریق کمک به بانک ها تا مدتی پرداختهای آن ها را تامین نماید.(همان ماخذ،ص۱۱۸)

(۲-۷-۳)-اصل تخصیص بانکی از نظر بانکدار فرانسوی:
نظریه بانکداران فرانـسوی مانند نظریه بانکداران انگلیسی است ولی معتقدند اعتباراتی که برای
تأمین این نوع سپرده گذاریها اعطاء می شود اعتبارات میان مدت است یعنی اعتباراتی که مدت آنها بین دو تا پنج سال تجاوز نمی کند به وجود می آید.
در سیستم اعطای اعتبارات میان مدت از طریق تکرار اعتبارات کوتاه مدت از نظر عملیات بانکی سیستمی بوجود آمده است که می توان آن را تا حد فاصل سیستم بانکی انگلیس وآلمانی تصور نمود در این سیستم اگرچه اعتبارات کوتاه مدت از محل سپرده های دیداری دراختیار بانک های عادی است ولی سرمایه گذار یها به عهده بانکی است که طبق تخصیص برای نوع خاصی اعتبارات صلاحیت لازم را احراز کرده است.(همان ماخذ،ص۱۱۹)
(۲-۸)- سپرده های بانکی:
سرمایه اصلی بانک که از طریق آن می توان عملیات بانکی را انجام داد و نیازهای مردم را پاسخ داد وجوهی است که توسط مردم در بانک سپرده می شود. و هر میزان که سپرده های مردم نزد بانک بیشتر باشد، به همان نسبت قدرت و توانائی بانک برای اعطای تسهیلات وانجام فعالیتهای مرتبط با امور بانکی افزایش می یابد.
(۲-۸-۱)- سپرده های قرض الحسنه:
مسئله مهمی که درباره عنوان قرض الحسنه در قانون عملیات بانکی بدون ربا ( هم در بحث تجهیز منابع و هم در زمیـنه اعطای تسهیلات ) مطرح می شود این است، که قانون گذار از هر نوع
قرض بدون بهره به خطا عنوان قرض الحسنه یاد می کند. در حالی که قرض الحسنه ثواب بسیار بزرگی دارد.
قرض الحسنه نوع خاصی از قرض بدون بهـره است که به قـصد خـیر خـواهی و برای حمایت از
نیاز مندان داده می شود. ( مجله اقتصاداسلامی شماره ۱۱ ص۵۶)
(۲-۸-۱-۱) - سپرده های جاری:
حسابی است که توسط مشـتری افتتاح می شود، تا وجوه خود را در یک بانک بسپارد، وحق
برداشت همه یا بخشی از موجودی این حساب را در هر زمان برای خود حفط کند. به همین مناسبت این گونه حساب در عرف بانکداری دیداری نامیده می شود.
(۲-۸-۱-۲)- سپرده های پس انداز:
حسابی است که به موجب آن شخص وجوه را در حساب خود نزد بانک واریز کرده. وتحت عنوان
( عقد قرض) تحویل می دهد. و در قبال آن دفترچه ای به مشتری تسلیم می شود. که بیانگر میزان موجودی حساب است و فعل و انفعالات حساب ( اعم از واریز یا برداشت وجه ) در آن دفتر چه ثبت وضبط می شود.
(۲-۸-۲)- سپرده های مدت دار:
قانون عملیات بدون ربا در تبصره ماده ۳ می گوید. سپرده های سرمایه گذاری مدت دار که بانک در بکار گرفتن آن وکیل است. در امور مشارکت، مضاربه، اجاره به شرط تملیک، معاملات اقساطی، مزارعه، مساقات، سرمایه گذاری مستقیم، معاملات سلف وجعاله مورد استفاده قرار می گیرد. (مسعودی،۱۳۷۸،ص۱۱۷)
(۲-۹)- تسهیلات اعتباری:
بانکداری بدون ربا درایران نیز همانند بانکداری در دنیا جهت تحصیل سود یا تجهیز منابع، به تامین نیاز های مالی واعتباری فعالیت های اقتصادی مبادرت می کند. منتهی با ابزار وشیوه های متفاوت با بانکداری ربوی. دراین شیوه عموما سرمایه گذاران واعطای تسهیلات اعتباری در کلیه فعالیت های اقتصادی اعم از تولیدی، بازرگانی، خدماتی ومسکن وساختمان ورفع احتیاجات ضروری بنگاه های اقتصادی، حسب مورد با بهره گرفتن از یکی یا چند معامله از معاملات، قرض الحسنه، مضاربه، مشارکت حقوقی، سرمایه گذاری مستقیم، فروش اقساطی، اجاره به شرط تملیک، سلف، جعاله مضارعه ومساقات اقدام می گردد. (مسعودی،۱۳۷۸،ص۱۱۸)
(۲-۹-۱)- قرض الحسنه:
قرض الحسنه عقدی است که بموجب آن یکی از طرفیت( قرض دهنده ) مقدار معینی از مال
خود را به طرف ( قرض گیرنده ) تملیک می کند که قرض گیرنده، مثل ویا در صورت امکان قیمت آن به قرض دهنده رد نماید.
طـبق ماده ۱۶ آیین نامه فـصل سوم قانون عملیات بانـکی بدون ربا قرض الحسـنه در مورد ذیل قابل
پرداخت است:
الف- تامین وسایل وابزار وسایر امکانات لازم برای ایجاد کار جهت کسانی که فاقد اینگونه امکانات می باشند در شکل تعاونی.
ب – کمک به امر افزایش تولید با تاکید بر تولیدات کشاورزی، دامی، صنعتی.
ج – رفع احتیاجات ضروری شامل:
۱- هزینه های ازدواج
۲- تهیه جهیزیه
۳- درمان بیماری
۴- تعمیرات وتامین مسکن
۵- هزینه های ضروری
(۲-۹-۲)- مضاربه:
مضاربه قرار دادی است که بموجب آن یکی از طرفیـن (مالک)عهده دار تامین سرمایه (نقدی)
می گردد، با قید اینکه طرف دیگر( عامل ) با آن تجارت کرده و در سود حاصله شریک باشند.
(۲-۹-۳)- مشارکت مدنی:
مشارکت مدنی عبارتست از در آمیختن سهم الشرکه نقدی ویا غیر نقدی متعلق به اشخاص حقیقی ویا حقوقی متعدد، به نحو مشاع به منظور انتقال طبق قرار داد.
موضوع مشارکت مدنی:
الف – مشارکت مدنی توسط واحدها به منظور ایجاد تسهیلات لازم برای فعالیتهای تولیدی ( صنعتی،
معدنی، کشاورزی ومسکن ) بازرگانی (داخلی صادرات و واردات ) وخدمات صورت می گیرد. موضوع مشارکت در قرار داد مربوط باید مشخص شود.
ب – واحدها موظفند قبل از مبادر به انـعقاد قرار داد مـشارکت مدنی، عملیات موضوع مشارکت را
بررسی واطمینان حاصل نمایند، که اصل سهم الشرکه و در سود مورد انتظار ناشی از مشارکت مدنی، در طول مدت قرار داد قابل برگشت ومشارکت قابل تصفیه می باشد. (بهمنی،غفاری،۱۳۸۹ص۱۲۷)
(۲-۹-۴)- مشارکت حقوقی:

•  - گری جان، زن، مرد ، ارتباط /۱۱۹-۱۲۰ ↑

•  - گری جان، زن، مرد ، ارتباط /۸۵ ↑

•  -ابن حنبل احمد، المسند /۶/ ۱۳۴ حدیث ۱۷۳۷۸به نقل از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله؛ ابن حجر الهیثمی، معجم الزوائد/۸/۱۵۶؛ الطبرانی، معجم الکبیر/۱۷/۳۱۰ ↑

•  - دوچ هلن، روانکاوی دختران /۲۳۹ ↑

•  - دوچ هلن، روانکاوی دختران /۱۲۳ ↑

•  - اسمایلز ساموئل، اخلاق / ۲ / ۱۲۹ ↑

•  - دوچ هلن،روانکاوی دختران /۲۰۴ ↑

•  - گری جان، زن، مرد، ارتباط /۱۵۰-۱۵۲و ۱۶۰-۱۶۲و ۲۱۹ ↑

•  - ر.ک: دوچ هلن، روانکاوی دختران /۲۹۹ ↑

•  - دوچ هلن، روانکاوی دختران/۳۰۶ ↑

•  -ر.ک: دوچ هلن  روانکاوی دختران/۳۰۴ ↑

•  - گری جان، زن، مرد، ارتباط /۲۹۴ ↑

•  - گری جان، زن، مرد، ارتباط /۲۹۳و ۳۱۶-۳۱۷ ↑

•  - گری جان، زن، مرد، ارتباط /۵۶-۵۹ ↑

•  - گری جان، زن، مرد، ارتباط /۵۹ ↑

•  - گری جان، زن، مرد، ارتباط /۱۵۷ ↑

•  - گری جان، زن، مرد، ارتباط /۱۴۷-۱۴۸ ↑

•  -دوچ هلن، روانکاوی دختران/۹۲ ↑

•  - دوچ هلن، روانکاوی دختران/۹۳ ↑

•  -کلینی، ابوجعفر محمد بن یعقوب، الکافی/۱۱/۳۳۷؛ صدوق، محمد بن علی، ثواب الاعمال و عقاب الاعمال/۲۰۲؛ صدوق محمد بن علی، من لا یحضره الفقیه /۳/۴۸۲، عاملی، حر، محمد بن حسن، تفصیل وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه /۲۱/۳۶۳ ↑

•  - دوچ هلن، روانکاوی دختران /۱۹۰ ↑

•  - گری جان، زن، مرد، ارتباط /۳۱۴ ↑

•  - گری جان، زن، مرد، ارتباط/۳۱۲ ↑

•  - متقی هندی علاء الدین، کنزالعمال /۱۶/۴۴۴ ح ۴۵۳۴۶ ↑

•  -گری جان زن، مرد، ارتباط /۲۴،۴۰،۴۱و نیز۳۱۲-۳۲۶ ↑

•  - مجلسی محمد باقر، بحار الانوار /۱۸/۳۶۴؛ قمی علی بن ابراهیم، تفسیر القمی/۱/۳۶۵ ↑

•  - عاملی، حر، محمد بن حسن، تفصیل وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه / ۲۰ / ۲۷۱ و ۲۸۴ به سند ذیل آمده است :مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ الْعَبَّاسِ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ مَنْصُورِ بْنِ حَازِمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: تُسْتَأْمَرُ الْبِکْرُ وَ غَیْرُهَا وَ لَا تُنْکَحُ إِلَّا بِأَمْرِهَا. با زنان باکره و غیر باکره در امر ازدواج مشورت کنید و با آنان جز به خواست خودشان پیوند زناشویی نبندید. ↑

•  - ر.ک: گری جان، زن، مرد ، ارتباط /۸۹-۹۹و نیز ۱۲۸-۱۳۲ ↑

•  - گری جان، زن، مرد ، ارتباط /۱۹۷ ↑

•  - گری جان، زن، مرد ، ارتباط /۲۱۳-۲۵۱ ↑

•  - احمدی حسن، بنی جمالی شکوه السادات، روانشناسی رشد/ ۴۵ ↑

•  - احمدی حسن، بنی جمالی شکوه السادات، روانشناسی رشد/ ۴۶ ↑

•  - احمدی حسن، بنی جمالی شکوه السادات، روانشناسی رشد /۴۷ ↑

• - بر طبق براهین فلسفی برخی ازمتفکران اسلامی، مرد یا زن بودن در اصل انسان بودن، خللی ایجاد نمی کند. به عبارت دیگر به صرف مرد یا زن بودن، انسانیت کسی کم یا زیاد نمی گردد. زیرا جنسیت یک امر عرضی است که عارض بر ذات می شود، نه یک امر ذاتی تا تفاوت جوهری را ایجاب نماید. یکی از این دلایل، برهان بوعلی سینا است . وی در کتاب شفا جنسیت را از عوارض و احوال، مانند رنگ به شمار می آورد که به مثابه یک امر خارج از ذات محسوب می شود و زن و مرد را به دو صنف تقسیم می نماید. حال این مسأله مطرح می شودکه آیا این تفاوت عرضی به گونه ای است که منجر به تفاوت حقوقی میان دو جنس زن و مرد گردد؟به ظاهر پاسخ به این سؤال از دو صورت خارج نیست:

  • • بر طبق وجه اول فرض بر این است که این تفاوت به حدّی نیست که منجر به تمایز حقوقی گردد؛ همچنان که نباید میان سفیدپوستان و سیاه پوستان که از حیث رنگ تمایز وجود دارد، اختلاف حقوقی حاصل گردد؛ تفاوت جنسیتی نیز در زن و مرد منجر به تفاوت حقوقی نمی شود. حال اگر در جوامع، تفاوت حقوقی مشاهده گردید، این تفاوت یک امر غیرطبیعی و ناشی از اوضاع فرهنگی، اجتماعی و… است.

   

  • • • بنابر وجه دوم، فرض بر این است که تفاوت جنسی میان زن و مرد به حدّی می باشد که منجر به تفاوت حقوقی می شود. براین اساس تفاوت حقوقی، بر تفاوت طبیعی میان آن دو، یعنی بر طبق «حقوق طبیعی» مبتنی می باشد.

    

   

   

اختیار کردن هر یک از دو رویکرد، مبتنی بر این است که منشأ تفاوت را چه چیز بدانیم. اگر منشاء تفاوت میان زن و مرد، امر ذاتی یا امر عرضی که همیشه همراه با ذات است (عرض لازم) شمرده شود، در این صورت این تفاوت دائمی و همیشگی خواهد بود. به عنوان مثال، اگر منشاء تفاوت میان زن و مرد یک امر فطری فرض شود یا زن و مرد به لحاظ جسمی و روحی کاملاً دو موجود متمایز از یکدیگر تصور شوند، در این صورت تفاوت آن ها همیشگی خواهد بود، در نتیجه اختلاف حقوقی میان آن دو نیز یک امر دائمی خواهد بود. اما اگر منشاء تفاوت میان آن ها، امری خارج از ذات فرض شود، یعنی به مثابه یک امر عرضی (عرض مفارق) که به سبب شرایط و موقعیت خاصی همراه با ذات گشته است، فرض شود؛ در این صورت این تفاوت همیشگی نخواهد بود، بلکه این تفاوت تا زمانی خواهد بود که آن شرایط خاص وجود داشته باشد و گرنه در غیر از آن شرایط، تفاوت بین زن و مرد موجود نخواهد بود. به عنوان مثال، اگر منشاء اختلاف میان زن و مرد به عوامل اجتماعی، فرهنگی یا شرایط اقلیمی و جغرافیایی بستگی داشته باشد؛ با رفع این عوامل، انگیزه اختلاف میان زن و مرد نیز برطرف خواهد شد و اختلاف حقوقی، موقتی خواهد بود و تا زمانی این تفاوت ادامه خواهد داشت که این شرایط نابرابر وجود داشته باشد، در غیر آن صورت به تساوی حقوقی منجر خواهد شد.
و اگر منشاء تفاوت متعدد باشد، یعنی برخی از آن تفاوت ها بر حسب جنسیت و برخی دیگر برطبق عوامل و شرایط بیرونی باشد؛ در این صورت بر حسب انواع تفاوت، محدوده زمانی تفاوت های حقوقی به یک میزان نخواهد بود. تفاوت های حقوقی که برآمده از جنسیت است، همیشگی و دائمی خواهند بود، اما تفاوت هائی که متأثر از شرایط زمان و مکان است، موقتی خواهند بود.
بر حسب هر یک از این رویکردها، عدالت به گونه ای خاص تفسیر می شود. بر طبق رویکرد اول، عدالت به معنای در نظر گرفتن تفاوت حقوقی است، اما بر طبق رویکرد دوم، تا زمانی که شرایط نابرابر از حیث زمان و مکان ادامه دارد، عدالت ایجاب می نماید که تفاوت حقوقی باشد، در غیر آن صورت تساوی حقوقی مورد نظر است و رویکرد سوم هم تلفیقی از دو نظر فوق می باشد. ↑

•  -حقوق طبیعی، لازمه هدفداری طبیعت است و با توجه به این هدف، استعدادهایی در وجود موجودات نهاده و استحقاق هایی به آن ها داده است. راه تشخیص حقوق طبیعی و کیفیت آن ها مراجعه به خلقت و آفرینش است. هر استعداد طبیعی یک سند طبیعی برای یک حق طبیعی می باشد ↑

مدیریت

1

مدیر کل آموزش و پرورش شهر تهران

دکتری فقه و الهیات

1

ریاست هیأت امناء مدارس صدرا

کارشناسی ارشد مدیریت آموزشی

4

مشاور سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی وزارت آموزش و پرورش

تنوع تخصص

2

مدیر مدارس استعداد درخشان

تنوع تخصص

3

مدیر مجتمع اموزشی

تنوع تخصص

7

مدیر مدارس دولتی

عضو هیات علمی

1

ریاست دانشکده

دکتری برنامه ریزی اموزشی

1

معاون پرورش وزارت آموزش و پرورش

با توجه به نتایج به دست امده مشخص می شود که بیشترین تعداد پاسخگویان در گروه مدیر مدارس دولتی قرار دارند.
4-2- یافته های استنباطی
4-2-1- روش کیفی
هدف بخش حاضر اکتشاف اخلاق حرفه ای در میان مدیران آموزشی مدارس می باشد . روش مورد استفاده برای تحقق هدف مذکور نظریه برخاسته از داده است و از بین رویکردهای موجود نوع سیستماتیک اشتراس وکربین (1998) مورد استفاده قرار گرفته است . این رویکرد دارای مدلی نظام مند به عنوان مدلی پارادایمی است و نهایتاً به ارائه نظریه ای محدود منجر می شود در این راستا تجزیه و تحلیل داده ها ی کیفی براساس راهنماي ارائه شده توسط اشتراس وکربین که شامل سه مرحله اصلی کدگذاري باز، کدگذاري محوري وکدگذاري انتخابی است، صورت پذیرفت. درفصل حاضر نتایج حاصل ازتحلیلها با این شیوه درقالب مفاهیم، مقوله هاي فرعی، مقوله هاي اصلی و درچهارچوب مدل نظام مندي که داراي عناصر شرایط علّی، پدیده اصلی، شرایط زمینه اي، شرایط مداخله گر، راهبردها وپیامدهاست، تدوین شده است. نهایتاً با مورد توجه قراردادن روابط بین این عناصر مدل پارادیمی اخلاق حرفه ای مدیران آموزشی ارائه شده است که بیانگر عوامل و مولفه هاي دخیل درفرآیند اخلاق و روابط بین آنها است.

4-2-2-روش تجزیه وتحلیل داده ها
داده هاي پژوهش ازطریق فرایندکدگذاري، مبتنی برطرح نظام دار نظریۀ برخاسته ازداده اشتراوس وکربین(1998) تحلیل شدند.کدگذاري فرایندي تحلیلی است که طی آن داده ها مفهوم گذاري میشوند و به هم می پیوندند تا نظریه راشکل دهند. تحلیل داده ها دراین روند جدا ازگردآوري ونمونه گیري صورت نمی گیرد. درهرمرحله تحلیل داده ها ی پیشین راهی است براي اینکه تصمیم بگیریم درادامه کدام داده را مورد توجه قراردهیم و یا چه نمونه اي را جستجوکنیم. کدگذاري درروش نظریه برخاسته ازداده ها،نشان دهندة عملیاتی است که درآن داده ها خردشده، مفهوم پردازي میشوند وآنگاه باروشهاي تازه،دوباره به هم پیوند زده می شوند. کدگذاري فرایندي محوري است که امکان رسیدن به نظریه ها را براساس داده ها فراهم می سازد. درطرح تحقیق سیستماتیک نظریه برخاسته ازداده ها مراحل تحلیل داده‌ها ازطریق کدگذاري باز،کدگذاري محوري وکدگذاري انتخابی انجام میشودو همچنین به عرضه پارادایم منطقی یا تصویرتجسمی از نظریه درحال تکوین پرداخته میشود (بازرگان،1380).

اندازه‌گیری و گزارش‌دهی سرمایه فکری هزینه‌های عملیاتی را افزایش می‌دهد که محصول قوانین جدید است. اندازه‌گیری و گزارش‌دهی سرمایه فکری موجب می‌شود که برخی از اطلاعات حساس رقابتی که قبلاً فاش نشده بود در قلمرو عمومی، افشا شود که ممکن است به ضرر سازمان تمام شود. ارزش گذاری سرمایه فکری برخلاف دارایی­ های مشهود، خیلی ذهنی است یک نمونه کوچک از این موضوع، اندازه‌گیری مهارت­ های فنی شرکت­های با تکنولوژی پیشرفته و بالا است. استانداردهای اندازه‌گیری و گزارش‌دهی هنوز درمراحل ابتدایی خود بسر می‌برند و مبهم و ساختار نیافته هستند)سیدرامن ، ۲۰۰۲،صص ۱۴۸-۱۲۸)^[۱۷۲].
با افزایش پیچیدگی طبقه‌بندی سرمایه فکری، عملیات حسابداری سنتی، نمی‌تواند برای شناسایی و اندازه‌گیری دارایی­ های نامشهود جدید در سازمان، بویژه در سازمان­هایی که مبتنی بر دانش هستند، کاری انجام دهد (پتی ،۲۰۰۰،صص ۱۷۶-۱۵۵)^[۱۷۳].

مطالعه و اندازه‌گیری سرمایه فکری بیشتر به عنوان یک هنر توصیف می‌شود تا یک علم و دربرگیرنده عوامل روانی و خلاقیت و شامل ترکیبی از مطالعات رفتاری است(لیم ،۲۰۰۴،ص۲۱۴)^[۱۷۴].
بیشتر تحقیقات انجام شده در زمینه سرمایه فکری ، پیمایشی و مطالعه موردی بوده است و برای درک بهتر از روش­های اندازه‌گیری سرمایه فکری باید از سایر روش­های تحقیق نیز استفاده کرد. استفاده از رویکرد اقدام پژوهشی و رویکردهای چند روشی و متعدد در این زمینه، بسیار مفید است (پتی ،۲۰۰۰،صص ۱۷۶-۱۵۵) ^[۱۷۵].
اما یکی از مهم ترین مشکلات در زمینه اندازه‌گیری سرمایه فکری به روش­ها، سیستم‌های ناکارآمد وناکارای حسابداری و پارادایم حسابداری سنتی، مربوط می‌شود.
تسلط به موضوع و بحث سرمایه فکری و اندازه‌گیری سرمایه فکری مستلزم وجود افرادی است که در زمینه استراتژی، مدیریت دانش، منابع انسانی و جامعه‌شناسی و سایر علوم انسانی تخصص داشته باشند که این موضوع در جهانی که به تخصص‌گرایی در یک زمینه خاص توجه دارد، متناقض است (کننان ،۲۰۰۴،صص ۴۱۳-۳۸۹)^[۱۷۶] .
۲-۲-۶-۳ برخی از محدودیت­های سیستم حسابداری سنتی از نظر بونتیس
رویکردهای موجود درحسابداری سنتی یک سازمان بصورت یک کل مرتبط می‌شوند و نمی‌توانند بخش های
انفرادی یا کارکنان دانش محور را مورد توجه قرار دهند. آنها نمی‌توانند توازنی بین پیش‌بینی‌های گذشته‌نگر و پیش‌بینی­های آینده‌نگر خود برقرار کنند(عدم توازن بین معیارهای مالی یا کمّی و معیارهای غیرمالی یا کیفی) ،
پویایی­های رفتاری و اثرات آن بر روی اقتصاد سازمانی^[۱۷۷] اندازه‌گیری نمی‌شود. هیچ سیستمی برای اندازه‌گیری اثربخشی فرایند در شکل‌گیری و انتقال دانش ضمنی، وجود ندارد (همان منبع، صص۴۱۳-۳۸۹).
بطور خلاصه چنین می‌توان گفت که :
پارادایم حسابدرای سنتی برای عصر صنعتی مناسب بوده است زیرا بیشتر دارایی­ های شرکت­ها، مشهود بوده‌اند و این پارادایم فقط به معاملات^[۱۷۸] انجام شده در گذشته توجّه می‌کند ولی با ورود به اقتصاد دانش محور، این پارادایم دیگر دارای کارایی لازم نیست و پارادایم حسابدرای جدیدی در حال مطرح شدن است (سیدرامن ،۲۰۰۲،صص ۱۴۸-۱۲۸)^[۱۷۹] .
رویکردهای اندازه‌گیری سرمایه فکری، حقایق نرمی مانند کیفیت­ها را در برمی‌گیرند در حالی که معیارهای حسابداری، حقایق سختی مانند کمّیت­ها را اندازه‌گیری می‌کند.
اندازه‌گیری سرمایه فکری بر روی خلق و ایجاد ارزش تکیه می‌کند درحالی ­که حسابداری سنتی، پیامدهای معاملات گذشته و جریان­های نقدی گذشته را که تحقق یافته است، منعکس می‌کند.
رویکردهای سرمایه فکری تمایل به آینده دارند (آینده‌نگر) در حالی که رویه‌های حسابداری سنتی گذشته‌نگر هستند (چن ،۲۰۰۴،صص ۱۰۰-۸۵)^[۱۸۰].
بطور تدریجی این موضوع تایید شده است که اندازه‌گیری و سنجش مالی سنتی، در راهنمایی و رهنمود خط مشی­گذاری استراتژیک دولت­ها، ناکافی و ناتوان است. این رویکرد نیاز دارد تا با اندازه‌گیری‌های جدیدی مانند سرمایه فکری، جایگزین یا تکمیل شود. این موضوع باعث شده است که بحث اندازه‌گیری سرمایه فکری در سطح ملی و استفاده از این اطلاعات نیز در بین دولت­ها و مجامع بین‌المللی داغ شود. برخی از محققان معتقدند که درک دوباره مفاهیم و روش­های حسابداری ممکن است؛ شروع خوبی برای درک امکان‌پذیری شناسایی و اندازه‌گیری و افشاء سرمایه فکری باشد و برخی دیگر از محققان معتقدند برای اینکه قادر باشیم که سرمایه فکری را اندازه‌گیری و مدیریت کنیم، ابتدا نیاز به درک بهتر و تعریف دقیق‌تری از مفهوم سرمایه فکری داریم (گودری، ۲۰۰۱، صص۳۸۲-۳۶۶)^[۱۸۱] .
امروزه طراحی یک مدل اندازه‌گیری برای سرمایه فکری تبدیل به مشکل بزرگی برای اکثر شرکت­ها شده است؛ بویژه شرکت­هایی که می‌خواهند الزامات اقتصاد مبتنی بر دانش و جهانی شدن را برآورده سازند . در این طبقه بندی چن و همکارانش، منظور از سرمایه انسانی که در واقع مبنا و اساس سرمایه فکری است، دانش، مهارت ­ها و توانایی­های کارکنان و طرز فکرهای کارکنان، درباره کسب و کار است.
از نظر آنها در واقع این سرمایه انسانی است که می ­تواند دانش را بوسیله تبدیل به سه جزء دیگر سرمایه یعنی سرمایه ساختاری، مشتری و نوآوری، به ارزش بازاری تبدیل کند و از طرف دیگر این سرمایه انسانی است که اشکال عملیاتی سه سرمایه دیگر را تعیین می­ کند.
بطور دقیق­تر تعریف اجزای سرمایه فکری از نظر آقای چن و همکارانش به شرح زیر است:
سرمایه انسانی نمایانگر دانش ضمنی قرار گرفته در ذهن و افکار کارکنان است. سرمایه انسانی یک منبع مهم از نوآوری و بازآفرینی یک شرکت است و سرمایه انسانی بصورت ترکیبی از شایستگی­ها، طرز فکر و خلاقیت کارکنان تعریف می شود. شایستگی کارکنان در واقع بخش سخت­افزاری سرمایه فکری است که شامل دانش، مهارت ­ها و استعدادهای کارکنان است و منظور از دانش، دانش فنی و دانش دانشگاهی است و مهارت­ های کارکنان در واقع توانایی انجام وظایف و تکالیف عملی کارکنان است که از طریق تمرین حاصل می­ شود و برخی از آنها از طریق تحصیلات بدست می ­آید. طرز فکرها در واقع بخش نرم­افزاری سرمایه فکری است که شامل انگیزه برای کار و رضایت از کار است و در واقع به عنوان پیش شرطی برای نمایش شایستگی­های کارکنان در نظر گرفته می شود. خلاقیت کارکنان آنها را قادر می­سازد تا از دانش خود استفاده کنند و بطور مستمر نوآوری داشته باشند و بنابراین عامل مهمّی در گسترش و ایجاد سرمایه فکری یک شرکت است.
سرمایه ساختاری با سیستم و ساختارهای یک مؤسسه سروکار دارد و در واقع روتین­های یک کسب و کار است. یک مؤسسه با سرمایه ساختاری قوی می ­تواند شرایط مساعد و مناسبی را برای استفاده و بهره برداری از سرمایه انسانی ایجاد کند و به سرمایه انسانی اجازه دهد تا از توان بالقوه خود نهایت استفاده را ببرد و بنابراین باعث افزایش سرمایه نوآوری و مشتری می­ شود. سرمایه ساختاری را می­توان بصورت فرهنگ، ساختار سازمانی، یادگیری سازمانی و فرآیندهای عملیاتی و سیستم­های اطلاعاتی تقسیم کرد. هر کدام از اجزاء سرمایه ساختاری، می­توانند بر روی سه سرمایه دیگر و بخصوص سرمایه انسانی تأثیر بگذارند و متقابلاً از آنها تأثیر بپذیرند. برای مثال؛ یک فرهنگ قوی می ­تواند عامل مهمّی در انگیزش کارکنان باشد. سرمایه نوآوری به ارائه ترکیب جدیدی از عوامل حیاتی و ضروری تولید در درون یک سیستم تولیدی اطلاق می­ شود. این سرمایه می ­تواند شامل محصولات جدید، تکنولوژی های جدید، بازار جدید و مواد جدید و ترکیب جدید باشد.با افزایش اهمّیت دانش، سرمایه نوآوری به جزء مهمّی از سرمایه فکری تبدیل می­ شود و این سرمایه می ­تواند به سه جزء موفقیت­های نوآوری، مکانیسم­های نوآوری و فرهنگ نوآوری تقسیم شود (چن ،۲۰۰۴،صص۱۰۰-۸۵)^[۱۸۲].
سرمایه مشتری به ارزش دانش قرار گرفته شده در کانال­های بازاریابی یک سازمان اطلاق می‌شود که یک مؤسسه از طریق انجام کسب و کارهای خود، آن را خلق و ایجاد می­ کند. در مقایسه با سه سرمایه دیگر این سرمایه، دارای اثرات مستقیم بیشتری بر روی تحقق ارزش یک شرکت است و بطور فزاینده ای به عامل مهمّی در کسب و کارها تبدیل شده است (بونتیس ،۱۹۹۸،صص ۷۶-۶۳)^[۱۸۳] .
۲-۲-۷ مدل­ها و روش­های اندازه گیری سرمایه فکری
مدیریت سرمایه فکری، نیازمند بکارگیری مِتُدها و روش­هایی است که بتواند بر اساس شاخص­ های بیان شده، سهم مدیریت دانش را در تحقق استراتژی و برنامه مدیریت دانش، ارزیابی نماید.
در ادبیات سرمایه فکری، مدل­های مختلفی برای اندازه ­گیری سرمایه فکری پیشنهاد شده است. برخی از آنها مدل­های خاصی هستند که در یک شرکت خاص طراحی و اجرا شده ­اند. برخی دیگر صرفاً مدل­های نظری هستند که بیشتر آنها به عنوان یک مدل اندازه ­گیری سرمایه فکری، پذیرفته شده و معتبر مطرح نیستند. به عبارت دیگر، هیچ یک از این مدل­ها بطور نظام مند برای اندازه ­گیری سرمایه فکری در سطح ملی و بین المللی بکار برده نمی­شوند. (استوارت ،۱۹۹۷ وسویبی ، ۱۹۹۸ ،صص۶-۱۷)^[۱۸۴].
در محیط تجاری کنونی اندازه ­گیری ارزش سازمانی با بهره گرفتن از روش­های سنتی با ارزش اقتصادی امروز آنها، نامربوط می­باشد. روش­های سنتی؛ ارزش نهفته در مهارت، تجربه، قابلیت ­های یادگیری افراد و هم چنین ارزش موجود در شبکه ارتباطات میان افراد و سازمان­ها را، نادیده می­گیرد.
تلاش­ های زیادی جهت تشریح تفاوت میان ارزش بازاری شرکت­ها انجام گرفته است. مشهورترین این روش ها، روش ترازنامه نامرئی، کنترل دارایی­ های ناملموس و کارت امتیازی متوازن می‌باشد. روش ارزش افزوده اقتصادی، روش شاخص سرمایه فکری، روش کارگزار تکنولوژی، روش نرخ بازده دارایی­ ها، روش تشکیل سرمایه بازار، روش سرمایه فکری مستقیم، روش جهت‌یابی تجاری اسکاندیا، روش­های مالی و مدل مدیریت سرمایه فکری، ضریب ارزش افزوده فکری(VAIC)، روش جویا Joia و روش q Tobin که در زیر به تحلیل ویژگی­های هر یک از این روش­ها خواهیم پرداخت (رادو و لیلیرات ،۲۰۰۲،ص۱۷۴)^[۱۸۵].
بطور کلی مدل­های سنجش سرمایه فکری را می­توان در دو گروه طبقه ­بندی کرد:
مدل­هایی که سرمایه فکری را بصورت غیر پولی ارزیابی می­ کنند.
مدل­هایی که سرمایه فکری را بصورت پولی و مالی ارزیابی می­ کنند (تان ،۲۰۰۷،صص ۹۵-۷۶)^[۱۸۶] .
۲-۲-۷-۱ مدل­های سنجش غیرمالی سرمایه فکری
ترازنامه نامرئی (ناملموس)
این روش به منظور نشان دادن دارایی­ های شرکت­های مبتنی بر دانش طراحی شده است. این روش در واقع توسعه­ای در حسابداری منابع انسانی به شمار می ­آید. در این نگرش، سرمایه فکری شرکت به دو دسته سرمایه فردی و سرمایه ساختاری تقسیم می شود. شاخص اصلی سرمایه فردی همان شایستگی های حرفه ای کارکنان کلیدی که استراتژی یک شرکت را تشریح می­ کنند، می باشد. سرمایه ساختاری نیز شامل؛ مزیت رقابتی یک شرکت و توانایی­های کارکنان آن مانند: شهرت، تجربه و روش­های خاص تولیدی می­باشد. این مدل، مبتنی بر معیارهای کیفی است و توانایی ارزیابی کمّی ارزش سرمایه فکری را ندارد (آنل ،صص۱۹۸۹، ۶۵-۵۰)^[۱۸۷].
کنترل دارایی­ های ناملموس
این روش در پی اندازه ­گیری دارایی­ های ناملموس شرکت، یک روشی ساده می باشد. در این راستا معیارهای مناسب متعددی را معرفی نموده و هدف از آن، ایجاد بینش و دیدگاهی جامع از موقعیت سرمایه فکری شرکت می­باشد. در این روش؛ ضروری است تا معیارها با واقعیت­های هر شرکت مطابقت داده شده و تعدیل شوند. اِشکال عمده این روش در آن است که با تمامی شرکت­ها و موقعیت­ها، قابل انطباق نمی ­باشد. از این روش همچنین برای طراحی سیستم­های اطلاعاتی و یا انجام ممیزی­ها استفاده می شود (سویبی ،۱۹۹۸،۶-۱۷)^[۱۸۸].
کارت امتیاز دهی متوازن ^[۱۸۹]
این روش، ابزاری را جهت ایجاد ثبات در استراتژی های آینده بدست می­دهد. این روش، شرکت‌ها را قادر می سازد تا نتایج مالی را همزمان با نظارت و کنترل در ایجاد ظرفیت­ها و اکتساب دارایی­ های ناملموسی که به آنها، برای رشد در آینده نیاز دارند، دنبال کنند. این شیوه بیانگر؛ نوعی کمبود جدی در سیستم­های مدیریت سنتی و ناتوانی آنها در مرتبط نمودن استراتژی بلند مدت شرکت با فعالیت­های کوتاه مدت آن می­باشد. این روش گذشته و حال شرکت را با آینده­اش مرتبط می نماید و ابزاری در اختیار مدیریت شرکت قرار می دهد تا استراتژی­ های گوناگونی را برای شرکت تعریف و آنها را کنترل نماید. این روش؛ همچنین شرکت را قادر می سازد تا نتایج مالی­اش را تحلیل نموده و استراتژی شرکت را، اجرا نماید.
کاپلان و نورتون معتقدند که این شیوه، نوعی سیستم اندازه ­گیری است که با بهره گرفتن از معیارهای کیفی، میزان استراتژی به اجرا درآمده شرکت را، نشان می­دهد. این معیارها؛ عبارتند از: دیدگاه مالی، دیدگاه مشتری، دیدگاه فرآیندهای داخلی، دیدگاه نوآوری و یادگیری، این روش تا حدی ایستا بوده و برای هر شرکت، خاص می باشد.
استفاده از کارت امتیازی متوازن ، یادگیری حاصل از مدیریت دانش را مستقیماً به عملکرد سازمان ارتباط می­دهد که به نوبه خود با عملکرد کلی سازمان، ارتباط دارد. روش کارت متوازن، استراتژی کل واحد را به اهداف کمّی تبدیل نموده و بر عوامل موفقیت ناملموس نیز تاکید می‌کند که عمدتاً شامل سه جزء؛ سرمایه فکری، سرمایه ساختاری و سرمایه مشتری، است. (کاپلن و نورتون صص،۱۹۹۶،۸۹)^[۱۹۰].
شاخص سرمایه فکری
در جایی که فعالیت­های نسل اول، اطلاعاتی را در خصوص اجزای مجرد سرمایه فکری به دست می­ دهند، این شاخص فعالیت­های نسل دوم را مطرح می­نماید (شاخص­ هایی که بر تصویر کلی از فرایند ایجاد ارزش در شرکت تمرکز می نماید) .
این روش در تلاش است تا شاخص­ های پراکنده را در مجموعه ­ای واحد ارائه نماید و میان تغییرات حاصله
در سرمایه فکری و تغییرات در ارزش بازاری شرکت­ها، همبستگی ایجاد نماید. این معیار؛ جنبه­ های مختلفی را در بر می­گیرد. مزایای این روش در آن است که؛ معیاری غیر متعارف را ارائه می­نماید، بر نظارتی پویا در خصوص سرمایه فکری، متمرکز می باشد. توان احتساب عملکرد دوره­ های قبلی را داشته و نگرشی واحد، کلی و جامع از شرکت ارائه می نماید. این معیار، گامی به پیش تلقی می­ شود؛ چرا که به مدیران این اجازه را می­دهد تا تأثیراتی که یک استرتژی بخصوص در سرمایه فکری شرکت شان دارد را درک نمایند و گزینه­ های متعدد را با هم مقایسه نمایند تا مشخص شود، کدام یک از آنها از حیث سرمایه فکری مرجح می باشند.
شاخص سرمایه فکری هم چنین موجب الگوبرداری منظم از فعالیت­های مبتنی بر آینده می­گردد. این اقدام موجب مقایسه­هایی در سطوح واحد تجاری و شرکت می­گردد (روس ،۱۹۹۷،صص ۴۲۶-۴۱۳)^[۱۹۱] .
کارگزار تکنولوژی^[۱۹۲]
این نگرش نوعی پیشرفت در امر سنجش و اندازه ­گیری سرمایه فکری به شمار می ­آید، چرا که شرکت­ها را قادر می­سازد تا ارزش پولی سرمایه فکری شان را محاسبه نمایند. بروکینگ سرمایه فکری را ترکیبی از ۴ جزء؛ دارایی­ های بازار، دارایی­ های مبتنی بر انسان، دارایی­ های مالکیت معنوی و دارایی‌های زیربنایی می­داند. دارایی های بازار مزایای بالقوه­ای که یک سازمان از دارایی­ های غیرملموس مرتبط با بازار، کسب می­ کند را متعادل می نماید. دارایی­ های مبتنی بر انسان به تخصص­ها و توانایی­های تخصصی موجود، ظرفیت خلاقیت و حل مسئله، رهبری و مهارت­ های مدیریتی که در شکل کارکنان سازمان، ارائه می­گردند؛ مرتبط می باشند. دارایی­ های مالکیت معنوی؛ به مکانیزم­ های قانونی لازم جهت حفظ شرکت و دارایی­ های زیر بنایی آن نظیر: دانش فنی، حقوق تکثیر، حقوق طراحی و نشانه­ های تجاری و خدماتی مربوط می­باشد. در نهایت دارایی­ های زیر بنایی؛ شامل آن دسته از تکنولوژی‌ها، متدولوژی ها و فرآیندهایی است که سازمان را قادر می سازد، تا به وظایف خود عمل کند و در برگیرنده فرهنگ شرکت، روش­های ارزیابی ریسک، روش های مدیریت نیروهای فروش، ساختار مالی، پایگاه­های اطلاعاتی بازار و یا مشتریان و سیستم­های ارتباطی می باشد(بروکینگ،ص۱۹۹۸،۷۸)^[۱۹۳].
روش جهت یابی (مرورگر) تجاری اسکاندیا
این روش بر اساس منطق و مفهوم ارائه شده در روش ترازنامه نامرئی، بنا نهاده شده است. این مرورگر
توسط شرکت اسکاندیا که یک موسسه خدمات مالی در سوئد می باشد، طراحی شده و به خوبی توانسته است در اندازه ­گیری دانش پیشگام شود. این روش با اغلب ابزارها و روش­های اندازه ­گیری سرمایه فکری، متناسب بوده و ابزار خاصی را در این رابطه طراحی نموده است و ابزاری است برای ارزیابی دارایی­ های نرم افزاری سازمان و دارایی­ های نامشهود. این مرورگر سرمایه فکری را بر حسب ۱۶۴ شاخص، ۹۱ مورد فکری و ۷۳ مورد مالی اندازه ­گیری می­ کند.

ورزشی
مراکز ورزشی جهت گذران اوقات فراغت جوانان در روستا الزامی است. در کل بخش مرکزی ۱۰ روستا دارای مراکز ورزشی هستند، که از این تعداد ۶۰ درصد در دهستان لاکان قرار دارد. و ۳۰ درصد در دهستان پیربازار می باشد. دهستان حومه و پسیخان هر کدام دارای ۱ مرکز ورزشی هستند.
جدول ۳-۱۸. تعداد مراکز ورزشی بخش به تفکیک دهستان

مأخذ: مرکز آمار ایران، ۱۳۸۵

فصل چهارم:
یافته­های تحقیق

۴-۱. پیشینه محتوایی طرح صدور سند روستایی در ایران

پس از انقلاب اسلامی توجه به روستاها روندی تازه به خود گرفت، در سرتاسر کشوربارها نیاز به اخذ وام برای بهسازی یا مقاوم سازی ساختمانهای موجود با توجه به سوانح گوناگون همچون زمین لرزه، سیل، رانش زمین و … مورد توجه قرار گرفت، اما همواره به دلیل ناممکن بودن ارائه ضمانت از سوی روستاییان مانعی جدی در جهت بهره گیری ازتسهیلات مالی که در سراسر کشور برای شهرنشینان دست یافتنی بود، دیده شد. این امرفارغ از همه مسائل، در واقع یکی از مصادیق بارز نبود عدالت اجتماعی در کشور بود لذا بحث صدور سند روستایی برای نخستین بار در کشور به شکل نوین آن مطرح گردید.

در نتیجه در برنامه ­های توسعه اقتصادی - اجتماعی کشور در قالب مواد قانونی به این امر توجه شد که میتوان این اسناد را در دو بخش به شرح زیر مورد توجه قرار داد:
ملاحظات و مصوبات قانونی طرح صدور سند روستایی در ایران
این مصوبات عبارت­اند از:
۱. طرح صدور سند روستایی در برنامه دوم توسعه کشور
در برنامه دوم توسعه، طرح سنددارکردن املاک روستایی برای رسیدن به عدالت اجتماعی و گسترش آن و محرومیت زدایی و توجه به اقشار محروم و کم درآمد مورد توجه قرارگرفت. براساس تبصره ۷۱ قانون برنامه دوم توسعه، بنیاد مسکن انقلاب اسلامی به لحاظ حضور مؤثر و وظایف قانونی که در جهت توسعه و عمران روستاها به عهده دارد و سازمان ثبت اسناد و املاک کشور که وظیفه قانونی صدور سند املاک در سطح کشور را بر عهده دارد، مشترکاً موظف گردیدند برای اماکن روستاهای بالای ۴۰۰ خانوار و مراکز دهستانها، پس از تهیه نقشه تفکیکی، سند مالکیت صادر نمایند. در طول این دوره قوانین، آیین نامه ودستورکارها )دستورالعملها (اجرایی طرح با مشارکت بنیاد مسکن و سازمان ثبت تهیه شد وبه مورد اجرا درآمد. لیکن به دلایل متعدد طبق اطلاعات به دست آمده در برنامه دوم ۱۹۲۴سند بیشتر صادر نگردید و به عبارت دیگر درصد کمی از طرح تحقق یافت.
۲. طرح صدور سند روستایی در برنامه سوم و چهارم توسعه کشور
در برنامه سوم توسعه تحت عنوان ماده ۱۴۰ صدور سند اماکن روستایی برای روستاهای بالای ۲۰۰ خانوار مجدداً در دستور کار قرارگرفت. در این ماده ضمن رفع موانع قانونی و تسهیل ارتباطات میان متولیان امر و انجام فعالیت از طرف ایشان، زمینه لازم برای پیگیری این طرح در سطح گسترده ای فراهم شد که به صدور ۷۰۰ هزار جلد سند مالکیت در طول برنامه انجامید که موفقیت آن در مقایسه با برنامه دوم توسعه قابل توجه بود. با این همه این طرح نیز نتوانست منطبق با برنامه محقق شود.
در برنامه توسعه چهارم، طرح صدور سند در قالب ماده ۱۳۳ مطرح شد. با توجه به آشنایی مجریان و دست اندرکاران اجرای طرح، بلافاصله به تهیه آیین نامه اجرایی ماده یاد شده و ابلاغ آن مبادرت شد و در ابتدای سال اول برنامه، چگونگی تحقق اهداف برنامه با حضور رئیسان سازمان ثبت و بنیاد مسکن بررسی شد. همین امر سبب گردید صدور سنداماکن روستایی رشد فزاینده ای یابند.
روند صدور سند اماکن روستائی دراستان گیلان

با تفحص در آثار این شاعر می توان به این نکته پی برد که عناصر سازنده ی متن با رعایت دقیق نکات دستوری زبان و به صحیح ترین شکل ممکن در کنار هم قرار گرفته اند و بنای سخنان وی را تشکیل داده‎اند.
در شعر سعدی هر چیز در جای خود قرار گرفته است و شاعر جابجایی عناصر دستوری جملات را دستاویزی برای پرداختن به وزن، قرار نداده است. و عناصر دستوری و ساختار دستوری در نظم به دلیل رعایت وزن و موسیقی از بین نرفته و جابجا نشده است.

۳-۶-۳٫ ایجاز

سخن سعدی پر از اندیشه و درد است. ایجاز ماهرانه ی او دست گزافه گویی را از آثارش کوتاه کرده اما سخن سعدی به هیچ عنوان سبک و تهی نیست بلکه سرشار از اندیشه و حرف پر مغز و معنی است. این اعجاز که مخصوص سعدی است، ایجاز را در آثار وی به یکی از برجسته ترین عناصر چشم نواز آثار این شاعر بدل نموده است به طوری که مخاطب اشعار سعدی علی رغم برداشت و درک نکات سرشار از معنی، هرگز دچار خستگی ناشی از زیاده گویی نمی شود و ایجاز را می توان یکی از مهمترین دلایل اهمیت آثار سعدی برشمرد .

۳-۶-۴٫ موسیقی

انواع جناس و هم حروفی های پنهان و آشکار، تکرار، واج آرایی، تکیه های مناسب، موازنه های هماهنگ لفظی، لف و نشرهای مرتب و . . . آثار سعدی را از نظم موسیقی بی بدیل ساخته است. سعدی همچون معماری ماهر ساختمان شعر و نثر خود را به موسیقی آراسته است و در این راه اوج هنر و ظرافت را با بهره مندی و بکار گیری از فنون ادبی در راه ایجاد موسیقی گوشنواز، بکار برده است. سخن مسجع سعدی بی تردید یکی از زیباترین آثار نثر ادبیات فارسی ایران محسوب می شود.

۳-۶-۵٫ طنز و ظرافت

خاستگاه طنزی که در اشعار و آثار سعدی دیده می شود به نوع نگاه و تفکر شاعر بر می گردد و سرشار از روح حیات و زندگی است. سعدی به لطف سخن طنز، خشکی را از شعر می گیرد و به آن روحی لطیف و طنزی دلپذیر و شیرین می بخشد. این طنز در واقع مانند تیغی برنده و اثر گذار عمل می کند و صلابت شعرش را برای تأثیر بر مخاطب به اوج می رساند. این طنز اثر گذاری شعر سعدی را باعث می شود و نوعی زخم در کنار مرحم است که شعر سعدی را کامل می کند.
گاهی برای بیان موضوعی ظرافت بکارگیری طنزی را به خرج می دهد که سوز و گداز و اثر گذاری عاطفی آن بر مخاطب و عمق جراحت وارد بر احساسات را به حد اعلی می رساند این طنز پخته یکی از ویژگی‎های برجسته ی دیگر از ویژگی های آثار سعدی به شمار می رود .

۳-۷٫ ویژگی های زبان سعدی

زبان سعدی جنبه های مختلفی را شامل می شود. هم نظم و نثری از خود بر جای نهاده که معیار اصالت زبان فارسی امروز به شمار می رود، هم قصیده سراست و هم غزلهای آبدار سروده، هم موعظه کرده و هم به مطایبه پرداخته و هم در اخلاق سخن رانده و هم در سیاست و اجتماع، هم از تصوف و عرفان دم زده و هم مانند متشرع زاهدی از ظواهر دیانت.
خلاصه در بسیاری از نواحی عقلی و روحی و اجتماعی وارد شده است، بطوریکه مظهر خردمندی است و حدود هفت قرن است که جمله ها و مصراعها و ابیات وی مانند امثال سایره دهان به دهان می گردد و گفته‎های وی چکیده ی حکمت به شمار می رود .
شیوه ی بیان سعدی از یک حیث بر شیوه ی بیان متقدمین امتیاز پیدا میکند و آن روانی و آسانی و نزدیک به زبان تکلم و جاری است .
این امتیاز تا یک حد طبیعی و ناشی از تفاوتی است که میان زبان شرق و غرب ایران و میان زبان قرن سوم و هفتم هجری، موجود بوده است. (دشتی، ۱۳۶۴ : ۴۲)
ایجاز و اجتناب از حشو، نشاندن اجزای جمله در جای خود، پرهیز از هجاهای سه حرفی که تلفظ کلمه را سنگین می کند، دقت در تناسب کلمات، اعتدال در تشبیه و استعاره و مبالغه، فرار از هر گونه تنافری در حروف و کلمات و ده ها نکات دیگر، سخن سعدی را در حد اعلای جزالت و انسجام رسانیده است. آنچه در زبان غنایی سعدی نهفته است شیوه ی سخن گفتن اوست که موج بی عایق و همواری است که موسیقی زبان او را تشکیل می دهد و استادان مسلم و بی بدیل ادبیات فارسی چون ناصر خسرو و خاقانی از این حیث نقطه ی مقابل او هستند.
تفسیر قدرت زبان غنایی سعدی کار دشواری است. بدون شبهه، قریحه ی سعدی روشن و مایل به سادگی و وضوح است. سعدی از آن طبقه ای است که صریح و مستقیم به سمت مقصود می رود و این سادگی و روانی، هم طبیعی و هم ارادی و عمدی است، از این روی با تمام چیرگی بر الفاظ به حداقل صنایع لفظی اکتفا می کند و بیشتر به صنایعی توجه دارد که در موزونی سخن و موّاج ساختن جمله از قبیل ترصیع، مراعات نظیر، ایهام و سایر تناسبات لفظی کمک کند و شعر را در عین سادگی خوشاهنگ سازد.

۳-۸٫ برخی ویژگی های غزل سعدی

۳-۸-۱٫ ویژگی های آوایی

سعدی از وزن های خوش آهنگ و پرکاربرد شعر فارسی استفاده کرده است. تکرارهای موسیقیایی که از جمله سجع، جناس و توازن نحوی به زیبا تر شده، روانی گفتار و شیوه ی بیان عاطفی او کمک فراوانی کرده است.

۳-۸-۲٫ ویژگی های واژگانی

در حوزه ی واژگان نیز پرهیز از هر گونه تنافری در حروف و کلمات، پرهیز از هجاهای سه حرفی که تلفظ کلمه را سنگین تر کند (علی دشتی، ۱۳۸۱ : ۲۹۷).
به کار گیری کلمات مأنوس و آشنا، دقت در تناسب کلمات، هم از نظر معنا و هم موسیقی، نشاندن اجزای جمله در جای مناسب از ویژگی های بارز است. در غزلیات سعدی اثری از مضمون های غیر طبیعی که بعدها در غزل متداول شد نمی یابیم. تصویر گری و مضمون سازی با اعضاء و جوارح بدن مورد علاقه ی سعدی است و هسته ی مرکزی جمال شناسی (نظر بازی)او را عضو «چشم» بر عهده دارد .
کلمه ای که بیش از همه در غزلیات سعدی به کار رفته است عضو «روی» می باشد (خسرو رشیدی، ۱۳۸۰ : ۲۵).
در شعر سعدی قدرت القایی و شیوایی و روانی کلام به حدی است که ترکیب های عربی طبیعی می نماید و اغلب متوجه شگردهای بیان او نمی شویم :
بیدل گمان نکن که نصیحت کند قبول من گوش استماع ندارم لمن تقول
ای پیک نامه بر که خبر می بری به دوست یا لیت اگر به جای تو من بودمی رسول
هر شاعر در واقع با شعر خود با مخاطبان فرضی گفتگو می کند و به پرسش های خیالی از جانب آنان پاسخ می گوید (قدیمی، ۱۳۶۷ : ۴۶).
در غزل سعدی پویایی افعال و جنبش بیشتر است و ایستایی کمتر دیده می شود .

۳-۸-۳٫ ویژگی های نحوی

از نظر نحوی، طبیعی کردن ساختار جملات را استفاده از زوج های مجاور و صیغه های مختلف یک فعل، برجستگی زبانی خاصی به کلام او داده است. در ادبیات سعدی معمولاً بیش از یک فعل و گاه سه فعل به کار رفته است و این نشان می دهد که در یک بیت عموماً بیش از یک جمله وجود دارد و گاه سه تا چهار جمله مستقل و پیوسته به کار می برد. استفاده بسیار زیاد از افعال متضاد هم بیانگر ایجاد تقابل معنایی در زمینه و موضوع سخن است :
رفتی و نمی شوی فراموش می آیی می روم من از هوش ۳۴۸/۱
به این ترتیب شیوه ی بیان در خدمت توصیف حالات عشق و رفتار و اطوار معشوق و بیان حال عاشق در تقدیر و تثبیت مطلب در آمده است.
کاربرد بسیار زیاد وجه فعلی «گفتن» حاکی از آن است که منطق گفت و گو و سؤال و جواب در شعر عاشقانه ی سعدی بیشتر است (ایران زاده، ۱۳۸۰ : ۳۸).

۳-۸-۴٫ ویژگی های بلاغی

در غزل سعدی بین اجزاء و واژگان تناسب و هماهنگی و نظام مندی بیشتر است و حتی افعال در ایجاد شگردهای ادبی و بلاغی و تأثیرگذاری عاطفی، معنایی و موسیقیایی نقش مهمی دارند. مساوات و ایجاز هنری (اعم از قصر و حذف) و پرهیز از اطناب های ممل در ساخت جملات در کنار واژگان روشن و خوش ندا و در مجموع حاکی از پویایی و نمایش مخیل و سر زنده ی داستان عشق و شور و حال تواند بود.
از جمله پر کارترین شگردهای بلاغی بکار رفته در غزلیات سعدی می توان از مشالکه، استخدام، ایهام، متناقض نمایی، کنایه، استعاره ی مکنیه، استعاره ی تبعی و اسناد مجازی نام برد. از جمله نکات جالب در غزلهای سعدی آغاز بیت و جمله با فعل است و این تقدیم خبر و قرار گرفتن آن در جایگاه مبتدا از نظر معنی شناسی و علم معانی حایز اهمیت است.

۳-۹٫ مضامین غزل های سعدی

بیشتر مضمون هایی که در غزلهای سعدی به کار رفته است عبارتند از : اختیار با معشوق است، عاشق خاک پای معشوق است و آرزو دارد جان خود را هرچند نا چیزی نماید نثار معشوق کند و عاشق جز به معشوق نمی نگرد. این مضامین به نحو جالبی مورد توجه سعدی قرار می گیرند و در کمتر غزلی تکرار نشده اند (رشیدی، ۱۳۸۰ : ۲۵).

۳-۱۰٫ ویژه گیهای غزلهای انوری

غزلهای سعدی و انوری از لحاظ ویژه گیهای زبانی و بلاغی و واژگانی بسیار به هم شبیه هستند؛ برخی از ویژه گی های غزل های انوری عبارتند از:

۳-۱۰-۱٫ سهل و ممتنع بودن

اشعار انوری در عین سادگی و قابل فهم بودن، جزء آن دسته از غزلهای شعر فارسی به شمار می روند که تنها می تواند زاییده ی ذهنی خلاق و شاعری توانا باشد.

۳-۱۰-۲٫ ایجاز

شعر انوری در بخش غزل، پر از درد و اندیشه است ، او هم مانند سعدی دست از گزافه گویی برداشته ست اما این به سبک شدن و بی مغز شدن غزلش منتهی نشده است. بلکه غزل انوری سرشار از حرف پرنغز و نی است.

۳-۱۰-۳٫ موسیقی

انواع جناس و هم آوایی های پنهان و آشکار، تکرار، واج آرایی، موازنه، هماهنگی های لفظی کوچک و بزرگ ، و. . . آثار انوری را به لحاظ موسیقی به رتبه بسیار بالایی رسانده است.
وی همچون شاعر پیش از خود ، در غزل موفق شده است چرا که در حیطه موسیقی ، اوج رافت را با بکار گیری فنون ادبی در راه ایجاد موسیقی گوشنواز ، به کار برده است.

۳-۱۱٫ مضامین غزل های انوری

مضامین مهم شعر (غزل) انوری عبارتند از: وصال، فراق ، اختیار معشوق ، خاک پای مشوق بودن عاشق، و… که باز هم بسیار به مضامین شعر سعدی نزدیک و شبیه هستند.
فصل چهارم
تحلیل غزل ها

۴-۱٫ غزلیات سعدی

۴-۱-۱٫

مؤلفه‌های رفتار شهروندی :
نوع دوستی:
منظور از نوع دوستی در این پژوهش نمره‌ای است که فرد مجموع سؤالات(۱، ۲ ، ۳ ، ۴) کسب می‌کند.
وجدان مردانگی:
منظور از وجدان مردانگی در این پژوهش نمره‌ای است که فرد از مجموع سؤالات( ۷ ، ۸، ۹ ، ۱۰) کسب می‌کند.
ادب و ملاحظه:
منظور از ادب و ملاحظه در این پژوهش نمره‌ای است که فرد از مجموع سؤالات(۱۳، ۱۴، ۱۵، ۲۰) کسب می‌کند.
رادمردی و گذشت:
منظور از رادمردی و گذشت در این پژوهش نمره‌ای است که فرد از مجموع سؤالات(۱۶، ۱۷، ۱۸) کسب می‌کند.
رفتار مدنی:
منظور از رفتار مدنی در این پژوهش نمره‌ای است که فرد از مجموع سؤالات (۱۹، ۱۶، ۱۲، ۱۱، ۵) کسب می‌کند.
هوش هیجانی:
عبارت از نمره‌ای که فرد از تکمیل پرسشنامه هوش هیجانی سیبر یا شرینگ (۱۹۹۰) بدست آورده است.
مؤلفه‌های هوش هیجانی:
خودانگیزی:
منظور از خودانگیزی در این پژوهش نمره‏ای است که فرد از مجموع سؤالات (۱، ۹، ۱۵، ۲۰، ۲۱، ۲۶ و ۳۱) کسب می‏کند.
خودآگاهی:
منظور از خودآگاهی در این پژوهش نمره‏ای است که فرد از مجموع سؤالات (۶، ۱۰، ۱۲، ۱۴، ۲۴، ۲۷، ۳۲ و ۳۳) کسب می‏کند.
خودکنترلی:
منظور از خودکنترلی در این پژوهش نمره‏ای است که فرد از مجموع سؤالات (۲، ۵، ۱۱، ۱۶، ۱۸، ۲۳ و ۳۰) کسب می‏کند.
هوشیاری اجتماعی:
منظور از هوشیاری اجتماعی در این پژوهش نمره‏ای است که فرد از مجموع سؤالات (۳، ۴، ۱۷، ۲۲، ۲۵ و ۲۹) کسب می‏کند.
مهارت اجتماعی:
منظور از مهارت اجتماعی در این پژوهش نمره‏ای است که فرد از مجموع سؤالات (۷، ۸، ۱۱، ۱۳ و ۲۸) کسب می‏کند.
رضایت شغلی:
عبارت از نمره‌ای که فرد از تکمیل پرسشنامه رضایت شغلی ( JDI )اسمیت و کنرال هیوین (۱۹۶۹) بدست آورده است که نشان‌دهنده میزان خشنودی از شغلش می‌باشد.
مؤلفه‌های رضایت شغلی:
ماهیت کار:
منظور از مهارت کار در این پژوهش نمره‏ای است که فرد از مجموع سؤالات ۱ تا ۶ کسب می‏کند.
مسئول:
منظور از مسئول در این پژوهش نمره‏ای است که فرد از مجموع سؤالات ۷ تا ۱۲ کسب می‏کند.
همکاران:
منظور از همکاران در این پژوهش نمره‏ای است که فرد از مجموع سؤالات ۱۳ تا ۱۸ کسب می‏کند.
ارتقاء:
منظور از ارتقاء در این پژوهش نمره‏ای است که فرد از مجموع سؤالات ۱۹ تا ۲۴ کسب می‏کند.
حقوق و مزایا:
منظور از حقوق و مزایا در این پژوهش نمره‏ای است که فرد از مجموع سؤالات ۲۵ تا ۳۰ کسب می‏کند.

فصـل دوم

ادبـیات پژوهـش

مقدمه

مهمترین هدف هر سازمان دستیابی به بالا ترین سطح بهره وری ممکن با بهره وری بهینه است .عاملهای کارامد بهره وری عبارتند ازسرمایه،ابزار،روش کارونیروی انسانی می‏باشد.بیگمان نیروی انسانی ماهر و کارآمد یکی از بهترین ابزارها برای رسیدن به هدف سازمان است.نقش نیروی انسانی در پیشبرد امور جامعه دارای اهمییتی والاست و موثرترین رکن تحولات اقتصادی،اجتماعی وفرهنگی محسوب می‏شود. پیشرفتهای سازمانی نیز تجهیز نیروی انسانی متعهد، متخصص،ماهر وافزایش مهارت‏های مداوم را اجتناب ناپذیر می‏کند.اکنون که اهمییت شهروندنا به عنوان یکی از مهمترین منابع سازمان درک شده رفتار آنهامیتواند بسیار با اهمیت تلقی شودواز ان روست که پژوهش در زمینه رفتار شهروندی سازمانی توجه محققان را جلب نموده است.

عوامل متعددی کارایی سازمان را تحت تاثیر قرار می‏دهد،یکی از عواملی که رفتار سازمانی هر فرد را به شدت تحت تاثیر قرار می‏دهد هوش هیجانی است که می‏تواند با ایجاد انگیزش محیط کار،رضایت کارکنان،مدیریت کارا،چشم انداز مفیدی برای آینده ودستیابی به توسعه سازمانی کمک کند.علاوه بر این در مدیریت منابع انسانی پدیده رضایت شغلی یکی از شاخصهای مهم کیفیت زندگی می‏باشد.شکی نیست فردی که از از کار خود رضایت خاطر دارددر پایان روز احساس به توفیق مینماید.
با توجه به مباحث بیان شده و اینکه مهمترین مساله در سازمانها افزایش بهره وری واثر بخشی سازمانی می‏باشد شناخت ابعاد رفتار شهروندی سازمانی ،هوش هیجانی و رضایت شغلی مهم می‏باشد و بر این اساس پژوهش حاضر با هدف تبیین رابطه بین این سه متغیر می‏باشد که در این بخش به ادبیات نظری، تعاریف، بررسی پیشینه تحقیق و در نهایت به نتیجه گیری می‏پردازیم.

۲-۱- ادبیات نظری

۲-۲- رفتار شهروندی سازمانی

رفتار شهروندی سازمانی (OCB) رفتاری است که بصورت رسمی توسط سیستم‏های اجباری ارائه نمی‏شود بطوریکه هنوز هم به عملکرد موثر سازمان کمک می‏کند مثال‏هایی از این رفتار شامل کمک به همکاران، داوطلب شدن برای انجمن‏ها یا نشان دادن موارد شرکت در کار فراتر از حد و هنجار (نرمال) OCD تاثیر مثبتی در عملکرد سازمان دارد زیرا این تلاشهای اضافی را بصورت حائز اهمیتی می‏توان به تاثیر سازمان افزود. اسمیت، ارگان و نیر (۱۹۸۳) نشان دادند که OCB بصورت رسمی توسط سازمان تایید می‏شود به طوری که سرپرستان ممکن است به کارفرمایانی که بصورت متناوب رفتارهای شهروندی را اجرا می‏کنند، توجه کنند با اینحال بیشتر تیم‏های نخستین در سازمان‏ها نه سیستماتیک و نه متناوب هستند. بنابراین بیشتر رفتارهای شهروندی می‏تواند به سودهای پیش بینی شده کمک کند، پاداش‏های OCB در زمانی غیر مستقیم و غیر حقیقی است، که با بیشتر کمک‏های رسمی مانند بازدهی زیاد مقایسه شود.
هر چند که واژه رفتار شهروندی سازمانی اولین بار به وسیله بتمن و ارگان (۱۹۸۳) مطرح گردید این مفهوم از نوشتارهای بارنارد (۱۹۳۸) در مورد تمایل به همکاری و مطالعات کنز و کان (۱۹۶۶، ۱۹۶۴) مورد عملکرد و رفتارهای خود جوش و فراتر از انتظارات نقش ناشی شده است.
از جمله مفاهیم که در حوزه رفتار شهروندی سازمانی مطرح است، مفهوم رفتار شهروندی کارکنان می‏باشد که به عنوان اقدامات مثبت بخشی از کارکنان برای بهبود (بهروزی و انسجام در محیط کار، فراتر یا ماوراء وظایف و اثرات شغلی و سازمانی تعریف شده است (مسعودی، ۱۳۸۸).
رفتار شهروندی مدیریت به عنوان مکمل رفتار شهروندی سازمانی، مفهوم دیگری است که بیانگر سازگتری بین اقدامات مدیریت و هنجارهای رایج در محیط کار می‏باشد. ” راندی هودسن ” در سال ۲۰۰۲ پژوهشی در خصوص رفتار شهروندی مدیریت و تاثیر مثبت آن بر رفتار شهروندی سازمانی و همچنین کاهش تضاد بین کارکنان با یکدیگر و مدیران انجام داده است (مسعودی، ۱۳۸۸)
” اورگان ” رفتار شهروندی کارکنان را به عنوان اقدامات مثبت بخشی از کارکنان برای بهبود بهره وری و همبستگی و انسجام در محیط کاری می‏داند که ورای الزامات سازمانی است (مسعودی، ۱۳۸۸).
در رفتار شهروندی سازمانی به طور کلی آن دسته از رفتارهایی مورد توجه قرار می‏گیرد که علی رغم اینکه اجباری از سوی سازمان برای انجام آنها وجود ندارد، در سایه انجام آنها از جانب کارکنان برای سازمان منفعت‏هایی ایجاد می‏شود ارگان رفتار شهروندی سازمانی را به عنوان رفتارهای تحت اختیار فرد تعریف کرده و بیان می‏کند که این دسته از رفتارها به طور صریح و مستقیم به وسیله سیستم‏های پاداش رسمی مورد توجه قرار نمی گیرند ولی باعث ارتقاء اثربخشی کارکردهای سازمان می‏گردند. واژه اختیاری بودن بیانگر این است که این رفتارها، شامل رفتارهای مورد انتظار در نیازمندی‏های نقش و یا شرح شغل نیست.

انعطاف پذیری

قادر به تطبیق با تغییرات در شرایط و تقاضای خارجی است.

OFE

جذب منابع

قادر به جلب حمایت خارجی و گسترش حجم نیروی کار است.

OCM

برنامه ریزی

اهداف واضح بوده و به خوبی قابل ادراکند.

OCE

بهره وری و کارایی

حجم ستاده بالاست، نسبت ستاده به داده بالاست.

PCM

دسترسی به اطلاعات

کانال های ارتباطی، آگاهی افراد در خصوص مسائل مرتبط با کارشان را تسهیل می کند.

PCE

ثبات

احساس نظم، تداوم و یکنواخت بودن عملیات سازمان.

PFM

نیروی کار منسجم

اعتماد، احترام به کارکنان و خوب کار کردن با هم.

PFE

نیروی کار ماهر

کارکنان برای انجام درست کار خود، از آموزش و مهارت و استعاداد لازم برخوردارند.

نمودار آمیبی شکل، اطلاعاتی راجع به اینکه چگونه یک عامل کلیدی یا مجموعه ای آنها عملکرد را بر اساس معیارهای هشتگانه اثربخشی ارزیابی می کنند، ارائه می دهد. این نمودار حوزه هایی را که ذینفع های استراتژیک در ارزیابی خود از سازمان با آن موافق بوده و یا نیستند بهم متصل می کند. همچنین به مدیریت نشان می دهد که عوامل کلیدی، بهبود چه معیارهایی را ضروری می دانند سرانجام نمودار توجه مدیریت را به مدل های ویژه اثربخشی سازمان جلب می کند.
۲-۴-۲-۸-۳)مسائل و مشکلات رویکرد ارزش های رقابتی
چون مدل ارزش های رقابتی، هم نتایج نهایی و هم وسائل و امکانات نیل به آنها را در بر دارد، لذا عاری از مشکلات موجود در رویکرد نیل به هدف و رویکرد سیستمی است. رویکرد ارزش های رقابتی رویکرد ذینفع های استراتژیک را شامل شده ولی برای رفع مشکلات آن اقدامی نمی کند. متدلوژی رویکرد ارزش های رقابتی باعث می شود که این رویکرد در ارزیابی ادراک یک ذینفع در خصوص اینکه یک سازمان چگونه بر اساس معیارهای هشتگانه بخوبی انجام وظیفه می کند، بهتر عمل کند ولی در تعیین نوع معیارهایی که ذینفع ها تأکید دارند ناتوان است.
استفاده از مدل چرخه حیات برای تعیین نوع مدل های اثربخشی سازمان مورد توجه مدیریت است ولی پژوهش های بیشتری لازم است تا تعیین شود که آیا با گذشت زمان سازمان ها از مراحل مختلف چرخه حیات، مدل های اثربخشی نیز به طرقی قابل پیش بینی تغییر می کنند یا خیر.
۲-۴-۲-۸-۴)ارزش عملی رویکرد ارزش های رقابتی برای مدیران
رویکرد ارزش های رقابتی تأکید می کند که هر گونه تلاشی برای تعیین و تعریف و همچنین ارزیابی اثربخشی سازمانی مستلزم توجه به معیارهای چندگانه و منافع متضاد با هم است. مضافاً اینکه رویکرد ارزش های رقابتی می تواند با کاهش تعداد زیادی از معیارهای اثربخشی به مدل های چهارگانه سازمانی به صورت مفهومی، مدیر را در تعیین و تشخیص مناسب معیارهای مختلف با عوامل کلیدی گوناگون و همچنین تناسب آنها با مراحل مختلف چرخه حیات، راهنمایی کند.
جدید ترین رویکرد در مطالعه ی اثر بخشی سازمانی ،رویکرد ارزش های رقابتی یا چند گانه است .کویین و رورباف (۱۹۸۳)اثر بخشی را در قالب یک نظم سه بعدی ساماندهی نموده اند.این محورها بر یکدیگر عمودندو ویژگی های ساختاری سازمان های متمرکز (کنترل )و غیر متمرکز(انعطاف )،با جهت گیری توجه به داخل یا خارج و رابطه میان ابزار و اهداف برای به دست آوردن نتایج مطلوب طبقه بندی می شوند. بر اساس رویکرد کویین و رورباف ،چهار مدل اثر بخشی سازمانی مطرح است که با توجه به ملاک های سه بعد یاد شده در نمودار -۱-۱ مورد بررسی قرار می گیرند.

شکل ۴-۶: میزان تضعیف در الگوریتم­های وفقی بر حسب فرکانس داپلر

شکل ۴-۷: مقاسیه میزان تضغیف تداخل بر حسب فرکانس داپلر در دو الگوریتم RLS و FT-RLS
با مباحث ارائه شده در این قسمت نتیجه می­گیریم که روش LMS و حالت نرمالیزه آن با وجود آن­که پیچیدگی محاسباتی کم­تری نسبت به الگوریتم RLS دارند اما عملکرد مناسبی از نقطه­نظر تضعیف تداخل و آشکارسازی هدف ندارند. در روش LMS و NLMS با انتخاب مناسب پارامترها نه تنها بیش­ترین مقدار تضعیف سیگنال­های تداخلی از مقدار متناظر در الگوریتم RLS بسیار کم­تر است، بلکه میزان تغییر تضعیف تداخل بر حسب فرکانس هم سیر نزولی نداشته و این امر از نقطه­نظر آشکارسازی اهداف مطلوب نخواهد بود. در این میان الگوریتم VSLMS و حالت نرمالیزه آن عملکردی بهتر نسبت به الگوریتم­های LMS و NLMS دارد، اما تضعیف تداخل بر حسب تغییر فرکانس داپلر کلاتر در این دو الگوریتم نیز با انتخاب پارامتر مناسب سیر نزولی قابل توجهی ندارد. در کل الگوریتم RLS و FTF-RLS در زمینه حذف سیگنال­های تداخلی و آشکارسازی اهداف رفتار بهتری نسبت به الگوریتم­های خانواده LMS دارند ولی در کاربردهای عملی بحث پیاده­سازی یک الگوریتم نیز بسیار مهم بوده و این عامل استفاده از الگوریتم RLS در رادار پسیو مبتنی بر سیگنال DVB-T در بردهای زیاد کلاتر را با مشکل مواجه می­ کند. بنابراین پیشنهاد ما برای پیاده­سازی یک الگوریتم وفقی با عملکرد مناسب و پیچیدگی محاسباتی کم جهت حذف سیگنال­های تداخلی، در بردهای زیاد مورد توجه در رادار پسیو مبتنی بر سیگنال DVB-T، الگوریتم FTF-RLS می­باشد.

همان طور که در قسمت قبل بیان شد در این پایان نامه شبیه­سازی­ها با دو سیگنال به طول­های ۲۰ و ۶۰ میلی­ثانیه انجام شده است. از نظر سرعت همگرایی الگوریتم­های مذکور، تفاوتی بین دو حالت استفاده از سیگنال با طول ۲۰ و ۶۰ میلی­ثانیه وجود ندارد اما از نظر توانایی حدف تداخل با بهره گرفتن از سیگنالی با طول ۶۰ میلی­ثانیه چند dB بهبود حاصل می­ شود. در شکل ۴-۸ مانند آن­چه در شکل ۴-۶ نشان داده شد، میزان تضعیف الگوریتم­های وفقی مذکور بر حسب فرکانس داپلر کلاتر از صفر تا ۱۰ هرتز برای داده به طول ۲۰ میلی­ثانیه نشان داده شده است. همان طور که از مقایسه دو شکل ۴-۶ و ۴-۸ مشخص است روند عملکرد فیلترهای وفقی از جهت حذف تداخل برای داده با طول ۶۰ و ۲۰ میلی­ثانیه تفاوتی با یکدیگر ندارد تنها در حالت استفاده از داده با طول ۲۰ میلی­ثانیه میزان تضغیف تا حدی کم­تر می­باشد. نکته دیگری که در اینجا لازم به ذکر است این است که گرچه افزایش زمان انتگرال­گیری (طول سیگنال تولیدی) از ۲۰ میلی­ثانیه به ۶۰ میلی­ثانیه بهبود نزدیک به dB3 در میزان تضعیف را ایجاد می­ کند اما افزایش زمان انتگرال­گیری تا حدی بهبودبخش میزان تضعیف است برای مثال اگر برای الگوریتم RLS یا VSNLMS طول سیگنال را به ۳۰۰ میلی­ثانیه افزایش دهیم نزدیک به dB5/2 بهبود در میزان حذف تداخل خواهیم داشت یعنی ماکزیمم میزان تضعیف برای الگوریتم­های RLS و VSNLMS به ترتیب از dB45 و dB47 به dB5/47 و dB5/49 خواهد رسید که این میزان افزایش از آن­چه انتظار می­رود کم­تر است.

NaOH

MERCK

آب مقطر

H₂O

مشخصات متیل اورانژ:

این ماده به شدت رنگزا به صورت پودر نارنجی رنگ مورد استفاده قرار گرفته است. مشخصات کامل آن در جدول زیر آمده است.
جدول(۳-۳):مشخصات متیل اورانژ

نام علمی

Methyl orange

فرمول شیمیایی

C₁₄H₁₄N₃Na O₃ S

شرکت تولید کننده

MERCK

وزن مولکولی

۳۲۷/۳۳g/mol

شکل(۳-۱): ساختار متیل اورانژ

روش انجام آزمایش:

آزمایش ها توسط همزن مغناطیسی ، یعنی یک هیتر و مگنت مغناطیسی انجام شد. حجم تمام محلول ها ۵۰ سی سی در نظر گرفته شد. بعد از هر آزمایش محلول از کاغذ صافی عبور داده شد و محلول خارج شده از کاغذ در دستگاه اسپکتوفتومتر قرار داده شد و مقدار جذب مشخص شد. با توجه به غلظت اولیه و ثانویه درصد جذب بررسی شد. برای تعیین شرایط بهینه نخست pH مورد بررسی قرار گرفت . به این ترتیب که ۵۰ سی سی محلول رنگی ppm 40در بشر ۲۵۰ سی سی ریخته شد و روی همزن قرار گرفت بعد از آن ۴۵/۰ گرم جاذب مورد آزمایش به آن اضافه شد و به مدت ۱۵ دقیقه محلول به طور یکنواخت هم خورد . این عمل در pHهای مختلف از ۱ تا ۱۱ تکرار شد ، دما در تمام موارد دمای محیط یعنی ۲۰ درجه بود،بعد از صافی نمودن نمونه در دستگاه اسپکتوفتومتر در λmax =656n قرار داده شد ، بعد از pH، تست های زمان بهینه،جرم جاذب و غلظت محلول انجام شد .برای تعیین زمان مناسب همان آزمون در شرایط pH بهینه در زمان های مختلف از ۱ تا ۱۹ به فاصله ۲ دقیقه انجام شد و به این ترتیب زمان بهینه تعیین شد. برای تعیین جرم جاذب بهینه، همان آزمون pH در شرایط زمان و pHبهینه تکرار شد و جرم های مختلف جاذب مورد آزمون قرار گرفت.و به همین ترتیب با تکرار آزمون در شرایط بهینه و با غلظت های مختلف محلول شاهد محلولی که در آن جذب به حالت ثبات می رسد مشخص شد.

راندمان جداسازی برای این سری از آزمایشات از رابطه‌ی زیر به دست می آید.
(۳-۱)
%Removal =
که در آن:
(mg/l) Ci غلظت اولیه و (mg/l) C_f غلظت نهایی مواد جذب شده می‌باشد.
(mg/g)q_t،ظرفیت جذب در زمان t،نیز از رابطه‌ی زیر محاسبه می‌شود :
(۳-۲)
که در آن :
C_i و C_t به ترتیب غلظت اولیه و غلظت در زمان t می‌باشد.V، حجم محلول(lit) و m،جرم جاذب(g) می‌باشد.
q_e که ظرفیت جذب در حالت تعادلی می‌باشد از معادله زیرمحاسبه می‌شود :
)۳-۳(
که در آن Ci غلظت اولیه و C _eغلظت در حالت تعادل می‌باشد و V و m بر اساس تعریف بالا استفاده می‌شوند]۱ [.

۴-۴ عناصر تشکیل‌دهنده طریقت نوری
نورسی چهارعنصر اساسی یا چهار مرحله طریقت خود را بر پایه: عجز، فقر، شفقت و تفکر استوار و آن را حقیقتی برگرفته از فیض قرآن، طریقتی کوتاه‌تر و نزدیک‌تر از هر نوع طریقت دیگر می‌داند که این چهار مرحله در قرآن و سنت نبوی آمده است. وی ضمن بیان اهمیت و فواید آن‌ ها برای جامعه، آن‌ ها را در کلمات روحی و ایمانی خلاصه و به‌طور مختصر شرح کرده است.^[۴۵۸]

۴-۴-۱ مرحله اول طریقت نوری؛ عجز (ناتوانی)
نورسی اولین گام را به وجود آمدن عجز در وجود انسان برای رسیدن مستقیم به قدیر ذی‌الجلال می‌داند.^[۴۵۹] و بارها به آن اشاره می‌کند و می‌گوید: در این طریقت عجز (ناتوانی) انسان را از راه عبودیت، به محبوبیت می‌رسد.^[۴۶۰] نورسی طبق آیه شریفه «… فَلَا تُزَکُّوا أَنفُسَکُمْ…» (نجم،۳۲): پس خودتان را پاکیزه نسازید. این آیه نشان از عدم تزکیه نفس دارد؛ چون انسان به اقتضای آفرینش و فطرت خود به‌طور مسلم دوستدار نفس خود است. بلکه خودش را بیش از هر چیز دیگر دوست دارد و درراه نفس همه‌چیز را قربانی می‌کند و به‌گونه‌ای که شایسته معبود است، فقط از نفس خود تعریف می‌کند و خود را منزه و مبرا می‌داند و به شکلی مشابه عبادت، از نفس خود دفاع و با انکار ابزارهایی که خداوند برای عبادت و ستایش در وجود او قرار داده، به‌سوی خود (نفس‌پرستی) منحرف می‌شود درنتیجه آیه شریفه درباره او است که می‌فرماید: «مَنِ اتَّخَذَ إِلَهَهُ هَوَاهُ»(فرقان،۴۳): (کسی که هوای نفس خود را معبود خود گرفته است) مغرور و خودپسند می‌شود و به نفس اعتماد می‌کند، بنابراین تزکیه نفس ضرورت پیدا می‌کند اما لازمه آن عدم تزکیه است، به این معنا که نباید نفس خود را پاکیزه جلوه داد.
- نورسی ضمن استناد و اقرار به عجز و ناتوانی در قدرت انسان به قرآن کریم^[۴۶۱] می‌گوید: این موضوع به‌حسب ظاهر درست نیست، اما مؤمن در عجز، نیرو و قوت می‌گیرد.^[۴۶۲] لذتی است که بالاتر از آن لذتی نیست؛ و کمال‌یافتگان ایمان، بالاترین لذت را در عجز و بیم از خدا یافته، حتی در پیشگاه خداوند، از قوت و توان خود تبری می‌جویند و با عجز خود به خدای متعال پناه برده و این عجز و ترس را دو وسیله و شفیع در محضر خالق جلیل قرار داده‌اند^[۴۶۳] ازنظر نورسی: هر فرد مؤمنی با بصیرت خود می‌داند، زیبای حقیقی کیست و به‌اندازه میزان فهم و ذوق خود می‌تواند زیبایی را بفهمد، ولی لذت پنهان در عجز است… و نمی‌توان آن را با لذت‌های دیگر برابر دانست.»^[۴۶۴]؛ نورسی برای نمایاندن جایگاه عجز می‌گوید: عجز معدن نیاز و احتیاج و منبع دعا.^[۴۶۵]؛ راهی که انسان را به سرانجام می‌رساند^[۴۶۶]؛ طریقتی هدایت‌کننده و اتصال‌دهنده در کوتاه‌ترین زمان با آسان‌ترین وسیله‌ها و روش‌ها است و همراهی عجز با فقر را دارای لذت می‌داند.^[۴۶۷]
- نورسی اظهار عجز و ناتوانی را با نشانه‌هایی همانند رکوع، فروتنی و سجده کردن همراه تعظیم و اخلاص در مقابل کمال و جمال تغییرناپذیر خداوند می‌داند. ازاین‌رو اگر انسان این مطلب را نفهمد، نباید خود را انسان بنامد.^[۴۶۸] نمازخواندن و عبادت کردن برای پناه بردن به معبودی لم‌یزل و مناجات دائمی ابدی در این دنیا همانند عموم مردم و نماز را از نشانه عجز انسان فانی می‌داند تا با آن مناجات خود را در زوایای عالم گسترانده و آینده‌اش را روشن کند و زخم ناشی از زوال، فراق محبوبان، یاران و رفیقان را پانسمان کند و با دیدن توجه رحمت رحمان و رحیم و درخواست نور هدایت خداوند، به‌نوبه خود دنیای مورد انسش را فراموش کند. نورسی عجز را روزنه‌ای جهت فعلیت اهداف نماز در نفس مؤمن تعریف می‌کند.^[۴۶۹]
نورسی موازین عجز را درک قدرت الهی و غنای خداوند با میزان عجز، ضعف، بینوایی و نیازمندی موجود در نفس می‌داند؛ و بر این باور است که درجات قدرت و ثروت مطلق الهی به‌وسیله عجز و بینوایی نامتناهی با عبادت و مناجات همانند عموم مردم درک و امکان‌پذیر می‌شود. هرچند این سخن را جز فرد متکبر همه می‌پذیرند.^[۴۷۰]
- وی اظهار عجز در پیشگاه خداوند را موجب احساس زندگی و اثربخش در فاعلت انسان می‌داند، زیرا احساس عجز کامل، قدرت ایمان و شناخت انسان را افزایش و وظیفه فطری انسان که تکامل از راه دعا است ایجاد و تقویت می‌کند. ازاین‌رو نورسی پس از ایمان، دعا را اساس و مغز عبادت می‌شمارد.^[۴۷۱]
- به باور نورسی، راه بندگی مانند عشق، با ابراز عجز، ناتوانی و رسیدن به خداوند میسر است، زیرا رسیدن به محبوب از راه عبادت به‌وسیله عجز و ناتوانی، سالم‌ترین و نزدیک‌ترین راه است؛ عجز و ناتوانی، رساننده بنده به خداوند؛^[۴۷۲] اساس عبادت، درک تقصیر و نقص بنده در مقابل باری‌تعالی است.^[۴۷۳]
- به نظر وی عجز و ناتوانی اساس دعا است. دعایی که بر اساس راز بیماری، دارای اخلاص باشد و مخصوصاً دعایی که ریشه در عجز، ناتوانی، نیاز و فروتنی داشته باشد، زمان زیادی طول نخواهد کشید و مستجاب خواهد شد. بیماری سرچشمه چنین دعای خالصانه است. بیمار دین‌دار و مؤمنان رسیدگی‌کننده وی، باید از دعا استفاده کنند.^[۴۷۴] به باور وی بیماری، موجب یادآوری عجز و ناتوانی انسان است و بر اساس آیه ۷۷ سوره فرقان، دعای صادقانه دارای اسباب و دلایلی است که یکی از آن‌ ها بیماری است.^[۴۷۵]
- نورسی عجز را عامل مهم رهایی انسان از خودخواهی می‌داند و می‌گوید: عجز عنصر اساسی درک مؤمن به ذات خود است، زیرا نفس دائماً خیر را به خود نسبت می‌دهد. این امر موجب برتر بینی، خودپسندی و تفاخر می‌شود. درنتیجه لازم است انسان به قصور، ناتوانی و فقر خود توجه کند و تمام محاسن و نیکی‌ها را از طرف خداوند بداند و به‌جای تفاخر و خودپسندی، سپاس گذار باشد.^[۴۷۶]
- در باور وی عجز عنصر اساسی در ماهیت انسان است تا بتواند، قدرت بی‌انتهای خداوند را ببیند. ماهیت انسان با عجز، ضعف و نیازمندی بی‌حد همراه است اما ماهیت واجب‌الوجود، یعنی خدای مقتدر، توانمند، بی‌نیاز و متعال در نقطه مقابل آن است.^[۴۷۷] خداوند برای نمایاندن قدرت بی‌حد و رحمت بی‌پایان خود، در انسان عجز بی‌حد و فقر بی‌نهایت قرار داده است.^[۴۷۸]
- نورسی، عجز خالی از ایمان را مرگ دائمی و درد همراه و علاج آن را همراهی عجز باایمان دانسته است. ایمان کوتاه‌ترین و پرشتاب‌ترین راه برای رسیدن به‌سوی عجز و فقراست، زیرا عجز و فقر بیماری‌های مادی را که پرده غفلت روی آن است، کنار می‌زند. پرده‌هایی که انسان را در برگرفته و مانع معرفت قادر ذی‌الجلال و رحمت جامع و کامل است.^[۴۷۹]
۴-۴-۲ مرحله دوم طریقت نوری؛ فقر (نیازمندی)
این گام به فقر (نیازمندی) و مانند آن اشاره دارد که انسان را به خدای «الرحمن» می‌رساند. نورسی با استناد به آیه شریفه: «وَلَا تَکُونُوا کَالَّذِینَ نَسُوا اللَّهَ فَأَنسَاهُمْ أَنفُسَهُمْ» (حشر،۱۹): (مانند آن‌ ها نشوید که خدا را فراموش کردند، آنگاه خدا کاری کرد که خود را فراموش کردند) می‌گوید: انسان غافل از خود، بافکر کردن به مرگ، آن را به چیز دیگری تغییر می‌دهد و با دیدن فنا و زوال، آن را به دیگری حواله می‌دهد که گویی هدفی ندارد. علت آن این است که نفس اماره چنین اقتضا می‌کند که خود را در مقام دریافت پاداش و نصیب یادآور می‌شود و به‌شدت طالب و ملتزم آن است، درحالی‌که خود را در مقام خدمت، کار و وظیفه فراموش می‌کند؛ بنابراین، تزکیه، پاکیزه کردن و تربیت نفس در این مرحله عبارت است از: اقدام به‌عکس این حالت، یعنی عدم فراموشی در عین فراموشی. نفس درخواسته‌ها، نصیب‌ها، اجرت، اندیشیدن و تفکر در آن به‌وقت خدمات و مرگ خود را فراموش کند.^[۴۸۰]
مراد از فقر در ادبیات نورسی، اظهار فقراست اما نه در مقابل مردم، بلکه در مقابل خدای سبحان است.^[۴۸۱] برای همین انسان به خدا اظهار فقر می‌کند و آن از مظاهر اسم «الرحیم» خداوند است. از نگاه نورسی انسان درنهایت ناتوانی، فقر و نیازمندی است که به‌وسیله نماز نزد معبودی لم یزل و محبوبی پابرجا پناه می‌گیرد و به مناجات می‌پردازد.^[۴۸۲] رشد و پیشینه فقر در سایه قرآن و سنت است و از جهت استمداد هیچ تفاوتی با عجز ندارد. تمامی مواردی که برای عجز بیان شد، در فقر هم صادق است، لذا نیازی به تکرار آن در اینجا نیست.
۴-۴-۳ مرحله سوم طریقت نوری؛ شفقت؛ (مهربانی و رقت قلب)
این گام به شفقت اشاره دارد.^[۴۸۳] شفقت مانند عشق است جز اینکه از عشق غنی‌تر و درخشان‌تر و ازلحاظ راه و مسیر فراخ‌تر است، چون انسان را به اسم «الرحیم» می‌رساند.
نورسی با استناد به آیه: «مَّا أَصَابَکَ مِنْ حَسَنَهٍ فَمِنَ اللَّهِ وَمَا أَصَابَکَ مِن سَیِّئَهٍ فَمِن نَّفْسِکَ…»(نساء، ۷۹): (هر چه از خوبی‌ها به تو می‌رسد از جانب خداست؛ و آنچه از بدی به تو می‌رسد از خودتوست…) می‌گوید: چون نفس اقتضای نفس این‌گونه است که همیشه خیر را به خود نسبت می‌دهد این امر او را به‌سوی فخرفروشی، مباهات، خودپسندی و غرور می‌کشاند. در این مرحله ضروری است انسان قصور، نقص، ناتوانی و فقر خود را ببیند و تمام نیکویی‌ها و کمالات خود را بخشش و موهبت و نعمتی از جانب خالق بزرگوار بداند و به‌جای فخرفروشی و افتخار، سپاس گذار خداوند باشد و به‌جای تمجید از خود، به ستایش خداوند بپردازد. پس تزکیه نفس در این مرحله عبارت است از راز این آیه شریفه: «قَدْ أَفْلَحَ مَن زَکَّاهَا»(شمس،۹): (آنکه نفس را تزکیه کرد، رستگار شد) یعنی کمال نفس در شناختن عدم کمال خودش است و قدرتش در ناتوانی‌اش در مقابل خدا و در فقر خود است.
- شفقت در طریقت نوری مهم‌ترین رکن از ارکان چهارگانه مسلک، مشرب و در زندگی نورسی محسوب می‌شود»^[۴۸۴] نورسی شفت را اسمی از محبت می‌داند. وارد شدن اسم «الرحمن الرحیم» در بسمله و ذکر آن در ابتدای هر کاری حکمت بسیار دارد. با اسم «الرحمن الرحیم» نور بسیار بزرگی دیده می‌شود. نورسی مهم‌ترین وسیله برای رسیدن به این نور بزرگ را با همراه شدن «فقر با شکر» و «عجز با شفقت» و «عبودیت با فقر» دانسته است. حتی وی احساسات حضرت یعقوب (ع) نسبت به یوسف (ع) را احساس محبت و عشق نمی‌داند، بلکه آن را ناشی از شفقت می‌داند که از عشق و محبت بانفوذتر است.^[۴۸۵]
نورسی موازین شفقت و مهربانی را متأثر از عناصر هستی دانسته است. تا حدی که حتی پرورش بچه حیوان توسط پدر و مادرش و مهر و محبتی که به آن بچه‌دارند را بیانگر بی حدی رحمت خداوند می‌داند. نورسی اذعان می‌کند آنچه از جریانات مختلف در هستی می بیبنیم، بیانگر این است که در پشت پرده، ربوبیتی باشکوه، با سلطنت بزرگ حکومت و فرمانروایی می‌کند.^[۴۸۶] وی بین شفقت ایمانی و شفت عادی بین انسان‌ها تفاوت قائل است.^[۴۸۷] هرگاه شفقت و مهر و محبت بر خلق خدا بیشتر شود، روح شاداب‌تر، وسیع تر و خیر و برکت افزایش پیدا می‌کند و رشد آن باعث خدمت به انسان‌ها و همکاری و شناخت یکدیگر می‌شود؛ اما شفقت و مهربانی به وجود آمده از غفلت و توهم، روح را در فشار و تنگنا می‌گذارد و به درد، ظلمت و نابودی دچار می‌کند.^[۴۸۸]
۴-۴-۳-۱ اساس شفقت در طریقت نوری
منابع شفقت در قرآن: نورسی که طریقت خود را با توجه به فهم خود از قرآن بنا کرد و درباره شفقت، از قرآن شاهد می‌آورد. می‌گوید: من دیدم که دو اسم «الرحمن» و «الرحیم» نور بزرگی دارند به حدی که تمام هستی را پرکرده و دریافتم که بهترین وسیله برای رسیدن به این دو نور بزرگ، همراه داشتن «فقر با شکر» و «عجز با شفقت» است و به‌عبارتی‌دیگر؛ در مبحث عبودیت و فقر، نظر من مخالف علمای محقق حتی مخالف استادم امام ربانی است. آنچه یعقوب (ع) بدان دچار شد، محبت و عشق نبود، بلکه نشأت‌گرفته از شفقت او بود، چون شفقت از محبت و عشق نافذتر و به مقام نبوت شایسته تراست. محبت و عشق در وجود مخلوقات و محبوبات مجازی شدیدتر است، ولی شایسته مقام نبوت نیست. وسیله ای که موجب دست پیداکردن یعقوب به اسم «الرحیم» شد، مقام بالای شفقت بود، زیرا شفقت پاک، از کسی که به او شفقت شده است، درخواست اجرت و عوض نمی‌کند اما عشق، اجرت و عوض می‌خواهد، لذا شفقت از عشق برتر است.^[۴۸۹]
منابع شفقت در سنت پیامبر:^[۴۹۰] نورسی اهمیت شفقت را در آثارش متذکر شده و انواع گوناگون شفقت ازنظر کمی، کیفی، سطحی و عمیقی را جدا کرده است. وی شفقت بین انسان و خداوند، شفقت بین پیامبر اسلام (ص) با پیروان؛ شفقت با حیوانات و هستی را شرح و توضیح داده است. نورسی شفقت پیامبر (ص) با پیروان را از ناحیه رحمت الهی یادآور شده است. پیامبر (ص) در میان وظایف کلی و عمومی پیامبری، با نظر یک پدر دلسوز با پیروانش رفتار گاه در برخورد با امور جزئی و خاص، مهربانی‌های بزرگی نشان داده است. مهربانی‌های بزرگ او در برخورد با امور جزئی و خاص، در ظاهر، به نظر می‌رسد که با مسؤولیت پیامبری او تناسبی ندارد. مثلاً محبت فوق‌العاده و توجه فراوان رسول اکرم (ص) در حق حضرت حسن (ع) و حضرت حسین (ع) در سنین خردسالی، محبتی نبود که صرفاً از شفقت خانوادگی و احساس خویشاوندی سرچشمه بگیرد، بلکه محبت به یکی ازسرسلسله‌های خط نورانی رسالت پیامبری و یک وظیفه از وظایف نبوت بزرگ^[۴۹۱] و سرمنشأ گروه خیلی مهمی بود که وارث نبوت و نماینده و چکیده آن بود.^[۴۹۲] به باور نورسی چون اهل‌بیت (ع) حافظ رسالت و نبوت بودند و در آینده نفاق، جدایی و پراکندگی امت اسلام را به اتحاد و یکپارچگی حول خود جمع می‌کردند، بنابراین پیامبر با توجه به شفقت پیامبری، به خاندان و اهل‌بیت خود که ذخیره رسالت بودند، با نظر شفقت و مهربانی رفتار می‌کردند.
۴-۴-۳-۲ ویژگی‌های شفقت در طریقت نوری
- نورسی بر این باور است که شفقت و مهربانی مهم‌ترین پایه از چهارپایه اساسی مسلک و مشرب او است؛ و همچنین ترحم و مرحمت را بزرگ‌ترین حقیقت رساله نور می‌داند که از افعال و حالات و درس‌های معنوی مادرش فراگرفته است. نورسی برای اثبات شفقت موجود در میان انسان‌ها باهم و نیز بین حیوانات مثال‌هایی می‌آورد. ازجمله زنان را که دست به فداکاری‌های قهرمانانه می‌زنند و در مقابل، هیچ مزدی نیز درخواست نکرده و بدون این‌که در به دنبال خودنمایی یا سود شخصی باشند، روح و جان خود را فدا می‌کنند را به علت شفقت، مهربانی و همچنین پرنده را نیز که برای نجات جوجه‌اش به شیر حمله‌ور می‌شود و خود را فدا می‌کند، نمونه بسیار کوچک شفقت معرفی می‌کند. درنهایت می‌گوید: لازم‌ترین و ارزشمندترین پایه در تربیت اسلامی و اعمال اخروی، اخلاص است و اخلاص حقیقی در فعل قهرمانانه شفقتی که گفته شد، به وجود می‌آید.^[۴۹۳]
شفقت و بندگی حضرت محمد (ص) تجلی اسم «المجیب» و «الرحیم» است.
آیا ممکن است پروردگاری که دارای رحمتی وسیع و شفقتی بی‌پایان است و پنهان‌ترین مخلوق را می‌بیند و بامحبتی بی‌حد و رحمتی بی‌حساب، دردها را درمان می‌کند… و نیاز همه نیازمندان را اجابت می‌کند، نیاز بزرگ‌ترین بندگان و محبوب‌ترین خلق خود را برآورده نکند و آرزوهای آن‌ ها را برآورده نکند آیا معقول است چنین ربوبیتی متصف به کمال شفقت و مهربانی، زیباترین دعای بافضیلت ترین مخلوق خود را اجابت نکند؟^[۴۹۴]
نورسی، شفقت، رحمت و حکمت الهی را موجب برخورداری از منزلت و رشد و پیشرفت انسان می‌داند که این‌ها را خداوند به خاطر ضعف و عجز انسان به وی بخشیده و اسباب آن را ایجاد کرده و در اختیار انسان قرار داده است، لذا انسان غرور و خودپسندی را باید از خود دور کند و با زبان دعا و خضوع نیاز خود را بیان کند.^[۴۹۵] نورسی در باب شفقت الهی به حیوانات می‌گوید: «اگر به سراغ جوجه و حیوانات کوچک برویم که در دریا یا خشکی زندگی می‌کنند، در کمال رحمت و شفقت الهی پرورده می‌شوند، بپرسیم که چه می‌گویند: حتماً با زمزمه خود می‌گویند: یا جمیل یا جمیل… یا رحیم یا رحیم »^[۴۹۶]
- نورسی منفعت و سود بسیار برای شفقت قائل است و آن را مانند عشق اما غنی‌تر و درخشان‌تر از آن و ازلحاظ راه و مسیر فراخ‌تر از آن می‌داند، چون انسان را به اسم “الرحیم ” می‌رساند».^[۴۹۷] در نامه‌هایی به زندانیان می‌نویسد: «… مدت ایستادگی در مقابل دشمن و کارهای طاقت‌فرسا را با انجام فرایض، به یک سال عبادت تبدیل کنید، اگر فرایض انجام دهید، هر ساعت از عمرتان که در سختی زندان می‌گذرانید، به ساعت‌های بی‌شمار عبادت تغییر می‌شود و مشقات و سختی‌های زندان، به رحمت و بخشش تبدیل می‌شود.»^[۴۹۸]
برای خلق کسی شفیق‌تر از خدا برای خلق نیست، زیرا او رحیم است همان‌طور که تحقیر کردن از شأن او نیست و در شفقت، تحکیم ابعاد فرهنگی، اجتماعی بلکه حتی معرفتی است.^[۴۹۹]
- نورسی در بیان نفوذ و قدرت تأثیر شفقت می‌گوید: همراه کردن شفقت و معانی آن در بعد عقلی و قلبی در هنگام تعلیم و تبلیغ تأثیر بسیاری دارد، زیرا زیباترین، پاک‌ترین الطاف تجلیات رحمت الهی و اکسیر نورانی و بانفوذی است، حتی از عشق بالاتر و وسیله سریع‌تر برای رسیدن به‌حق تعالی محسوب می‌شود.^[۵۰۰]
- نورسی شفقت موجب ارتباط قلب انسان به خداوند سبحان می‌شود. این ارتباط از کوتاه‌ترین راه و به ناب‌ترین و پاک‌ترین شکل بدون وجود هیچ مشکلی، آن‌گونه که در عشق تصور می‌شود، انجام می‌پذیرد.^[۵۰۱]به عبارتی سهولت، آسانی و راحتی همراه آن است.
- نورسی ضمن باور به لزوم اعتدال در شفقت، آن را یکی از جلوه‌های مرحمت پروردگار می‌داند که نباید از حد رحمت تجاوز کند و حد شفقت ذات خداوند را پشت سر گذارد؛ زیرا در این صورت، دیگر شفقت و مرحمت نیست، بلکه بیماری روحی و قلبی است که سر از بی‌دینی و گمراهی درخواهد آورد. برای نمونه کسی نتواند سوختن کافران و منافقان در جهنم و یا مسائلی چون عذاب و جهاد را با شفقت خداوند توجیه کند، به سمت تأویل منحرف شود، درواقع به انکار و تکذیب بخش بزرگی از حقایق قرآن و ادیان آسمانی می‌رسد و مرتکب ستم بزرگ و امری به‌دوراز رحمت خداوند مرتکب شده است.^[۵۰۲]
۴-۴-۴ مرحله چهارم طریقت نوری (تفکر)
این مرحله به تفکر (اندیشیدن) اشاره دارد که سالک را به اسم «الحکیم» خدا می‌رساند^[۵۰۳] نورسی ضمن توجه و استناد به آیه شریفه: «… کُلُّ شَیْءٍ هَالِکٌ إِلَّا وَجْهَهُ…» (القصص،۸۸): (جز ذات او، همه‌چیز نابود شونده است) بر این باور است که چون نفس تصور می‌کند به اینکه آزادی و استقلال ذاتی دارد، ادعای نوعی خدایی دارد و در درون خود مقابل معبود حقیقی خود گردنکشی می‌کند. پس رستگاری انسان با درک حقیقت آینده است. حقیقتی که حتمی آینده و عبارت است از اینکه: هر چیز در حد ذات خود و به معنی اسمی آن نابود شدنی و حادث است، جز اینکه در معنای حرفی‌اش (همانند وظیفه آینه) منعکس‌کننده اسمای صانع جلیل و به اعتبار وظایف مهم آن، شاهد، مشهود و یگانه موجود است. پس تزکیه نفس در این مرحله عبارت است از: شناختن اینکه عدمش در وجودش و وجودش در عدمش قرار دارد؛ یعنی با دیدن ذات خود و وجود دادن به خود، در تاریکی عدم به گسترش و وسعت تمام هستی است، غرق می‌شود و اگر از خدا (هستی‌بخش حقیقی خود)، غافل و به وجود شخصی خود مغرور شود، خود را به‌تنهایی در تاریکی فراق و نیستی بی‌نهایت غرق می‌شود اما با کنار گذاشتن خودخواهی و غرور، درواقع خودش ازنظر ذات هیچ، بلکه فقط آینه‌ای انعکاس‌دهنده تجلیات هستی‌بخش حقیقی می‌بیند، به وجود بی‌نهایت می‌رسد. به‌این‌ترتیب هر کس خدا را پیدا کند، همه‌چیز را یافته است و تمام موجودات به‌جز تجلیات اسمای حسنی خدا، چیزی نیستند.^[۵۰۴]
نورسی در آثار خود، همواره انسان را به تفکر دعوت می‌کند و آموزش می‌دهد. معرفت الهی به‌دست‌آمده با علم و تفکر، روح را به گستردگی هستی، وسعت می‌دهد. در طریقت نوری تفکر دارای ارزش و اهمیت بسیار و یکی از چهار رکن و مرحله این طریقت است و انسان متعبد به تفکر، انسانی واقعی است که بهترین حالات در درونش نمایان است که به یمن دارا بودن ایمان و برکت، شایسته امانت بزرگ و خلیفه درستکار در زمین است.^[۵۰۵]
قرآن کریم و سنت نبوی یکی از پایه‌های اساس تفکر در طریقت و مشرب نوری است. اهمیت این تفکر قرآنی وی به‌اندازه‌ای است که اصولاً یکی از پایه‌های مشرب مأخوذ وی از قرآن است. او در آثار خود همواره انسان را به تفکر و اندیشیدن دعوت می‌کند. درجایی می‌گوید: معرفت خداوند که با علم و تفکر به دست بیاید، برای روح وسعتی به گستردگی کائنات تأمین می‌کند؛ و با ذکر این عبارت که «و فی کل شیء له آیه تدل علی انه واحد» می‌گوید: در هر چیز نشانه‌ها و دلایل و آیه‌ای از صانع واحد وجود دارد. به همین جهت بر اساس راز «تفکر ساعه خیر من عباده سنه»^[۵۰۶] حرکت می‌کرد.
در خلاصه، خاتمه آیات و جاهای دیگر قرآن کریم به تفکر توجه و تذکر داده‌شده است: ازجمله تأکید بر این‌که جزئیات مادی در حال تغییر و دگرگونی، به کیفیت‌ها و احوال مختلف بستگی دارد. سپس به خاطر تغییر و دگرگونی جزئیات مادی به حقیقت‌های ثابت، آن را مقید می‌کند و همان جزئیات را با اسمای نورانی و کلی الهی به‌اجمال می‌آورد، یا خلاصه‌ای ذکر می‌کند که عقل به تفکر و عبرت گرفتن کشیده می‌شود.^[۵۰۷] قرآن عظیم بارها مردم را به اندیشیدن و توجه کردن به هزاران دلیل عقلی قطعی (همانند آیات ۱۴ سوره نوح و ۷۹ سوره یس) دعوت کرده است.^[۵۰۸]
نورسی تفکر را جستجویی در پی راز و اسرار دانسته.^[۵۰۹] و آن را تفکر ایمانی نامیده است. تفکری که در آن قلب باعقل انسان یکی شده است. نورسی با بهره‌گیری از آیاتی که به تفکر کردن تشویق و دستور می‌دهد همانند: «لعلکم تتفکرون»، «لعلهم یتفکرون»، «أوَ لم یتفکروا فی أنفسهم ما خلق الله السموات والأرض»، «لآیات لقوم یتفکرون» و همانند این‌ها و نیز حدیث شریف پیامبر که تشویق فراوانی به تفکر در آن است: «تفکر ساعه خیر من عباده سنه.»^[۵۱۰] روش تفکر قرآنی را در پیش‌گرفته است.
نورسی از جهت اهمیت و جایگاه تفکر در طریقت خود، رساله تفکر خود را (ابتدای لمعه ۲۹) جلیل‌القدر و اینکه امام علی (ع) آن را «آیه الکبری» نامیده است دارای ارزش والا دانسته است. نیز آن معرفت ایمانی است که در بین اذکار نماز به عین‌الیقین بر قلبش واردشده، دارای ثمرات بسیار، خوراک عقل و علاج (بیماری) عقل و فکر در طول سی سال است.^[۵۱۱]
۴-۴-۴-۱ویژگی‌های تفکر در طریقت نوری
از ویژگی‌هایی که نورسی درباره ماهیت این تفکر در طریقت خود بیان کرده، تعهد به قرآن؛ سادگی و آسانی؛ جمع بین عقل و قلب؛ عدم ایجاد ملال و خستگی از تکرار؛ از بین برنده غفلت؛ دارو و درمان بودن؛ کلید جهان هستی بودن می‌توان نام برد.- تفکر در طریقت نوری از تعهد و پایبندی به قرآن نشأت‌گرفته و آن وسیله تفکر ایمانی معروف قرارگرفته است. همچنین این تفکر قرآنی وسیله‌ای برای معرفت خدا، عبادت او، معراج ترقی و عروج در نردبان مقام اخروی است.^[۵۱۲]
- تفکر در طریقت نوری آشکار، روشن، نورانی، ساده، غنی‌تر از عشق و بزرگراهی است که سالک را به اسم «الحکیم» خدا می‌رساند.^[۵۱۳] به‌شرط آنکه تفکر ایمانی باشد، طوری که از پوچی و بیهودگی جدا و برای رسیدن به مقاصد شریعت ربانی انتخاب‌شده باشد.
- از عناصر طریقت نوری جامع بودن میان عقل و قلب است. مسلک تفکر ایمانی نوری به همراهی و ارتباط قلب و عقل تشویق می‌کند^[۵۱۴] و در آن به آیات و احادیث نبوی اشاره می‌شود. در رسائل النور عقل و قلب در کنار یکدیگر با منطق و دلیل عقلی در ترکیب با حقائق علمی و مشاهده جهان مادی و فیزیکی، ایفای نقش می‌کنند.^[۵۱۵] رسائل النور همانند بقیه تألیفات عالمان دینی و حکما و متکلمان تنها بر طبق تدریس عقل و عقلانیت نیست و همچنین تنها بر پایه ذوقیات قلبی، کشف و شهودات اولیای متصوفه نیست، بلکه عقل و قلب را باهم ترکیب می‌کند و با همکاری دوجانبه این دو قوه، به بالاترین نقطه تعالی و به مرحله‌ای می‌رسد که فلسفه مهاجم غربی به آن دست نمی‌یابد و انوار حقایق ایمانی را برای چشم‌های نابینا بیان می‌کند.^[۵۱۶] نورسی ضمن جامع دانستن و ترکیب رسائل النور از عقل، روح و قلب،^[۵۱۷] مسلمانان را شاگردان قرآن و پیرو برهان معرفی می‌کند که باعقل، فکر و قلب خویش به حقایق ایمانی وارد می‌شوند. نورسی در نامه‌ای به یکی از شاگردانش می‌نویسد: ازآنجایی‌که مسیر تفکر و اندیشه را انتخاب کرده، سعید قدیمی به سعید جدید تبدیل‌شده است.
اهمیت دادن به تفکر در آرای نورسی را می‌توان در کتاب «خلاصه الخلاصه» دید. وی شکل «آیه الکبری»،^[۵۱۸] به‌ضمیمه «جوشن کبیر»^[۵۱۹] و مختصر «آیه الکبری» را به زبان عربی با عنوان «خلاصه الخلاصه» شکل داد.^[۵۲۰] که شامل تأمل و تفکر انسان در مورد تمام موجودات و هستی است که آن را به شکل مسافران در رساله «آیه الکبری» آورده و وحدت و یگانگی خالق را بیان می‌کند.
نورسی حقیقت واقعی را در تفکر می‌بیند. «یک ساعت تفکر از یک سال عبادت والاتر است» بعد از گذشت بیست سال تفسیر و توضیح، در طریقت نوری معنی «یک ساعت تفکر» و عبادت کامل آشکارشده است. وی می‌گوید: من مشاهده کردم که «جوشن کبیر»، «رسائل النور» و «حزب نوری» کل کائنات را روشن، تاریکی‌ها و جهل را پراکنده ساخته و بی‌پروایی را از بین برده و حجاب‌هایی که باعث گرفتاری انسان‌ها به جهل و نادانی هستند را پاره کرده است. آن‌ ها نور الهی را از پشت دورترین و بزرگ‌ترین حجاب‌های جهل نشان می‌دهند. کل هستی همانند آینه‌ای جلوه‌گر اسمای و صفات الهی است. هیچ مانعی بر وجود حق نیست. من دیدم که در تصوف - اهل طریقت و حقیقت- کائنات را فهم نمی‌کنند و به فراموشی سپرده‌اند. درباره هستی به‌مجرد دستیابی به حضور دائمی، تفکر نمی‌کنند، ولی من تفکر را در مرتبه حضور، وسعت کائنات و در دایره بندگی که در وسعت کائنات نهفته است، به‌طورقطع پیداکرده‌ام.^[۵۲۱]
دیدگاه نورسی در استفاده همزمان از عقل و قلب و تأکیدی که بر این موضوع در رسائل خود دارد، حائز اهمیت بسیاری است. نورسی درباره همراهی عقل و قلب می‌گوید: درست است که کتب عالمان گذشته و بیشتر کتب اولیای صالح از نتایج و ثمرات ایمان و فواید معرفت خدای تعالی بحث می‌کنند اما به دلیل اینکه در دوره ایشان ایمان محدود نشده بود و هجوم جهت از بین بردن ریشه‌ها و اساس ایمان اتفاق نیفتاده بود، بنابراین اساس ایمان محکم و استوار بود،^[۵۲۲] اما اکنون یک هجوم منظم، فراگیر و خشن بر ارکان و اساس ایمان شده است. لذا غالب آن کتب و رسائل فقط افراد و مؤمنین خاص را مخاطب قرار می‌دهد و در برابر جریان هولناک و نیرومند این دوره نمی‌تواند مقاومت کند؛ اما ازآنجاکه رسائل النور معجزه معنوی قرآن کریم است، اساس و ارکان ایمان را نجات می‌دهد و آن‌هم با تثبیت و نجات ایمان در دل‌ها و نجات ایمان از شبه‌ها و اوهام به‌وسیله دلایل بسیار و برهان قوی تا جایی که وی ایمان را همانند نان و دارو ضروری این عصر می‌داند.^[۵۲۳] بنابراین رسائل النور از سویی نه همانند بقیه تألیفات علمی بر طبق جریان عقلی و دلایل و نظرات آن است و از سوی دیگر، نیز نه همانند آثار اولیای صوفی که پایه ذوق و کشفیات قلبی هستند، بلکه رسائل در مسیر اتحاد عقل با قلب و ممزوج بودن آن‌ ها و همکاری روح با لطایف دیگر سیر می‌کند. پس حلقه وار به‌طرف اوج و بالا حرکت می‌کند و به‌جایی می‌رسد که فلسفه مهاجم (فلسفه مادی) به آن نمی‌رسد.^[۵۲۴]
نورسی بر تلفیق مباحث اعتقادی و عقلی و نیز تلاش برای آمیزش دو روش «عقل» و «قلب»؛ و ارائه شیوه جدیدی که مباحث کلامی و اعتقادی متضمن هر دو باشد،^[۵۲۵] تأکید داشت و ضمن یادآوری اهمیت عقل و قلب در زندگی، بر این باور بود که آن‌ ها قابلیت برای جهت دادن به حیات سیاسی و اجتماعی انسان و بالطبع تضمین سعادت واقعی او رادارند.^[۵۲۶]

استانداردهای عملکرد عبارت از شرایطی که کار از لحاظ کمی وکیفی در حد قابل قبول انجام می شود.
ارزشیابی دقیق عملکرد:
فرآیندی است که کلیه مراحل زیر در آن طی می شود:
الف: گفتگو یا مصاحبه آغاز دوره: شامل برنامه ریزی عملکرد- تعیین وظایف یا ابعاد مهم شغل یا طراحها و تدوین حدود انتظار یا استانداردهای عملکرد.
ب: بررسی طی دوره:شامل بررسی مستمرد تلاش و کوشش و نحوه انجام وظایف کارکنان – تشخیص و ثبت نقاط ضعف و قوت- ارشاد- راهنایی وارائه تدابیری برای اصلاح وبهبود عملکرد.

ج: سنجش عملکرد: ارزشیابی عملکرد بر اساس اطالاعات جمع آوری شده در طی دوره و در مقایسه با حدود انتظار یا استانداردهای عملکرد.
د: گفتگو یا مصاحبه پایان دوره: شامل آگاه نمودن کارکنان از نتیجه ارزشیابی- بحث و بررسی در زمینه نقاط قوت و ضعف عملکرد- ارائه راهنماییهای شغلی در جهت بهسازی وی
۷- سابقه تاریخی موضوع:
د رخصوص بررسی تکنیکهای ارزیابی عملکرد در سازمانها تحقیقات کتابخانه ای بسیای انجام گرفته است لیکن پیرامون علل نظام ارزیابی عملکرد موجود در شرکت الکتریک خودرو شرق که به طرح ارزشیابی مشهور است در این شرکت تحقیقاتی علمی و ارزشمند انجام نگرفته است.
۸- روش تحقیق
درهر تحقیقی از آنجائیکه تحقیقی بایستی بر مبنای اطلاعات علمی روز انجام گیرد. لذا جهت پر بارکردن هر چه بیشتر اطلاعات علمی و کلاسیک موضوع نیاز به تحقیق کتابخانه‌ای می باشد. پس از آن نیز برای اثبات یا عدم اثبات فرضیه ها پرسشنامه ای تنظیم و با توجه به حجم کم جامعه مورد نظر ۰مدیران و سرپرستان شرکت الکتریک خودرو شرق) جمع آوری اطلاعات را انجام و سپس با بهره گرفتن از تکنیکهای آماری به نتیجه گیری در خصوص فرضیه ها خواهیم پرداخت.
۹- حیطه تحقیق
این تحقیق در مرداد ماه سال ۱۳۸۴ در شرکت الکتریک خودرو شرق در رابطه با بررسی نظام ارزیابی عملکرد کارکنان که حدود ۲۳۰ نفر پرسنل غر تولید دارد انجام گرفته است و از هر یک از قسمتهای شرکت مزبور چند نفر انتخاب گردیده ایت.
۱۰- موانع و محدودیتهای تحقیق
از آنجائیکه موضوع تحقیق- موضوع نسبتا جدید است و هر مدیری نیز خواهان اصلاح روشها و تکنیکهای ارزشیابی عملکرد و بالا بردن کار آیی نظام ارزیابی عملکرد است واز طرفی کارکنان هر سازمان نیز خواهان ارزیابی صحیح از عملکردشان می باشند لذا احتمال اینکه با موانع خاصی از جمله عدم همکاری مدیریت آن شرکت یا عدم همکاری کارکنان روبرو شویم خیلی کم است لیکن وجود مشکلات دیگری در هنگام تحقیق ازجمله تکثیر پرسشنامه و زمان مورد نیاز برای تحقیق و مواردی از این خصوص است.
فصل دوم - پیشینه پژوهش
تئوریهای مدیریت
نظری اسناد
عموما از فریتس هاید به عنوان مبدا این نظریه نام می برند هایدر عقیده داشت که هم نیروهای درونی (اسنادهای شخصی نظیر استعداد و توانایی مساعی وخستگی) وهم نیروهای خارجی (اسنادهای محیطی مانند مقررات و شرایط جدی) بر روی هم تعیین کننده رفتار هستند وی تاکید می کرد که آنچه برای رفتار اهمیت دارد به جای آنکه عوامل تعیین کننده واقعی باشد عوامل تعیین کننده ادراک شده است اگر انسانها پس از اداراک اسنادهای خارجی اسنادهای درونی رفتار خودشان را ادراک کنند رفتاری متفاوت خواهند داشت همین مفهوم اسنادهای متفاوت است که در انگیزش کاری اهمیت فراوان دارد^[۱] مع الوصف لازم است در آینده ابعادی غیر ازجایگاه نظارت درونی و بیرونی مورد توجه و مطالعه قرار گیرد. به عنوان مثال یک روال شناس اجتماعی پیشنهاد می کند که ابعاد ثبات (اعم از ثابت یا متغییر) نیز باید مورد توجه قرار گیرد. احتمالا کارکنان مجرب درباره توانایی های خود یک اسناد درونی ثابت دارند در صورتیکه اسناد درونی آنان نسبت به بذل تلاش غیر ثبات است. علاوه بر بعد ثابت محققان دیگر عقدیه دارند که ابعادی همچون توافق عمومی تداوم وتمایز در نوع اسنادهای انجام شده موثر است برای مثال اگر توافق در عمومی تداوم و تمایز زیاد باشد اسنادها به علل درونی نسبت داده می شود. در حالیکه اگر توافق عمومی و تمایز کم و تداوم زیاد باشد اسناد متوجه علل درونی خواهد بود^[۲].
تئوری انتظار جذابیت
فرض اساسی این تئوری این است که در مقابل کوشش موجود زنده انتظار دسترسی به عمرکد خوب و از ماحصل آن رسیدن به پیامهای با ارزش درونی بوجود می آید.^[۳]
بر پایه این تئوری انتخاب رفتار فرد از بدیلهای مختلف آگاهانه صورت می پذیرد و بطور منظم با فرآیندهای روان شناختی به ویژه ادراک و ساخت باورها و نگرشهای وی مربوط است.^[۴]
جذابیت در تئوری جذابیت وسیله ای انتظار به سطح مورد انتظار خشنودی که از پیامدهای کار عاید می شود اطلاق می گردد.^[۵]
وروم وسیله بودن را احتمال ارتباط یک پیامد ( سطح عملکرد) با پیامدهای دگر می داند احتمال در صورتی (۱-) است که اگر پیامد اول تحقق یابد دستیابی به پیامد دوم حتمی باشد. احتمال در صورتی صفر (۰) است که رابطه‌ای بین تحقیق پیامد اول و دستیابی به پیامد دوم وجود نداشته باشد احتمال در صورتی منهای یک (۱-) است که دستیابی به پیامد دوم بدون دخالت پیامد اول مفهوم انتظار عبارت ازاحتمال ذهنی برای رسیدن به پیامد ویژه‌ای است که در مقابل کوشش مشخصی عاید می شود^[۶].
با توجه به توضیحات فوق اگر کارمندی خوب کار کند ولی در پایان سال نتیجه ارزشیابی اش به گونه یک فرد معمولی باشد خلاف انتظارش خواهد بود و از کار دلسرد خواهد شد.
نظریه برابری
معمولا اهمیت و اعتبار نظریه برابری به عنوان یک نظریه انگیزش کاری به جی استیی آدامز نسبت داده می شود. به زمان بسیار ساده بحث نظریه مبین آن است که میزان ادراک برابری (یا نابرابری) از شرایط کاری یک داده مهم درعملکرد و رضایت خاطر است به بیان دیگر این نیز یک نظریه انگیزش دیگر مبتنی بر شناخت است و آدامز فرایند خاص چگونگی پیدایی آن را مشخص می کند آدامز با بهره گرفتن از اصلاح (شخص) ( هر کس که برابر یا نابرابری برایش وجود داشته باشد) و دیگری(هرکسی) هر گاه ادات شخصی این باشد که نسبت به نتایج او در داده ها و نسبت نتایج دیگران در داده های دیگران برابر نباشد، برای او برابری وجود خواهد داشت.^[۷]
هم داده ها و هم بازده شخص ودیگری بر ادراک شخص استوار است سن، جنس- تحصیلات- پایگاه اجتماعی- ارتقاء- ترفیع و علاقه درونی به شغل را شامل می شود. اساسا نتایج به ادراک مشخصی از آنچه می دهد ( داده) وآنچه دریافت می کند ( ستانده) در مقایسه با آنچه دیگری می دهد و می ستاند استوار است این شناخت ممکن است با شناخت شخص دیگر از نسبتهای مذکور نیز با شرایط عملی و واقعی یکسان یا با آن مغایر باشد اگر نسبتی که شخص ادراک می کند نسبتی که دیگری ادراک می کند مساوی نباشد شخص خواهد کوشد تا نسبت مذکور را به سمت برابری سوق دهد. از این کوشش برای ایجاد برابری در تبیین انگیزش کاری استفاده می شود.^[۸]
تئوری تقویت اسکز
بر پایه این تئوری اگر کارکنان با پیامدهای مثبتی از عملکرد روبه رو شوند بهتر برانگیخته خواهند شد. در ضمن در قبال رفتار غیر موثر آنان نیز نباید به تقویت مثبت و یا تنبیه متوسط گردید. عمدتا برنامه های زمان بندی شده تقویت تاثیرات مشخصی در رفتار بوجود می آورد.^[۹]
بعد از رفتار کنشگر موجود زنده می توان محرک یا رویدادی را ارائه کرد که احتمال تکرار رفتار مورد نظر را افزایش دهد به چنین فرآیندی تقویت و محرک بعد از رفتار را که سبب افزایش احتمال بروز رفتار می شود. محرک تقویت کننده یا تقویت کننده گویند.
اگر پس از ارائه محرک موجود زنده جهت دریافت مجدد آن از خود کوشش نشان دهد در این صورت محرک تقویت کننده مثبت است و اگر با توسل به رفتار کنشگر خود درصدد احتراز یا قطع تماس با آن براید در اینصورت محرک تقویت کننده منفی است.^[۱۰]
رابطه همخوانی پاداش یا رفتار (عملکرد) اهمیت دارد عملکرد در مقابل پاداشهای سازمانی (معمولا حقوق و دستمزد) یا وابسته است و یا غیر وابسته مثلا پرداخت حقوق و دستمزد حقوق و دستمزد به روال سنتی در سازمانها یک تقویت غیر وابسته و پرداخت کارمزدی در سازمانها یک پاداش وابسته است. در ارزشیابیها اگر نتیجه ارزشیابی و پرداخت پاداش به فرد با عملکردش همخوانی داشته باشد در اینصورت موجب برانگیختگی فرد خواهد شد و در غیر اینصورت رفتار منفی را در او تثبیت خواهد کرد.
پژوهش همروهمرنشان می دهد که مدیران موثر وکارآمد در سازمانهای مورد مطالعه آنان برای تامین سه شرط یاد شده برنامه های انگیزشی تقویت مثبت را در چهار مرحله بکار بسته اند.
ترتیب دادن برنامه ای برای رسیدگی به عملکرد به منظور تعیین الگوهای عملکردی مورد علاقه و سنجش میزان عملکرد جاری
تعیین هدفهای ویژه و معقولانه برای هر یک از کارکنان
آموزش هر یک از کارکنان برای کسب تجربه کاری
تقویت ابعاد مثبت عملکرد آنان توسط سرپرستان ^[۱۱]
در چنین برنامه چهار مرحله ای، کارکنان دو شانس موفقیت بدست آورند: می توانند سطح عملکرد پیشین را بهبود بخشند و در ضمن به هدف تعیین شده نیز برسند. همچنین در این نظام تقویت چون کارکنان از مسائل و دشتواریهای رسیدن به هدف آگاهی دارند خود درجریان باز خورد منفی قرار می گیرند در حالیکه باز خورد مثبت هم از سوی کارکنان و هم از سوی سرپرستان بدست می آید.^[۱۲]
نظریه تعیین هدف
سرمربی ورزش دانش آموزان دبیرستانی که به صورت سراسری (آمریکا) انجام می شد به گروه ورزشی خود در مسابقه نهایی چنین گفت: هر یک از شما از نظر بدنی در آمادگی کامل به سر می برد حالا باید خود را نشان داده و نهایت سعی خود را بنمایید. هیچ کس نمی تواند چیزی بیش از آن از شما بخواهد. هر یک از ما بارها این جمله را شنیده‌ایم نهایت سعی خود را بکنید از شما همین را می خواهند و بس ولی پرسش در این است که نهایت سعی خود را بکنید چه معنی دارد؟
آیا هرگز ما می توانیم پیش بینی کنیم که آیا به آن هدف نه چندان روش رسیده ایم یا خیر؟ آیا آن گروه ورزشی نسبت به بقیه سرعت بیشتری داشت و آیا سرمربی مزبور هدف خاصی را برای آنان تعیین کرده بود؟ پدر و مادر به شما می گفتند که در امتحان زبان انگلیسی نهایت سعی خود را بکند آیا اگر به شما گفته بودند که بکوشید و سعی کنید تا هفده از بیست یا نمره بالاتری بگیرید آیا شما بهتر عمل می کردید؟ در تحقیقی که بر روی نظریه تعیین هدف انجام می شود به این مسائل می پردازیم و همانگونه که خواهید دید هدفهای خاص برای عملکردها اثر می گذارد.
در آخرین سالها دهه ۱۹۶۰ ادوین لاک پیشنهاد کرد که باید در جهت تامین هدف خاصی اقدام نمود و اینکه چنین مسئله ای می تواند یکی از محرکهای اصلی کار حساب آید یعنی هدف مشخص می نماید که کارگر یا کارمند چه باید بکند و باید چه مقدار تلاش کند.
نتیجه تحقیقات نظریه ارزش هدف را تایید کرده اند برای اینکه مطلب را به صورتی دقیقتر بیان کرده باشیم می توانیم بگوییم که هدفهای خاص موجب افزایش عملکرد می گردند و اینکه اگر تامین هدف مشکل باشد کسی که آنرا بپذیرد عملکرد بهتری خواهد داشت و سرانجام اینکه بازخور نمودن نتیجه کار موجب عملکردهای عالی تر خواهد شد(البته در مقایسه باکارهایی که نتیجه کار بازخور نمی شود).
نتیجه کلی که از بحث مزبور می گیریم این است که قصد یا نیت افراد (که ما این پدیده را به صورت هدفهای مشخص و سخت بیان می کنیم) به عنوان یک نیروی محرک به حساب می آید که باعث انگیزش فرد میگردد آنها باعث می شوند که عملکرد در سطحی عالی تر باشد ولی در این مورد که هدفهای مزبور با بالا رفتن رضایت شغلی همراه است. هیچ سند یا مدرکی در دست نیست.
نظریه تناسب شغل با شخصیت ^[۱۳]
این نظریه توسط جان هالند به بهترین طریقه بیان شده است نظریه مزبور بر این تصور قرار دارد که رغبت یا علاقه فرد (با فرض اینکه آن نشان دهنده شخصیت فرد باشد) با محیط کارش متناسب است این محقق شش نوع شخصیت ارائه می کند و پیشنهاد می نماید که رضایت شغلی و نیل به ترک شغل به درجه ای بستگی دارد که فرد می تواند به صورتی موفقیت آمیز شخصیت خود را با یک محیط شغلی وفق دهد هر یک از این شش نوع شخصیت مناسب محیط شغل خاص خود است.
به نظریه مزبور بیانگر این مطلب است که اگر شخصیت افراد و نوع شغل آنها با هم متناسب باشد رضایت شغلی به بالاتری حد و جابجایی کارکنان به پایین ترین حد می رسد باید با توجه به نوع شخصیت فرد کار مناسب به وی واگزار کرد اگر کسی از نظر شخصیتی دارای مهارت فنی- بهینه قوی و رفتاری پرخاشگرانه باشد در مشاغل کشاورزی و جنگلبانی شمارده شود دارد بگذارند بسیار نامناسب خواهد بود.
نکات اصلی الگوی مزبور عبارت از
افراد از نظر شخصیتی تفاوتهای ذاتی و واقعی دارند
مشاغل متفاوتند
افرادی که در مشاغلی متناسب با شخصیتشان گمارده شوند رضایت شغلی بیشتری خواهند داشت و احتمال کمتری است که بصورت اختیاری از کار خود استعفا دهند.^[۱۴]
تئوری دو عاملی هرز برگ^[۱۵]
فرض اساسی این تئوری این است: عواملی که در خشنودی شغلی مداخله می کند متفاوت از عواملی هستند که در ناخشنودی شغلی دخالت دارند یعنی خشنودی شغلی و ناخشنودی شغلی دو مفهوم متفاوت بوده حالت متضاد یک مفهوم نمی باشند. عواملی انگیزشی موجب خشنودی و انگیزش کارکنان در سازمان می گردند پیشرفتی را که فرد درکار بدست آورده و در قبال آن شناخته می شود احراز مسئولیت و ایکان فرصتهای لازم برای مسئولیتهای بیشتر و با اهمیت تر وجود زمینه برای رشد و تعالی فردی و نقش کار نیازهای انگیزشی را برآورده می سازند.^[۱۶]

رابطه اخلاق و تغذیه‏
شاید در ابتداى امر، عنوان بالا براى بعضى مایه شگفتى شود، که چگونه می‌‏تواند تغذیه در اخلاق و روحیات و ملکات نفسى اثر بگذارد؟ چرا که آن مربوط به جسم است و این مربوط به روح، ولى با توجه به رابطه بسیار نزدیک و تنگاتنگى که در میان جسم و روح آدمى است، جایى براى این تعجب باقى نمی‌‏ماند.
بسیار می‌‏شود که یک حالت‏ بحرانى روحى و غم و اندوه شدید جسم را در مدت کوتاهى، ضعیف و پژمرده و ناتوان می‌‏سازد، موهاى انسان را سفید، چشم را کم نور، قوت و توان را از دست و پا می‌‏گیرد؛ عکس این مساله نیز صادق است که حالات خوب جسمانى در روح انسان اثر می‌‏گذارد، روح را شاداب و فکر را قوت می‌‏بخشد.
عصبانیت بی دلیل، اضطراب، بی دقتی، مشکلات رفتاری، تغییر دستخط، گیجی، افسردگی، زود رنجی، نداشتن اعتماد به نفس و کم شدن حافظه مواردی هستند که میتوانند بر اثر مصرف مواد غیر طبیعی یا شیمیایی به وجود آیند.
رابطه میان تغذیه و سلامت جسمانی برای همه کاملا مشخص است، اما بسیاری از ما اطلاع چندانی از تغییرات رفتاری به دلیل مصرف غذاهای مختلف نداریم.

بسیاری از مردم از شنیدن این که مواد غذایی بر رفتار آنها تآثیر دارد شوکه میشوند اما جالب است بدانیم مواد غذایی روی سلولهای مغزی هم به اندازه هر سلول دیگر بدن تأثیر گذارند.
بسیاری از مواد به دلیل شباهت ساختاری با مواد مترشحه در مغز باعث بی نظمی در کل بدن میشوند. بسیاری از دانشمندان حذف یک ماده خاص و سپس وارد کردن ان به رژیم غذایی باعث بروز بسیاری از بیماریها مثل جنون وهم و خیال افسردگی و سوءظن میدانند.
با کمی دقت میتوان متوجه این تغییرات شد از احساس نشاط با نوشیدن یک دم نوش گیاهی مانند به لیمو و دمنوش میوه به در صبح گرفته تا زود رنجی و رخوتی که بر اثر گرسنگی بیش از حد یا پر خوری بوجود میآید.^[۱۷۳]
از قدیم الایام تأثیر غذاها بر روحیات اخلاق انسانى مورد توجه دانشمندان بوده است و حتى این مطلب جزء فرهنگ توده‏‌هاى مردم شده است مثلاً، خونخوارى را مایه قساوت و سنگدلى می‌شمردند، و معتقد بودند که عقل سالم در بدن سالم است. براساس دلیل وجدانی هم برای ما پیش آمده است که بعد از صرف غذای مورد علاقه، احساس آرامش و نشاط شده است؛ نیز گاهی اتفاق افتاده است که با شرایطی استرس‌زا مواجه شده‌ایم که در این شرایط، ناخودآگاه به سمت مواد خوراکی رفته‌ایم تا به این طریق، استرس را از خود دور کنیم یا بسیاری از زنان دچار کم‌خونی هستند، که این مسأله باعث افسردگی و خستگی زودرس می‌شود بنا براین هر یک از ما در خود می‌یابیم که بین خصلت‌های اخلاقی و تغذیه، ارتباط برقرار است و بهداشت در تغذیه، می‌تواند در بهبود اخلاق نقش داشته باشد. در آیات قرآن مجید و روایات اسلامى نیز نشانه‏ هاى روشنى براى این معنى دیده می شود.
از جمله در آیه‏ ۴۱ سوره (مائده) درباره گروهى از یهود که مرتکب کارهاى خلافى از قبیل جاسوسى بر ضد اسلام و تحریف حقایق کتب آسمانى شده بودند، می‌‏فرماید:
«آنها کسانى هستند که خدا نخواسته است دلهایشان را پاک کند « اولئک الذین لم یرد الله ان یطهر قلوبهم …» و بلافاصله در آیه‏ بعد می ‏فرماید: «سماعون للکذب اکالون للسحت؛ آنها بسیار به سخنان تو گوش فرا می‌‏دهند تا آن را تکذیب کنند و بسیار مال حرام می‌‏خورند» .
این تعبیر نشان می‌‏دهد که آلودگى دلهاى آنها بر اثر اعمالى همچون تکذیب آیات الهى، و خوردن مال حرام بطور مداوم بوده است، زیرا بسیار از فصاحت و بلاغت دور است که اوصافى را براى آنها بشمرد که هیچ ارتباطى با جمله «لم یرد الله ان یطهر قلوبهم‏» نداشته باشد. و از این جا روشن می‌شود که خوردن مال حرام سبب تیرگى آیینه دل و نفوذ اخلاق رذیله و فاصله گرفتن با فضائل اخلاقى است.
در آیه‏۹۱ سوره مائده درباره شراب و قمار مى‏فرماید: «شیطان مى‏خواهد در میان شما به وسیله شراب و قمار، عداوت ایجاد کنند؛ «انما یرید الشیطان ان یوقع بینکم‏العداوه و البغضاء فى‏الخمر و المیسر».
بى شک عداوت و بغضاء دو حالت درونى و اخلاقى است که در آیه‏بالا رابطه میان آن و نوشیدن شراب ذکر شده، و این نشان مى‏دهد که غذا و نوشیدنى حرامى همچون شراب مى‏تواند در شکل گیرى رذائل اخلاقى همانند پرخاشگرى و ستیزه‏جویى و عداوت و دشمنى اثر بگذارد.
در آیه‏۵۱ سوره مؤمنون مى‏خوانیم: «اى پیامبر از غذاهاى پاکیزه بخورید و عمل صالح انجام دهید؛ یا ایها الرسل کلوا من الطیبات و اعملوا صالحا».
هرگز ما نمى‏گوئیم غذاها علت تامه براى اخلاق خوب یا بد است، بلکه همین اندازه مى‏دانیم که طبق روایات یکى از عوامل زمینه‏‌ساز پاکى و اخلاق، تغذیه است هم از نظر نوع غذاها و هم از نظر حلال و حرام بودن آنها.
دانشمندان امروز نیز معتقدند بسیارى از پدیده‏هاى اخلاقى به خاطر هورمونهائى است که غده‏ هاى بدن تراوش می‌‏کند و تراوش غده‏ها رابطه نزدیکى با تغذیه انسان دارد؛ بر همین اساس، بعضى معتقدند که گوشت هر حیوانى حاوى صفات آن حیوان است، و از طریق غده‏ ها و تراوش آنها در اخلاق کسانى که از آن تغذیه مى‏کنند اثر می‌‏گذارد. گوشت درندگان انسان را درنده‏ خو می‌‏کند، و گشت‏ خوک صفت ‏بى‏ بندوبارى جنسى را که از ویژگیهاى این حیوان ست ‏به خورنده آن منتقل می‌‏سازد.
این از نظر رابطه طبیعى و مادى، از نظر رابطه معنوى نیز آثار خوردن غذاى حرام غیر قابل انکار است، غذاى حرام قلب را تاریک و روح را ظلمانى می‌‏کند و فضائل اخلاقى را ضعیف می‌‏سازد.
بررسی روایی
با نگرشی در روایات پیامبر(ص) و اهل بیت (ع) در مورد نقش تغذیه بر اخلاق و رفتار آدمی، اهمیت بحث مشخص میشود، ما در این جا برای روشن شدن بیشتر موضوع نمونهای از روایات را به صورت گزینشی میآوریم:
خوردن گوشت

1. 1. امیرالمومنین (ع) میفرماید: گوشت بخورید همانا گوشت از گوشت است و گوشت گوشت میرویاند و فرمودند هر کسی خوردن گوشت را چهل روز ترک کند بد اخلاق میشود.^[۱۷۴]

1. 1. رسول خدا (ص) میفرماید: هر کس چهل روز پیاپی گوشت بخورد، سخت‌دل خواهد شد.^[۱۷۵]

از این روایات به‌خوبی استفاده می‌شود که در “گوشت” ماده یا مواد‌ی است که اگر برای مدت طولانی از بدن انسان قطع شود، در روحیات و ویژگی‌های اخلاقی فرد اثر می‌گذارد و کج‌خلقی و بد اخلاقی به بار می‌آورد و همچنین اگر ماده‌ یا مواد مذکور زیاد شود، قساوت قلب می‌آورد.
زیتون
رسول خدا (ص) فرمود: بر شما لازم است که از زیت (روغن زیتون ) استفاده کنید؛ زیرا صفرا را برطرف و بلغم را از بین می‌برد و عصب را محکم و تقویت، بیماری را نابود و اخلاق انسان را نیکو می‌کند و نفس انسان را خوش بو و غم را از بین میبرد.^[۱۷۶]
خرما
رسول خدا (ص) فرمود: به زن باردار در ماهی که در آن وضع حمل می‌کند، خرما بخورانید که فرزند او بردبار و پرهیزکار خواهد شد.^[۱۷۷]
کشمش
رسول خدا (ص) فرمود: بر شما سفارش میشود به خوردن کشمش؛ چون ‌که صفرا را خاموش می‌کند، بلغم را می‌برد، به بدن سلامتی می‌بخشد، خُلق را نیکو، عصب را محکم و قوی و بیماری را نابود می‌کند.^[۱۷۸]
انگور
امام صادق (ع) فرمودند: نوح(ع) از غم و اندوه به پیشگاه خداوند شکایت کرد، خدای متعال به او وحی کرد: انگور سیاه بخور؛ چون ‌که انگور سیاه، غم و اندوه را می‌برد.^[۱۷۹] در روایت دیگری از حضرت امام صادق (ع) امده است که ایشان فرمودند: یکی از پیامبران الهی از اندوه به پیشگاه خداوند شکایت کرد، خدای متعال به او دستور داد که انگور بخورد.^[۱۸۰]
انار
امام صادق (ع) میفرماید: هرکس اناری بخورد قلبش نورانی میشود و کسی که قلبش نورانی شود شیطان از او دور است.^[۱۸۱]
به مقتضای روایات، بین خوردن انار و از میان رفتن وسوسه‌های شیطانی و به وجود آمدن نورانیت دل، رابطه‌ای برقرار است.
به
رسول خدا (ص) فرمود: به بخورید که خوردن آن، قلب را تقویت می‌کند و ترسو را شجاع می‌سازد.^[۱۸۲]
در حدیث دیگری امام صادق(ع) فرمود:
«إِنَّ فِی السَّفَرْجَلِ خَصْلَهً لَیسَتْ فِی سَائِرِ الْفَوَاکِهِ»؛ همانا در به خاصیتی وجود دارد که در دیگر خوراکی‌ها نیست.
حضرت در توضیح فرمود:
«یشَجِّعُ الْجَبَان» به آدمی، شجاعت می‌بخشد.^[۱۸۳]
عدس
یکی از پیامبران در مورد قساوت قلب قومش به درگاه خداوندی شکوه نمود؛ در حالی که در عبادتگاهش بود، از سوی خداوند ـ عزّ و جلّ ـ به او وحی شد که: امتت را به خوردن عدس دستور بده؛ چون‌عدس باعث رقت قلب می‌گردد و اشک را از چشم جاری می‌کند و کبر را می‌زداید و غذای نیکان است.^[۱۸۴]
ما در این بحث بیشتر نمونه هایی از تأثیرات مثبت تغذیه بر اخلاق را متذکر شدیم و الا اثرات پرخوری و غذاهای حرام و نجس و حتی غذاهای مکروه بر اخلاق، را باید دریک مقاله جداگانهای بررسی کرد.
از دیدگاه مبانی طب سنتی و حکماء بزرگ ما هم علم طبّ به دو بخش تقسیم می‌شود: جزء نظری و جزء عملی. در بخش نظری به مطالب و مسائلی پرداخته می‌شود که صرفاً جنبه نظری دارند؛ همچون مباحث ارکان، طبایع، مزاج و… . و در بخش عملی، مسائلی مطرح می‌شود که عبارتند از راهکارها و دستورالعمل‌هایی که در مقام عمل، به کار طبیب می‌آیند؛ مانند مباحث مختلفی که درباره علاج امراض مطرح می‌شود. این جزء دوم (بخش عملی طب) خود به دو جزء تقسیم می‌شود: علم صحّت و علم علاج؛ چراکه گاه در پی حفظ صحّت و تندرستی موجود هستیم و گاه صحّت، به بیماری تبدیل شده است و ما به دنبال بازگرداندن صحّتِ از دست رفته‌ایم. آن بخش از علم طبّ که راه‌های حفظ صحّت موجود و به عبارت دیگر، تدبیر ابدان صحیحه را به ما می‌آموزد، «علم حفظ الصحّه» و آن قسمت که طرق علاج بیماری‌ها و بازگرداندن صحّتِ از دست رفته و به عبارت دیگر، تدبیر ابدان مریضه را متکفّل است، «علم علاج» می‌نامند.
در علم حفظ الصحّه، مسائلی مطرح می‌شود که با رعایت آن‌ ها می‌توان به حفظ تندرستی، امید بیشتری داشت و از بروز بیماری‌ها - تا جایی که در توان و امکان آدمی است- جلوگیری کرد.

از نظر دهخدا «تمدن»، خارج شدن یک جامعه از مرحله ابتدایی و وحشی‌گری، خوگرفتن به اخلاق و آداب شهرنشینی معنا شده.^[۵] ابن خلدون نیز از کلمه حضارت، شهری‌گری و به خوی و اخلاق شهریان درآمدن و تیپ زندگی شهری پذیرفتن را اراده می کند.^[۶]

۲- معنای اصطلاحی

تعاریفی که از تمدن در دوران معاصر شده است، دامنۀ وسیعی را دربرمی‏گیرد. برای مفهوم اصطلاحی تمدن، تعریف‌های بسیاری گفته شده است؛ هنری لوکاس معتقد است که پاسخ به این سؤال که «تمدن چیست؟» دشوار است و راه به مسائل فلسفی می‏برد. پدیده‏های درهم تنیده تمدن، هم مسائل اجتماعی، اقتصادی و سیاسی را دربرمی‏گیرد و هم گسترش و کمال هنر، ادبیات، تفریحات، علم، اختراعها، فلسفه و دین را.^[۷] و تمدن «مرحله یا نوعی خاص از فرهنگ که در عصر معینی موجودیت یافته و حاصل نبوغ اقلیت مبتکر و نوآور است»^[۸]

آقای ولایتی در تعریف تمدن نگاشته، که تمدن، «حاصل تعالی فرهنگی و پذیرش نظم اجتماعی.»^[۹]است و آن را « شامل مجموعه پیچیده‌ای از پدیده‌های اجتماعی قابل انتقال حاوی جهات مذهبی، اخلاقی، زیبایی شناختی، فنی و یا علمی و مشترک در همه اعضای یک جامعه وسیع و یا چندین جامعه مرتبط با یکدیگر است » .^[۱۰]
آنچه که در تمام این تعاریف وجود دارد و مشترک است این است که تمدن، پویایی و تکامل و پیشرفت جامعه از وضعیت موجود آن است، گرچه برخی تمام افراد جامعه را در ایجاد این تکامل سهیم می‌دانند و هرکس به نوعی در آن همکاری دارد برخلاف برخی که تنها افراد ممتاز جامعه را در ایجاد آن سهیم می‌دانند

۳- مولفه های تمدن ساز

در اصطلاح علوم اجتماعی «تمدن» همانند بسیاری دیگر از مفاهیم رایج در علوم انسانی معنای مورد قبول همگان پیدا نکرده است. و لذا در ارکان تمدن ساز هم ممکن است اختلافاتی وجود داشته باشد.
ویل دورانت برای تمدن‌ها چهار رکن و عنصر اساسی را برمی‌شمارد: ۱. پیش‌بینی و احتیاط در امور اقتصادی؛ ۲. سازمان سیاسی؛ ۳. سنن اخلاقی؛ ۴. کوشش در راه معرفت و بسط هنر. به نظر ویل دورانت ظهور تمدن هنگامی امکان‌پذیر است که هرج و مرج و ناامنی پایان پذیرفته باشد؛ زیرا تنها هنگام از بین رفتن ترس است که کنجکاوی و احتیاج به ابداع و اختراع به کار می‌افتد و انسان خود را تسلیم غریزه‌ای می‌کند که او را به شکل طبیعی به راه کسب علم و معرفت و تهیه وسایل بهبودی زندگی سوق می‌دهد.^[۱۱]
ابن خلدون بین نشانه های تمدن و عوامل آن که در واقع ارکان و عناصر سازنده تمدن هستند تفکیک می گذارد. در نظر وی این عوامل متعددند که از آن جمله می توان به دین، دولت و رهبر، قانون و ثروت، جمعیت، عصبیت، حرف، عدالت، دانش اشاره کرد. اما نشانه های تمدن عبارتند از چیزهایی چون لباس خوراک، هنر، مسکن که به اقتضای تمدن نمایان می شوند.^[۱۲]
امام خمینی قدس‌سره گرچه برای تمدن تعریف مشخصی ارائه نداده، اما از برخی عبارات وی استفاده می‌شود مهم‌ترین عنصر تمدن نه در نمادهای فیزیکی آن، بلکه در توان انسان‌سازی آن نهفته است. با این مقیاس، وی فرهنگ غرب را با تمام توانایی‌هایی که در تولید مصنوعات بشری و کشف قوانین طبیعت دارد، به لحاظ نگاه تک ‌بعدی‌اش به انسان، تمدن نمی‌داند؛ ایشان می‌فرمایند:
« آیا اروپای امروز که مشتی بی‌خرد آرزوی آن را می‌برند باید جزء ملل متمدنه به شمار آورد؟ اروپایی که جز خون‌خوارگی و آدم‌کشی و کشورسوزی مراسمی ندارد و جز زندگی ننگین سرتاسر آشوب و هوسرانی‌های خانمانسوز منظوری در پیش او نیست، با قانون اسلام که کانون عدالت و دادگستری است چه کار؟ …..اگر تمدن اسلام در اروپا رفته بود این فتنه‌ها و آشوب‌های وحشیانه که درندگان نیز از آن بیزاند در آنجا پیدا نمی‌شد».^[۱۳]

ب-فرهنگ

۱- لغت

واژۀ فرهنگ، در زبان فارسی با مفهوم culture در زبان های انگلیسی و فرانسه شباهت نزدیک دارد. culture از فعل لاتینی colere به معنای پروراندن، گرفته شده است. این واژه نخستین بار در قرن ۱۱ میلادی در اروپا ابداع شد و در دو معنا به کار رفت: ۱. مراسم دینی؛ ۲. کشت و زرع.
در حال حاضر، این کلمه در فرهنگ های اروپایی به معنای دوم، یعنی کشت و زرع نیز به کار می رود این وژه در قرون وسطی به معنای پرستش نیز به کار می‌رفت. از قرن ۱۶ میلادی، دانشوران و هنرمندان واژه culture را برای نخستین بر در بعد معنوی اش به کار گفتند. به عبارت دیگر، از عصر رنسانس معنای لغوی این واژه که به رشد طبیعی، یعنی کشت و زرع گرایش داشت، گسترش یافت و در فراگرد توسعه انسانی نیز به کار برده شد.^[۱۴]
اما برخلاف رویکرد غربیان، فرهنگ در زبان فارسی بیشتر بار معنوی داشته است تا مادی؛ مثلا دهخدا می‌گوید: « فرهنگ در فارسی از فر، و هنگ، ترکیب یافته است. فر، پیشوند است، به معنای جلو، پیش، بالا، و هنگ، از ریشه اوستایی است به معنای کشیدن؛ بنابراین فرهنگ، یعنی بالا کشیدن و اعتلا بخشیدن است»^[۱۵]
آموزش، پرورش، تعلیم و تربیت، علم و دانش، معرفت، عقل، بزرگی، سنجیدگی، حکمت، کتاب لغت، آثار علمی و ادبی یک قوم وملت، هنر، صنعت، ارزشهای گوناگون یک جامعه، خود نخواستن، راه و رسم زندگی یک جامعه و…معناهای گوناگون واژۀ فرهنگ در زبان فارسی است.^[۱۶] همگی از معانی است که در لغت نامه های فارسی از آن صحبت به عمل آمده است.

۲- اصطلاح

وقتی سخن از فرهنگ در میان است، چنین تصور می گردد که مفهوم روشنی از آن درذهن مخاطب وجود دارد. ولی وجود اختلاف ها در تعریف، چنین برداشتی را منتفی می کند؛ چرا که برخی به فرهنگ، به عنوان مجموعه آداب و رسوم و عادات جمعی می نگرند؛ دسته‌ای دیگر، تصویر فرهنگ را با نمودار تاریخی یک قوم، یعنی مجموعه دستاوردهای علمی، فنی و هنریِ آنان معادل می دانند و پاره‌ای دیگر، دستارِ این واژه را با مفهوم آموزش و تعلیم و تربیت گِرِه می زنند و واژه های (با فرهنگ) را در تعمیم این معانی ابداع کرده اند. و با تغییر نگاه تعریی که از فرهنگ ارائه می شود متفاوت می‌گردد.
کارشناسان علوم اجتماعی، در تعریف و تبیین واژه فرهنگ اختلاف دارند؛ پژوهشگرانی چون «هنری لوکاس» فرهنگ و تمدن را به یک معنا دانسته؛ با این حال، ترجیح داده از واژه فرهنگ به جای تمدن بهره گیرد. وی در توضیح فرهنگ چنین می‌نویسد:فرهنگ، راه مشترک زندگی، اندیشه و کنش انسان است و دربرگیرنده، سازگاری کلی با نیازهای اقتصادی؛ سازمان مشترک برای فرونشاندن نیازهای اجتماعی و سیاسی، مجموعه مشترکی از اندیشه‌هاو دستاوردها و بالاخره فرهنگ شامل هنر، ادبیات،علم، آفرینش‌ها، فلسفه و دین است.^[۱۷]
به اعتقاد تایلور، فرهنگ مجموعه علوم، دانش، هنر، افکار و عقاید، اخلاقیات، مقررات و قوانین، آداب و رسوم و سایر آموخته ها و عاداتی است که انسان به عنوان یک عضو جامعه کسب می کند.^[۱۸] و به نحوه زیستن گفته می شود که هر جامعه ای برای رفع احتیاجات اساسی خود، از حیث بقاء، ادامه نسل و انتظام امور اجتماعی اختیار می کند.^[۱۹]
یک فرهنگ شامل معانی و ارزشهای تقسیم شده ای است که اعضای هر گروه، به طور مشترک دارا می باشند^[۲۰] و دربردارنده شیوه های تفکّر، احساس و عمل در هر جامعه انسانی برای ساخت انسان.^[۲۱]
به اعتقاد ادوارد سایپر: فرهنگ عبارت است از نظام رفتارهایی که جامعه به افراد تحمیل می کند و در عین حال، نظام ارتباطی که جامعه بین افراد برقرار می کند.^[۲۲]
ساترلند تعریف دیگری دارد: فرهنگ، شامل هر آن چیزی است که بتواند از نسلی به نسلی فرا رسانده شود. فرهنگ یک قوم، همان میراث اجتماعی آن است. (به عبارت دیگر)کلیت هم تافته ای است شامل: دانستن، دین، هنر، اخلاقیات، قانون، فنون، ابزار سازی و کاربرد آنها و روش فرا رساندن آنها.^[۲۳]
کاملاً مشخص است که دیدگاه ها و طرز تلقیهای متنوعی درباره مفهوم فرهنگ وجود دارد و در معنای گسترده‌تر، فرهنگ معادل با واژه تمدن در نظر گرفته می‌شود و بر این اساس، شامل تمامی دستاوردهای مادی و معنویِ بشر خواهد بود. و در پذیرش همین معناست که اندیشه‌وران علوم اجتماعی، فرهنگ رابه دو بخش متفاوت، امّا ملازم با یکدیگر، تقسیم می کنند: فرهنگ مادی و فرهنگ معنوی.
فرهنگ مادی شامل ابزارها و اشیائی است که به دست مردم ساخته می شود وشیوه‌ها و فرایندهای ساخت و ساز بشر از مواد طبیعی است. فرهنگ معنوی شامل ارزش ها دیده‌ها و باورها، اندیشه و فنها و..می باشد.بنابراین فرهنگ شامل همه سازمایه‌های مادی و معنوی زندگی اجتماعی است که فرد درون آن زاده و پرورد می شود.و در این جامعه به فرد شخصیتی داده می شود که به آن هویت فرهنگی می گویند.^[۲۴]

ج- رابطۀ فرهنگ و تمدن

در یک دید کلی، تمدن را به امور مادی(تکنولوژی و علم) و محسوس، و فرهنگ را به امور معنوی(عقاید، اسطوره و دین) مربوط داتسته است. واحتمالا بر همین اساس است که برخی فرهنگ را وجه معنوی و متعالی زندگی اجتماعی و تمدن را وجه مادی و فنی زندگی اجتماعی معنا کرده است.^[۲۵]
خصوصا اگر ما تعریف ویل دورانت در نظر داشته باشیم متوجه میشویم که ایشان در تعریف تمدن چنین خاطر نشان می کنند که تمدن نظم اجتماعی است که باعث خلاقیت فرهنگی می‌شود و لذا تمدن را در بردارنده فرهنگ می دانند و گویا در نظر وی وجه اعلای تمدن وجود فرهنگ و ویژگیهای فرهنگی و اجتماعی مردم می باشد.
لذا تمدن در مقایسه با فرهنگ حوزه وسیعتری دارد و مردمانی بسیار و از دیدگاه فرهنگی منفک و متمایز را در برمی‌گیرد»^[۲۶]
نکته‌ای که تمایز این دو را قدری روشن‌تر می کند این است که تمدن امری تاریخی و فرهنگ مربوط به زمان حال است؛ نوربرت الیاس در تبیین این تمایز، که بر مبنای مصطلح آلمانی این دو واژه مطرح شده است، می‌گوید: «تمدن معرف یک روند یا دست کم معرف سرانجام یک روند است» ، اما فرهنگ با فراورده های انسانی مربوط می شود که «همچون شکوفه در کشتزارها» حضور دارند».^[۲۷]
ساموئل هانتینگتون، تمدن را بالاترین گروه‌بندی فرهنگی و گسترده‌ترین سطح هویت فرهنگی به شمار می‌آورد.^[۲۸]
تعدد تعریف ها از این دو واژه کار را برای ارائه ما به الامتیاز این دو مشکل می کند ولی با توجه به تعریف ها از فرهنگ و تمدن، با وجود ارتباط فرهنگ و تمدن این دو لازم و ملزوم یکدیگر نیستند؛ تمدن بیشتر در حوزه نظم فراگیر در همه حوزه ها و پیشرفت علمی و تکنیکی در زمینه های گوناگون را در ذهن تداعی می کند و فرهنگ نیز بر مبنای همان معنایی که در زبان فارسی در نظر گرفته شد بیشتر بار معنوی دارد تا مادی. و به قول علامه جعفری، ممکن است که اعتلای فرهنگی موجب دست یابی جامعه به مدنیت شود؛ همچنین جامعه می تواند صرفا برپایه اقتباس از تمدنی دیگر رشد کند و به تمدنی دیگر تبدیل شود که با تمدن مادر متفاوت است. در سوی دیگر، این نکته نیز ضروری است که جامعه غیر متمدن نیز دارای فرهنگ باشد.^[۲۹]
ارزشهای فرهنگی، اساس حرکت و فعالیتهای فردی و اجتماعی یک قوم محسوب می گردند.به تعبیر دیگر، می توان فرهنگ را به عنوان زمینه رویش و جوشش رفتار، عادات، کنش و واکنشهای فردی و جمعی یک ملت وجامعه تلقی نمود. به همین دلیل، برخی جامعه شناسان، با برداشتن فاصله میان زمینه پیدایش رفتارهای عمومی، و خود این رفتار و فعالیت، فرهنگ را بر مجموعه رفتار، عادات و توانایهای یک قوم اطلاق می کنند^[۳۰].

د- باور

کلمه باور » از لغاتی است که متناسب با ترکیبی که با کلمات دیگر پیدا می کند مفهومی متناسب با آن پیدا می کند و در کتاب های لغت به معانی زیر آمده است:
معین، می‌گوید: باور یعنی قبول سخن کسی، یقین و اعتقاد، باور کردن سخن کسی را به معنای راست دانستن و باطنا تصدیق قول کسی کردن است.^[۳۱] ودر لغت نامه دهخدا چنین آمده: باور به معنای داشتن، استوار داشتن، راست پنداشتن، قبول داشتن، پذیرش، تصدیق ککردن و ایمان داشتن هم آمده است.^[۳۲]

ه- دین

دین نیز در تعاریف در حیطه های مختلف مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. که ما به شمه‌ای از این تعاریف می‌پردازیم:

۱- معنای لغوی

دین و شریعت و ملت، هر سه لغات عربی هستند و در لغت، تقریبا به یک معنی آمده‌اند و شاید به همین جهت در تعریف هر کدام از آن سه، آن دوی دیگر نیز داخل شده‌اند؛ حال برخی تعاریف لغوی را در ذیل می‌آوریم:
راغب اصفهانی، گفته است: « دین عبارت است از پرستش و پاداش و به طور استعاره، درباره شریعت به کار می رود» بعد می‌گوید: «دین مثل ملت است ولی آن را به اعتبار پرستش و اطاعت از شریعت، دین می گویند.»^[۳۳]
در العین آمده است: الدین، جمع الادیان و الدین الجزاء کقولک: « دان الله العباد یدینهم یوم القیامه، ای یجزیهم»^[۳۴] پس به معنای جزا آمده است و دیگر معنی ای که اختیار میکند: «و الدین: الطاعه و دانوالفلان ای اطاعوه» دین به معنای اطاعت می باشد. واژه دین در این لغت نامه به معنای :« الدین: العاده» نیز آمده است
در لسان العرب، آمده: الدیان: القهار، و قیل: الحاکم و القاضی و هو فعال من دان الناس، ای قهرهم علی الطاعه یقال: دنتهم فدانوا: قهرتهم فأطاعوا^[۳۵] یعنی دیان به معنی قهار نیز آمده است. و دیان صیغه مبالغه است . آمده، دان الناس، یعنی وادار کرد آنان را بر اطاعت. گفته می شودد« دنتهم فدانوا» یعنی آنا را وادار کردم پس وادار و مجبور شدند.
با بررسی اجمالی متوجه می‌شویم دین در کتب لغت به معانی،۱- جزا ۲- اطاعت ۳- عادت و شأن ۴- حاکم ۵- اعتقاد ۶- شریعت ۷- حساب ۸- خداپرستی ۹- قاضی ۱۰- قانون ۱۱- بندگی امده است.

۲- معنای اصطلاحی

پ‍‍ژوهشگران ،مفهوم دین و آموزه‌های دینی را از زوایای مختلف بررسی کرده‌اند؛ دین‏پژوهان مغرب زمین در تعریف دین، گاه دایرۀ دین را چنان وسیع گرفته‌اند که شامل اسطوره و خرافات شده و گاه دایرۀ آن را به گونه‌ای تنگ گرفته‌اند که فقط بر بعضى از ادیان منطبق است. نتیجۀ این امر آن بوده که تعریف‌های گوناگونی از دین ارائه شده ‏است و تأمل درباره هر یک نشان می‏دهد که مشکل بتوان تعریفی جامع و مانع از دین ارائه کرد.^[۳۶] و در نتیجه هر تعریفی برگرفته از دین یا ادیان خاصی است و « در غرب طی روزگاران، آن قدر تعریف های فراوان از این پدیده آمده که حتی ارائۀ فهرستی ناقص ازآان غیر ممکن است»^[۳۷].

۱) تعریف دین از نگاه غربیان

تعریف دین یکی از مشکلات متخصصین هر رشته به حساب می آید:
برخی نیز در تعاریف ماهوی و توصیفی در جستجوی این امر هستند که دین چه ماهیتی دارد؟
پارسونز، بر مجوعه‌ای از باورها، اعمال، شعایر و نهادهای دینی که افراد بشر در جوامع مختلف بنا کرده‌اند را دین می نامد؛ و برخی هم به دین نگاه کارکردگرایانه دارند؛ و این دسته از تعاریف یکنواخت نیستند و بر این مطلب دلالت دارند که دین، چه کاری را انجام می دهد. پاره ای از آن ها کارکرهای فردی یا اجتماعی دین و برخی دیگر کارکردهای منفی یا مثبت را گزارش کرده اند^[۳۸]
برخی نیز به گونه‌ای تعریف ازدین ارائه داده اند که انوع گوناگونی از تعریف اعتقادی-اخلاقی، اعتقادی- سمبلیک، و اعتقادی – آدابی را در بر میگیرد^[۳۹]
برخی از اندیشمندان غربی مانند گلاک و استارک با بررسی پژوهش های دینی، دینداری را در بردارنده جنبه‌های زیر دانسته‌اند:۱. جنبه اعتقادی یا باورهای دینی.۲. کارهای دینی که شامل شعایر و مناسک و پرستش و دعاست. ۳. بعد تجربی دین که در موقعیت های برتر ایجاد شده، فرد ، خود را با شعور برتر رو به رو می بیند. ۴. دانش دینی(آگاهی فرد مؤمن از دین پذیرفته او).۵. پی آمدها (این بعد از دین بر رفتار روزمره و غیر دینی افراد اشاره می کند.^[۴۰]از دیدگاه این دو دانشمند، در همه دین ها با وجود تفاوت هایی که در امور جزئی وجود دارد، عرصه های مشترکی به چشم می خورد که دین داری در آن آشکار می شود. این عرصه ها شامل جنبه های اعتقادی، کارهای دینی، فکری، عاطفی و پی آمدهای است .

۲) تعریف دین از دید متفکران اسلامی

شخص دیگری غیر از مرتکب، مطالب خلاف واقع را ایجاد می­ کند و مرتکب به عنوان رابطه اقدام به انتشار آن در محیط­های مجازی می­ کند.
در هر صورت قانونگذار برای هر دو حالت یک حکم را در نظر گرفته و اهمیت آن را یکسان فرض نموده است.

ب) موضوع جرم
موضوع جرم این ماده انتشار مطالب « خلاف حقیقت » می­باشد به عبارتی بر خلاف عمل افترا که تحقق آن مستلزم جرم بودن عمل اسنادی است در جرم نشر اکاذیب، اکاذیب اظهار شده یا اعمال اسناد داده شده باید بر خلاف حقیقت باشد و جرم بودن آن الزامی نمی ­باشد.^[۷۸]۱ضمناً باید به این موضوع توجه کرد
که منظور از کاذیب و اعمال خلاف حقیقت نوع آنهاست و بر حسب عرف به یک عمل هم صدق می­ کند، بنابراین اگر کسی یک فقره امر کذب هم به دیگران نسبت دهد، مشمول این می­ شود.
افراد موضوع جرم این ماده اشخاص حقیقی یا حقوقی یا مقالات رسمی می­باشند، این سه دسته کسانی هستند که قانون آنها را مورد خطاب قرار داده که معنای واضحی دارند، ولی باید گفت مقامات رسمی جزء همان شخص حقوقی هستند که در دسته شخص حقوقی عمومی جای دارند ولی به علت حساسیت خاصی که نسبت به این مقامات وجود دارد چنین تصمیماتی اتخاذ شده است.
ج) وسیله ارتکاب جرم
سیله ارتکاب جرم این ماده سیستم­های رایانه­ای یا مخابراتی می­باشند. بنابراین اگر فردی با غیر از وسایل مندرج در این ماده اقدام به نشر اکاذیب نماید، چنانچه جزء وسایل مندرج در ماده ۶۹۸ قانون تعزیرات باشد طبق آن ماده مجازات می­ شود.
د) نتیجه جرم
جرم نشر اکاذیب در فضای سایبر همانند جرم موضوع ماده ۶۹۸ قانون تعزیرات جرم مطلق است. لذا صرف نشر اکاذیب در محیط مجازی صرفنظر از اینکه باعث تشویش اذهان عمومی یا مقامات رسمی شود و یا اینکه منتهی به ضرر غیر شود، مشمول این ماده می­ شود.
گفتار سوم) رکن معنی جرم موضوع این ماده از جرایم عمدی است و دارای سوءنیت عام و سوءنیت خاص می­باشد. یعنی مرتکب باید علم به کذب بودن مطالب داشته باشد و عمد در اظهار نشر اکاذیب به شخص حقیقی یا حقوقی یا مقامات رسمی داشته باشد. بنابراین چنانچه منتهی به نشر اکاذیب ثابت کند که قصد اضرار یا تشویش اذهان عمومی را نداشته و اعتقاد به حقیقت داشتن مورد انتسابی داشته است مشمول این ماده نمی­ شود.^[۷۹]۱
مبحث سوم) افشاء اسرار خصوصی
انتشار اسراسر یا تصویر خصوصی افراد در برخی مواقع می ­تواند آثار زیان باری بر بزه دیده داشته باشد. پدیده انتشار فیلم­های خصوصی یا خانوادگی و اسراسر دیگران چندان پدیده جدیدی نیست ولی
فناوری­های نوین سرعت و سهولت انتشار آن را افزایش داده و فراوانی این پدیده چنان افزوده شده است که قانونگذار ناچاراً به جرم انگاری خاص در این پدیده شوم و ضد اخلاقی شده است. در سال ۱۳۸۰ در پی انتشار فیلم جشن خصوصی دختران دانشجوی یکی از استان­ها دو نفر بادرت به خودکشی کردند. در حالی که نفس عمل انتشار دهنده در مقررات آن زمان جرم نبود و مسائل دیگری که از همین نوع در آن زمان اتفاق افتاد از علل عمده جرم انگاری نمودن موضوع به شمار می­روند.
در مورد این عنوان مجرمانه نکته قابل تعمق اینکه انتشار یا در دسترس قرار دادن فیلم­های خصوصی یا اسرار دیگران را زمانی می­توان مشمول این ماده دانست که بدون رضایت آنها صورت پذیرفته باشد، لذا انتشار فیلم و صوت خصوصی و خانوادگی هر چند که با الگوهای جامعه منطبق نباشد مادامی که با رضایت فرد یا افراد باشد به استناد این ماده قابل تعقیب نمی ­باشد هر چند که این امر مانع پیگیری مسئله به استناد مواد دیگر ( مواد ۱۴ و ۱۵) قانون نمی­گردد.
استفاده از عبارت «جز در موارد قانونی» در این ماده به صورت عام از آن جهت که محدوده قانونی مواردی که انتشار فیلم یا صورت خصوصی یا اسرار دیگران بدون رضایت آنها جایز است را مشخص نمی­نماید و این مسئله بر خلاف اصول مسلم حقوق کیفری بابت تخصیص­ها و تفاسیر متعدد در این زمینه را بازنگه می­دارد قابل تامل به نظر می­رسد.
عبارت «اسرار دیگری» یکی دیگر از ابهامات این ماده به نظر می­رسد چه اینکه مشخص نیست منظور از آن اسراری است که به طریق از قبیل صوت و تصویر، فیلم عکس و یا متن و … انتشار می­یابد. با صرفاً قانونگذار به دنبال عبارات فیل خصوصی یا خانوادگی عبارت مزبور را در جهت تکمیل مفاهیم خصوصی به کار برده است که در صورت صحت فرض دوم خلاء جرم انگاری در مورد انتشار متن خصوصی متعلق به دیگری مانند ماده قبل محسوس است.^[۸۰]۱
گفتار اول) رکن قانونی
رکن قانونی این جرم ماده ۱۷ قانون جرایم رایانه­ای است که مقرر می­دارد کس به وسیله سامانه­های رایانه­ای یا مخابراتی صوت یا تصویر یا فیلم خصوصی یا خانوادگی یا اسرار دیگری را بدون رضایت او جز در مواد قانونی منتشر کند یا در دسترس دیگران قرار دهد، به نحوی که منجر به ضرر یا عرفاً موجب هتک حیثیت او شود، به حبس از نود و یک روز تا دو سال یا جرای نقدی از پنج میلیون (۰۰۰/۰۰۰/۵) ریال تا چهل میلیون (۰۰۰/۰۰۰/۴۰) ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.»^[۸۱]۲
گفتار دوم) رکن مادی
اقدام به این جرم از طریق افعال مثبت، انتشار یا در دسترس قرار دادن تحقق پیدا می­ کند شرایط لازم تحقق آن از نظر قانونی این است که فیلم و صوت جزء اسراسر خصوصی شخصی یا اشخاص یا خانوادگی آنها باشد و نحوه انتشار و در دسترس قرار دادن آن باید در فضای مجازی و از طریق رایانه یا ابزارهای مخابراتی باشد و اینکه این اقدام باعث هتک حرمت و حیثیت افراد بشود لذا این ارکان را تحت عنوان: رفتار مجرمانه، موضوع جرم، وسیله جرم و نتیجه جرم و در این گفتار مورد بررسیق قرار می­گیرد.
الف) رفتار مجرمانه مرتکب
فعلی فیزیکی مثبت موضوع ماده ۱۷ قانون جرایم رایانه­ای، منتشر ساختن یا در دسترس دیگران قرار دادن فیلم یا تصویر یا صوت و یا اسرار خصوصی است.
«انتشار» ناظر به توزیع محتویات ذکر شده در ماین چندین نفر است که عرفاً از آن به انتشار تلقی می­ شود. «در دسترس دیگران قرار دادن» به معنای ارائه محتویات ذکر شده به هر نحو به دیگری است اعم از خرید و فروش به امانت سپردن، بخشیدن و …. که در اثر این تصاویر، عکس­ها، فیلم­ها و کلاً اسرار خصوصی و خانودگی به دیگران ممکن است مشکلات و اختلافات بسیری در روابط خصوصی پیش می ­آید. لذا فردی که با انجام فعل مثبت و از طریق سیستم­های رایانه­ای یا مخابراتی موارد فوق را انجام دهد مرتکب رفتار مادی جرم افشای اسرار خصوصی شده است.
ب) موضوع جرم
موضوع جرم در این ماده فیلم یا تصویر یا صوت یا اسرار خصوصی یا خانوادگی است منظور از فیلم، تصاویر متحرک واقعی افراد است که عمدتاً شامل نشست­_­ها، جشن­­ها و مسافرت­های خصوصی و از این قبیل می­گردد. تصویر شامل عکس، نقاشی یا هر طرحی می­گردد که جنبه محرمانه و خصوصی داشته باشد. عکس شخصی یا عکس دیگری و همچنین نقاشی یا هر طرح دیگر، وقتی شامل این ماده می­ شود که اولاً ارتباط مستقیم با حریم خصوصی افراد داشته باشد و کلاً محرمانه و خصوصی تلقی شود و ثانیاً موضوع حقوق و مقررات دیگر همچون کپی رایت نگردد.
صوت، شامل صدای واقعی اشخاص است و اسرار خصوصی یا خانوادگی، شامل هر چیزی می­ شود که دسترسی دیگری به آنها عمدتاً به عدم رضایت صاحب آن مواجه می_­­گردد و عرفاً جنبه سر داشته باشد. موضوع جرم در هر صورت باید واقعی باشد، یعنی نسبت به آن شبیه سازی یا دخل و تصرف و یا تغییر صورت نگرفته باشد و غیر این صورت حسب مورد جعل، تخریب یا تحریف انگاری یا هرزه نگاری هویت خواهد بود.
ج) وسیله ارتکاب جرم
وسیله ارتکاب عمل مجرمانه در این ماده سیستم رایانه­ای یا مخابراتی است و به عبارت دیگر جرم و مجازات موضوع این ماده، فقط در فضای سایبر و مخابرات قابل تحقق است.
د) نتیجه جرم جرم افشاء و انتشار یا در دسترس قرار دادن اسرار خصوصی، در زمره جرایم مقید است که باید منجر به نتیجه شود که حصول یکی از نتایج زیر برای تحقق جرم کفایت می­ کند:
۱- ایراد ضرر به غیر
ضرر وارده در اثر انتشار یا در دسترس قرار دادن محتویان خصوصی دیگری ممکن است مادی باشد و یا معنوی که در هر صورت این ضرر تحقیق می­یابد. نتیجه مجرمانه این جرم بیشتر ضرر معنوی است که بر اساس اصل ۱۷۱ قانون اساسی قابل مطالبه است.
۲ – هتک حیثیت عرفی
انتشار یا ارائه تصاویر، فیلم یا اسراسر خصوصی و خانوادگی از منظر عرفی ممکن است موجب هتک حیثیت شود. منظور از هتک حیثیت، افترا، قذف یا توهین نیست، بلکه منظور آبروزیزی یا حیثیت رفتگی است که عرف گواه بر آن است والا اگر انتشار یا ارائه محتویات موضوع ماده ۱۷ مشمول افترا، قذف یا توهین باشند،بر اساس قانون مجازات اسلامی قابل محاکمه هستند نه این ماده و این ماده صرفاً شامل مواردی می­ شود که انتشار با ارائه محتویات فوق­الذکرموجب آبروریزی یا کسرشان و حیثیت فرد می­ شود.
گفتار سوم) رکن معنوی
این جرم از جرایم عمدی است لذا دارای سوءنیت عام می­باشد یعنی مرتکب با علم به اینکه این اسرار یا فیلم یا تصاویر با صوت مربوط به دیگری است و آنانن رضایت به افشا و در دسترس قرار دادن آن ندارند اقدام به این کار کند. ضمناً با توجه به اینکه این جرم مقید است ارتکاب این اعمال باید منجر به ضرر غیر و یا هتک حیثیت وی شود، در غیر این­صورت قابل مجازات نیست.
در پایان لازم به ذکر است که منوط کردن تحقیق این جرم به هتک حیثیت یا وارد شدن ضرر به شخص صحیح نمی ­باشد. چون هدف از جم انگاری این رفتار حمایت از حریم خصوصی افراد است و صرف تجاوز به حریم خصوصی افراد اعم از اینکه موجب هتک حیثیت یا وارد شدن ضرر به صاحب حریم بشود یا نشود در موارد استثنائات قانونی باید جرم تلقی شود. به علاوه اثبات ضرر و هتک حیثیت بسیار مشکل است و موجب می­ شود که این جرم عملاً قابل اثبات نباشد.
ضمناً عدم رضایت صاحب فیلم یا تصویر یا صوت یا اسرار خصوصی و خانوادگی، شرط لازم تحقق جرم موضوع ماده ۱۷ است اما شرط کافی نیست. یعنی عدم رضایت درونی یا سکوت صاحب محتویات فوق کفایت نمی­کند بلکه باید عدم رضایت خود درانتشار یا در دسترس قرار دادن اسرار خصوصی و خانوادگی یا تصاویر، فیل یا صوتش را اعلام کند.
لذا سوءنیت عام مرتکب اعم است از عمد در انتشار یا در دسترس قرار دادن تصاویر خانوادگی یا اسراسر خصوصی دیگران به وسیله سامانه­های رایانه­ای و مخابراتی است با علم به محتوی آنها و اینکه عمل او مصداق انتشار و در دسترس دیگران قرار دادن است.^[۸۲]۱
فصل پنجم
جرایم ویژه در فضای مجازی
مبحث اول) دسترسی غیر مجاز
دسترسی غیر مجاز که از آن به عنوان دستیابی غیر مجاز هم یاد می­ شود. جزء جرایم رایانه­ای محض است. جرم دسترسی غیر مجاز در میان جرایم رایانه­ای صرف، جرمی زاینده یا مادر تلقی می­ شود و چه از نظر آماری و چه از نظر میزان خسارت در سطح بالایی قرار دارد. از دسترسی غیر مجاز گاه به عنوان نفوذ غیر مجاز و هک یاد می­ شود. اما به نظر می­رسد استعمال این دو واژه مترادف به جای دسترسی غیر مجاز صحیح نباشد. چون هکینگ تنها مربوط به سیستم­های ایمن و دارای محافظ است به این معنی که مرتکب با گذر از سیستم­های ایمن و محافظ رایانه به آن دست می­یابد و به این ترتیب تنها سیستم­های ایمن مورد هدف است. در حالی که در دسترسی غیر مجاز هم سیستم­های فاقد تدابیر حفاظتی آماج قرار می­گیرد. با توجه به اینکه دسترسی دارای معنایی اعم از دست یافتن ساده و بدون نقص تدابیر حفاظتی و دست یافتن به همراه نقص تدابیر امنیتی به سیستم می­باشد، هکینگ را می­توان یکی از مصادیق دسترسی غیر مجاز دانست.
تفاوت دیگر آن است که دسترسی غیر مجاز، صرف دست یافتن به سیستم­ها و داده ­های رایانه­ای است در حالی که هکینگ، افزون بر دسترسی غیر مجاز، اقدام­های دیگری نیز انجام می­ شود. این اقدام­ها عموماً ناظر به تجزیه و تحلیل یا مداخله در عملکرد پردازش سیستم یا نسخه برداری از داده ­ها یا ایجاد وقفه یا اخلال در سیستم و مانند آن است.^[۸۳]۱
تفاوت دیگری که می­توان برای هکینگ و دسترسی غیر مجاز بر شمرد، آن است که اصطلاح هک عموماً مربوط به فضای مجازی می­ شود حال آنکه وقوع دسترسی غیر مجاز هم در فضای مجازی و هم خارج از فضای مجازی متصور است. با توجه به مطالب فوق مشخص می­ شود که هک یا نفوذ غیر مجاز دارای مفهوم خاص از جرم دسترسی غیر مجاز بوده و بلکه می­توان آن را مصداقی از جرم دسترسی غیر مجاز برشمرد.
گفتار اول) دسترسی غیر مجاز به داده ­ها و پیشینه تاریخی آن
الف) تعریف
اولین بار که تعریف از دستیابی غیر مجاز در ادبیات جزایی رایانه­ای دیده شد متعلق به سازمان توسعه و همکاری اقتصادی (OECD) در سال ۱۹۸۶ بوده که در آن چنین آمده است «دستیابی یا شنود در یک سیستم رایانه­ای یا ارتباطی به طور آگاهانه و بدون کسب مجوز از فرد مسئول سیستم مزبور، اعم از آنکه با تخطی از تدابیر صورت گیرد یا به اهداف غیر شرافتمندانه و یا مضربه آن صورت گرفته باشد.»
در کنوانسیون جرایم سایبری، جرم دستیابی غیر مجاز بدین صورت تعریف شده است: «هر نوع دسترسی عمدی و بدون حق به همه یا بخشی از سیستم رایانه­ای» و همچنین در سال ۱۹۸۹ شورای اروپا در توصیه نامه ۹ (۸۹) R خود نیز جرم دسترسی غیر مجاز را بدین صورت تعریف کرده است: دستیابی غیر مجاز عبارت است از دستیابی بدون حق به سیستم یا شبکه رایانه­ای از رهگذر تجاوز و تدابیر و ابزارهای امنیتی
چون در برخی از کشورها شرط جرم بودن دسترسی، عمد بودن و برخی دیگر متقلبانه بودن را شرط آن قرار داده بعضی کشورها در تعریف دسترسی غیر مجاز قائل به رویکرد موسع شدند و هر نوع نفوذ عمدی و ورود بدون اجازه و بدون حق به تمام یا قسمتی از رایانه ­ها را دسترسی غیر مجاز دانسته ­اند و در حقوق جزایی ایران قانونگذار در ماده ۱ قانون جرایم رایانه­ای از آن به عنوان دسترسی یاد نموده و شرط امنیتی و حفاظت شده را برای عنوان شرط اعمال مجازات یا جرم دانسته که در ذیل به بررسی آن می­پردازیم.

بهرامی و اوانس در مطالعهای بر روی شرکت های با تکنولوژی بالا مشاهده کردند که فرایندهای تدوین استراتژی و اجرای آن، به شدت به یکدیگر تنیدهاند و در یک فرایند تکرار شونده با یکدیگر ترکیب می‌شوند (Bahrami and Evans, 1989). این ارتباط نزدیک بین فرایندهای برنامه ریزی و پیاده سازی تضاد آشکاری با ادبیات سنتی برنامه ریزی استراتژیک دارد.
میدیک و هایس، گسترهی وسیعتری از خطوط راهنما برای مدیریت تکنولوژی سطح بالا ارائه کردند که با دانش مرسوم متفاوت بود(Maidique and Hayes, 1984). فرث و نارایانا استراتژی های محصولات جدید شرکت های بزرگ فورچون را نمایه کردند(Firth and Narayana, 1996). در نهایت، کوپر و کلاین اشمیت یک تحلیل گذشته نگر بر روی حدود ۲۰۰ پروژه محصولات جدید با تکنولوژی متوسط به بالا انجام دادند (Cooper and Kleinschmidt, 1990). این محققان هشت عامل کلیدی برای موفقیت پروژه های تکنولوژی محور شناسایی کردند. شگفت آن است که طبق این یافته‏ها، حمایت مدیریت ارشد و موقعیت رقابتی تأثیر اندکی بر موفقیت دارند و همان گونه که مشخص است فعالیت های بازاریابی نقش عمدهای را بر عهده دارند.

• • یک محصول برتر که مزایای منحصربفردی را به مصرف کننده ارائه دهد.

• • وجود تعریفی واضح و روشن از پروژه و محصول، پیش از فاز توسعه

• • هم افزایی تکنولوژیکی

• • کیفیت اجرای فعالیت های پیش از توسعه

• • هم افزایی بازاریابی

• • کیفیت اجرای فعالیت های بازاریابی

• • جذابیت بازار.

دو نویسندهای که در این زمینه بسیار کارکرده اند: ویلیام دیویدو ( Davidow, 1988) و رجیس مک‏کنا (McKenna, 1985) می باشند. نقش اصلی دیویدو این بوده است که وی به صورت نتیجه بخشی نیاز به بکارگیری اصول بازاریابی -فراتر از یک مفهوم- را در مدیریت محصولات با تکنولوژی سطح بالا نشان داده است.
در ایران نیز بندریان در مطالعهای به بررسی مراحل، عوامل تسهیل کننده و کلیدی موفقیت در امر تجاری سازی و بازاریابی فناوریهای جدید پرداخته است. نتایج تحقیق او نشان می دهد که فاکتورهای کلیدی موفقیت مطرح شده برای بازاریابی فناوری منحصر به فرد نیستند و ممکن است که در مورد برخی فناوری‌های دیگر عوامل دیگری مطرح باشند. اما پذیرش این معیارها که با تجاری سازی موفق فناوری وابستگی دارند، تاثیر مثبتی بر احتمال تجاری شدن خواهد داشت(بندریان، ۱۳۸۸).
گلابی و دیگران در پژوهشی به مفهوم پردازی فرایند مدیریت بازاریابی در کسب و کارهای دانش بنیان مستقر در پارک علم و فناوری شهر اراک پرداختند. در این مطالعه جهت تحلیل داده ها از روش تحلیل محتوای کیفی بهره گرفته شد. یافته های پژوهش حاکی از آن است که فرایند مدیریت بازاریابی در کسب و کارهای مورد بررسی طی هفت مرحله متوالی صورت می گیرد(گلابی، مهرابی و رضوانی، ۱۳۹۱).
۲-۹- مختصری پیرامون نانوفناوری
فناوری نانو یا نانوتکنولوژی رشته‌ای از دانش کاربردی است که جستارهای گسترده‌ای را پوشش داده و موضوع اصلی آن مهار ماده یا دستگاه‌های در ابعاد کمتر از یک میکرومتر است. اولین جرقه فناوری نانو در سال ۱۹۵۹ توسط ریچارد فاینمن زده شد. اما واژه فناوری‌نانو اولین بار توسط نوریوتاینگوچی استاد دانشگاه علوم توکیو در سال ۱۹۷۴ مطرح گردید. در واقع نانو تکنولوژی فهم و به کارگیری خواص جدیدی از مواد و سیستم هایی در این ابعاد است که اثرات فیزیکی جدیدی از خود نشان می‌دهند. این فناوری دانشی به شدت میان‌رشته‌ای است که می‌تواند به عنوان ادامه دانش کنونی در ابعاد نانو یا طرح‌ریزی دانش کنونی بر پایه‌هایی جدیدتر و امروزی‌تر باشد.
برنامه ملی پیشگامی نانو فناوری آمریکا، فناوری نانو را به صورت زیر تعریف می‌کند:
“توسعه تحقیقات و فناوری در سطوح اتمی، مولکولی و ماکرومولکولی با طول تقریبی از ۱ تا ۱۰۰ نانومتر به منظور فراهم آوردن شناخت اصولی از پدیده‌ها و مواد در مقیاس نانو و با هدف ایجاد و استفاده از نانوساختارها، قطعات و سیستم‌هایی که به خاطر اندازه کوچک و یا متوسط خود دارای خواص و عملکردهای جدیدی هستند.”
در سیر تکاملی نانوتکنولوژی کشور، می توان سال ۱۳۸۲ را به عنوان نقطه عطف آغاز فعالیت های زیرساختی در پژوهش نانو فناوری به حساب آورد. در این سال علاوه بر تأسیس انجمن نانو فناوری کشور، ستاد ویژه توسعه نانو فناوری برای مدت ۴ سال تشکیل گردید که وظایف آن شامل تصویب اهداف، راهبردها، سیاست های کلان و برنامه های ملی توسعه نانوتکنولوژی در کشور، تقسیم وظایف کلی دستگاه‌ها و تعیین مأموریت های بخشی و هماهنگی آن ها در قالب برنامه بلندمدت ملی، نظارت عالی بر تحقق اهداف و برنامه ها می باشد.
دیدگاه ستاد برای توسعه فناوری نانو، تدوین چارچوب فعالیت بلندمدت کشور در فناوری نانو است و در این راستا برنامه راهبردى ده ساله فناورى نانو در ستاد تهیه و به تصویب رسید. این سند، بر اساس بند ب ماده ۴۳ قانون برنامه چهارم توسعه، به هیات دولت ارائه گردید و در مردادماه ۱۳۸۴ با عنوان سند راهبرد آینده به تصویب این هیات رسید.
در این سند قرار گرفتن میان ۱۵ کشور برتر جهان در حوزه فناورى نانو و تلاش براى ارتقای مداوم این جایگاه به منظور تولید ثروت و بهبود کیفیت زندگی مردم هدف گیرى شده است. با توجه به تغییرات و تجربیات کسب شده در طول اجراى سند، تصمیم گرفته شد که در فاصله هاى زمانى مشخصى اسناد تکمیلى تهیه و به تصویب رسد. این موضوع از آن جهت حائز اهمیت است که در دوره هاى مختلف براساس موفقیت ها و ناکامى ها و تجربه هاى گذشته، برنامه ها باید بهبود یابند. در جدول ۲-۶ زیر دوره هاى اجراى سند راهبرد آینده ارائه گردیده است.
جدول ۲-۶: دوره های اجرای سند راهبرد آینده (www.nano.ir)

نمودار ۳-۲ تغییرات دمای حداقل و حداکثر طی فصل رشد لوبیا در محل انجام آزمایش ۲۵
نمودار ۳-۳ تغییرات ساعات آفتابی طی فصل رشد لوبیا در محل انجام آزمایش ۲۶
نمودار ۴-۱ اثر مالچ بر تعداد غلاف سبز تشکیل شده در هر بوته لوبیا ۳۳
نمودار ۴-۲ اثر تاریخ کاشت بر تعداد دانه سبز تشکیل شده در هر بوته لوبیا ۳۷
نمودار ۴-۳ اثر تاریخ کاشت بر تعداد دانه خشک تشکیل شده در هر بوته لوبیا ۳۷
نمودار ۴-۴ اثر تاریخ کاشت بر تعداد گل تشکیل شده در هر بوته لوبیا ۳۷
نمودار ۴-۵ اثر تاریخ کاشت بر تعداد گره ریشه تشکیل شده در هربوته لوبیا ۴۰
نمودار ۴-۶ اثر مالچ بر تعداد گره ریشه تشکیل شده در هر بوته لوبیا………………………………….۴۰
نمودار ۴-۷ اثر متقابل تاریخ کاشت × مالچ بر تعداد گره ریشه تشکیل شده در هر بوته لوبیا ۴۰
نمودار ۴-۸ اثر مالچ بر درصد پوشش علف هرز در لوبیا ۴۲
نمودار ۴-۹ اثر متقابل تاریخ کاشت × مالچ بر درصد پوشش علف هرز در لوبیا ۴۲
نمودار ۴-۱۰ اثر تاریخ کاشت بر مقدار رطوبت نسبی خاک ۴۴
نمودار ۴-۱۱ اثر مالچ بر مقدار رطوبت نسبی خاک ۴۴
نمودار ۴-۱۲ اثر تاریخ کاشت بر عملکرد غلاف خشک گیاه لوبیا ۴۶
نمودار ۴-۱۳ اثر مالچ بر عملکرد غلاف خشک گیاه لوبیا ۴۶
نمودار ۴-۱۴ اثر تاریخ کاشت بر عملکرد دانه خشک گیاه لوبیا ۵۰
نمودار ۴-۱۵ اثر مالچ بر عملکرد دانه خشک گیاه لوبیا ۵۰
نمودار ۴-۱۶ اثر متقابل تاریخ کاشت × مالچ بر عملکرد دانه گیاه لوبیا ۵۰
نمودار ۴-۱۷ اثر تاریخ کاشت بر عملکرد بیولوژیک گیاه لوبیا ۵۲
نمودار ۴-۱۸ اثر متقابل تاریخ کاشت × مالچ بر عملکرد بیولوژیک گیاه لوبیا ۵۲
نمودار ۴-۱۹ اثر تاریخ کاشت بر شاخص برداشت گیاه لوبیا ۵۴
نمودار ۴-۲۰ اثر مالچ بر شاخص برداشت خشک گیاه لوبیا ۵۴
نمودار ۴-۲۱ اثر تاریخ کاشت بر درجه باردهی گیاه لوبیا ۵۶
نمودار ۴-۲۲ اثر متقابل تاریخ کاشت × مالچ بر درجه باردهی گیاه لوبیا ۵۶
اثر تاریخ کاشت و مالچ کاه و کلش بر رشد و عملکرد لوبیا محلی گیلان
چکیده
به منظور تعیین تاریخ کاشت مناسب و بررسی اثر کاربرد مالچ بر رشد و عملکرد لوبیا آزمایشی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی ۱۳۹۳ در مزرعه تحقیقاتی واقع در روستای حسن آباد کوچصفهان اجرا گردید. فاکتورهای آزمایش شامل تاریخ کاشت در سه سطح(۳، ۱۰ و ۱۷ اردیبهشت) و دو سطح استفاده از مالچ کاه و کلش و عدم استفاده از مالچ کاه و کلش بود. خصوصیات مورد بررسی عبارت بودند از: تعداد غلاف سبز، تعداد دانه سبز، تعداد دانه خشک، تعداد غلاف خشک، تعداد گل، تعداد گره های ریشه، درصد پوشش علف های هرز، رطوبت نسبی خاک، عملکرد غلاف خشک، عملکرد دانه خشک، عملکرد بیولوژیک، شاخص برداشت، درجه باردهی، وزن صد دانه، محتوای نسبی آب برگ. نتایج تجزیه واریانس نشان داد، اثر تاریخ کاشت برای تمام صفات به جز تعداد غلاف سبز و درصد علف هرز معنی دار بود. اثر مالچ نیز برای همه صفات به غیر از تعداد دانه سبز، تعداد گل، عملکرد بیولوژیک و درجه باردهی معنی دار بود. اثر متقابل تاریخ کاشت × مالچ برای صفات تعداد دانه خشک، تعداد گره ریشه، تعداد برگ، درصد علف هرز، عملکرد دانه خشک، عملکرد بیولوژیک و درجه باردهی معنی دار بود. مقایسه میانگین صفات مورد بررسی نشان داد تاریخ کاشت اول اثر بیشتری نسبت به سایر تاریخ های کاشت داشت. استفاده از مالچ کاه و کلش به طور مؤثری صفات مورد ارزیابی را افزایش داد. براساس نتایج به دست آمده تاریخ کاشت اول و استفاده از مالچ اثر بیشتری بر رشد و عملکرد لوبیا در این منطقه داشت.

کلمات کلیدی: تاریخ کاشت، عملکرد، لوبیا، مالچ
فصل اول
مقدمه
دو سوم ساکنین زمین با فقر غذایی و سوء تغذیه روبرو هستند. مهمترین نقص غذایی مربوط به کمبود پروتئین می باشد. در کشورهای عقب مانده و در حال توسعه به دلیل کمبود منابع پروتئین حیوانی و فقر اقتصادی، نیاز پروتئینی انسانها از منابع گیاهی به ویژه حبوبات تأمین می شود(نخزری مقدم و رمرودی، ۱۳۸۱). لوبیا یکی از قدیمی ترین منابع غذایی بشر است که به دلیل آسانی هضم، ارزش غذایی خوب و محتوای پروتئین بالا در بین حبوبات دارای اهمیت خاص است(لک و همکاران، ۱۳۸۸). افزایش تولید در کشاورزی عمدتاً یا از طریق افزایش سطح زیرکشت و یا افزایش عملکرد در واحد سطح انجام می گیرد. زمان کاشت یکی از مهمترین عوامل زراعی مؤثر بر روی عملکرد و دیگر خصوصیات هر گیاه زراعی است و مناسب ترین زمان کاشت برای هر گیاه زمانی است که خاک رطوبت مناسب و مطلوب و دمای لازم برای رشد بذر را دارا باشد(ثابتی و همکاران، ۱۳۹۲). دستیابی به عملکرد دانه زیاد در لوبیا از اهداف اصلی کشت این گیاه است که می تواند با تغییر عوامل ژنتیکی، محیطی و مدیریتی و برهمکنش آنها به دست آید. از میان عوامل مدیریتی، تاریخ کاشت عامل مهمی است که از راه تأثیر بر طول دوره رشد رویشی و زایشی و نسبت آنها، بر عملکرد کمی و کیفی لوبیا اثرمی گذارد کاشت به موقع لوبیا سبب می شود که زمان گلدهی با دمای مناسب برخورد کرده و در نتیجه غلاف و دانه ی بیشتری تشکیل شود. تاریخ کشت مناسب همچنین، سبب بهینه شدن طول دوره رشد و گسترش اندامهای رویشی شده و پتانسیل انتقال مواد فتوسنتزی به قسمتهای ذخیره ای از جمله دانه را افزایش می دهد. اما، تأخیر در کاشت در کنار کوتاه تر کردن طول دوره رشد رویشی سبب گل انگیزی زودتر از موعد گیاه می شود که به نوبه ی خود کاهش تجمع ماده خشک، کاهش تعداد غلاف و شاخه در بوته و در نهایت، کاهش عملکرد را در پی خواهد داشت(شفارودی و همکاران، ۱۳۹۱). خشکی عمده ترین تنش محیطی و مهمترین عامل محدود کننده تولید محصولات در سرتاسر جهان است. برای این منظور مالچ به عنوان محافظی برای گیاهان به کار می رود و آن ها را در برابر تغییر دمای شدید خاک و از دست رفتن آب زمین محافظت می کند. مالچ یکی از تکنیک های مدیریتی خوب است که می تواند محیط خاک را حفظ و باعث کاهش هجوم علف هرز گردد(خنک و همکاران، ۱۳۹۱). در این روش خاک بوسیله مواد زیستی(کاه و کلش، بقایای گیاهی، برگ درختان و غیره) یا مواد غیر زیستی نظیر پلاستیک پوشانده می شود که از طریق جلوگیری از خروج رطوبت خاک، کنترل علف های هرز و کاهش هدر رفت آب، جلوگیری از سله بستن خاک، جلوگیری از تابش نور خورشید و افزایش راندمان مصرف خاک باعث کاهش مصرف آب می شود(رجب لاریجانی و زرگر، ۱۳۹۱). همچنین به نزول دمای خاک، کاهش فرسایش اصلاح اراضی زیرکشت، ایجاد فشار بر جوانه زنی و عدم استقرار علف های هرز، تولید گیاهان زراعی با ارزش و با کیفیت و مدیریت حشرات کمک می نماید(کوچکی، ۱۳۸۳). در نتیجه استفاده از مالچ کاه و کلش باعث افزایش معنی داری بر روی عملکرد لوبیا و همچنین افزایش رطوبت و کاهش مصرف آب می شود و این گیاه به دلیل بومی بودن آن و همچنین سازگار بودن آن با خاک این منطقه(کوچصفهان) انتخاب شده است. به همین جهت، مطالعه حاضر به منظور بررسی اثر تاریخ کاشت و مالچ کاه و کلش بر رشد و عملکرد لوبیا محلی گیلان در کوچصفهان اجرا شد.
فصل دوم
بررسی منابع
۲-۱- مبدأ و تاریخچه لوبیا
منشا گونه های حبوبات بیش از یک نقطه در جهان است و در دنیای قدیم مناطقی مانند مدیترانه، آسیای مرکزی، آسیای صغیر، آفریقا، هندوستان و مناطق هند و چین را شامل می گردد. در دنیای جدید آمریکای مرکزی و جنوبی نیز مناطق مهمی هستند. اندونزی، استرالیا و آمریکای شمالی مناطق ثانویه منشا حبوبات به شمار می روند. مبدأ لوبیا معمولی احتمالا بخشهای حاره آمریکای جنوبی در مکزیک و گواتمالا است. لوبیا ۴ تا ۷ هزار سال قبل از میلاد در مکزیک و بین ۱ تا ۳ هزار سال قبل از میلاد توسط بومیان آمریکا کشت و کار می شده، که با کشف قاره آمریکا زراعت آن در دنیا گسترش پیدا کرده است(مجنون حسینی، ۱۳۸۷). اصل پیدایش لوبیا در آمریکا است که دانشمندان در اواخر قرن ۱۹ بر اساس مشاهدات بدست آمده از بقایای باستان شناسی ابتدا از پرو و پس از آن از جنوب غربی ایالات متحده به این نتیجه رسیدند(باقری، محمودی، قزلی، ۱۳۸۰؛ مارتینز^[۱]، ۲۰۰۳). در دنیا تا کنون چهل هزار ژرم پلاسم لوبیا جمع آوری شده که اکثر آنها به دو منطقه خشک و مرکز پیدایش آمریکای جنوبی و مرکزی تعلق دارند. در بین انواع گونه ها، لوبیا معمولی خشک و لوبیا سبز بیشترین توجه را به خود معطوف داشته اند. لوبیا سبز در قرن ۱۶ میلادی توسط اسپانیایی ها و پرتقالی ها به اروپا آورده شد و از آنجا به آفریقا و آسیا منتقل گردید(مجنون حسینی، ۱۳۸۷).
۲-۲- اهمیت اقتصادی لوبیا
مصرف جهانی حبوبات طی دوره ۱۹۹۰ تا ۲۰۰۷ با میانگین رشد سالانه ۴۱/۱ درصد، از ۳۲میلیون تن در سال ۱۹۹۰ به ۳۹ میلیون تن در سال ۲۰۰۷ رسیده است. کشورهای شبه قاره هند و در رأس آنها هند از جمله بزرگترین مصرف کنندگان حبوبات در جهان می باشند. هند با ۲۷ درصد مصرف جهانی، بزرگترین مصرف کننده حبوبات در جهان است. ۶۵ الی ۷۰ درصد کل تولید حبوبات در جهان به مصرف انسان می رسد و حدود ۲۵ درصد مورد مصرف دامی است که عمدتاً مربوط به کشورهای توسعه یافته در آمریکا، اروپا و استرالیا است(خوفی و انویه تکیه، ۱۳۸۸). توسعه کشت لوبیا در کشور بعنوان یک زراعت تابستانه تابع محدودیت مختلف اقلیمی واکولوژیکی است به طوری که تولید این محصول با حداقل مصرف نهاده هایی چون آب و کودهای فسفره می تواند ارزش اقتصادی این محصول را در مقایسه با سایر محصولات تابستانه حفظ نماید(مدنی و همکاران، ۱۳۸۴). برخی حبوبات در تجارت بین المللی افزون بر تولید روغن برای مصارف مختلف تغدیه انسان و دام استفاده می شوند. اهمیت آنها بعد از غلات است و در ایران پس از گندم و برنج قرار دارند. اراضی تحت کشت حبوبات برای تولید دانه خوراکی حدود ۱۰ درصد مساحت سطح زیر کشت غلات است و در بین حبوبات لوبیا از لحاظ سطح زیر کشت مقام دوم را دارا می باشد(مجنون حسینی، ۱۳۸۷). اگر چه پروتئین غذاهای حیوانی از لحاظ تعداد و میزان برخی اسیدهای آمینه ضروری برتر از پروتئین های گیاهی هستند ولی برخی حبوبات مانند لوبیا درصد پروتئین بیشتری نسبت به غذاهای حیوانی دارا می باشند(کوچکی، ۱۳۸۳). حبوبات به جای مصرف نیتروژن خاک، از نیتروژن جوی بهره برداری نموده و مصرف نهاده کودی را در سیستمهای کشت فشرده، اقتصادی تر می سازند(نخزری مقدم و رمرودی، ۱۳۸۱). در بازار داخلی تولید حبوبات در ایران طی دوره ۱۳۶۰ تا ۱۳۸۴ از ۲۹۰هزار تن به ۶۳۹ هزار تن افزایش پیدا کرده است. از کل تولید حبوبات در کشور، محصول نخود با سهم تولید ۵۲/۴۱ درصد در رتبه اول قرار دارد و محصول لوبیا با ۸۴/۳۳ درصد، عدس ۷/۱۷ درصد و سایر حبوبات ۹/۶ درصد در رتبه های بعدی قرار گرفته اند. بررسی روند تولید حبوبات در کشور نشان دهنده نوسانات تولید از سال ۱۳۷۰ به بعد به خصوص سال های ۱۳۷۲ تا ۸۱ است. بیشترین مقدار تولید مربوط به سال ۱۳۷۵ با ۷۰۴ هزار تن می باشد. هر چند در سال ها به علت افزایش صادرات و تقاضای داخلی میزان واردات رو به افزایش گذاشته ولی تأثیر قابل توجهی در تأمین تقاضای داخلی ندارد. در بازار صادراتی لوبیا با توجه به سهم نسبتاً بالای چهار کشور صادر کننده استرالیا، ترکیه، ایران و مکزیک در طول بیش از دو دهه، بازار دارای ساختار انحصار چند جانبه بسته بوده است. نسبت های تمرکز چهار کشور بزرگ از ۳/۶۵ درصد در سال ۱۹۸۰ به ۵/۷۳ درصد در سال ۲۰۰۴ تغییر پیدا کرده که این روند حاکی از گرایش بازار به سمت یک بازار انحصاری پایدار است. تولید جهانی لوبیا ۴۴/۳۱ درصد در سال ۲۰۰۷ گزارش شده است(خوفی و انویه تکیه، ۱۳۸۸). بر اساس گزارش آمار فائو تولید لوبیا در ایران ۲۲۴هزار تن در سال ۲۰۱۳ می باشد. در گزارشی عملکرد بذر لوبیا حدوداً ۱۲۰۰کیلوگرم در هکتار و عملکرد غلاف آن حدوداً ۲۵۰۰ کیلوگرم در هکتار بیان شده است بر این اساس قیمت یک هکتار بذر خشک لوبیا ۲۴۰ میلیون ریال و قیمت یک هکتار غلاف آن ۱۵۰ میلیون ریال در سال ۱۳۹۳می باشد.
۲-۳- سطح زیر کشت لوبیا در ایران و دنیا
بر اساس مطالعات و تحقیقات به عمل آمده توسط فائو، سطح زیر کشت و تولید حبوبات در جهان در دوره های زمانی ۲۵ ساله تا سال ۲۱۰۰ پیش بینی گردیده است. بر این اساس سطح زیر کشت حبوبات در فاصله سال های ۱۹۹۰ تا ۲۰۱۰ افزایش، در دوره ۲۰۱۰ تا ۲۰۵۰ ثابت و سپس دارای کاهش خواهد بود. پیش بینی روند جهانی حبوبات نیز حاکی از روند افزایشی تولید کشورهای در حال توسعه تا سال ۲۰۵۰ و سپس روند کاهشی طولی محصول طی ۵۰ سال بعدی ۲۰۵۰ تا ۲۱۰۰ می باشد(خوفی و انویه تکیه، ۱۳۸۸). لوبیا عضوی از خانواده حبوبات است و سطح زیر کشت این محصول در جهان حدود ۲۷ میلیون هکتار و متوسط عملکرد آن ۶۵۸ کیلوگرم در هکتار است(فاضلی و همکاران، ۱۳۹۰). بزرگترین تولیدکننده لوبیا در دنیا کشورهای هندوستان، آمریکا، برزیل و مکزیک هستند(مجنون حسینی، ۱۳۸۷). به نظر متخصصین علم زراعت، پتانسیل عملکرد این محصول تا مرز پنج تن در هکتار هم قابل افزایش است. بر اساس آمارهای موجود، اراضی زیر سطح کشت لوبیا در جهان، ۴۰ درصد مربوط به کشورهای آسیایی و حدود ۲۶/۲۱ درصد در ایران، بعد از دو محصول نخود ۴۶/۶۱ درصد و عدس ۲۴/۲۱ درصد قرار دارد. هم اکنون سطح زیر کشت این محصول در ایران حدود۱۱میلیون هکتار با تولیدی حدود ۲۲ میلیون تن می باشد(فاضلی و همکاران، ۱۳۹۰).
۲-۴- خصوصیات گیاه شناسی لوبیا
لوبیا با نام انگلیسی کامان بین^[۲] و نام علمی فاسئولوس ولگاریس^[۳] از راسته رزالس^[۴]، خانواده لگومینوز^[۵] زیر خانواده پاپیلیونیده^[۶] شاخه فاسئولیه^[۷] و جنس فاسئولوس^[۸] می باشد(مجنون حسینی، ۱۳۸۷). لوبیا گیاهی علفی و یکساله است. ریشه آن اغلب به صورت راست بوده و بسته به شرایط فیزیکی و رطوبت خاک می تواند تا اعماق زمین نفوذ کند. تعدادی ریشه ثانویه نیز از ریشه اصلی منشعب می شوند. در روی ریشه گرهک هایی تشکیل می گردد که در داخل آنها باکتری های ریزوبیوم(ریزوبیوم فازئولی)^[۹] قرار گرفته که با همیاری گیاه میزبان به تثبیت نیتروژن هوای اطراف ریشه در داخل گرهک ها می پردازند. در این همزیستی، گیاه میزبان(لوبیا) علاوه بر آنکه انرژی مورد نیاز باکتری ها را به صورت کربن تثبیت شده تأمین می نماید، انرژی لازم به منظور توسعه گرهک ها را نیز فراهم نموده و با مکانیزم های منحصر به فرد خود فرایند تثبیت را در برابر محیط اکسیداتیو حفاظت می نماید. باکتری های ریزوبیوم نیز با واکنش تسریعی آنزیم های نیتروژناز تولیدی خود را در تبدیل نیتروژن جوی به آمونیم به کار می برند. گرهک ها در قسمت مرکزی ریشه اصلی تشکیل می شوند، تعداد گرهک ها در هر گیاه لوبیا به کمتر از ۱۰۰ عدد در گیاهان بالغ و سالم می رسد. گرهک های فعال صورتی یا قرمز رنگ بوده و در اواسط فصل نمو و رشد گیاهان بر روی ریشه ها غالب می شوند. رشد ریشه با نزدیک شدن بلوغ در گیاه متوقف نگردیده و تا زمان رسیدگی محصول، ریشه ها به رشد طولی خود ادامه می دهند. ریشه اصلی و ریشه های فرعی در عمق نسبتاً یکسانی قرار می گیرند. به عبارت دیگر ریشه های فرعی کاملاٌ توسعه می یابند. لوبیا سیستم ریشه ای کم عمقی دارد و بنابراین به آبیاری مکرر واکنش نشان می دهد. سیستم ریشه ای راست باعث استوار نگه داشتن این گیاه علفی یکساله در خاک می شود.
ساقه در لوبیای معمولی ساقه بند بند، باریک و زاویه دار می باشد و گونه های مختلف از نظر شکل بوته، طول و غلاف و تعداد دانه در غلاف و اندازه دانه ها با هم متفاوت می باشند. دو فرم اصلی رشد و نمو در گیاه لوبیا معمولی وجود دارد، فرم رشد محدود(ایستاده یا بوته ای) و فرم رشد نامحدود(رونده یاخزنده). در فرم رشد محدود، که شاخه گل دهنده(خوشه) در امتداد محور اصلی ساقه یا ساقه های فرعی قرار دارد، رشد رویشی بوته محدود بوده و در هنگام گل دهی متوقف می شود. در انواع رشد محدود لوبیا طول ساقه ۴۰ تا ۶۰ سانتیمتر(پاکوتاه) و دارای شاخه و برگ زیادی هستند. در این فرم رویشی با شکفتن گل ها، که از پایین به بالای ساقه آزاد شده رشد بوته متوقف شده، رسیدن همزمان و برداشت مکانیکی محصول امکان پذیر می شود. در فرم رشد نامحدود که شاخه گل دهنده در امتداد محور برگ ها ظاهر شده، رشد رویشی، گلدهی و غلاف دهی بطور همزمان یا متناوب تا هنگامی که دما و رطوبت مناسب رشد وجود داشته باشد ادامه می یابد. واریته های رشد نامحدود لوبیا ساقه طویلی داشته و گاهی ارتفاع بوته به ۵/۱ تا ۲ متر می رسد که به قیم یا حامل احتیاج دارد. ساقه اصلی در این لوبیا تا مراحل نهایی رشد گیاه قابل تشخیص بوده و شاخه ها در تمام طول ساقه تشکیل می شوند .
برگهای لوبیا سه برگچه ای با دمبرگ مشترک و بلند هستند که به صورت متناوب روی ساقه می رویند. برگ ها تخم مرغی شکل و کوچک بوده و غالبا در کنار هر برگچه یک عدد گوشوارک وجود دارد. دو برگ اولیه لوبیا ساده و سایر برگها مرکب و سه برگچه ای هستند. برگچه ها کرک دار، پهن و در انتها به یک رأس باریک ختم می شوند.
گل آذین لوبیا بصورت خوشه ای از جوانه های جانبی کنار برگ ها به وجود می آیند و در هر خوشه ۲ تا ۸ گل در امتداد دمگل مشترک تشکیل می شود. گلبرگ ها به رنگ های مختلف سفید، آبی، قرمز، ارغوانی، صورتی، بنفش، زرد دیده می شوند. بزرگترین گلبرگ آن درفش نام دارد و به هنگام شکوفایی به صورت ایستاده قرار می گیرد. دو گلبرگ جانبی کوچکتر را که کم و بیش موازی یکدیگر هستند، بال می نامند. در بخش پایینی هم دو گلبرگ با نزدیک شدن به یکدیگر ساختمانی را به وجود آورده اند که ناو نام گرفته است. همه گلبرگ ها(۵ عدد) در انتها به یکدیگر و یا به کاسبرگ چسبیده اند. کاسبرگ ها به طور معمول ۵ عدد، به رنگ سبز در قسمت تحتانی گل قرار دارند که در انتها به یک لوله باریک تبدیل می شوند. درون هر گل ۱۰ پرچم وجود داردکه تشکیل لوله ای در حول مادگی می دهند، یعنی ۹ عدد پرچم ها به یکدیگر متصل شده اند و یکی آزاد است. به این وضعیت ساختمانی پرچم ها دیادلفوس می گویند. در اکثر لوبیا ها این حالت اول بیشتر مشاهده می شود. مادگی یک برچه شامل یک تخمدان با دو ردیف تخمک است که پس از باروری مجموعاٌ غلاف و دانه ها را به وجود می آورند. گل لوبیا خودگشن است(مجنون حسینی، ۱۳۸۷). بر اثر تلقیح، گل و از نمو دیواره خارجی تخمدان میوه، لوبیا که به صورت نیام یا غلاف می باشد به وجود می آید. میوه غلافی یک برچه ای است. پس از بارور شدن تخمک ها بذرها در داخل غلاف رشد می کنند. غلاف دو دیواره داخلی و خارجی داشته و از حاشیه به هم متصل هستند. هنگام رسیدن میوه دو دیواره غلاف بطور یکسان خشک نمی شوند و همین امر سبب می شود که غلاف ها شکفته شوند و بذر یا بذر های داخل آنها بیرون ریخته شوند. غلاف های لوبیا معمولی به صورت کشیده و حاوی یک یا چند دانه به شکل قلوه ای هستند. در هر غلاف تعداد ۴ تا ۱۲ عدد لوبیا موجود است، دانه لوبیا در خاک ازنظر جوانه زنی برون خاکی یا اپی جیل^[۱۰] می باشد. یعنی در موقع خارج شدن جوانه از خاک، ابتدا محور زیر لپه کمی خمیده شده و سپس با حالت قائم از خاک بیرون آمده و لپه ها با این حرکت فنر مانند محور زیر لپه به بالای سطح خاک فرستاده می شوند(مجنون حسینی، ۱۳۸۷؛ بادیون^[۱۱]، ۲۰۰۱)
رشد و نمو لوبیا به ۲ مرحله رویشی و زایشی تقسیم می شود. مراحل رشد رویشی(V)^[12] بر اساس تعداد گره بر روی ساقه اصلی، شامل گره برگ اولیه است در حالی که مراحل رشد زایشی®^[13] علاوه بر گره ها بر اساس خصوصیات غلاف و دانه نیز می باشد(کوچکی، ۱۳۸۳). دوره رشد رویشی در لوبیا ها ۷۵ تا ۱۲۰ روز به طول می انجامد که از سبز شدن گیاهچه، تشکیل برگ های حقیقی، تشکیل ساقه و جوانه های جانبی رویشی تشکیل شده است. در طول دوره تمایز اندام های زایشی، برگ های حقیقی بیشتری تشکیل می شوند، ساقه های جانبی تولید شاخه های زاینده می کنند و بالاخره غنچه ها و گل ها تشکیل خواهند شد. این دوره بین ۲ تا ۴ هفته در زودرس ترین ارقام لوبیا به طول می انجامد، در حالی که ارقام دیررس ممکن است به ۲ تا ۵/۲ ماه برسد(مجنون حسینی، ۱۳۸۷). براین اساس مراحل رشد رویشی و زایشی در جداول(۲-۱) (۲-۲) به صورت زیر است(لبارون^[۱۴]، ۱۹۷۹).
جدول۲-۱- مراحل رشد رویشی لوبیا

۲-۲

یکی از روش­های تغییر در دوره­نگار عادی جایگزین کردن روش کمترین مربعات با سایر روش­های مرسوم در رگرسیون است. یکی از این روش­ها، استفاده از روش کمترین قدر مطلق انحرافات و جایگزینی روش کمترین مربعات خطا با این روش است. در روش کمترین قدر مطلق انحرافات ضریب رگرسیون به صورت زیر محاسبه می­ شود:

۲-۳

با بهره گرفتن از بدست آمده بر اساس رگرسیون کمترین قدر مطلق انحرافات، دوره­نگار جدیدی را که به دوره­نگار لاپلاسی معروف است، می­توان به صورت زیر معرفی کرد:

۲-۴

همانطور که دیده می­ شود، دوره­نگارهای عادی و لاپلاسی متناسب با نرم مربع ضرایب رگرسیون­های همساز هستند، با این تفاوت که اولی از رگرسیون کمترین مربعات و دومی از رگرسیون کمترین قدر مطلق انحرافات بدست آمده است. انتظار می­رود که دوره­نگار لاپلاسی همه برتری­های رگرسیون خطی کمترین قدر مطلق انحرافات مانند پایایی، که در مراجع Bloomfield و Steiger (1983) وKoenker (2005) بدان اشاره شده است، را دارا باشد.
۲-۳ رفتارمجانبی
در این بخش به بررسی برخی از نتایج نظری در مورد توزیع مجانبی دوره­نگار لاپلاسی برای طیف سری­های زمانی پیوسته و مرکب می­پردازیم.

۲-۳-۱ یک قضیه مهم
در ابتدای این بخش یک نتیجه کلی در مورد توزیع مجانبی ضرایب رگرسیون LAD را ارائه می­کنیم. این نمونه از نتایج تحت شرایط گوناگون و توسط محققان زیادی ثابت شده ­اند ( برای اطلاعات بیشتر در این زمینه به مراجع Arcones (2001)، Bantli و Hallin (1999)، Bloomfield وSteiger (1983)، Koenker (2005)، Lai و Lee (2005)، Pollard (1991)،Portnoy (1991)، Weiss (1990) و Wu (2007) رجوع کنید). در این فصل تمرکز خود را بر حالاتی قرار می­دهیم که در آن
الف) رگرسورها ، که با نماد نشان داده می­شوند، دنباله­های یکنواخت کران­دار از بردارهای معین در ، برای ، هستند و ممکن است به مقدار وابسته باشند (برای سادگی بیشتر روابط، این موضوع به صورت صریح در روابط نشان داده نمی­ شود).
ب) یک فرایند تصادفی وابسته است.
ج) توابع رگرسیون ممکن است به درستی برای مشخص نشود.
توجه داشته باشید که کران­دار بودن رگرسورها شرایط را تا حد بسیار زیادی ساده می­ کند.
قضیه ۲-۱
فرض کنید و

۲-۵

است که یک دنباله معین و یک فرایند تصادفی -وابسته^[۱۸] با تابع توزیع حاشیه­ای ، تابع چگالی و تابع توزیع دو متغیره باشد. همچنین، برای هر ، مقدار و را به ترتیب به صورت و تعریف کنید. فرض کنید اعداد مثبت ، و ماتریس­های معین مثبت و وجود دارد به طوری که شرایط زیر برقرار باشد:

• برای هر و به صورت یکنواخت در ، ،

• برای و هر و به صورت یکنواخت در ،

۱/۰

۱۳۵۵

۱۷۱۵۶۸

۳/۶۹

۷۰۵۴۵

۵/۲۸

۵۱۷۰

۲

۱۳۶۵

۳۲۹۳۶۷

۴/۶۲

۱۶۹۸۲۲

۲/۳۱

۱۳۲۷۲

۷/۵

۱۳۷۰

۴۱۷۹۰۷

۶/۶۰

۲۲۷۲۰۰

۳/۳۳

۳۷۳۷۶

۴/۵

ماخذ: آمارگیری سال۱۳۷۰ شهرستان قم
در سرشماری سال ۱۳۴۵ میزان متولدین در شهر قم ۱۰۶۵۳۱ نفر بوده که معادل ۳/۷۹ می‌باشد و همچنین میزان متولدین مناطق دیگر ۲۷۶۲۶ نفر معادل ۵/۲۰ درصد بوده است و میزان متولدین خارج از کشور ۱۳۵ نفر معادل ۱/۰ درصد می‌باشد. پس می‌توان نتیجه گرفت متولدین در شهر محل اقامت همواره سیر نزولی داشته است در مقابل میزان متولدین در مناطق دیگر کشور همواره سیر صعودی داشته است که نشان می‌دهد این شهر از سال ۱۳۴۵ به بعد همواره مکان مناسبی برای مهاجران می‌باشد. رشد جمعیت شهری کشور طی این سال‌ها، نزدیکی به پایتخت، مرکزیت مذهبی و سیاسی این شهر از عوامل مشوق مهاجرت بوده است. طی سال‌ ۱۳۵۵ میزان متولدین در شهر ۱۷۱۵۶۷ نفر بوده که معادل ۳/۶۹ درصد و همچنین میزان متولدین مناطق دیگر ۷۰۵۴۵ نفر معادل ۵/۲۸ درصد بوده است. طی سال ۱۳۵۵ افزایش زیاد متولدین خارج از کشور بیشتر به دلیل مهاجرت عراقی‌هایی است که با رو به وخامت گذاشتن روابط ایران و عراق از عراق رانده شده‌اند.^[۱۰۴]

در سال ۱۳۶۵ میزان متولدین در شهر ۳۳۹۳۶۷ نفر معادل ۴/۶۲ و متولدین مناطق دیگر ۱۶۹۸۲۲ معادل ۲/۳۱ درصد بوده است که دلیل افزایش متولدین در خارج از شهر بدلیل مهاجرت افراد از مناطق دیگر بخصوص از روستاها می‌باشد. در طی سال ۱۳۶۵ میزان متولدین در خارج از کشور ۱۳۲۷۲ نفر بوده که معادل ۷/۵ درصد می‌باشد. دلیل افزایش متولدین خارج از کشور در شهر قم بدلیل مهاجرت عراقی‌ها، افغانها و افرادی است که از اقصی نقاط جهان برای تحصیل علوم دینی به شهر قم مهاجرت کردند.^[۱۰۵]
در سال ۱۳۷۰ میزان متولدین در شهر قم ۴۱۱۹۰۷ نفر که معادل ۴/۶۰ درصد و میزان متولدین مناطق دیگر ۲۲۷۲۰۰ نفر معادل ۳/۳۳ درصد بوده و میزان متولدین خارج از کشور ۳۷۳۷۶ نفر معادل ۴/۵ درصد بوده است دلیل کاهش چنین نرخ رشد متولدین خارج از کشور در شهر قم نسبت به سال ۱۳۶۵ به خاطر اتمام جنگ ایران و عراق و قطع شدن روند مهاجرت عراقی‌ها و بازگشت بعضی از افغان‌ها به مملکت خود بوده است.^[۱۰۶] ”^[۱۰۷]
۳-۲-۱۰ –اوضاع اقتصادی شهر قم
“شهر قم در مسیر راه‌های اصلی تهران- اصفهان، تهران-بندرعباس و جاده‌های غرب قرار داشته و از نظر شبکه ارتباطی یکی از غنی‌ترین شهرهای کشور به شمار می‌رود. صنایع شهر به علت استقرار در مسیر شاهراه‌های سراسری و نزدیکی به بازار بزرگ مصرف از جمله تهران، اصفهان و اراک از ویژگی‌ خاصی برخوردار است، آهنگ پذیرش مهاجرین خصوصاً در سال‌های اخیر افزایش چشمگیری یافته است طی دو دهه اخیر از نسبت شاغلان کشاورزی در شهر قم کاهش یافته و از ۵ درصد در سال ۱۳۶۵ به ۴۷/۳ درصد در سال ۱۳۷۵ رسیده است. در بخش صنعت نیز از ۴۲ درصد در سال ۱۳۴۵ به ۲۵ درصد در سال ۱۳۵۵ و در سال ۱۳۶۵ به ۵/۲۳ درصد و در سال ۱۳۷۵ به ۷۸/۴۴ درصد رسیده است و فعالیت‌های ساختمانی در سال ۱۳۵۵، ۲۲ درصد کل شاغلان و در سال ۱۳۶۵ به ۶/۱۴ درصد و در سال ۱۳۷۵، ۶/۱۵ درصد بوده است. بخش خدمات در طی سالهای اخیر به تدریج گسترش یافته و از ۳۷ درصد در سال ۱۳۴۵ به ۴/۴۵ درصد در سال ۱۳۵۵ و ۷/۵۴ درصد در سال ۱۳۶۵ و ۷۴/۴۸ درصد از شاغلان را در سال ۱۳۷۵ به خود اختصاص داده است.
از کل حدود ۹۷۰۰۰ هکتار اراضی آبی منطقه سطحی معادل ۶۶۲۰۰ هکتار آن تحت کشت محصولات زارعی بومی که عمده آنها گندم و جو و یونجه و پنبه می‌باشد. سطح زیر کشت اراضی آبی و دیم استان از ۲۷۸۳۰ هکتار در سال ۱۳۵۷ به ۷۷۴۹۶ هکتار در سال ۱۳۷۵ افزایش یافته است، در سطح شهرستان قم تعداد ۴۶ واحد گاوداری شیری موجود می‌باشد که تعداد کل گاو‌های آنها بالغ بر ۴۲۷۰ راس می‌باشد. و همچنین تعداد ۹۶ واحد گاوداری پرواری دارای پروانه تاسیس موجود می‌باشد که تعداد کل گاوپرواری ۱۴۴۴۰ راس می‌باشد. میزان تولید گوشت قرمز در سطح استان ۲۲۰۰۰ تن و شیر ۸۱۰۰۰ تن و پشم، کرک و مو ۱۱۴۲ تن و گوشت مرغ ۲۱۰۰۰ تن می‌باشد. تعداد کارگاه‌های فعال کشاورزی و دامپروری در سطح شهر حدود ۳۶۴ کارگاه گزارش شده است.
تعداد کل کارگاههای صنعتی در سال ۱۳۷۳ در حدود ۱۰۵۷۴ کارگاه گزارش شده، در صورتی که تعداد کارگاه‌های صنعتی شهر قم در سال ۱۳۶۰ حدود ۴۸۸۴ کارگاه گزارش گردیده بود. پس در حدود ۵۶۹۰ کارگاه در طی این ۱۳ سال در شهر قم تاسیس گردیده است. تعداد کل کارگاه‌های بخش معدن در سطح شهرستان قم در حدود ۵ کارگاه گزارش شده است. همچنین تعداد معادن این شهرستان در حدود ۴۰ معدن می‌باشد که تعداد شاغلین آن در حدود ۹۹ نفر می‌باشد. تعداد کل کارگاه‌های بخش ساختمان در حدود ۵۷۱ کارگاه می‌‌باشد که کارگاه‌های خدماتی شهر قم در حدود ۲۲۵۶۲ است. بیشترین کارگاه‌ها مربوط به فعالیت‌های عمده فروشی و خرده فروشی و تعمیر وسایل نقلیه و کالاهای شخصی و خانگی که در حدود ۲/۷۶ درصد از کل کارگاه‌هی فعالیت‌های خدماتی را نیز شامل می‌شود.
در سال ۱۳۷۵ جمعیت فعال شهر قم ۱۸۳۲۳۸ نفر بوده و در همان سال جمعیت شاغل قم ۱۷۲۰۸۷ نفر گزارش شده است و جمعیت بیکار در همین سال ۱۱۱۵۱ نفر بوده است که ۲۵/۹۴ درصد شاغل و ۷۵/۵ درصد افراد فعال، بیکار بوده‌اند. در سال ۱۳۷۵ افراد شاغل و افراد بیکار در مجموع ۶۰/۳۱ درصد از جمعیت ۱۰ ساله و بیشتر را تشکیل می‌دادند.
در سال ۱۳۷۵ در شهر قم، ۵۹/۴ درصد از شاغلان را کارفرما و ۹۴/۲۹ درصد را کارگر مستقل و ۸۰/۳۶ درصد را مزد بگیر بخش خصوصی و ۲۳ درصد را کارکن فامیلی بدون مزد و ۸۲/۲۳ در صد را مزد بگیر بخش عمومی و ۲۸/۰ درصد را شاغلین مزدبگیر بخش تعاونی تشکیل می‌دهد. وضع گروه‌های شغلی در شهر قم به قرار زیر می‌باشند.
کارکنان مشاغل قانونگذار و مقامات عالی رتبه ۵۲/۱ درصد، متخصصان ۶۳/۹ درصد، تکنسین‌ها و دستیاران ۵۸/۲ درصد، کارمندان امور اداری و دفتری ۸۳/۳ درصد، کارکنان خدماتی و فروشندگان ۶۹/۱۲ درصد و کارکنان جنگلداری و کشاورزی و ماهیگیری ۴۷/۳ درصد، صنعتگران و مشاغل مربوطه ۴۷/۳۳ درصد متصدیان ماشین‌الات و دستگاه‌های مونتاژ وسایل نقلیه ۱۹/۱۰ درصد و کارگران ساده ۰۵/۱۵ درصد بوده‌اند.
۳-۲-۱۱- توسعه کالبدی شهر قم^[۱۰۸]
در پایان دوره قاجار و پس از آن در بیشتر شهرهای ایران برای همسویی با طرز زندگی جدید غربی و دگرگونی‌های اجتماعی و حکومتی، خیابان‌هایی احداث و محله‌هایی خراب شدند یا تغییر شکل یافتند، اولین تغییر قم در زمان امین‌السطان و ساختن جاده جدید تهران در سال ۱۳۰۱ قمری اتفاق افتاد. در سال ۱۳۰۷ شمسی نخستین کارهای ساختمانی جدید انجام شد که چهره قم را تغییر داد. ابتدا شروع به تسطیح قبرستان وسیعی که در پشت دیوار شمالی صحن نو مقابل مسجد امام ادامه داشت نمودند و پس از احداث خیابان‌های متعدد و وسیع در اطراف آن بقیه را به صورت باغی در آورند و دور آنرا نرده کشیدند، سپس دروازه‌ای را که روی پل وصل به بازار وجود داشت و بازار متصل به آن را خراب کردند و همانطور ادامه دادند تا انتهای میدان کهنه و یک خیابان وسیع و طولانی به نام خیابان آذر احداث نمودند. همچنین بازار مقابل درب بزرگ مسجد امام را خراب کردند و تا آخر شهر ادامه دادند و خیابانی بنام خیابان بهروز احداث کردند.
در سال ۱۳۱۶ ریل‌گذاری راه‌آهن در قم شروع شد و احتمالاً پس از پایان کار خیابان ایستگاه در سمت غربی شهر به وجود آمد شبکه اصلی رفت آمد اتومبیل رو در سال ۱۳۲۸ شمسی از روی نقشه آقای حسین کریمیان عبارت بوده است از خیابان ارم- خیابان آستانه و امتداد آن خیابان بهروز (باجک)- خیابان آذر و امتداد غربی آن خیابان تهران- جاده اراک- خیابان ایستگاه- خیابان مقابل بیمارستان فاطمی- خیابان موزه و امتداد خیابان امامزاده ابراهیم فعلی که آنزمان به صورت راه روستایی بوده، ولی بعلت اهمیت آن بعدها به صورت راه اصلی در آمده است.
الگوی توسعه شکل شطرنجی دارد و کوچه‌ها درست به موازات رودخانه یعنی منطق بر شیب طبیعی زمین و تقسیم کشتزارها است. محل برخورد این خیابا‌نها و کویها با خیابان تهران زاویه ۹۰ درجه نمی‌سازد و به همین مناسبت گره‌های نامناسبی را در جاهای مهم خیابان به وجود آورده است که اغتشاش شبکه رفت و آمد در این بخش شهر، بیشتر ناشی از رشد بدون حساب و کتاب و نداشتن پایه و اساس لازم برای احداث محلات و عدم رعایت سلسله مراتب دسترسی است که تنها راه اصلی شهر را در این بخش خیابان تهران قرار داده و رشد فزاینده‌ و پایان ناپذیری را بدون پیش‌بینی‌های لازم به آن تحمیل کرده بودند و حتی امروز هم تمامی بار رفت و آمد شهری بر دوش همین خیابان است.
افزایش جمعیت شهر قم در صد سال اخیر از این قرار است، سال ۱۲۶۷ قمری ۲۵ هزار، سال ۱۲۶۸ قمری ۲۴ هزار، سال ۱۳۰۴ قمری ۳۵ هزار، سال ۱۳۱۶ شمسی ۵۵ هزار و سال ۱۳۲۶ شمسی ۸۱۵۴۰ نفر.
در سال ۱۳۳۵ تغییرات عمده‌ای در استخوان‌بندی شهر به وجود آمد. خیابان آذر به طرف شرق امتداد یافته و به جاده کاشان می‌پیوندد، پیداست که نقش خیابان در زنده نگهداشتن بازار قدیم بسیار اهمیت دارد ولی محله‌های اطراف آن هنوز از همان شبکه باستانی به خوبی بهره می‌برند و به دگرگونی بزرگی نیاز ندارند، پیوستن راه کاشان به خیابان آذر وضع آن را از یک خیابان با دسترسی ساده به اطراف، که فقط به منظور نوسازی و ترقی دادن محله‌های باستانی احداث شده به کیفیت بالاتری می‌سازند، این خیابان به صورت استخوان‌بندی اصلی شهر درآمده و در توسعه آینده نقش کارسازی خواهد شد. در بخش شرقی در امتداد جاده اصفهان محله صفائیه و جوی شور رشد اندکی پیدا می‌کند در منتهی الیه ضلع شرقی از دروازه کوهستان در جنوب تا کوچه سرحوض محله چهل اختران در شمال نیز اندکی پدیدار می‌شود، بافت این بخش ادامه بافت کوچه‌های قبلی است و هنوز اتومبیل امکان تردد به این نقاط را ندارد رشد بخش عمومی شهر در جنوب خاکفرج زیادتر است، مزارع و اراضی مبارک آباد به زیر ساخت و سازهای جدید رفته و باغات و مزارع بین خیابان‌ ایستگاه‌ و رودخانه حاشیه راه‌آهن معدوم شده و بروی آن ساختمان شده است.
کالبد شهر در سال ۱۳۴۳ تفاوت فراونی با سال ۱۳۳۵ ندارد، شبکه اصلی شهر خیابان تهران، خیابان ارم، خیابان آذر، خیابان آستانه و بهروز است. در عکس هوایی سال ۱۳۴۳ آثار احداث خیابان جدیدی در محله چهارمردان دیده می‌شود، این خیابان به موازات خیابان آذر است و صرفاً برای دسترسی دادن به محلات متراکم چهارمردان، سنگ بند و حرم است. رشد شهر قم در قسمت قدیمی چندان زیاد نیست فقط در بخش جنوب شرقی محله جوی شور و صفائیه در امتداد خیابات ارم به شهر متصل شده و به صورت نواری تا نزدیکی خط راه آهن ادامه می‌یابد. بیشترین مقدار توسعه در بخش شمال غربی است که در امتداد خیابان تهران خیابان امام‌زاده ابراهیم و حاشیه رودخانه اتفاق می‌افتد، شبکه شهری همانطور که قبلاً گفته شد با تبعیت از شیب طبیعی اراضی زراعی و تقسیم‌بندی آن احداث شده و با خیابان تهران در تعارض است و این مغایرت یکی از دلایلی است که شبکه در این قسمت شهر هنوز سامان نگرفته، ساخت و سازهای این بخش از کیفیت مناسب برخوردار نیست و سلسله مراتب نظام‌ شهری در آن دیده نمی‌شود همه محله‌ از نظر مراکز تجارتی و شبکه جمع‌کننده به خیابان تهران متکی است که با بزرگ شدن شهر در این بخش مشکلات و مسایل زیادی را ایجاد می‌کنند.

میزان خطا

۲تا ۳ درصد

دقت پلاک خوانی پلاک ایران

۹۸درصد

دقت پلاک خوانی مجموع

بیش از ۹۰ درصد

نوع واحد پردازنده

کامپیوتر صنعتی

استاندارد خروجی

Ethernet

رطوبت کارکرد

۹۰%

دمای کارکرد

۲۰- تا ۵۰ درجه

تنظیمات

قابلیت تنظیم از راه دور

دسترسی محلی

ارتباط USB، ارتباط بی سیم محلی (انتخابی(

Housing

IP 66 camera, cooling and heating system

۳-۷-۷- آشنایی با دوربین‌های نظارت تصویری:
اگر در حال طراحی یک سیستم حفاظت تصویری برای محلی هستید که تا کنون هیچ دوربین در آن نصب نشده است، بهترین گزینه برای شما استفاده از دوربین‌های تحت شبکه یا IP Camera است. این دوربینها در مدلها و با کاربرد‌های متنوعی وجود دارند. با این گوناگونی، امروزه برای هر کاربردی و تقریبا برای هر سیستم با هر اندازه‌ای می‌توان دوربین مناسب را یافت. انواع دوربین‌ها تحت شبکه ثابت^[۵]هستند. این دوربین‌ها شامل یک بدنه و یک پایه هستند از نظر شکل ظاهری شباهت بسیاری به دوربین‌های آنالوگ سنتی دارند. در بعضی از کاربرد‌ها دیده شدن دوربین و جهت دید آن امری مطلوب است. در چنین کاربردهایی بهترین گزینه استفاده از دوربین‌های ثابت است. مزیت دیگر این دوربین‌ها این است که اغلب آنها لنزهای قابل تعویض دارند و می‌توان لنز دوربین را متناسب با کاربرد آن انتخاب کرد. برای حفاظت از دوربین‌های ثابت می‌توان از پوشش مناسب استفاده کرد. می‌توان این دوربین‌هارا به راحتی به هر جهت چرخاند و ثابت کرد. مهمترین مزیت آنها این است که ظاهری یکپارچه و مستقل دارند و معمولا این دوربین‌ها به گونه‌ای ساخته می‌شوند که از دخالت‌ها و دستکاری‌های مخرب افراد جلوگیری می‌کنند و همچنین مانع مشاهده جهت دید دوربین می‌شوند. با این وجود این دوربینها معمولا لنز قابل تعویض ندارند و اگر تعویض لنز ممکن باشد نیز اندازه لنز با فضای داخل پوشش کروی محدود شده است. انواع دیگری از این دوربین‌ها قابلیت حرکت افقی، عمودی و همچنین زوم اپتیک و دیجیتال بصورت کنترل دستی و اتوماتیک دارند. در حالت کنترل دستی، این دوربینها می‌توانند به عنوان مثال در یک محیط فروشگاهی برای تعقیب یک فرد مورد استفاده قرار گیرند این دوربینها جهت دید مشخص دارند و فاقد امکان حرکت ۳۶۰ درجه کامل هستند و برای حرکت اتوماتیک دائمی ساخته نشده‌اند. بزرگ نمایی این دوربینها معمولا بین ۱۸ تا ۲۶ برابر است.

دوربینهای دام تحت شبکه با دوربینهای دام ثابت مزایای مشترکی دارند، پوشش مستقل و یکپارچه دارند و نقطه دید آنها غیر قابل رویت است. در مقایسه با این دوربین‌ها نوع دیگری دوربین قابلیت حرکت ۳۶۰ درجه پیوسته دارد و می‌تواند برای مدت طولانی بدون اینکه آسیبی به مکانیزم حرکت داخل آن برسد چرخش و بزرگ نمایی کند. با دادن نقاطی به عنوان پیش فرض می‌توان نقاطی محافظت شونده به وجود آورد که دوربین بطور پی در پی این نقاط را نمایش خواهد داد. با این کار یک دوربین دام می‌تواند کاربردی برابر با ده دوربین تحت شبکه ثابت داشته باشد. بزرگ نمایی دوربین‌های دام معمولا بین ۱۸ تا ۳۰ برابر است و اما بزرگ نمایی‌های بالا تر از ۲۰ برابر در محیط خارج به دلیل لرزشهای ناشی از وزش باد غیر قابل استفاده است. پیشرفت روز افزون دوربینهای تحت شبکه، نوع جدیدی از این دوربینها را به وجود آورده است که به دوربینهای غیرمکانیکی معروفند. با بهره گرفتن از یک حسگر چندین مگاپیکسلی امکان پوشش ۱۴۰ تا ۳۶۰ درجه محیط اطراف به وجود می آید. مهمترین مزیت این دوربین‌ها استحکام بسیار اندک و امکان تصویر برداری فوری آنهاست. بهترین این دوربینها امروزه دارای قدرت پردازش تصویر ۳ مگاپیکسلی است.
۳-۷-۸- موقعیت دوربین‌های نصب شده
در فروردین ماه سال ۱۳۸۹، تعداد ۱۴ دوربین سرعت سنج در نقاط حادثه خیز حوزه نصب گردید که در جدول ذیل موقعیت جغرافیایی آنها مشاهده می‌شود. در شکل ۳-۶ موقعیت این دوربین‌ها نشان داده شده است.
جدول۳-۴- موقعیت دوربین‌های سرعت سنج

وتساس و همکارانش (۱۹۹۷) [۱۰] به بررسی رفتار فازی تعادل مایع- مایع مخلوط هیدروکربن و الکل ها پرداختند. روش CPA با روش UNIQUAC و معادله ی حالت ESD مقایسه می شود، که به خوبی جواب می دهد. این نوشته بهتر جزییات معادله ی CPA را توضیح می دهد. نتایج نشان می دهد که تعادل مایع- مایع به پارامترهای بهینه شده حساسیت دارد. پس نمی توان تنها از روی داده های تعادل مایع- گاز نتیجه گیری کلی کرد. داده های مخلوط های دوتایی مورد نظر این نوشته به خوبی با کمک یک ضریب برهمکنش مستقل از دما با داده های تجربی انطباق پیدا می کند.
جورجیس فولاس (۲۰۰۵) [۱۱] در مقاله‌شان رفتار فازی تعادل مایع- مایع وگاز- مایع مخلوط های الکل، آب وتعادل فازی مخلوط چند فازی الکل، آب و هیدروکربن ها با بهره گرفتن از معادله حالتCPA بررسی کردند. این افراد به کارایی معادله CPA در رفتار فازی گاز- مایع الکل وآب در دامنه ی فشاری ودمایی گسترده با بهره گرفتن از یک ضریب برهمکنش مستقل از دما پرداختند. همچنین در تخمین شدت تجمع ABΔ از قانون های ترکیبی متفاوت استفاده کردند و به این نتیجه رسیدند که برای الکل های سبک که قابل حل در آب هستند ECR جواب بهتری می دهد ولی برای الکل های سنگین مانند بوتانول، پنتانول و اکتانول که در آب حل نمی شوند CR-1 جواب قابل قبولی می دهد.

سامر دراوی و همکارانش (۲۰۰۳) [۱۲] برای اولین باربود که توانستند که به بررسی رفتار فازی تعادل مایع- مایع سیستم هایی شامل گلیکول ها و هیدروکربن ها بپردازند و از آن نتایج بسیار خوبی با یک ضریب برهمکنش برای سیستم دوجزیی بدست آوردند. مواد مورد بررسی در این مقاله اتیلن گلیکول، دی اتیلن گلیکول، تری اتیلن گلیکول ،تترا اتیلن گلیکول و پروپیلن گلیکول هستند. از اتیلن گلیکول برای بدست آوردن ماهیت همبستگی دیگر گلیکول ها استفاده شد. پارامترهای معادله ی CPA با بهره گرفتن از یک روش بهینه سازی بر اساس فشار بخار و چگالی مایع بدست می آید.
سامر دراوی و همکارانش (۲۰۰۳) [۱۳] به تحقیق روی بررسی رفتار فازی گلیکول ها و آب پرداختند. نتیجه ی اولیه در این مقاله این نکته را اشاره می کند که از معادله ی CPA می توان در بررسی رفتار فازی چند جزئی چند فازی مخلوط آب، گلیکول ها و هیدروکربن ها استفاده کرد.
وحید افضل وهمکارانش (۲۰۰۹) [۱۴] این افراد در ابتدا مقادیر ضریب فعالیت بینهایت رقیق برای ۴ نرمال آلکان نرمال پنتان، نرمال هگزان، نرمال هپتان و نرمال اکتان در مونو اتیلن گلیکول را ارائه کردند، سپس مقادیر تجربی ضرایب فعالیت چند نرمال آلکان را مونو اتیلن گلیکول، دی اتیلن گلیکول ،تری اتیلن گلیکول و تترا اتیلن گلیکول با بهره گرفتن از معادله حالت CPA مدل کردند و با بهره گرفتن از این مقادیر ضرایب برهمکنش را محاسبه کردند.
جورجیس فولاس و همکارانش (۲۰۰۷) [۱۵] به ارائه ی یک سری داده های تجربی مخلوط دوتایی اتیلن گلیکول و متان و مخلوط سه تایی اتیلن گلیکول، آب و متان در فشار بالا و دمای پایین پرداختند. همچنین به مقایسه ی دو معادله ی حالت CPA و SRK با قانون ترکیبیHuron-Vidal با مدل ضریب فعالیت NRTL تغییر یافته پرداختند و به این نتیجه رسیدند که معادله ی CPA جواب بهتری از حلالیت اتیلن گلیکول در متان می دهد.
پیترتیبجرگ و همکارانش (۲۰۰۹)[۱۶] این نکته را مورد توجه قرار دادند که آیا متانول در دو محل پیوند هیدروژنی بدهد بهتر هست یا سه محل و این موضوع بین دو معادله حالت CPA و sPC-SAFT تفاوت می کند یا نه؟ معیار مقایسه مورد نظر تعادل گاز- مایع و مایع- مایع مخلوط های دوتایی سه تایی متانول با آب و هیدرو کربن بود. و نتایج نشان داد که دو محل بهتر از سه محل است و همچنین در یافتن ثابت های الکل استفاده از آنتالپی نهان تبخیر و ضریب تراکم پذیری در کنار چگالی مایع و فشار بخار جواب بهتری می دهد.
متانول با توجه به نقش به سزایش در صنایع نفت و گاز، دقت بالایی را در رفتار فازیش با آب و هیدروکربن می طلبد تا میزان تزریق مازاد کمتری لازم باشد. این نکته از جنبه ی اقتصادی و هم از جنبه ی محیط زیستی حائز اهمیت است.
کارستن لوندستروم و همکارانش (۲۰۰۶)[۱۷] به اندازه گیری خواص فیزیکی آب و متانول با بهره گرفتن از معادلات حالت CPA وSRK (با تصحیح حجمی Peneloux و بدون آن) و مقایسه ی آنها پرداختند. اینان علاوه بر محاسبه ی دانسیته و فشار بخار به محاسبه ی ظرفیت حرارتی در فشار ثابت، سرعت صوت، آنتالپی و ضریب ژول تامسون پرداختند وبه این نتیجه رسیدند که معادله ی حالت CPA جواب بهتری نسبت به معادله ی SRK می دهد.
ارائه ی نتایج آن از قسمت خواص آب خالص شروع می شود. که در مقایسه ی کلی CPA از SRK وSRK (با تصحیح حجمی Peneloux و بدون آن) بهتر است. نکته ی جالب اینکه کیفیت پیشبینی CPA با افزایش دما و فشار بالا می رود. این مدل به واقعیت نزدیک تر است چرا که برای اکثر خواص علاوه بر نزدیکی به داده های تجربی روند تغییرات را صحیح نمایش می دهد.
جورجیس کونتوجورجیس و همکارانش(۲۰۰۶) [۱۸] مرور بر کارهایی کردند که دیگر افراد انجام داده اند و به بررسی همبستگی متقابل دو جزئی با بهره گرفتن از معادله ی حالت CPA پرداختند. این پدیده مربوط به ملکول های قطبی که قابلیت پیوند هیدروژنی دارند می باشد. مخلوط های متفاوتی مانند آب و الکل یا گلیکول، مخلوط های حاوی اسید های آلی و یا دو الکل و همچنین این پدیده برای مولکول هایی مثل دی اکسید کربن و استیرن که در کنار آب به طور جزئی خاصیت همبستگی پیدا می کنند، رخ می دهد. یکی از نکات قابل توجه این است که ضریب بر هم کنش بین آب- الکل و آب- گلیکول خیلی بیشتر از الکل- هیدروکربن و گلیکول- هیدروکربن است.
ووتساس و همکارانش (۱۹۹۹) [۱۹] به بررسی رفتار فازی آب، هیدروکربن و الکل با بهره گرفتن از معادله ی حالت CPA پرداختند. این افراد به این نتیجه رسیدند که مشخص کردن نوع روش ترکیبی در بدست آوردن پارامترهای حجمی همبستگی متقابل ضروری است وهمچنین به انعطاف پذیری این معادله ی حالت هم در فشار بالا مانند جدا سازی سیالات فوق بحرانی و هم در فشار پایین مانند جداسازی مایع- مایع تاکید کردند.
گاریدو و همکارانش (۲۰۰۸) [۲۰] به بررسی رفتار فازی گاز- مایع و مایع- مایع گلیکول اترها- آب و گلیکول اترها با هیدروکربن با بهره گرفتن از معادله ی حالت CPA پرداختند. داده های تجربی برای سیستم خالص گلیکول اتر ها محدود است، که منظور داده های چگالی مایع و فشار بخار می باشد. به این دلیل از معادلات DIPPR به عنوان داده های شبه- تجربی بهره برده است. در این کار اشاره به پارامتر های Kamlet-Taft شده است. این ها تا حدودی پیوند متقابل حلال وحل شونده را بیان می کند. نویسنده این پارامتر ها را در بهینه سازی ضرایب معادله ی CPA به کار نبرده است. با این حال از مقادیر عددی آنها این طور نتیجه می گیرد که باید متغیر های ε و β برای گلیکول اتر ها زیاد متفاوت باشد که این نظریه با نتایج بهینه سازی مطابقت دارد. در بررسی ترم همبستگی از قوانین ترکیب CR-1 و ECR استفاده شد. همچنین در محاسبات گاز- مایع بدون آب به این نتیجه رسیدند که بدون استفاده از ضریب برهمکنش دوجزئی نتیجه ی قابل قبولی می دهد. در مدل سازی صورت گرفته برای آن نیز از پیوند های هیدروژنی مربوط به اتم های اکسیژن جدا از هیدروژن در ساختار صرف نظر شده است و همچنین اثری نیز برای احتمال همبستگی درون مولکولی وجود ندارد. با این حال برای تمام سیستم های دوجزئی مورد توجه نتایج خوبی گرفته است. تنها مخلوط های در آب است که ضریب برهم کنش منفی بزرگی را احتیاج دارند. نویسندگان با افزودن رابطه ای معلوم بین پارامتر b و حجم واندروالس برای کلیه ی مواد( رابطه را ببینید)  .
۴ پارامتر دیگر را روی داده های فشار بخار و چگالی مایع تطبیق دادند. با این کار کیفیت پیشبینی داده های دوجزئی مخلوط های مایع- مایع بالا رفت. با این کار داده های ضریب دوم ویریال نیز خوب پیشبینی می شود.
کاربردهای فراوانی برای گلیکول اتر ها در صنعت وجود دارد. در صنایع مواد غذایی، کشاورزی، دارویی و بهداشتی به کار می رود. همچنین به عنوان ماده ی افزودنی به سوخت، روان کننده و در رنگ ها و پوشش ها، چسب و ساخت فیلم استفاده دارد.
در مورد داده های تجربی رفتار فازی گلیکول اترها و هیدروکربن ها از یک سری مقالات استفاده شده است که مهمترین آن ها به شرح زیر است:
فرانسیسکو جاور کارمونا و همکاران (۱۹۹۹) [۲۱] ، میگول انگل رابیو و همکاران (۱۹۹۸)[۲۲] ، پی. اس. پرابهو و همکاران (۱۹۶۳) [۲۳]
فصل سوم
مدل سازی
۳-۱- مقدمه
در این فصل معادلات حاکم بر جریان عبوری از محیط متخلخل، مورد استفاده در این پایان نامه، ارائه می گردد که در دو قالب کلی تک فاز گازی و دو فازی خواهد بود. در ادامه معادلات حالت بیان می شود که برای حالت غیر قطبی که شامل مواد هیدرو کربنی است و حالت ماده ی قطبی در کنار غیر قطبی هر کدام مختصری بیان می گردد و قسمت آخر تکنیک حل معادلات با روش کولوکیشن متعامد و روش نیوتن- رافسون است که توضیح داده می شود.
۳-۲- معادلات حاکم بر جریان گازی تک فازی
معادلات موازنه ی مولی و معادله ی دارسی که به جای معادله ی ممنتوم قرار می گیرند معادلات حاکم بر این مساله می باشند. در معادله ی دارسی چند فرض موجود است که در مهمترین آنها را در زیر آورده شده است که حل معادلات را آسان می کند.[۲۴].
۱- جریان سیال آرام باشد
۲- خواص سنگ همگن باشد
معادله ی موازنه ی مولی در زیر آورده شده است.
موازنه ی مولی کلی:

موازنه ی مولی جزئی :

و معادله ی دارسی :

*در سطح ۰۵/۰معناداراست. **در سطح ۰۱/۰ معنادار است.
براساس نتایج به دست آمده از آزمون همبستگی پیرسون در جدول (۸-۴)، بین تفکر انتقادی وجودی با انگیزه کاری دبیران مدارس دولتی متوسطه دوره دوم شهرستان کامیاران (۰۰۲/۰=p و ۲۷۳/۰=r) رابطه مثبت و معنادار وجود دارد؛ زیرا (۰۱/۰ p<). بنابراین با ۹۹% اطمینان می توان گفت هرچه تفکر انتقادی وجودی دبیران بالاتر باشد، انگیزه کاری آنان افزایش می یابد و بالعکس.

فرضیه۲) بین تولید معنی شخصی با انگیزه کاری دبیران مدارس دولتی متوسطه دوره دوم شهرستان کامیاران رابطه وجود دارد.
جدول۹- ۴- بررسی رابطه بین تولید معنی شخصی با انگیزه کاری دبیران مدارس دولتی متوسطه دوره دوم شهرستان کامیاران با بهره گرفتن از آزمون همبستگی پیرسون:

شاخص
متغیرها

تعداد

ضریب
همبستگی

سطح معناداری

رابطه تولید معنی شخصی و انگیزه کاری دبیران

۱۲۹

۲۹۵/۰

۰۰۱/۰^**

*درسطح ۰۵/۰ معناداراست. **در سطح ۰۱/۰ معنادار است.
براساس نتایج به دست آمده از آزمون همبستگی پیرسون در جدول (۹-۴)، بین تولید معنی شخصی با انگیزه کاری دبیران مدارس دولتی متوسطه دوره دوم شهرستان کامیاران (۰۰۱/۰=p و ۲۹۵/۰=r) رابطه مثبت و معنادار وجود دارد؛ زیرا (۰۱/۰ p<). بنابراین با ۹۹% اطمینان می توان گفت هرچه هوش معنوی دبیران در مؤلفه تولید معنی شخصی بالاتر باشد، انگیزه کاری آنان افزایش می یابد و بالعکس.
فرضیه۳) بین میان آگاهی با انگیزه کاری دبیران مدارس دولتی متوسطه دوره دوم شهرستان کامیاران رابطه وجود دارد.
جدول ۱۰-۴- بررسی رابطه بین میزان آگاهی با انگیزه کاری دبیران مدارس دولتی متوسطه دوره دوم شهرستان کامیاران با بهره گرفتن از آزمون همبستگی پیرسون:

شاخص
متغیرها

تعداد

ضریب
همبستگی

سطح معناداری

رابطه میزان آگاهی و انگیزه کاری دبیران

۱۲۹

۱۴۴/۰

۱۰۴/۰

براساس نتایج به دست آمده از آزمون همبستگی پیرسون در جدول (۱۰-۴)، بین میزان آگاهی با انگیزه کاری دبیران مدارس دولتی متوسطه دوره دوم شهرستان کامیاران (۱۰۴/۰=p و ۱۴۴/۰=r) رابطه معناداری وجود ندارد؛ زیرا (۰۵/۰ p>).
فرضیه۴) بین توسعه حالت آگاهی با انگیزه کاری دبیران مدارس دولتی متوسطه دوره دوم شهرستان کامیاران رابطه وجود دارد.

گفت « میری دوست می‌دارم بسی !

تا همه من میر باشم نه کسی.»

در این حکایت، کودک در طنز موقعیت و استدلال جالبش، توجه مخاطب را بر می‌انگیزد. این حکایت، تلویحاً به این نکته اشاره دارد؛ که پادشاهان، خود مدار هستند و تنها به خاطر خواهش‌های نفسانی خود؛ تلاش می‌کنند نه غیر.
حکایت سوم مقاله بیست و پنجم ۲۵ / ۳ / ص ۳۲۹ [ در نکوهش نادانی]

آن یکی را دیگری می گفت سخت

« خر گرفتن تو مرا ای شور بخت»

گفت مجنونیش « چون هستی تو خر!

گر بزی بیشت نگیرد؛ غم مخور»

در این حکایت، دیوانه قصد دارد به نادانی و حماقت مردمان اطرافش؛ اشاره کند. پس زمانی که درگیری و رکاکی لفظی دو تن از آنها را می بیند و از اتّفاق این هجو را می‌شنود« مگر تو مرا بز فرض کرده ای بدخت؟» پس از این موقعیت استفاده می‌کند و شدت توهین و هجو را بیشتر می کند و ضمن تحقیر آن فرد؛ می گوید: چون تو خر هستی (احمق هستی) اگر او به تو لطف کرده و به تو لقب بهتر از « بز» نسبت نداده؛ غصّه نخور. استفاده از این هجو و دخالت بی مورد و بی ربط دیوانه که “طنز موقعیت” محسوب می شود؛ از نکات قابل ملاحظه در این حکایت؛ است. سخن دیوانه، بوی بلاهت نمی دهد بلکه نشانی از رندی و فرصت جویی اوست.
حکایت پنجم مقاله‌ی بیست و پنجم ۲۵ / ۵ ص ۳۳۲ [ در نکوهش دنیامداری و غفلت از حق]
روزی سنایی از محله‌ای می‌گذشت، در یک سو کناس را دید که مشغول کار و در سوی دیگر موذنی را دید که مشغول اذان گفتن بود.
با خود گفت‌: من کار این دو را خالی از نقص و خلل نمی‌بینم ؛ هر دو ارزش کارشان؛ یکی است. زیرا پی کسب نان و جلب منفعت مادی هستند. حتی موذنی که به ظاهر کارش مقدس است چون سودای در آمد در سر دارد؛ هم سطح کناس است. حتی می‌توان گفت ؛ کارش پست‌تر از کناس است. زیرا آمیخته به روی و ریاست و موجب غرور نفس می‌شود.
بی شک کناس از چنین موذنی والاتر است.
در این حکایت به یکی از معضلات مذهبی در جوامع اشاره شده که از قدیم تا امروز ؛گریبان گیر مسلمین بوده است. آمیخته شدن بیش از حد به کار و تلاش بی حضور قلب در عرصه‌ی اقتصادی جهت کسب در آمد از جمله آفاتی است که عطار در این حکایت؛ به آن پرداخته است. عطار نخست از زبان سنایی به انتقاد از هر دوی این شاغلان می‌پردازد و پرده از شخصیت نادان و نا آگاه آنها بر می‌دارد که برای کسب روزی اندکی، زندگی جاویدان خود را فراموش کرده اند. سپس به قیاس آن دو با هم می‌پردازد. و شگرد بکر طنز آفرینش را به کار می گیرد و در مسیر پرپیچ و خم ریاکاری مذهبی؛ قدم می گذارد. این بار علاوه، بر صفت غفلت، دو ویژگی رعونت و ریا را به موذّن نسبت می دهد، سپس از طریق قیاس با بهره گیری از شگرد کوچک‌کردن به تحقیر همه جانبه‌ی او می‌پردازد و این جاست که حکایت در زمره‌ی حکایت‌های طنز‌آمیز قرار می گیرد.

لحن سنایی طعن آمیز است.
حکایت یکم مقاله بیست و هفتم۲۷/ ۱ ص ۳۴۱ [ توصیه به تظاهر به جنون]

گفت به مجنون شبی لیلی به راز

کـ« ای به عشق من زعقل افتاده باز

تا توانی با خرد بیگانه باش
ج

عقل را غارت کن و دیوان باش

زانک اگر تو عاقل آیی سوی من

زخم بسیاری خوری در کوی من
ج

لیک اگر دیوانه آیی در شمار

هیچ کس را با تو نبود هیچ کاری

۱۳/۰

۰۱/۶

۵/۱۴

۵۸/۳

ضریب تغییرات(درصد)

۷۶/۳

۳۰/۸

۷۱/۶

۵۱/۶

ns، *و** به ترتیب نشان دهنده عدم تفاوت معنی­داری، تفاوت در سطح ۵٫/^. وتفاوت در سطح ۱٫/^. می باشد.

۱-۸-۴غلظت عنصر کادمیم در گیاه

نتایج تجزیه واریانس تیمار غلظت عنصر کادمیم گیاه در جدول (۸-۴) آورده شده است. اثر تیمارهای مکان، تکرار مکان، گیاه و مزرعه و اثر متقابل تیمار گیاه در مکان، مکان در مزرعه و گیاه در مزرعه در سطح آماری ۱ درصد غلظت عنصر کادمیم گیاه معنی­دار گردید. همچنین اثر تیمار متقابل گیاه در مزرعه در مکان بر غلظت عنصر کادمیم گیاه معنی­دار نبود.
نمودار ۶۸-۴ اثر تیمار­های گیاه در مکان بر غلظت عنصر کادمیم گیاه
بررسی نتایج اثر متقابل نوع گیاه و مکان مختلف کشت (نمودار ۶۸-۴) بر غلظت عنصر کادمیم گیاه نشان داد که منطقه باوی در گیاه شوید دارای بیشترین غلظت عنصر کادمیم بود (۹۹/۱۱ میلی­گرم در کیلوگرم). همچنین غلظت عنصر کادمیم در گیاه شوید در منطقه باوی نسبت به غلظت عنصر کادمیم گیاه منطقه شوش و منطقه دزفول تفاوت معنی­داری داشت(به ترتیب ۹۹/۱۱، ۴۷/۱۰ و ۲۹/۹ میلی­گرم در کیلوگرم). همچنین گیاه گشنیز در منطقه باوی دارای بیشترین غلظت عنصر کادمیم بود (۰۹/۱۱ میلی­گرم در کیلوگرم). که با غلظت عنصر کادمیم گیاه منطقه شوش و منطقه دزفول تفاوت معنی­داری داشت (به ترتیب ۰۹/۱۱، ۸۱/۹ و ۳۰/۸ میلی­گرم در کیلوگرم). همچنین گیاه هویج در منطقه باوی دارای بیشترین غلظت عنصر کادمیم بود (۵۲/۱۰ میلی­گرم در کیلوگرم). که با غلظت عنصر کادمیم گیاه منطقه شوش و منطقه دزفول تفاوت معنی­داری داشت (به ترتیب ۵۲/۱۰، ۵۸/۸ و ۰۱/۸ میلی­گرم در کیلوگرم). همچنین گیاه جعفری در منطقه باوی دارای بیشترین غلظت عنصر کادمیم بود (۹۹/۱۱ میلی­گرم در کیلوگرم). که با غلظت عنصر کادمیم گیاه منطقه شوش و منطقه دزفول تفاوت معنی­داری داشت (به ترتیب ۹۹/۱۱، ۴۷/۱۰ و ۲۹/۹ میلی­گرم در کیلوگرم).
نمودار ۶۹-۴ اثر متقابل مکان در مزرعه بر غلظت عنصر کادمیم گیاه
بررسی نتایج اثر متقابل مکان­های مختلف کاشت و مزارع آلوده و شاهد (نمودار ۶۹-۴) بر غلظت عنصر کادمیم گیاه نشان داد که بیشترین غلظت عنصر کادمیم گیاه در منطقه باوی و در مزرعه آلوده­ی شماره ۲ وجود داشت (۲۹/۱۴ میلی­گرم در کیلوگرم). غلظت عنصر کادمیم گیاه مزرعه آلوده­ی شماره ۲ در منطقه باوی با مزرعه آلوده­ی شماره ۱ و مزرعه شاهد تفاوت معنی­داری داشت (به ترتیب ۲۹/۱۴، ۴۷/۱۲و ۱۷/۷ میلی­گرم در کیلوگرم). همچنین در منطقه شوش بیشترین غلظت عنصر کادمیم گیاه در مزرعه آلوده­ی شماره ۱ وجود داشت (۹۷/۱۵ میلی­گرم در کیلوگرم). غلظت عنصر کادمیوم گیاه مزرعه آلوده­ی شماره ۱در منطقه شوش با مزرعه آلوده­ی شماره ۲ مزرعه شاهد تفاوت معنی­داری داشت (به ترتیب ۹۷/۱۰، ۳۳/۹ و ۵۳/۵ میلی­گرم در کیلوگرم). همچنین در منطقه دزفول بیشترین غلظت عنصر کادمیم در مزرعه آلوده­ی شماره ۲ وجود داشت (۷۱/۱۲ میلی­گرم در کیلوگرم). غلظت عنصر کادمیم گیاه مزرعه آلوده­ی شماره ۲در منطقه دزفول با مزرعه آلوده­ی شماره ۱ و مزرعه شاهد تفاوت معنی­داری داشت (به ترتیب۷۱/۱۲، ۲۴/۱۰ و ۲۶/۶ میلی­گرم در کیلوگرم).
نمودار ۷۰-۴ اثر متقابل گیاه در مزرعه بر غلظت عنصر کادمیم گیاه
بررسی نتایج اثر متقابل نوع گیاه و نوع مزرعه (نمودار ۷۰-۴) بر غلظت عنصر کادمیم گیاه نشان داد که بیشترین میزان غلظت عنصر کادمیم مربوط به گیاه شوید در مزرعه آلوده شماره ۲ بود (۷۷/۱۲ میلی­گرم در کیلوگرم). که با غلظت عنصر کادمیم گیاه بین مزرعه آلوده­ی شماره ۲ و مزرعه آلوده­ی شماره ۱ و مزرعه شاهد از نظر آماری اختلاف معنی­داری وجود داشت ( به ترتیب ۷۷/۱۲، ۸۹/۱۱ و ۰۹/۷ میلی­گرم در کیلوگرم). در گیاه گشنیز بیشترین غلظت عنصر کادمیم گیاه مربوط به مزرعه آلوده­ی شماره ۲ بود (۱۴/۱۲ میلی­گرم در کیلوگرم). که با غلظت عنصر کادمیم گیاه بین مزرعه آلوده­ی شماره ۲ و مزرعه آلوده­ی شماره ۱ و مزرعه شاهد از نظر آماری اختلاف معنی­داری وجود داشت ( به ترتیب ۱۴/۱۲، ۰۷/۱۱ و ۸۹/۵ میلی­گرم در کیلوگرم). در گیاه هویج بیشترین غلظت عنصر کادمیم گیاه مربوط به مزرعه آلوده­ی شماره ۲ بود (۲۷/۱۱ میلی­گرم در کیلوگرم). که با غلظت عنصر کادمیم گیاه بین مزرعه آلوده­ی شماره ۲ و مزرعه آلوده­ی شماره ۱ و مزرعه شاهد از نظر آماری اختلاف معنی­داری وجود داشت ( به ترتیب ۲۷/۱۱، ۱۸/۱۰ و ۶۶/۵ میلی­گرم در کیلوگرم). در گیاه جعفری بیشترین غلظت عنصر کادمیم گیاه مربوط به مزرعه آلوده­ی شماره ۲ بود (۲۵/۱۲ میلی­گرم در کیلوگرم). که با غلظت عنصر کادمیم گیاه بین مزرعه آلوده­ی شماره ۲ و مزرعه آلوده­ی شماره ۱ و مزرعه شاهد از نظر آماری اختلاف معنی­داری وجود داشت ( به ترتیب ۲۵/۱۲، ۷۷/۱۱ و ۵۵/۶ میلی­گرم در کیلوگرم).
عواملی مانند اسیدیته خاک، غلظت یونی محلول، غلظت کاتیونی فلز، حضور کاتیون­های فلزی رقابت کننده و وجود لیگاندهای آلی و معدنی بر جذب فلزات سنگین تأثیر گذارند. از سوی دیگر نوع و گونه­ های مختلف گیاهی در توانایی جذب، تجمع و تحمل فلزات سنگین تفاوت زیادی با یکدیگر دارند (آلووای، ۱۹۹۰).
سرنوشت فلزات سنگین و کمپلکس­های فلزی تخلیه شده به خاک­ها و آب­ها با توجه به شرایط محیطی خاک و آب بسیار متفاوت می­باشند .همچنین مکانیزم­ های جذب می­توانند برای یون­های فلزی مختلف متفاوت باشند. اما یون­هایی که با مکانیسم­های مشابه به داخل ریشه جذب می­شوند، احتمالاً با همدیگر رقابت می­ کنند. از سویی شواهد واضحی وجود دارد که شکل­ها و گونه­ های مختلف گیاهان در توانایی واضحی وجود دارد که شکل­ها و گونه­ های مختلف گیاهان در توانایی جذب، تجمع و تحمل فلزات سنگین تفاوت بسیار زیادی با هم دارند (آلووی، ۲۰۰۱).

اهمیت کادمیم در میان سایر عناصر سمی از این جهت است که این عنصرمی­تواند در اندام­های گیاهی به مقادیر زیاد که برای انسان و حیوان سمی باشد، تجمع یابد ولی در عین حال هیچ­گونه علائم سمیت در گیاه ظاهر نشود (پرنسی و همکاران^[۱۳۰]، ۲۰۰۲). کادمیم اگرچه یک عنصر غذایی ضروری نیست اما به سهولت از طریق ریشه_­های گیاه جذب و با غلظت­هایی که برای زنجیره غذایی خطرناک است، در گیاه اندوخته می­ شود. تجمع کادمیم در بافت­های گیاهی در سطح سلولی نیز می­ تواند سمی باشد و موجب کاهش رشد گردد (کولیلیا و همکاران^[۱۳۱]، ۲۰۰۴). از طرفی در جذب کادمیوم، عواملی مانند pH مقدار هوموس خاک، میزان کادمیم محلول خاک و قابل دسترس برای گیاه، نیز تعیین کننده هستند (کلیک^[۱۳۲]، ۲۰۰۵). کادمیوم به دلیل حلالیت بالایی که در آب دارد ممکن است سمیت شدیدی برای گیاهان و حیوانات و یا انسان­ها ایجاد کند. بررسی تاثیر نفت سفید بر مزارع سبزی (گشنیز، جعفری، شوید و هویج) نشان داد که عنصر کادمیم در گیاه مزارع آلوده به نفت سفید افزایش یافت. که این افزایش در گیاه مزارع آلوده به نفت سفید ۱و ۲ موجود در هر منطقه و هم چنین مزارع آلوده هر سه منطقه نسبت به هم یکسان نبوده است. نتیجه می­توان گرفت که این تفاوت موجود در بین مزارع آلوده به نفت سفید به غلظت نفت سفید استفاده شده برای از بین بردن علف­های هرز می­باشد در صورتی که از غلظت بیشتری برای از بین بردن علف هرز استفاده شده باشد عنصر کادمیم بیشتر­ی وارد گیاه شود. افزایش مقدار عنصر کادمیم در منطقه باوی در مزارع شاهد و آلوده به نفت سفید ۱و ۲ می ­تواند در اثر شوری خاک باشد همانگونه که در صفحات قبلی گزارش شد با افزایش شوری میزان کادمیم محلول خاک افزایش می­یابد و به همین دلیل جذب کادمیم بیشتری توسط گیاه صورت می­پذیرد.

۲-۸-۴ غلظت عنصر سرب در گیاه

نتایج تجزیه واریانس تیمار غلظت عنصر سرب گیاه در جدول (۸-۴) آورده شده است. اثر تیمارهای مکان، گیاه، مزرعه و اثر متقابل تیمار گیاه در مزرعه در سطح آماری ۱ درصد غلظت عنصر سرب گیاه معنی­دار گردید. و اما اثر تیمار تکرار مکان و اثر متقابل تیمار گیاه در مکان و مکان در مزرعه بر غلظت عنصر سرب گیاه در سطح آماری ۵ در­صد معنی­دار شد. همچنین تیمار تکرار مکان و اثر تیمار متقابل گیاه در مزرعه در مکان بر غلظت عنصر سرب گیاه معنی­دار نبود.
نمودار ۷۱-۴ اثر تیما­های گیاه در مکان بر عنصر سرب گیاه
بررسی نتایج اثر متقابل نوع گیاه و مکان مختلف کشت (نمودار ۷۱-۴) بر غلظت عنصر سرب گیاه نشان داد که منطقه باوی در هر دو گیاه گشنیز و شوید دارای بیشترین غلظت عنصر سرب بود (به ترتیب ۵۳/۳۵ و ۳۰/۳۵ میلی­گرم در کیلوگرم). همچنین غلظت عنصر سرب هر دو گیاه گشنیز و شوید در منطقه باوی نسبت به منطقه دزفول تفاوت معنی­داری نداشت. اما غلظت عنصر سرب هر دو گیاه گشنیز و شوید در منطقه باوی نسبت به منطقه شوش تفاوت معنی­داری داشت. همچنین بیشترین غلظت عنصر سرب در گیاه هویج مربوط به منطقه باوی بود (۵۰/۲۸ میلی­گرم در کیلوگرم). با غلظت عنصر سرب در گیاه هویج رشد یافته در منطقه دزفول تفاوت معنی­داری نداشت. اما با غلظت عنصر سرب در گیاه هویج رشد یافته در منطقه شوش تفاوت معنی­داری داشت. همچنین بیشترین غلظت عنصر سرب در گیاه جعفری مربوط به منطقه باوی بود (۱۰/۳۴ میلی­گرم در کیلوگرم). با غلظت عنصر سرب در گیاه جعفری رشد یافته در منطقه دزفول تفاوت معنی­داری نداشت. اما با غلظت عنصر سرب در گیاه جعفری رشد یافته در منطقه شوش تفاوت معنی­داری داشت.
نمودار ۷۲-۴ اثر متقابل مکان در مزرعه بر عنصر سرب گیاه
بررسی نتایج اثر متقابل مکان­های مختلف کاشت و مزارع آلوده و شاهد (نمودار ۷۲-۴) بر غلظت عنصر سرب گیاه نشان داد که بیشترین غلظت عنصر سرب گیاه در منطقه باوی و در مزرعه آلوده­ی شماره ۱ و ۲ وجود داشت (به ترتیب ۱۳/۳۹ و ۴۶/۴۰ میلی­گرم در کیلوگرم). غلظت عنصر سرب گیاه مزرعه آلوده­ی شماره ۱ و ۲ در منطقه باوی با مزرعه شاهد تفاوت معنی­داری داشت (به ترتیب ۱۳/۳۹، ۴۶/۴۰ و ۴۹/۲۰ میلی­گرم در کیلوگرم). همچنین در منطقه شوش بیشترین غلظت عنصر سرب در مزرعه آلوده­ی شماره ۱ وجود داشت (۴۹/۳۲ میلی­گرم در کیلوگرم). غلظت عنصر سرب مزرعه آلوده­ی شماره ۱ در منطقه شوش با مزرعه آلوده­ی شماره ۲ تفاوت معنی­داری نداشت ولی با مزرعه شاهد دارای اختلاف معنی­داری بود. همچنین در منطقه دزفول بیشترین غلظت عنصر سرب در مزرعه آلوده­ی شماره ۲ وجود داشت (۳۳/۳۶ میلی­گرم در کیلوگرم). غلظت عنصر سرب مزرعه آلوده­ی شماره ۲ در منطقه دزفول با مزرعه آلوده­ی شماره ۱ تفاوت معنی­داری نداشت ولی با مزرعه شاهد دارای اختلاف معنی­داری بود.
شکل ۷۳-۴ اثر متقابل گیاه در مزرعه بر عنصر سرب گیاه
بررسی نتایج اثر متقابل نوع گیاه و نوع مزرعه (نمودار ۷۳-۴) بر غلظت عنصر سرب نشان داد. که بیشترین غلظت عنصر سرب مربوط به گیاه گشنیز و شوید در مزرعه آلوده­ی شماره ۱ و ۲ و همچنین گیاه جعفری در مزرعه آلوده­ی ۲ بود گشنیز (به ترتیب ۴۸/۳۷ و ۴۶/۳۸ میلی­گرم در کیلوگرم)، شوید (به ترتیب ۸۲/۳۶ و ۲۱/۳۸ میلی­گرم در کیلوگرم) جعفری (۰۱/۳۷ میلی­گرم در کیلوگرم). که با غلظت عنصر سرب مربوط به گیاه گشنیز، جعفری و شوید مزرعه آلوده­ی شماره ۱ و مزرعه آلوده­ی شماره ۲ با مزرعه شاهد از نظر آماری اختلاف معنی­داری وجود داشت. در گیاه هویج بیشترین غلظت سرب گیاه مربوط به مزرعه آلوده­ی شماره ۱ بود (۰۳/۳۲ میلی­گرم در کیلوگرم). که با غلظت سرب گیاه بین مزرعه آلوده­ی شماره ۲ و مزرعه آلوده­ی شماره ۱ از نظر آماری اختلاف معنی­داری وجود نداشت اما با غلظت سرب گیاه در مزرعه شاهد تفاوت معنی­داری داشت (به ترتیب ۰۳/۳۲، ۲۰/۲۹ و ۶۴/۱۵ میلی­گرم در کیلوگرم).
بررسی­ها نشان داد که غلظت عنصر سرب در گیاه مزارع آلوده به نفت سفید افزایش یافت. در پژوهشی که توسط عسکری و همکاران (۱۳۹۰)که بر روی گیاه اقاقیا صورت گرفت نشان دهنده افزایش غلظت عنصر سرب گیاه تحت تاثیر تیمار هیدرو­کربنی که شامل نفت خام با در صد­های ۰، ۱، ۲، ۳ و ۴ بود. هم­چنین افزایش غلظت عنصر سرب در گیاهان اختلاف معنی­داری بین مقدار سرب برگ گیاهان شاهد و گیاهان تحت تیمار ۱ درصد مشاهده شد. گیاهان تحت تیمار۱ درصد نسبت به شاهد ۸/۲۰ برابر عنصر سرب را در برگ هایش انباشته نموده بودند. این نتایج با مطالعه فلزات سنگین در اقاقیا که در ترکیه انجام شده است مطابقت دارد.
افزایش بیشتر عنصر سرب در منطقه باوی در مزارع شاهد و آلوده به نفت سفید ۱و ۲ می ­تواند در اثر شوری خاک باشد. در شوری خاک علاوه بر آلودگی نفت سفید باعث بیشتر شدن سرب در گیاهان این منطقه شده ­اند مشخص شد که شوری خاک، باعث افزایش جذب فلزات سنگین توسط سبزیجات شد و همچنین که شوری خاک، تجمع سرب در ریشه را کاهش در حالی که باعث افزایش آن در برگ شد و علائم سمیت ناشی از سرب، با شوری زیاد ارتباط داشت. همچنین مشاهده شد که افزایش شوری باعث افزایش غلظت کمپلکس سرب با کلرید شد و در نتیجه تجمع سرب در خاک کاهش یافت (هودجی، ۱۳۸۳).

۳-۸-۴ غلظت عنصر روی در گیاه

نتایج تجزیه واریانس تیمار غلظت عنصر روی گیاه در جدول (۸-۴) آورده شده است. اثر تیمارهای مکان، تکرار مکان، گیاه، مزرعه و اثر متقابل تیمار مکان در مزرعه، گیاه در مزرعه و گیاه در مزرعه در مکان در سطح آماری ۱ درصد غلظت عنصر روی گیاه معنی­دار گردید. و اما اثر متقابل تیمار گیاه در مکان بر غلظت عنصر روی گیاه در سطح آماری ۵ در­صد معنی­دار شد.
نمودار ۷۴-۴ اثر تیمار های گیاه در مکان بر عنصر روی گیاه
بررسی نتایج اثر متقابل نوع گیاه و مکان مختلف کشت (نمودار ۷۴-۴) بر غلظت عنصر روی گیاه نشان داد که منطقه دزفول در گیاه شوید دارای بیشترین غلظت عنصر روی بود (۳۳/۸۶ میلی­گرم در کیلوگرم). همچنین غلظت عنصر روی در گیاه شوید در منطقه دزفول نسبت به غلظت عنصر روی گیاه منطقه شوش و منطقه باوی تفاوت معنی­داری داشت (به ترتیب ۳۳/۸۶، ۸۸/۶۴ و ۲۲/۳۹ میلی­گرم در کیلوگرم). همچنین گیاه گشنیز در منطقه دزفول دارای بیشترین غلظت عنصر روی بود (۱۱/۷۸ میلی­گرم در کیلوگرم). که با غلظت عنصر روی گیاه منطقه شوش و منطقه باوی تفاوت معنی­داری داشت (به ترتیب ۱۱/۷۸، ۸۸/۵۸ و ۳۳/۳۳ میلی­گرم در کیلوگرم). همچنین گیاه هویج در منطقه دزفول دارای بیشترین غلظت عنصر روی بود (۷۷/۶۳ میلی­گرم در کیلوگرم). که با غلظت عنصر روی گیاه منطقه شوش و منطقه باوی تفاوت معنی­داری داشت (به ترتیب ۷۷/۶۳، ۴۴/۴۶ و ۴۴/۲۸ میلی­گرم در کیلوگرم). همچنین گیاه جعفری در منطقه دزفول دارای بیشترین غلظت عنصر روی بود (۵۵/۸۱ میلی­گرم در کیلوگرم). که با غلظت عنصر روی گیاه منطقه شوش و منطقه باوی تفاوت معنی­داری داشت (به ترتیب ۵۵/۸۱، ۸۸/۶۴ و ۳۷ میلی­گرم در کیلوگرم).
نمودار۷۵-۴ اثر متقابل مکان در مزرعه بر میزان عنصر روی گیاه
بررسی نتایج اثر متقابل مکان­های مختلف کاشت و مزارع آلوده و شاهد (نمودار ۷۵-۴) بر غلظت عنصر روی گیاه نشان داد که بیشترین غلظت عنصر روی گیاه در منطقه دزفول و در مزرعه آلوده­ی شماره ۲ وجود داشت (۰۸/۱۰۹ میلی­گرم در کیلوگرم). غلظت عنصر روی گیاه مزرعه آلوده­ی شماره ۲ در منطقه دزفول با مزرعه آلوده­ی شماره ۱ و مزرعه شاهد تفاوت معنی­داری داشت (به ترتیب ۰۸/۱۰۹، ۵/ ۸۷ و ۷۵/۳۵ میلی­گرم در کیلوگرم). همچنین در منطقه شوش بیشترین غلظت عنصر روی گیاه در مزرعه آلوده­ی شماره ۱ وجود داشت (۷۵/۸۲ میلی­گرم در کیلوگرم). غلظت عنصر روی گیاه مزرعه آلوده­ی شماره ۱در منطقه شوش با مزرعه آلوده­ی شماره ۲ مزرعه شاهد تفاوت معنی­داری داشت (به ترتیب ۷۵/۸۲، ۳۳/۶۲ و ۶۶/۲۹ میلی­گرم در کیلوگرم خاک). همچنین در منطقه باوی بیشترین غلظت عنصر روی در مزرعه آلوده­ی شماره ۲ وجود داشت (۲۵/۴۴ میلی­گرم در کیلوگرم). غلظت عنصر روی گیاه مزرعه آلوده­ی شماره ۲ در منطقه باوی با مزرعه آلوده­ی شماره ۱ و مزرعه شاهد تفاوت معنی­داری داشت (به ترتیب۲۵/۴۴، ۷۵/۳۴ و ۵/۲۴ میلی­گرم در کیلوگرم).
نمودار ۷۶-۴ اثر متقابل گیاه در مزرعه بر عنصر روی گیاه
بررسی نتایج اثر متقابل نوع گیاه و نوع مزرعه (نمودار ۷۶-۴) بر غلظت عنصر روی گیاه نشان داد که بیشترین میزان غلظت عنصر روی مربوط به گیاه شوید در مزرعه آلوده شماره ۲ بود (۶۶/۸۰ میلی­گرم در کیلوگرم). که با غلظت روی گیاه بین مزرعه آلوده­ی شماره ۲ و مزرعه آلوده­ی شماره ۱ از نظر آماری اختلاف معنی­داری وجود نداشت اما با غلظت روی گیاه در مزرعه شاهد تفاوت معنی­داری داشت (به ترتیب ۶۶/۸۰، ۸۸/۷۵ و ۸۸/۳۳ میلی­گرم در کیلوگرم). در گیاه گشنیز بیشترین غلظت روی گیاه مربوط به مزرعه آلوده­ی شماره ۲ بود (۳۳/۷۲ میلی­گرم در کیلوگرم). که با غلظت روی گیاه بین مزرعه آلوده­ی شماره ۲ و مزرعه آلوده­ی شماره ۱ از نظر آماری اختلاف معنی­داری وجود نداشت اما با غلظت روی گیاه در مزرعه شاهد تفاوت معنی­داری داشت (به ترتیب ۳۳/۷۲، ۷۷/۶۸ و ۲۲/۲۹ میلی­گرم در کیلوگرم). در گیاه هویج بیشترین غلظت روی گیاه مربوط به مزرعه آلوده­ی شماره ۱ و ۲ بود (۸۸/۵۵ و ۴۴/۵۷ میلی­گرم در کیلوگرم). که با غلظت روی گیاه بین مزرعه آلوده­ی شماره ۲ و مزرعه آلوده­ی شماره ۱ از نظر آماری اختلاف معنی­داری وجود نداشت اما با غلظت روی گیاه در مزرعه شاهد تفاوت معنی­داری داشت (به ترتیب ۸۸/۵۵، ۴۴/۵۷ و ۳۳/۲۵ میلی­گرم در کیلوگرم). در گیاه جعفری بیشترین غلظت روی گیاه مربوط به مزرعه آلوده­ی شماره ۲ بود (۱۱/۷۷ میلی­گرم در کیلوگرم). که با غلظت روی گیاه بین مزرعه آلوده­ی شماره ۲ و مزرعه آلوده­ی شماره ۱ از نظر آماری اختلاف معنی­داری وجود نداشت اما با غلظت روی گیاه در مزرعه شاهد تفاوت معنی­داری داشت (به ترتیب ۱۱/۷۷، ۷۷/۷۲ و ۴۴/۳۱ میلی­گرم در کیلوگرم).
بررسی تاثیر نفت سفید بر میزان عناصر سنگین جذب شده نشان داد که عنصر روی در سبزیجات مزارع آلوده به نفت سفید افزایش یافت. که این افزایش در گیاه مزارع آلوده به نفت سفید ۱و ۲ موجود در هر منطقه نسبت به هم یکسان نبوده است. بنابراین می­توان نتیجه گرفت که این تفاوت موجود در بین مزارع آلوده به نفت سفید به غلظت نفت سفید استفاده شده برای از بین بردن علف­های هرز می­باشد، در صورتی که از غلظت بیشتری برای از بین بردن علف هرز استفاده شده باشد میزان عنصر روی بیشتری در گیاه نشان داده می­ شود. در پژوهشی که برای ارزیابی گیاه پالایی اقاقیا بر برخی از فلزات سنگین در خاک­های آلوده به نفت خام با بهره گرفتن از تیمار نفت خام (۰ درصد، ۱ درصد، ۲ درصد، ۳درصد و ۴درصد) گیاهان تحت تیمار۲ درصد نسبت به شاهد، ۲۸/۱ برابر بیش تر، عنصر روی را در برگ­های خود انباشته کرده است و همچنین مشاهده گردید، کمترین و بیشترین میزان عنصر روی به ترتیب در بافت خشک برگ مربوط به گیاه شاهد و گیاهان تحت تیمار ۲ درصد بود (عسکری و همکاران، ۱۳۹۰)
افزایش اندک عنصر روی در منطقه باوی در مزارع شاهد و آلوده به نفت سفید ۱و ۲ می ­تواند در اثر شوری و زهکشی نامناسب خاک باشد. در نتیجه اثر شوری خاک نسبت به نفت سفید غالبتر بوده و باعث افزایش اندک عنصر روی در گیاه این منطقه شده است. سایر محققان نیز گزارش نموده ­اند که به طورکلی با افزایش شوری، غلظت عناصر کم مصرف در بافت های گیاهی کاهش می­یابد (همایی و همکاران، ۲۰۰۵)

باب الباب: دربند شروان است که باب الابواب نیز گویند و این نام را جغرافیون عرب به شهر دربند واقع در دامنه‌های قفقاز و ساحل غربی بحر خزر اطلاق نمایند آن را « الباب » نیز گویند.( فرهنگ لغات )
۱۱۵ - چوپان سپهر و رم سپه ، فحل رمه اقبال شه
کز بهر رم دارد نـگه، فحلی که چوپان پــرورد
واژگان: رَم: گله‌ی چارپایان، رمه. (معین) فَحل: جنس نر از هر حیوان، گُشن. (معین)
معنی و مفهوم: آسمان مانند چوپانی است و سپاهیان شاه، همانند گله‌ای برای آن چوپان هستند. بخت و اقبال شاه در میان این سپاه، فحل و نرگله است و چوپان جنس نر (فحل رمه) را معمولاً برای گله (تولید مثل) می‌پروراند و نگه می‌دارد .

آرایه‌های ادبی: سپهر به چوپان، سپاهیان به رمه و اقبال شاه به فحل رمه شبیه شده‌اند. چوپان، رمه و فحل رمه با هم مراعات نظیر دارند.
۱۱۶ - دولـت برآرد داد او، چون خلد کایمـان بردهد
راحت فزاید یاد او، چون شکر کاحسان بردهد
معنی و مفهوم: ثمره‌ی عدل و داد اخستان، بخت و اقبال است؛ همانند ایمان که ثمره‌اش بهشت است. یاد پادشاه موجب آرامش و راحتی می‌شود؛ مانند شکر که موجب افزونی فضل و بخشش خداوند می‌شود .
آرایه‌های ادبی: واج آرایی در حرف« د » و« ر ». مصراع دوم تلمیح دارد به آیه‌ی ۷ سوره‌ی ابراهیم « لئن شکرتم لازیدنکم و لئن کفرتم انّ عذابی لشدید » ( ۱۴ / ۷ ) .
بند نهم:
کلمات قافیه: خندان ، دندان ، گریبان و …
حروف اصلی قافیه: ا ن
حرف روی : ن
حروف الحاقی: ندارد
ردیف: باد هم
۱۱۷- شاه اولین مهدی است خود، ثانی سلیمان بادهم
اِنسش به خدمت نامزد، جنّش به فرمان باد هــم
واژگان: اِنس: مردم، بشر. (دهخدا)
معنی و مفهوم: شاه اخستان، خود اولین مهدی آخرالزمان است و امیدوارم که در شوکت و قدرت سلیمان دوم باشد، اکنون انسان‌ها به فرمان و در خدمت او هستند. امیدوارم که جنیان نیز فرمانبر او شوند .
آرایه‌های ادبی: مصراع دوم تلمیح به حکمرانی سلیمان بر جن و انس دارد .
۱۱۸ - گردون غلام است از خطر، خورشید جام است از گهر
کیوان حسام است از ظفر، بهـرام پیـکان باد هـم
واژگان: خطر: بزرگی، بلندی قدر. (معین) کیوان: ستاره‌ی زحل که در آسمان هفتم قرار دارد و نحس اکبر گفته می‌شود. (فرهنگ لغات) حسام: شمشیر بران، شمشیر تیز. (معین) بهرام: نام ستاره‌ی مریخ که در فلک پنجم است. (فرهنگ لغات)
معنی و مفهوم: آسمان در مقابل عظمت و منزلت شاه اخستان، غلام و فرمانبردار است و از اصالت گوهر و نژاد، جام شراب او از جنس خورشید است (یا خورشید به منزله‌ی جام اوست) و شمشیر او نیز در پیروزی و جنگاوری همچون ستاره‌ی زحل (در حق دشمنان) نحس است. امیدوارم که نوک نیزه‌اش همچون سیاره‌ی بهرام (خداوند جنگاوری) گیرا و موثّر باشد .
آرایه‌های ادبی: گردون غلام، خورشید جام، کیوان حسام و بهرام پیکان همگی اضافه تشبیهی هستند. واج آرایی در حرف « س » و کل بیت دارای اغراق است .
۱۱۹ - دین روشن ایّام است از او، دولت نکونام است از او
ملکت به اندام است از او، ملّت به سامان باد هم
واژگان: ملکت: کشور، مملکت. (معین)
معنی و مفهوم: روزگار دین از وجود شاه اخستان روشن و پر رونق است. بخت و اقبال یا حکومت از نام او نیک نام و مفتخر می‌باشد. مملکت از وجود او منسجم و متحد است. مردم نیز از وجود او به سامان و آسوده باشند.
۱۲۰- بزمش چو روضه است از لَطَف، صحنش چو سدره از کنف
صدرش چو کعبه است از شرف، حکمش چو مرغان باد هم
واژگان: صحن: میان سرای و ساحت آن، فضا، ساحت. (معین) لَطَف: نرمی نمودن، طراوت. (معین) سدره: درخت کُنار است بالای آسمان هفتم که منتهی اعمال مردم است و آن را سدره المنتهی گویند. حدّ رسیدن جبرئیل هم آن جاست. (آنندراج) کَنَف: سایه، حمایت، پناه. (معین) صدر: پیشگاه. (معین)
معنی و مفهوم: مجلس جشن پادشاه، از لطافت و طراوت همچون باغ بهشت است، صحن بارگاه شاه در امنیت و پناه دهندگی و سایه گستری مانند درخت سدره المنتهی است. بالای مجلس او در شرف و بزرگی همچون کعبه معظم است. خواهان آن هستم که حکم پادشاه نیز همانند فرمان خداوند نافذ و گیرا باشد .
آرایه‌های ادبی: بزم پادشاه را از لحاظ لطافت به باغ و روضه، سایه‌ی صحن سرای شاه را به سایه‌ی سِدره المنتهی و صدر مجلس پادشاه را در شرف و بزرگی به کعبه تشبیه کرده است .
۱۲۱ - نور است بخت روشنش، سر در گریبان تنش
چون سایه اندر دامنش ، پیوسته دامان باد هــم
معنی و مفهوم: بخت و اقبال روشن پادشاه(اخستان) مانند نوری است که در وجود او می‌تابد و همچون سایه، پیوسته با او همراه است. امیدوارم این بخت و اقبال پیوسته و دامنه دار باشد و برای همیشه همراه شاه بماند .
آرایه‌های ادبی: بخت روشن شاه به نور و در پیوستگی و همراهی با شاه به سایه مانند شده است .
۱۲۲ - جام و کفش چون بنگری، هست آفتاب و مشتری
جام آینه است اسکندری، می آب حیوان باد هم
واژگان: مشتری: ستاره‌ی سعد اکبر، برجیس، در فلک ششم جای دارد. (فرهنگ لغات)
معنی و مفهوم: اگر جام می و دست بخشنده‌ی ممدوح را بنگری، جامش چو آفتاب، تابان و درخشنده است و دستش همچون مشتری بخشنده و سخاوتمند است. جامش مانند آینه‌ی اسکندری آگاهی بخش است و امیدوارم که شرابش نیز همانند آب حیوان جاودانگی ( به ممدوح ) ببخشد .
آرایه‌های ادبی: در مصراع اول تشبیه جام به خورشید و دست شاه به مشتری، تشبیه مجمل و لف و نشر مرتّب است و در مصراع دوم، جام به آینه‌ی اسکندر تشبیه شده است. آفتاب و مشتری با هم تناسب دارند .
توضیحات :